پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله در طول دوران رسالت، پیوسته به موضوع جانشینی بعد از خود اشاره کرده و به صورت مکرر آن را امری مربوط به خدا دانسته است.صرف نظر از کتب تفسیر و تاریخ و حدیث شیعه که بر انتصابی بودن امام از سوی خداوند تصریح و تاکید دارند، این مطلب را […]

علی ‌بن موسی‌الرضا (علیه السلام) هشتمین امام شیعیان از سلاله پاک رسول خدا و هشتمین جانشین پیامبر مکرم اسلام می‌باشند.

ایشان در سن ۳۵ سالگی عهده‌دار مسئولیت امامت و رهبری شیعیان گردیدند و حیات ایشان مقارن بود با خلافت خلفای عباسی که سختی‌ها و رنج بسیاری را بر امام رواداشتند و سر انجام مأمون عباسی ایشان را در سن ۵۵ سالگی به شهادت رساند. در این نوشته به طور خلاصه، بعضی از ابعاد زندگانی آن حضرت را بررسی می‌نماییم

نام، لقب و کنیه امام:

نام مبارک ایشان علی و کنیه آن حضرت ابوالحسن و مشهورترین لقب ایشان “رضا” به معنای “خشنودی” می‌باشد. امام محمد تقی (علیه السلام) امام نهم و فرزند ایشان سبب نامیده شدن آن حضرت به این لقب را اینگونه نقل می‌فرمایند: “خداوند او را رضا لقب نهاد زیرا خداوند در آسمان و رسول خدا و ائمه اطهار در زمین از او خشنود بوده‌اند و ایشان را برای امامت پسندیده‌اند و همینطور (به خاطر خلق و خوی نیکوی امام) هم دوستان و نزدیکان و هم دشمنان از ایشان راضی و خشنود بود‌ند.”

یکی از القاب مشهور حضرت “عالم آل محمد” است. این لقب نشانگر ظهور علم و دانش ایشان می‌باشد. جلسات مناظره متعددی که امام با دانشمندان بزرگ عصر خویش، بویژه علمای ادیان مختلف انجام داد و در همه آنها با سربلندی تمام بیرون آمد دلیل کوچکی بر این سخن است، که قسمتی از این مناظرات در بخش “جنبه علمی امام” آمده است. این توانایی و برتری امام، در تسلط بر علوم یکی از دلایل امامت ایشان می‌باشد و با تأمل در سخنان امام در این مناظرات، کاملاً این مطلب روشن می‌گردد که این علوم جز از یک منبع وابسته به الهام و وحی نمی‌تواند سرچشمه گرفته باشد.

واقـعـه غـدیـر و مـعـرفـى امـام عـلى (ع ) بـه خـلافـت و جـانـشـیـنـى رسـول خـدا در آن روز، از چـنان عظمتى برخوردار است که آن رویداد تاریخى را یکصد و ده نفر صـحابى پیامبر(ص ) نقل کرده اند!
به گزارش مشرق، تعدادى از ۱۱۰ راوى واقعه غدیر عبارتند از: «ابـوبـکـر بن ابى قحافه ، عمر بن خطاب ، عثمان بن عفان ، طلحه ، زبیر، عبدالله بن جعفر، عـبـاس بـن عبدالمطلب ، عبداللّه بن عبّاس ، ابوایوب انصارى ، ابوذر غفارى ، سلمان فارسى ، ابـوقـتـاده ، ابـوهـریـره ، زیـد بـن ارقـم ، عـدى بـن حـاتـم ، سـهـل بـن حـنیف ، حسان بن ثابت و… [و از زنان ] فاطمه زهرا(س )، ام سلمه ، عایشه ، ام هانى ، فاطمه بنت حمزه و…»(۲)
بعد از صحابه ، ۸۴ نفر از تابعین ، از جمله ابو راشد، ابو سلمه ، ابو سلیمان ، مؤ ذن ابو صالح و… نیز حدیث غدیر را نقل کرده اند.(۳)

هـمـچـنـیـن عـلمـا و محدثان قرن هاى بعد در حفظ این اثر جاودانه نهایت مراقبت را داشته ، و در هر قـرنـى ، بـا دقـت نـظر، این حدیث گرانبها را از گروه پیشین دریافت و به طبقه بعدى تسلیم کرده اند:
در قـرن دوم هـجـرى ۵۶ نـفر، قرن سوم ۹۲ نفر، قرن چهارم ۴۳ نفر، قرن پنجم ۲۴ نفر، قرن شـشم ۲۰ نفر، قرن هفتم ۲۱ نفر، قرن هشتم ۱۸ نفر، قرن نهم ۱۶ نفر، قرن دهم ۱۴ نفر، قرن یازدهم ۱۲ نفر، قرن دوازدهم ۱۳ نفر، قرن سیزدهم ۱۲ نفر و در قرن چهاردهم ۲۱ نفر از علماى اهل سنّت حدیث غدیر را نقل کرده اند که مجموع این افراد به ۳۶۰ نفر مى رسد.(۴)

امام رضا علیه‏ السلام در حدیث لوح ؛

معرفت و درک فضیلت و شخصیّت امام  علیه‏ السلام فوق ادراک و توان فهم ما مى‏باشد . فهم محدود بشرى هیچگاه قادر به دریافت کمالات این انوار مقدّسه نبوده و نیستند . تنها راهى که باقى مى‏ماند این است که امام  علیه‏السلام را به کمک شخصى که همسنگ یا فراتر از امام  علیه‏السلام باشد ، بشناسیم . براى شناختِ هر چه بهتر امام  علیه‏السلام به کلمات خداوند متعال در حدیث معروف لوح که به پیامبر   القاء فرمودند رجوع مى‏کنیم . خداوند متعال در این حدیث امامان  علیهم‏السلام را یکى پس از دیگرى معرّفى فرموده است . ذات اقدس اللّه‏ در معرفى امام رضا  علیه‏ السلام فرمودند :

«ویل للمفترین الجاحدین عند انقضاء مدّه موسى عبدی وحبیبی وخیرتی فی علیٍّ ولیّی وناصری ومَن أضعُ علیه أعباء النبوّه وأمتحنه بالاضطلاع بها یقتله عفریت مستکبر »[i] . بدا به حال افتراء زنندگان و انکار کنندگان در مورد على بن موسى  علیه‏السلام یار و یاور من هنگام تمام شدن مدّت موسى بن جعفر  علیه‏السلام بنده و برگزیده من و کسى که بار نبوّت را به عهده او گذاشتم و او را مورد امتحان قرار دادم قاتل او شخصى خبیث و مستکبر است .

امام صادق (علیه السلام): – در پاسخ به مردی زندیق(زندیق، معرب زندیک است و معانی مختلفی برای آن ذکر شده، از جمله: ملحد، بی دین، غیر صالح، دهری، گروهی از مجوس که خدای را دو گویند (ر. ک: لغت نامه دهخدا: ج ۸ ص ۱۴۲۷).) که پرسیده بود: کودک خردسالی که نه گناهی کرده و […]

زندگى امام ابو الحسن على الرضا ابن موسى الکاظم ابن جعفر الصادق ابن محمد الباقر بن على بن حسین بن على بن ابى طالب علیهم السلام هشتمین امام از ائمه اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین امام رضا (ع) در روز جمعه، یا پنج‏شنبه ۱۱ ذى حجه یا ذى قعده یا ربیع الاول سال ۱۵۳ […]

امامان پاک ما در میان مردم و با مردم می‏ زیستند ، و عملا به مردم درس زندگی و پاکی و فضیلت می ‏آموختند ، آنان الگو و سرمشق دیگران بودند

، و با آنکه مقام رفیع امامت آنان را از مردم ممتاز می ‏ساخت ، و برگزیده ‏ی خدا و حجت او در زمین بودند در عین حال در جامعه حریمی نمی‏ گرفتند ،

و خود را از مردم جدا نمی‏ کردند ، و به روش جباران انحصار و اختصاصی برای خود قائل نمی‏ شدند ، و هرگز مردم را به بردگی و پستی

نمی ‏کشاندند و تحقیر نمی ‏کردند ….

تشویق به عیادت پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم): عیادت، سنت است.( الفردوس: ج ۳ ص ۸۱ ح ۴۲۲۶٫)  پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم): گرسنه را غذا بدهید، به عیادت بیماران بروید و اسیران را آزاد کنید.( صحیح البخاری: ج ۵ ص ۲۰۵۵ ح ۵۰۵۸ و ص ۲۱۳۹ […]

«إلهی أتراک بعد الإیمان بِک تُعَذِّبُنی أم بعد حُبّی إیّاک تُبَعِّدُنی أم مَع ‏رَجائی لرحمَتِک وَصَفحِک تَحرِمُنی أم مَع اسْتِجارتی بعفوک تسلمنى حاشا لوجهک‏الکریم أن تخیّبنى لیت شعری ألِلشّقآء وَلَدَتْنی اُمّی أم لِلعَنآء ربَّتنی فَلَیتَها لَم تَلِدْنی‏ولم تُربِّنی».

اهل سعادت و شقاوت در این فرمایش امام علیه السلام علائمى دارند.جایگاه سعادتمند قرب الهى و سرانجام شقى بُعد و دورى از درگاه ‏الهى است.

«وَلیتنى عَلِمتُ أمِن أهل السَّعاده جَعلتنی وبقربک و جوارک‏خَصَصْتَنی فتقرِّ بذلک عینی»

در جوار ذات ربوبى بودن خود یک پاداش و موهبت بزرگ است؛ زیرا کسى که کنار یار و محبوب منزل کرده است،هر لحظه آنچه را که مى‏طلبد در کنار خود مى‏بیند. کسى که در جوار یار است غمى ندارد، همواره چشم او با حضور در محضر محبوب ‏روشن است.

ویژگى دیگر قرب الهى در بیان امام علیه السلام روشنى نور دیده و اطمینان قلبى است. «وتطمئنّ له نفسی» آنچه که خائف در پى تحصیل ‏آنها است و نگران از عدم موفقیت در به دست آوردن آنها؛ آرامش‏ دل، روشنى چشم، سعادت و منزلِ قربِ الهى است.

«إلهی هَلْ تُسوِّد وُجُوهاً خَرَّتْ ساجِدَهً لِعَظَمَتِکَ» خدایا! روسیاهى از آنِ پیمان شکنان و طاغیان است.

من که هر شبانه روز بارها پیشانى خضوع به درگاه تو مى‏گذارم، آیا مرا نیز رو سیاه و سرافکنده مى‏نمایى، تو عذاب را براى‏ نافرمانان، پیمان شکنان و طاغیان وعده کرده‏اى: حال آنکه من بندهٔ‏ٔ خاضع تو هستم.

امام هشتم، علی بن موسی الرضا علیه السلام همانند دیگر امامان معصوم علیهم السلام دارنده تمام کمالات و فضائل اخلاق انسانی در مرتبه اعلی بود. در فضیلت او همین بس که دشمن سرسخت و قاتل جان او درباره آن حضرت چنین گفت: «یَابْنَ اَبی ضَحّاک هذا خَیْرُ اَهْل الْاَرض وَ اَعْلَمُهُمْ وَ اَعْبَدُهُمْ فَلا تُخْبِرْ اَحَدا بِما شاهَدْتَهُ مِنْه؛(۱) ای پسر ضحّاک! این شخص بهترین، داناترین و عابدترین انسان روی زمین است. پس آنچه [از فضائل و مناقب و صفات والای او] مشاهده کردی نزد کسی
فاش نکن.»
و درباره اوصاف اخلاقی او، ابراهیم بن عباس چنین گفت:
«هرگز ندیدم امام رضا علیه السلام به کسی یک کلمه جفا کند، و ندیدم که سخن شخصی را قطع کند تا سخن او به آخر می رسید، و ندیدم که حاجتمندی را در حد امکان، رد نماید.
او هرگز پاهایش را کنار افرادی که در حضورش بودند دراز نمی کرد و هرگز در حضور افراد تکیه نمی داد… و هرگز او را ندیدم که آب دهانش را بیرون بیندازد، و هرگز او را ندیدم که با صدای بلند خنده کند؛ بلکه خنده اش تبسم و لبخند بود. وقتی که خلوت می کرد و کنار سفره می نشست، همه خدمتکاران و غلامان، حتّی دربانهای اسطبلها را کنار سفره می نشاند.»(۲)
آنچه در پیش رو دارید، گامی است در بیان موضعگیریهای امام هشتم در مقابل خلفای زمان خویش؛ بالاخص مأمون عباسی. امید که ره توشه ای باشد برای کسانی که می خواهند در مسیر زندگی، پیرو امامت و ولایت باشند.
الف. دوران هارون
بعد از شهادت امام موسی بن جعفر علیهماالسلام در سال ۱۸۳ ه . ق در زندان بغداد، امامت به فرزندش علی بن موسی الرضا علیهماالسلام رسید، این دوره همزمان با دوران هارون بود. حضرت از همان آغاز صریحا در میان شیعیان امامت خویش را اعلام کرد و فرمود هارون در مقابل من هیچ کاری نمی تواند انجام بدهد، و هیچ زیانی هم نمی تواند به من برساند. این مطلب را از بیانهای مختلف آن حضرت می توان استفاده کرد:
۱٫ صفوان بن یحیی می گوید: چون ابوابراهیم، موسی بن جعفر علیهماالسلام درگذشت و علی بن موسی الرضا علیهماالسلام امر امامت و خلافت خود را آشکار ساخت، به حضرت عرض شد: شما امر بزرگ و خطیری را اظهار می دارید و ما از این ستمگر (هارون الرشید) بر شما می ترسیم.

رسول خدا صلى‏الله علیه‏ و‏آله در ضمن سفارشات خویش براى امت اسلام از دو امانت گرانسنگ و ارزشمند یاد کرده و فرمود: «اِنّى تارِکٌ فیکُمُ الثَّقَلَیْن کِتابَ اللّه‏ِ وَعِتْرَتى وَلَنْ یَفْتَرِقا حَتّى یَرِدا عَلَىَّ الْحَوْض؛ (عیون اخبار الرضا ج۱ص۶۸) من در میان شما دو امانت گرانسنگ مى‏گذارم، کتاب خدا و عترت من و آن دو هیچگاه از هم جدا نخواهند شد تا اینکه در حوض کوثر بر من وارد شوند».

الف – شستن سر با خطمی امام صادق (علیه السلام): شستن سر با خطمی، مایه ایمنی از سر درد است.( ثواب الاعمال: ص ۳۶ ح ۱٫) امام کاظم (علیه السلام): شستن سر با خطمی در روز جمعه، از سنت است، روزی را سرشار می سازد، فقر را باز می دارد، مو و پوست را نکو […]