اهتمام به نماز
نماز از ارکان دین شمرده شده و در اسلام هیچ عملی پس از خداشناسی به پای آن نمی رسد. [1] همچنین پذیرش عبادتهای دیگر بستگی به پذیرفته شدن نماز دارد.[2]
و نماز همچون نهر آبی است که آلودگی گناه را از قلب می زداید.[3] حضرت علی (ع) درباره اهمیت نماز فرمود:
«اُوصیکُمْ بِالصَّلاةِ وَ حِفْظِها، فَإِنَّها خَیْرُ الْعَمَلِ»[4]
شما را به نماز و حفظ آن سفارش می کنم که بهترین عمل است.
بدیهی است که با چنین اهمیتی که این عبادت بزرگ دارد، خدا، پیامبر و ائمه معصومین (ع) به طور جدی و پی در پی مسلمانان را به بزرگداشت آن فرا می خوانند و رسول خدا (ص) و امامان معصوم (ع) خود بدان سخت پایبند می باشند. آنچه در زیر می آید، گوشه ای از تاکید فراوان اسلام پیرامون نماز است.
آثار ترک عبادت
همان‌گونه که پرستش خداوند موجب رشد و اعتلای روحی و معنوی انسان می‌شود ترک عبادت نیز سقوط، زبان و انحطاط او را در پی خواهد داشت. سرپیچی از عبادت آفریدگار جهان، انسان را از صراط مستقیم الهی منحرف و زندگی مادّی، معنوی، دنیوی و اخروی او را قرین انحراف و بدبختی خواهد کرد.
در این درس پاره‌ای از آثار شوم ترک عبادت را به اختصار بررسی کنیم.
آفات عبادت
آفت هر پدیده‌ای ، به نوع آن پدیده، اجزای تشکیل دهنده و شرایط وجودی آن بستگی دارد. آفات عبادت نیز با توجّه به تنوّع و گستردگی دامنة عبادتها متنّوع و گوناگون است. جهت‌گیری‌های فکری،گرایش‌های سیاسی، تلاش های اقتصادی، لغزش‌های گفتاری،رذایل اخلاقی و… زمینه‌های مختلفی هستند که آفات عبادت می‌تواند در آنها بروز وظهور پیدا کند.
پیش از پرداختن به بیان آفت‌های عبادت تذّکر دو نکته ضرورت دارد.
آثار عبادت
در درسهای گذشته معلوم شد که هدف اصلی از آفرینش انسان، تکامل معنوی تقرّب او به خداوند است و عبادت، تنها راه رسیدن به این مقصد عالی است. از این بیان می‌توان چنین نتیجه گرفت که مهم‌ترین و عالی‌ترین اثر عبادت خداوند رسیدن انسان به کمال معنوی و نزدیک شدن او به خداست.
لیکن باید دانست که قرب الهی با همة ارزش، عظمت و تأثیری که در بهبود سرنوشت انسان دارد، اثر منحصر به فرد عبادت خداوند نیستع بلکه عبادت، سرچشمة آثار و برکات فراوان مادّی و معنوی است. این برکات، برخی دنیوی و بعضی اخروی هستند و مانند کمال معنوی و تقرّب به درگاه الهی که ذکر آن گذشت اختصاصی به دنیا یا آخرت به تنهایی نداشته و مشترک بین هر دو اند.
نظم و اعتدال در عبادت
«نظم» در لغت، آراستن و میزان کردن و به رشته کشیدن جواهر را گویند کنار هم چیدن کلمات، برای به دست آوردن کلاهی موزون را نیز «نظم» می‌گویند که مقابل آن «نشر» است.[1] و در اصطلاح،عبارت است از انجام یافتن کارها به طور مرتب و قرار گرفتن آنها تحت حساب و برنامه به گونه‌ای که هر کار در مناسب‌ترین زمان و مکان انجام گیرد و تزاحم و تداخلی بین انجام کارها به وجود نیاید.
«اعتدال» نیز به معنای میانه‌روی در انجام کارهاست،به گونه‌ای که هر عمل، به مقدار نیاز و ضرورت، در زمان و مکان مناسب خودش انجام گیرد[2] و در انجام آن از کم کاری و زیاده‌روی پرهیز گردد.
خشوع در عبادت
یکی دیگر از فضایل ارزشمندی که در حوزة مسائل مربوط به اخلاق عبادی مطرح است، «خشوع»در عبادت است. «خشوع» عبارت است از ابراز فروتنی و تذلّل باطنی و ظاهری در قلب و جوارح، به گونه‌ای که آرامشی توأم با تواضع، توجّه کامل به خداوند و انقطاع از غیر او وجود انسان را فراگیرد.[1]
از رسول خدا (ص) پرسیدند، خشوع چیست؟حضرت فرمود:
«اَلَّتواضُعُ فِی الصَّلاةِ وَ أَنْ یُقْبِلَ الْعَبْدُ کُلَّهِ عَلی رَیَّهِ عَزَّوَجَلَّ»[2]
فروتنی در نماز و این که بنده با تمام قلبش متوجه پروردگارش باشد.
اخلاص در عبادت
«اخلاص» از نگاه دانشمندان اخلاق آن است که انسان قصد خود را در انجام اعمال و آلودگی و آمیختگی به غیر خدا خالص کرده و انگیزه‌ای جز تقرب به درگاه او نداشته باشد.[1]
نظام ارزشی حاکم بر دنیای بشرح به این صورت است که همواره ارزش یک عمل را با کوچکی،بزرگی،سادگی و دشواری آن می‌سنجد، کسی که کار بزرگتر، دشوارتر و پیچیده‌تری انجام دهد، پاداش بیشتری می‌گیرد و ارج زیادتری هم به کارش گذاشته می‌شود. در مقابل ، کارهای ساده‌تر و کوچکتر، مزد و ارزش کمتری دارند.
خداوند نیز در تعیین ارزش اعمال بندگانش به همین معیارها توجه و عنایت دارد، لیکن این معیارها در نظام ارزشی الهی معیارهای منحصر به فرد نیستند، بلکه در درجة دوم اهمیّت قرار دارند. خداوند پیش از آن که کار بنده‌اش را از نظر سادگی و دشواری بسنجد، معیار دیگری را در ارزیابی اعمال انسان‌ها دخالت می‌دهد و آن «نیّت» است.
طهارت در عبادت
«طهارت» در لغت به معنای پاک بودن از پلیدی‌هاست و ضد آن «نجاست» به معنای ناپاکی است.[1] فطرت انسان، جویای پاکی و پاکیزگی بوده، از پلیدی و آلودگی منزجر و بیزار است. آیین مقدّس اسلام نیز به مقتضای انطباق و هماهنگی با فطرت الهی، برای مسألة طهارت و نظافت، اهمیّت بسیاری قائل شده، آن را از شرط عبادت و زیربنای دین دانسته است.
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و اله می‌فرماید:
«بُنَیَ‌الدّینُ عَلَی النَّظافَةِ»[2]
دین بر پایة پاکیزگی استوار شده است.
عبادت و کمال انسانی
در درس گذشته معلوم شد که هدف اصلی از آفرینش انسان، رسیدن او به کمال است و سایر امور، از قبیل آزمایش، شناخت، عبادت، پذیرش رحمت الهی و همگی زمینه ساز رسیدن به این مقصد نهایی هستند.
اکنون باید دید کمال حقیقی و نهایی انسان چیست؟ آن مقصدی که اگر انسان به آنجا برسد به سعادت حقیقی خود نایل شده کجاست؟
کمال انسان به چیست؟
ساختار وجودی انسان را دو بعد جسم و روح تشکیل می‌دهد، لیکن از آنجا که حقیقت وجود وی، روح اوست، کمال نهایی‌اش نیز به روح او مربوط می‌شود،از این رو شناخت کمال نهایی انسان به وسیلة تجربة صرف یا عقل مستقل بدون استمداد از وحی امکان‌پذیر نیست.
عبادت ،هدف خلقت
عبادت که معادل فارسی آن پرستش است در لغت به معنای نهایت خواری و خضوع آمده و به همین مناسبت به جادة پر رفت و آمدی که زیر پای رهگذران رام و صاف گشته می‌گویند: «طریق مُعَبَّد» و در اصطلاح، نوعی سپاسگزاری است که در آن نهایت خضوع و تعظیم انجام می‌گیرد و شایستة کسی است که نعمت‌های اصلی همچون؛ حیات و قدرت را به انسان بخشیده و او نیز جز خدا کسی نمی‌تواند باشد به همین دلیل، عبادت، مخصوص ذات مقدس اوست[1] چنانکه فرمود:
« وَقَضی رَبُّکَ اَلا تَعْبُدُوا اِلا ایّاهُ »[2]
پروردگارت حکم کرده که جز اورا نپرستید.
همچنین سر فصل دعوت پیامبران، فراخوانی مردم به پرستش خدای یگانه بود و در قرآن می‌‌خوانیم:
«وَ لَقَدْ بَعَثْنا فی کُلَّ اُمَّةٍ رَسُولا اَنِ اعْبُدُواللهَ وَ‌اجْتَنِبُوا الطّاعُوتَ »[3]
در هر امّتی پیامبری برانگیختیم که : «خدای یکتا را بپرستید و از طاغوت دوری گزینید.»
1- اهميت موضوع
اختلافات، نزاع ها و کشمکش ها، همواره يکي از رويدادهاي آ زاردهنده در مديريت و رهبري بوده و هست. غفلت از اين مهم، و عدم تلاش براي ايجاد وحدت در جمع همکاران، صدمات شکننده اي را بر پيکر مديريت و سازمان وارد مي سازد. چرا که وحدت و همدلي کارگزاران، انرژي هاي مادي و معنوي حوزه ي مديريت را در جهت دستيابي به اهداف رهبري متمرکز مي نمايد، و بالعکس، اختلافات و اصطکاک ها، انرژي ها و مقدورات بالفعل و بالقوه را ضايع مي کند، و در مسير پرداختن به امور فرعي و جنيبي، هدر مي دهد.