سخنان حضرت فاطه سلام الله علیها(3)
2- حماسه غدير و حديث منزلت :
الف – يادآورى حديث منزلت :
حضرت زهرا عليها السلام هر جا كه لازم بود با يادآورى حديث غدير، مغزهاى خفته و انسانهاى فريب خورده را هدايت و بيدار مى فرمود، و بارها تذكر مى داد كه :
حديث 17 :
قالت : انسيتم قول رسول الله صلى الله عليه و آله يوم غدير خم
من كنت مولاه فعلى مولاه ؟
و قوله صلى الله عليه و آله انت منى بمنزله هارون موسى (35)
(آيا فراموش كرديد، سخنان رسول خدا را در روز غدير خم (كه فرمود:) هر كه من مولا و رهبر او مى باشم ، على (عليه السلام ) نيز مولاى اوست ، و آيا فراموش كرديد كه به على (عليه السلام ) فرمود يا على (عليه السلام ) موقعيت تو نسبت به من همانند هارون به موساى پيغمبر (عليه السلام ) است (36))
ب – پاسخ بهانه جوها:
حضرت زهرا عليها السلام در پاسخ بى تفاوت هاى بهانه جو كه مى گفتند:
اگر على (عليه السلام ) زودتر شروع مى كرد و براى مردم صحبت مى نمود، منحرف نمى شدند، فرمود:
حديث 18 :
قالت : فما جعل الله لا حد بعد غدير خم من حجة و لا عذر(37)
(پس از غدير خم ، خداوند براى هيچكس عذر و بهانه اى باقى نگذاشته است (38))
ج – عذرتراشى ممنوع :
و آنگاه كه مهاجرين و انصار در عذرخواهى پافشارى كردند، فرمود:
حديث 19 :
قالت : اليكم عنى فلا عذر بعد تعذيركم و لا امر بعد تقصيركم هل ترك ابى يوم غدير خم لاحد عذرا؟(39)
(دور شويد و مرا به حال خود واگذاريد. پس از كوتاهى و سهل انگارى ، جايى براى عذرخواهى نمانده است ، آيا پدرم پيامبر صلى الله عليه و آله پس از حادثه غدير خم جايى براى عذر تراشى و بى تفاوتى باقى گذاشته است ؟(40))
الف : هشتم : ويژگى هاى امام على (عليه السلام )
((امام على (عليه السلام ) از ديدگاه حضرت زهرا عليها السلام ))
1- ارزشهاى امام على (عليه السلام )
براى شناساندن انسانى خدا گونه در زمين ، قلمها و زبانها عاجزند بايد از سخنان حضرت زهرا عليها السلام براى شناسائى على (عليه السلام ) يارى طلبيد.
حضرت فاطمه عليها السلام در برابر يكى از افراد نادان مدينه كه خفاش صفت ، برابر آفتاب وجود امام ، زبان به سرزنش گشوده بود، فرمود:
حديث 20 :
قالت : و هو الامام الربانى و الهيكل النورانى ، قطب الاقطاب و سلاله الاطياب الناطق بالصواب ، نقطه دائره الامامة و ابو بنيه الحسن و الحسين الذين هما ريحانتى رسول الله سيدى شباب اهل الجنة (41)
(على امامى ربانى و الهى ، و هيكلى نورانى و مركز توجه همه عارفان و خداپرستان و فرزندى از خاندان پاكان ، گوينده بحق و روا، جايگاه اصلى و محور امامت ، و پدر حسن و حسين دو دسته گل پيامبر صلى الله عليه و آله و دو بزرگ و سرور جوانان اهل بهشت است )
و به حديث 49 ((جهاد و دفاع از ولايت )) مراجعه شود
2- بهترين شوهر: حديث 10
3- سوابق مبارزاتى على (عليه السلام )
در آن روزها كه امام على (عليه السلام ) را دست كفر و شرك و نفاق به انزوا كشاند، حضرت زهرا عليها السلام در ميان مهاجر و انصار، سوابق مبارزاتى اميرالمؤ منين (عليه السلام ) را يك يك برشمرد، تا حجت الهى را تمام كند
حديث 21 :
قالت : كلما او قدوانا نارا للحرب اطفاها الله ، او نجم قرن الشيطان ، او فغرت فاغره من المشركين اخاه فى لهواتها، فلا ينكفى ء حتى يطا صماخها باخمصه ، و يخمد لهبها بسيفه
مكدودا فى ذات الله ، مجتهدا فى امر الله ، قريبا من رسول الله ، سيدا فى اولياء الله ، مشمرا ناصحا مجدا كادحا، لا تاءخذه فى الله لومة
لائم و انتم فى رفاهيه من العيش :
حضرت زهرا عليها السلام فرمود:
(پس از بعثت رسول خدا صلى الله عليه و آله هر گاه مشركين آتش جنگ بر افروختند، خدا آن را خاموش كرد، و هر گاه شيطان سر برداشت ، يا مشركى ندا مى داد تا يورش بياورد، رسول خدا(صلى الله عليه و آله ) على (عليه السلام ) را در كام سختى ها و شعله ها مى انداخت
و على (عليه السلام ) بر جاى ننشست تا بر سر و مغز مخالفان كوبيد، و با شمشير مشكلات و تهاجمات را از سر راه اسلام برداشت ، على (عليه السلام ) براى خدا اين رنجها را تحمل نمود، و در تحقق فرمانهاى الهى تلاش كرد، يار نزديك پيامبر صلى الله عليه و آله ، و بزرگ و سرور دوستان خدا بود. همواره دامن همت به كمر زده ، نصيحت گر، تلاشگر، و كوشا بود، و در راه خدا از سرزنش سرزنش كننده اى بيم بخود راه نداد، در آن روزهائى كه شما مردم در رفاه و آسايش آرميده بوديد(42))
4- ايثارگرى و بخشش امام على (عليه السلام ):
فاطمه زهرا (عليها السلام ) خدمت پيامبر (صلى الله عليه وآله ) رسيد و از ايثارگرى هاى على (عليه السلام ) خبر داد و فرمود:
حديث 22 :
قالت : يا رسول الله ما يدع على شيئا من رزقه الا وزعه بين المساكين
(اى رسول خدا! على (عليه السلام ) از طعام و غذا چيزى در خانه باقى نمى گذارد، هر چه به دست مى آورد، بين فقرا و تهيدستان تقسيم مى كند(43)
5- نقش تربيتى امام على (عليه السلام )
امامت حديث 15 ((نقش تربيتى ))
6- علل غصب خلافت امام (عليه السلام )
ش ((شكوه از خيانت ))، حديث 117
الف ((اثبات امامت ))، حديث 16
خ ((خطبه ها)) خطبه اول
از حضرت زهرا (عليه السلام ) در حالى كه در احد بر مزار حضرت (عليه السلام ) عزادارى ميكرد، پرسيدند:
چرا مردم بر ضد شما و على (عليه السلام ) هجوم آوردند و حق مسلم او را غصب كردند؟
حضرت زهرا (عليه السلام ) پاسخ داد:
حديث 23 :
قالت : لكنها احقاد بدرية و ترات احدية كانت عليها قلوب النفاق مكتمنه لا مكان الوشاة فلما استهدف الامر ارسلت علينا شابيب الآثار
(اينهمه كينه توزيها از جنگ بدر و انتقام جويى ها از جنگ احد است كه در دلهاى منافقان پنهان بود اما روزى كه حكومت را غصب كردند تمام آن كينه ها و حسادتها را بر ما فرو ريختند(44)
7- على (عليه السلام ) و جاذبه هاى عاشقانه در عبادت :
ابودرداء مى گويد: على (عليه السلام ) را در حالت سجده بگونه اى مشاهده كردم كه هيچ صدايى نمى شنود و حركتى ندارد، فرياد زدم : سوگند بخدا على (عليه السلام ) مرده است . شتابان به فاطمه (عليه السلام ) خبر دادم .
حضرت زهرا (عليها السلام ) فرمود:
حديث 24 :
قالت : هى والله الغشيه التى تاءخذه من خشية الله (45)
(بخدا قسم ، اين حالت معنوى على (عليه السلام ) است كه از ترس در برابر عظمت پروردگار بر او عارض شده و در عبادت مدهوش مى گردد(46 ))
8- فاطمه و ارزشهاى امام على (عليه السلام ):
پيامبر گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله )، در يكى از جلسات دوستانه ، به ارزشهاى على (عليه السلام ) اشاره فرمود و شدت محبت و علاقه قلبى خود را براى دخترش اظهار نمود.
فاطمه (عليها السلام ) در حالى كه به عظمت و ارزشهاى امام اعتراف مى كرد، فرمود:
حديث 25 :
قالت : والذى اصطفاك و اجتباك و هداك و هدابك الامه لا زلت مقرة له ما عشت
(سوگند به خدايى كه تو را به رسالت انتخاب كرد و براى هدايت انسانها برگزيد و تو را هدايت كرد و امت اسلامى را به وسيله تو هدايت نمود، تا زنده ام همواره به ارزشهاى امام على (عليه السلام ) معترف خواهم بود(47))
9- عامل رستگارى :
حضرت زهرا عليها السلام سعادت و رستگارى انسان را در محبت و دوستى با على (عليه السلام ) مى شناساند كه فرمود:
حديث 26 :
قالت : ان السعيد، كل السعيد، حق السعيد من احب عليا فى حياته و بعد موته (48)
(همانا سعاتمند بمعناى كامل و حقيقى ، كسى است كه (امام ) على (عليه السلام ) را در درون زندگى و پس از مرگش دوست داشته باشد(49))
21-مشورت با دختر
يكى از آداب پسنديده در ازدواج اسلامى ، مشورت و تبادل افكار پدر با دختر است كه آگاهانه همسر ايده آل خود را برگزيند.
پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله اين اصل تربيتى ، روانى را بدقت رعايت مى كرد و به امت اسلامى سفارش مى فرمود، تا از ظلم و ستم دوران جاهليت دورى گزينند، و پدران و مادران بدون مشورت و رضايت دختران در امر ازدواج اقدامى نكنند. چنانكه پيامبر نسبت به ازدواج دخترش با او مشورت كرد و فرمود:
دخترم فاطمه ! پسر عمويت على (عليه السلام ) از تو خواستگارى نموده است . پاسخ تو چيست ؟
فاطمه (عليه السلام ) به پدر احترام كرد و فرمود نظر شما چه مى باشد؟
پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود:
اذن الله فيه من السماء
خدا از آسمان اجازت فرمود.
فاطمه (عليها السلام ) گفت : (در حالى كه تبسم بر لب داشت ):
حديث 8 :
رضيت بما رضى الله لى و رسوله (17)
(خشنودم به آنچه كه خدا و پيامبر او براى من رضايت دادند(18))
و در روايتى ديگر آمده است كه فرمود:
رضيت بالله ربا و بك يا ابتاه نبيا و بابن عمى بعلا و وليا
(خشنودم كه خدا پروردگار من است و تو اى پيامبر من و پسر عمويم (على عليه السلام ) شوهر و امام من است (19))
اول : آيين همسردارى
1- ايثارگرى فاطمه (عليه السلام )
همسر ايده آل ، براى گرم نگهداشتن كانون خانواده ، بايد مهربان و ايثارگر باشد، ديگران را بر خود مقدم بدارد، با سختيهاى زندگى و ناملايمات آن بسازد، و با لبخند شادى آفرين خود، تاريكى حزن و اندوه را از دل شوهر بزدايد. در اين رابطه به سخنان فاطمه (سلام الله عليها) بايد نظر دوخت .
در يكى از صبحگاهان امام على (عليه السلام ) فرمود: فاطمه جان ! آيا غذايى دارى تا گرسنگى ام بر طرف شود؟ پاسخ داد:
نه ، بخدايى كه پدرم را به نبوت و شما را به امامت برگزيد سوگند كه دو روز است در منزل غذاى كافى نداريم ، آن چه بود به شما و فرزندانم ((حسن و حسين )) دادم و خود از غذاى اندك موجود، استفاده نكردم .
اما با تاسف فرمود:
فاطمه جان ! چرا به من اطلاع ندادى ، تا بدنبال تهيه غذا بروم ؟
حديث 1
قالت فاطمه عليها السلام : يا ابا الحسن انى لا ستحيى من الهى ان اكلف نفسك ما لا تقدر عليه (6)
حضرت زهرا عليها السلام فرمود: (اى اباالحسن ! من از پروردگار خود حياء مى كنم چيزى را از تو درخواست نمايم كه تو بر آن توان و قدرت ندارى )(7)
زنان دنياى معاصر بايد از اينگونه جلوه هاى ايثار درس زندگى بگيرند، و با ساده زيستى و مراقبت از خويشتن و دورى از آرزوهاى زودگذر، زندگى زناشويى را رنگى جاودانه زنند.
فاطمه زهرا علیها السلام در بیستم جمادی الاولی سال پنجم بعثت (1) به دنیا آمد . آن کوثر الهی در زمانی چشم به جهان گشود که طوفانی ترین روزگار پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بود و امواج مهیب حوادث و تلخیها، زندگانی رسول خدا صلی الله علیه و آله را در چنگال خویش درهم می فشرد . فاطمه علیها السلام از همان لحظه ای که چشم به زندگی باز کرد با مشکلات و فضای سخت و تنگ دست به گریبان گردید .
هنوز تقریبا دوساله بود که همراه پدر گرامی و مادر مهربانش در محاصره اقتصادی کفار قریش قرار گرفت و سه سال در شعب ابوطالب در تحمل سخت ترین شرایط گرسنگی و مشکلات شرکت داشت .
در سال دهم بعثت (2) یعنی اندکی پس از نجات از شعب (3) ، مادر گرامی خویش را – که رنجهای ده سال مبارزه و به ویژه تحمل سختیهای محاصره اقتصادی رنجورش ساخته بود – از دست داد و از آن پس تنها فاطمه علیها السلام بود که جای خالی مادر را در کانون خانواده پر می کرد .
خدیجه همسر پیغمبر صلی الله علیه و آله از دنیا می رود و فاطمه علیها السلام که کودکی نورس و سرگرم بازی است همینکه گریه و بی تابی پدر را در مرگ مادر می بیند، در غم و اندوه فرو می رود و در مرگ مادر اشکها می ریزد و این مصیبت و اندوه بزرگ در دل فاطمه علیها السلام تاثیر عمیقی می بخشد و تا پایان عمر از او جدا نمی شود (4) .
وفات خدیجه هرچند برای فاطمه سخت رنج آور و مصیبت بار بود اما بیش از پیش او را درکنار پدر و در دامان تربیت پیامبر صلی الله علیه و آله قرار داد .
رحلت پدر
سخت ترین و جانگدازترین روز تاریخ زندگانی فاطمه علیها السلام روزی است که پدر وی از دنیا رفته است، از آن ساعت که پیامبر صلی الله علیه و آله در بستر بیماری افتاده تا هنگامی که چشم از دنیا فروبسته است، زهرا علیها السلام، کمتر از بالین پدر جدا می شد . تاثر و ناراحتی فاطمه علیها السلام وقتی شدت یافت که پدرش خبر مرگ خود را به او داد، ولی گویا پیامبر در این لحظه هم نمی توانست دختر خود را اندوهناک و دل شکسته ببیند، زیرا به او مژده داد که تو نخستین کسی هستی که به من خواهی پیوست (5) .
سرانجام پیامبر صلی الله علیه و آله که پشتوانه محکمی برای زهرا علیها السلام بود از دنیا رفت . چگونه زهرای مرضیه علیها السلام می تواند جای خالی او را ببیند؟ شدت اندوه زهرا علیها السلام در فراق پدر آن چنان بود که هر چیز نشانی از پیامبر صلی الله علیه و آله داشت او را گریان و بی طاقت می ساخت و تا زنده بود در غم فقدان او نالان و گریان بود . امام باقر علیه السلام فرمودند: «ما رؤیت فاطمة علیها السلام ضاحکة قط منذ قبض رسول الله صلی الله علیه و آله حتی قبضت; (6) فاطمه علیها السلام پس از وفات رسول خدا صلی الله علیه و آله هرگز خندان دیده نشد تا اینکه بدین حال از دنیا رفت .»
در مدینه منوره; شهر پیامبر، تنها یک خانه بود که رسول الله صلی الله علیه و آله به آن عشق می ورزید و اهلش را به شدت دوست می داشت. در و دیوار و فضای این خانه از معنویت و نورانیتی خاص، حکایت داشت.
این خانه روز و شب محل نزول و عروج فرشتگان الهی بود.پیامبر صلی الله علیه و آله آن قدر به این خانه احترام می گذاشت که بدون اجازه وارد آن نمی گردید، هر صبح و شام به آن جا می رفت و پس از کوبیدن در آن، با صدای بلند بر اهلش سلام می داد.
هنگام خارج شدن از شهر، آخرین نقطه توقفش درمدینه بود وپس از مراجعت، اول به سراغ همان خانه می رفت.
آن خانه، خانه فاطمه علیها السلام بود که این نوشتار کوتاه به وصف آن خواهد پرداخت.
ویژگی های خانه فاطمه علیها السلام
1- موقعیت جغرافیایی:
این خانه در طرف شرق مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله، هم ردیف دیگر حجره های رسول الله صلی الله علیه و آله و در وسط آن ها قرار داشت. به گفته نویسنده مدینه شناسی: «با توجه به دیگر گفته های ثبت شده، مسلم است که خانه فاطمه علیها السلام بین مربع قبر و ستون تهجد بوده است.» (1) مردی به عبد الله بن عمر گفت: «درباره علی بن ابی طالب علیهما السلام برایم سخن بگو.
عبد الله گفت: اگر می خواهی بدانی که مقام و منزلت علی علیه السلام نزد رسول الله صلی الله علیه و آله چه اندازه بود، پس نظر کن به خانه اش نسبت به خانه های پیامبر صلی الله علیه و آله، سپس با دست خود به خانه علی و فاطمه علیهما السلام اشاره کرد و گفت: این خانه اوست که در وسط خانه های پیامبر خدا صلی الله علیه و آله قرار گرفته است. (2)
2- مساحت خانه فاطمه علیها السلام
بتنونی در الرحلة الحجازیة می نویسد: «طول خانه فاطمه علیها السلام از طرف جنوب 5/14، از طرف شمال 14 متر و از طرف شرق و غرب 5/7 متر می باشد.» (3)
3- اهدایی خدا و رسول
پیامبر بزرگوار صلی الله علیه و آله از همان ابتدای ورود به مدینه در فکر احداث چنین حجره ای برای حضرت فاطمه علیها السلام بود. بدین جهت زمانی که حجره هایی را در طرف شرق مسجد برای همسران خود احداث کرد، برای فاطمه علیها السلام این حجره را ساخت.
موقعیت ممتاز حضرت فاطمه زهرا علیها السلام این فرصت را به حضرتش داد تا معارف اسلامی را بدون واسطه از پدر بزرگوارش فرا گیرد، معارفی که جز او و فرزندانش کسی دیگر به کنه و عمق آن نرسید. از حضرت فاطمه زهرا علیها السلام به روایت از پیامبر صلی الله علیه و آله احادیثی شامل مطالب اخلاقی، اجتماعی، اعتقادی، تفسیری، از قبیل احترام به همسر، رعایت حقوق همسایگان و مطالبی دیگر پیرامون فضائل علی علیه السلام و شیعیان و پیروان آن حضرت، برخی از پیشگویی ها، برخی از دعاها، موقع استجابت دعا و … رسیده است. واقعا جای تاسف است که امت از این گوهر ناشناخته پس از پیامبر صلی الله علیه و آله هیچ استفاده نکرده، به جای آن که از طریق این بانوی با عظمت به مسائل مهم جامعه زنان دست یافته و درس های زیبا و شیرینی را نسبت به راه و روش زندگی از دو لب مبارکش بشنوند، به غیر از خون دل دادن به حضرتش کار دیگری نکردند.
فاطمه مخزن اسرار پیامبر
حارثة بن قدامه از سلمان از عمار از حضرت فاطمه علیها السلام مطلبی را نقل کرده که نشان می دهد که سینه زهرا علیها السلام در بردارنده چه علوم و اسراری از پدرش رسول خدا صلی الله علیه و آله بوده که امیرمؤمنان علیه السلام را به حیرت در آورده بود.
روایت شده است روزی عمار به سلمان فارسی گفت: «آیا می خواهی چیز عجیبی را از فاطمه علیها السلام برایت نقل کنم؟
سلمان گفت: گفتم آری، نقل کن ای عمار! او گفت: روزی علی علیه السلام را دیدم که بر فاطمه وارد شد. تا چشم فاطمه علیها السلام به علی علیه السلام افتاد، فریاد زد: علی جان! نزدیک شو تا درباره آنچه که گذشته و آنچه که خواهد شد و آنچه که اتفاق نمی افتد تا روز قیامت برایت بگویم.
عمار گفت: دیدم که امیرمؤمنان آرام آرام به عقب برگشت و من هم با برگشتن علی علیه السلام به عقب برگشتم. آن حضرت آمد تا بر پیامبر صلی الله علیه و آله وارد شد. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: یا ابا الحسن! پیش بیا. همین که در محضر پیامبر صلی الله علیه و آله نشست، فرمود: تو مرا خبر می دهی یا من تو را خبر دهم؟
علی علیه السلام فرمود: شنیدن حدیث از شما بهتر است ای رسول خدا. حضرت فرمود: بر فاطمه داخل شدی و به تو چنین و چنان گفت و همان دم برگشتی. علی علیه السلام فرمود: آیا نور فاطمه از نور ما است؟
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: آیا نمی دانی؟ پس علی علیه السلام به سجده افتاده خدا را شکر کرد. عمار گفت: پس امیرمؤمنان علیه السلام از محضر پیامبر صلی الله علیه و آله خارج شده و بر فاطمه علیها السلام وارد شد و من همراهش وارد شدم. فاطمه علیها السلام فرمود: گویا خدمت پدرم رفتی و آنچه را که به تو گفته بودم، به عرضش رساندی.
هدف از بیان منزلت و فضایل فاطمه زهرا علیها السلام، بیان مطالب شگفت آور و غیرقابل وصول نیست; بلکه هدف از آن آگاهی بیشتر و درک عظمت وجود فاطمه زهرا علیها السلام و درس آموختن از مکتب پربار اوست .
حضرت زهرا علیها السلام از نظر زندگی مادی; بشری چون دیگران است، اما از جنبه معنوی; بدانجا رسید که شناخت تمامی ابعاد شخصیتی آن حضرت بسی دشوار و دست یابی به همه جوانب آن مشکل می نماید . مقامی که آن بزرگوار در اثر بندگی خدا و شناخت و معرفت حضرت حق بدست آورد; مقامی بس عظیم و فضایل او بی شمار است . در این نوشته سعی خواهیم کرد برخی از فضایل و مناقب آن حضرت را بازگو نمائیم . باشد که زندگی آن حضرت را الگو و سرمشق خویش قرار دهیم .
علم فاطمه زهرا علیها السلام
رسول الله صلی الله علیه و آله فرمودند: «ان الله جعل علیا و زوجته وابناءه حجج علی خلقه وهم ابواب العلم فی امتی من اهتدی بهم هدی الی صراط مستقیم; (1)
خداوند متعال علی، همسر و فرزندانش را حجت بر مخلوقاتش قرار داده و آنان درهای علم در میان امت من هستند . هر کس به وسیله آنان هدایت جوید; به راه راست هدایت یافته است .»
در این حدیث، فاطمه زهرا علیها السلام مانند امیرالمؤمنین علیه السلام و سایر حضرات معصومین باب علم و عامل هدایت مردم شمرده شده است .
در حدیث دیگری از امام صادق علیه السلام چنین رسیده است:
«ان فاطمة علیها السلام مکثت بعد رسول الله صلی الله علیه و آله خمسة وسبعین یوما، وکان دخلها حزن شدید علی ابیها وکان یاتیها جبرئیل فیحسن عزاءها علی ابیها ویطیب نفسها ویخبرها عن ابیها ومکانه ویخبرها بما یکون بعدها فی ذریتها وکان علی یکتب ذلک; (2)
فاطمه علیها السلام پس از رحلت رسول خدا، هفتاد و پنج روز زندگی کرد و [در این ایام] بسیار محزون بود . در طول این مدت جبرئیل به حضورش می رسید، او را در عزای پدر تسلیت می گفت و دلش را از غصه ها پاک می ساخت و او را از پدرش و جایگاه عظیم او آگاه می کرد، حتی اخبار آینده را در مورد فرزندانش به اطلاع او می رساند و امیرالمؤمنین علیه السلام آنها را می نوشت .»
چنانچه از این حدیث بر می آید; حضرت فاطمه علیها السلام با جبرئیل ارتباط مستقیم و مداوم داشت و اخباری از دنیا و آینده و عالم برزخ را از او دریافت می کرد . بدین وسیله میزان علم، اطلاع و آگاهیش، محدود به زمان و مکان خود نبوده است; بلکه علم او بسیار گسترده بود و از علم الهی سرچشمه می گرفت .
در طول تاریخ همواره کتابهای متعددی درباره یگانه گوهر عالم هستی و سر مستتر الهی فاطمه زهرا علیها السلام نوشته شده است که از آن جمله، می توان از کتب عامه به: «اتحاف السائل بمالفاطمة – رضی الله … عنها – من الفضائل » ، از محمد حجازی شافعی; «الثغور الباسمة فی مناقب السیدة فاطمه » ، از جلال الدین سیوطی; «فضائل فاطمة الزهرا علیها السلام » ، از حاکم نیشابوری، و از کتب شیعیان به: «الروضة الزهرا فی مناقب فاطمة الزهرا» ، از محمد بن احمد خزاعی; «فضائل الزهرا علیها السلام » ، از احمد بن علی بن ابی طالب طبرسی; «الاربعون حدیثا فی فضائل السیدة فاطمه علیها السلام » ، از نجم الدین شریف عسکری، و دهها کتاب دیگر اشاره کرد .
استاد علی محمد علی دخیل می گوید: «کتابخانه عمومی علمین در نجف به سال 1387 ه . ق از کسانی که در مورد فاطمه زهرا علیها السلام کتاب یا مقاله ای نوشته اند، فراخوانی داده و این جانب حدود 300 کتاب که درباره ایشان نوشته شده بود، جمع کردم . (1) »
و این از کثرت کتبی که در مورد این بانوی یگانه نوشته شده، خبر می دهد .
در این مقاله می کوشیم تا به قدر وسع، هشت منقبت از مناقب بسیار آن حضرت را به رشته تحریر در آوریم، که:
آب دریا را اگر نتوان کشید
هم بقدر تشنگی باید چشید
1 . پیدایش فاطمه علیها السلام
در روایات زیادی به این مطلب اشاره شده که فاطمه زهرا علیها السلام نطفه اش از میوه بهشتی تکون یافته است . از آن جمله، روایتی است که در امالی صدوق آمده که امام رضا علیه السلام فرمود: «پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: وقتی به معراج رفتم، جبرئیل دست مرا گرفت و وارد بهشت نمود . پس رطب بهشتی به من داد که آن را خوردم و آن غذا در صلبم به نطفه تبدیل شد . پس چون به زمین آمدم، با خدیجه همبستر شدم و او به فاطمه حامله شد .» (2)
همچنین از مناقب آن حضرت، این است که پیامبر صلی الله علیه و آله برای به وجود آوردن فاطمه علیها السلام مامور به چهل روز عبادت شد و عظمت این منقبت آنجا روشن می شود که حضرت موسی علیه السلام نیز برای آوردن تورات مامور به چهل روز عبادت شده بود . اگر چه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برای آوردن قرآن مدتی را در غار حرا معتکف بود، ولی برای ایجاد فاطمه علیها السلام مامور به چنین عبادت طولانی گردید .
حضرت زهرا علیهاالسلام در این دنیا عمر زیادی نکرد و قسمت عمده زندگانیش همراه وجود مقدس پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امام علی علیه السلام بود. طبیعی است با وجود آن دو بزرگوار ـ خصوصا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ـ جایی برای درخشش شخصیت دیگری نخواهد بود، آن هم در عصری که هنوز نگاه به زن نگاهی منفی، و عرصه ای برای تجلی توانمندیهای مثبت و مفید زنان کارآمد وجود نداشت.
البته تعالیم عالیه اسلام و آموزه های علمی و عملی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نسبت به شخصیت دادن به زن توانست زمینه ساز رشد و شکوفایی شخصیت این قشر از انسان باشد. بانوی بزرگوار اسلام که در چنین مکتبی پرورش یافته است و خود نیز از علم و آگاهی و معرفت بالایی برخوردار است، توانست در عمر کوتاه خود، در عرصه های مختلف فردی، خانوادگی و اجتماعی در کنار پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امام علی علیه السلام درخشش نماید و منشأ خیر و برکت برای تمام بشریت باشد.
بخشی از فعالیتهای اجتماعی آن بانوی گرانقدر را می توان در موارد زیر تبیین کرد:
1. مرجعیت فکری، فرهنگی
در اینکه حضرت زهرا علیهاالسلام در بین جامعه آن روز مورد مراجعه مردم بود و در امور مختلف اجتماعی نقش داشت، شکی نیست. چنانکه علامه سید جعفر مرتضی عاملی می نویسد:
«تاکیدهای مکرر و مداوم پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در گفتار و رفتار، به علاوه مقام و موقعیت حضرت زهرا علیهاالسلام سبب شد تا ایشان مورد مراجعه مردم باشند و از درجه و موقعیت خاصی برخوردار گردند. چنانکه منزل ایشان پایگاه و پناهگاهی برای کسان زیادی بود که به آنجا رفت و آمد می کردند. علاوه بر زنان همسایه، دیگر بانوان مدینه نیز به آن حضرت مراجعه کرده و به منزلش رفت و آمد داشتند.»(1)
می شدند.»(2)
الف. بیان احکام شرعی بانوان:
زنان مدینه خدمت آن حضرت می رسیدند و پرسشهای شرعی خود را از محضرش می پرسیدند و ایشان نیز با صبر و حوصله به پاسخ آنها می پرداخت؛ چنانکه حضرت امام حسن عسکری علیه السلام می فرماید:
زنی به حضور فاطمه علیهاالسلام رسید و عرض کرد، من مادری ناتوان دارم که نسبت به مسائل و احکام نمازش دچار شبهه و اشتباهی شده است، مرا نزد شما فرستاده تا آنرا بپرسم. حضرت به پرسش او پاسخ گفت. وی مسئله ای دیگر پرسید و حضرت پاسخ گفت. پرسش سومی مطرح کرد و همین طور تا ده پرسش را مطرح کرد و حضرت نیز پاسخ گفتند. آن زن از اینکه پرسشهایش زیاد شد خجالت کشید و عرض کرد ای دختر پیامبر! شما را زحمت ندهم. حضرت فرمودند: هر وقت خواستی بیا و هر چه می خواهی بپرس… .(3)
پيامبر اسلام حضرت محمد صلى الله عليه و آله فرمودند: آيا شما را از كم شباهت ترينتان به خودم آگاه نسازم؟ عرض كردند: چرا، اى رسول خدا! فرمودند: زشتگوىِ بى آبروىِ بى شرم، بخيل، متكبر، كينه توز، حسود، سنگدل، كسى كه هيچ اميدى به خيرش و امانى از شرش نيست.متن حدیث:اَلا اُخْبِرُكُمْ بِاَبْعَدِكُمْ مِنّى شَبَها؟ […]
بلغ العلي بكماله كشف الدجي بجماله حسنت جميع خصاله صلوا عليه و آله
1- مباحث عام حكومت
الف)حكومت عرفي يا الهي
پيامبر اعظم، حكومت الهي و آثار باقيه آن
صبغه اجتماعي دين مبين اسلام و نظر داشتن دين الهي به حكومت و سياست، شواهد بسياري دارد و مهم‌ترين شاهد آن، سيره پيامبر اسلام، غزوات، فتوحات و پيمان‌نامه‌هاي آن حضرت و پرداختن ايشان به وجوه و شئون ديگر حكومتي است. برخي به اصطلاح، روشنفكران ديني، خواسته‌اند حكومت پيامبر را امري عرضي و ناشي از انتخاب مردم و بيعت ايشان با آن حضرت قلمداد كنند و از اين طريق به سكولاريسمي رسيده‌اند كه نظير آن را در مسيحيت مي‌توان مشاهده كرد. در مسيحيت، پاپ و پادشاه، دو عنوان كاملا مجزا بوده است و هرچند در دوره‌اي تاريخي، پادشاه از دست پاپ، تاج و تخت مي‌گرفت (مانند شارلماني كه از پاپ رم، تاج گرفت)، اما اين باز به معناي اتحاد سياست و ديانت نبوده است. پيامبر اعظم، اما بنابر آيات قرآني، ولايت عامه و امامت تامه داشته و اين امر را در حكومت اسلامي خويش به منصه ظهور آورده‌اند.
مرحوم علامه طباطبايي، با استدلالي ضمني چنين بيان مي‌كنند كه پيامبر خدا، سمت تعليم و تربيت داشتند: «يتلو عليهم آياته و يزكيهم و يعلمهم الكتاب و الحكمه» (جمعه/ 2) بنابر اين، تنها ايشان بودند كه براي قيام به شأن امت و ولايت امورشان در دنيا و آخرت و امامت كردن بر ايشان متعين بوده‌اند. اين نشان مي‌دهد كه مفسر بزرگ قرآن با نظر به آيات مختلف قرآني چنين نتيجه گرفته است كه شريعت (كه در آيه فوق، تحت عنوان تعليم كتاب و حكمت و آيات الهي بدان اشارت رفته است) و سياست، متحدند و تنها يك فرد واحد، حق و بلكه وظيفه بر عهده گرفتن هر دو را دارد. آيات فراواني در قرآن، ولايت الهي پيامبر را ثابت مي‌كنند و نشان مي‌دهند كه حاكم مطلق يعني خداوند، حكومت را به پيامبر اسلام تفويض كرده اس