قلب

نخست بايد دانست كه مراد از قلب يا دل در قرآن، پاره گوشتي نيست كه در سينه قرار دارد. چنانكه كلمة تقريباً مترادف با آنها يعني « صدر» (سينه) نيز ناظر به قفسة استخواني سينه نيست. والّا چه وجهي براي اين سخن مي‌توان قائل شد كه مقدمة هدايت آدمي آن است كه سينه‌اش نسبت به هدايت، فراخ شده باشد، چنان كه مقدمة گمراهي وي، ضيق صدر است؟

فَمَن يُرِدِ اللَّـهُ أَن يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ ۖ وَمَن يُرِدْ أَن يُضِلَّهُ يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقًا حَرَجًا كَأَنَّمَا يَصَّعَّدُ فِي السَّمَاءِ ۚ كَذَٰلِكَ يَجْعَلُ اللَّـهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ

﴿ الانعام/١٢٥﴾

اين سخن حاكي از آن است كه اين واژگان را نمي‌توان و نبايد ناظر به اجزاء و اندام بدني در نظر گرفت.

وقتي بحث از زمينه‌ها مي‌شود كاملاً روشن و واضح است منظور آن مسائلي است كه در صورت عنايت به آنها و دخيل نمودن آنها در امر تعليم و تربيت انسان مي‌تواند نتيجه مطلوبي را از تعليم و تربيت گرفت به اين لحاظ اسلام كه در تمام ابعاد داراي جامعيت است از جمله در بحث تربيت توجه خاصي به زمينه‌هاي تعليم و تربيت اعم از زمينه‌هاي دروني كه مربوط به خود انسان است، و زمينه بيروني كه شامل وراثت و محيط دارد كه جزء شاخص‌هاي تعليم و تربيت اسلامي هستند كه در فصل پيش رو به تعدادي از آنها كه در قالب زمينه‌هاي دروني و زمينه‌هاي بروني مي‌باشند اشاره مي‌نماييم. همان‌طور كه در كليّات به آنها اشاره شد به لحاظ جامعيت اسلام و همه‌جانبه‌گري و كامل بودن آن توجه به زمينه‌هاي تعليم و تربيت آن هم وجه تمايز با ساير تعاليم بشري است.

انسان در بين موجودات زنده بيش از همه نيازمند به تعليم و تربيت است و مي‌توان اين مطلب را از راه مقايسه اجمالي انسان با ساير حيوانات روشن ساخت.

توضيح آنكه: حيوانات و موجودات زنده غير از انسان، رشد و شكوفايي آنها به صورت تكويني است، و در پرتو هدايت تكويني الهي با بهترين نظم و انضباط به راه زندگي و كمال خود مي‌روند بدون آنكه نيازي به تعليم و تربيت خارجي داشته باشند.

امام خمینی بر مرحله تداوم و استمرار انقلاب بیش از مرحله پیروزی تاکید داشتند و معتقد بودند که “انقلاب همچون طفلی می‏ماند که باید تربیتش کرد، پرستاری می‏خواهد.” ( صحيفه نورج‏19 ص‏107)

امام خمینی ضمن تلقی تداوم انقلاب به عنوان “اهم واجبات شرعی” (ج‏19 ص‏27) معتقد بودند “رسیدن به پیروزی آسانتر از حفظ پیروزی است” (ح‏14 ص‏70) همانگونه که “کشورگشایی آسان است لیکن کشورداری مشکل است.” (ج‏15ص‏201)

ایشان بر این اعتقاد بودند که عوامل موجده انقلاب همانا عوامل مبقیه آنست

راههاي حفظ فرهنگ ولايت:

1-تاكيد بر بزرگداشت عاشوراء

2-تاكيد بر صلوات بر محمد وال محمد( به عنوان تجديد پيمان الست)

وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِن بَنِي آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَىٰ أَنفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ ۖ قَالُوا بَلَىٰ ۛ شَهِدْنَا ۛ أَن تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَـٰذَا غَافِلِينَ ﴿172/الاعراف﴾

و به یاد آر هنگامی که خدای تو از پشت فرزندان آدم ذرّیّه آنها را برگرفت و آنها را بر خودشان گواه ساخت که آیا من پروردگار شما نیستم؟ همه گفتند: بلی، ما گواهی دهیم. (برخی مفسرین گفتند: مراد ظهور ارواح فرزندان آدم است در نشأه ذرّ و عالم روح و گواهی آنها به نور تجرّد و شهود به توحید خدا و ربّانیت او در عوالم ملک و ملکوت.) (و ما این گواهی گرفتیم) که دیگر در روز قیامت نگویید: ما از این واقعه غافل بودیم.

صاحب ولايت رستگار است:

إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّـهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ ﴿٥٥﴾

ولیّ امر و یاور شما تنها خدا و رسول و مؤمنانی خواهند بود که نماز به پا داشته و به فقرا در حال رکوع زکات می‌دهند (به اتفاق مفسّران مراد علی علیه السّلام است).

وَمَن يَتَوَلَّ اللَّـهَ وَرَسُولَهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّـهِ هُمُ الْغَالِبُونَ ﴿٥٦﴾مائده

و هر کس که خدا و رسول و اهل ایمان را ولیّ و فرمانروای خود داند (فیروز است) که تنها لشکر خدا فاتح و غالب خواهد بود.

شان ومنزلت انسان هنگام افرينش او:

وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً ۖ قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَن يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ ۖ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ ﴿٣٠﴾بقره

و (به یاد آر) وقتی که پروردگارت فرشتگان را فرمود که من در زمین خلیفه‌ای خواهم گماشت، گفتند: آیا کسانی در زمین خواهی گماشت که در آن فساد کنند و خونها بریزند و حال آنکه ما خود تو را تسبیح و تقدیس می‌کنیم؟! خداوند فرمود: من چیزی (از اسرار خلقت بشر) می‌دانم که شما نمی‌دانید.

-مفهوم شناسي ولايت مداري:

الف: از ديدگاه امام خميني:

امام خميني ولايت را به معني :قرب – محبوبيت – تصرف – نيابت اورده وبا توجه به حديث غدير خم ولايت را به معنا ي حكومت كردن مي دانند.

رسول خدا صلي الله عليه واله وسلم(من كنت مولاه فهذا علي مولاه)هركس من مولاي اويم اين علي مولاي اوست.

امام باقر عليه السلام (ما نودي بشيء بمثل ما نودي بالولايه) هيچ چيز به مانند ولايت فرياد نشده (فرياد گر لازم ندارد)

امام علي عليه السلام :الْخَيرُ مِنْهُ مَأْمُولٌ وَ الشَّرُّ مِنْهُ مَأْمُونٌ؛ شيعيان واقعي ما کساني هستند که از ايشان اميد خير می‌رود، و از سوي ديگر مردم از شر ايشان در امان هستند.
اين منش که انسان به فکر ديگران باشد و بخواهد خيري به ديگران برسد و هم‌چنين خود را مواظف بداند که از ناحيه او شري به ديگران نرسد، روحيه خاصي است که فقط در اخلاق اسلامي مطرح نيست و حتي در بعضي از مکاتب اخلاقي گفته شده كه  اساس ارزش اخلاقي «ديگرخواهي»، و ريشه ضد ارزش‌ها «خودخواهي» است. مبناي اين نظريه اين است كه اخلاق منحصر در روابط اجتماعي مي‌شود؛ بر خلاف ديدگاه اسلامي كه در آن اخلاق شامل ارتباط فرد با خدا هم مي‌شود.

امام علي عليه السلام در وصف شيعيان مي فرمايد: إِنْ كَانَ بَيْنَ الْغَافِلِينَ كُتِبَ فِي الذَّاكِرِينَ وَ إِنْ كَانَ مَعَ الذَّاكِرِينَ لَمْ يُكْتَبْ مِنَ الْغَافِلِينَ؛ شيعه واقعي کسي است که اگر در ميان غافلان از ياد خدا باشد، از ذاکرين نوشته می‌شود. يعني او جزء غافلين نخواهد بود هر چند در ميان آن‌هاست. و اگر در ميان کساني است که به ياد خدا هستند، او از غافلين نوشته نخواهد شد. اين تعبير مؤکد و رسايي است بر اين‌که شيعيان بايد دائماً به ياد خدا باشند.
هر چند در اين روايت چندين مرتبه بر ياد خدا تأکيد شده است، اما اين فراز، تعبير ديگري است که از يک زاويه خاصي به اين مسأله نگاه کرده و سرّ  مطلب اين است که بسياري از انسان‌ها زود تحت تأثير محيط اطراف خود قرار می‌گيرند؛ حالت انفعال در آن‌ها زياد است و در هر جايي واقع شوند، حالت غالب محيط در آن‌ها نيز پيدا مي‌شود.

اميرالمومنين عليه السلام در ادامه اوصاف شيعيان به ويژگي‌هاي ديگري اشاره مي‌فرمايند : «… يَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَهُ وَ يُعْطِي مَنْ حَرَمَهُ وَ يَصِلُ مَنْ قَطَعَهُ… » : … اگر کسي بر او ستم کند او را عفو ‌کند و اگر کسي او را از بخشش خود محروم کند، او در مقابل از آنچه دارد نسبت به او دريغ نکند و اگر کسي از نزديکان، رابطه اش را با او قطع کند، او رابطه را وصل ‌کند.

ويژگيهاي ديگري که اميرالمومنين عليه السلام براي شيعيان بر مي‌شمارند، اين صفات است : «… فِي الزَّلَازِلِ وَقُورٌ وَ فِي الْمَكَارِهِ صَبُورٌ وَ فِي الرَّخَاءِ شَكُور …». مي‌فرمايند : شيعيان ما در حالاتي که انسان معمولا آرامش خود را از دست مي‌دهد خيلي با وقار هستند (زود تحت تأثير واقع نمي‌شوند) و در برابر ناگواري‌ها صبور و شکيبا هستند و در حال نعمت و رفاه بسيار شکرگزار هستند.