يكى از خطبه هاى مهم و مهيّج و تاريخى حسين بن على عليهما السلام خطبه اى است كه آن حضرت در سال 58 هجرى دو سال قبل از هلاكت معاويه و در بحران اختناق و ظلم و فشارى كه از سوى دستگاه حاكم اموى بر امت اسلامى وارد مى گرديد ايراد فرموده است . گرچه اين خطبه شريفه داراى جهات مختلف و ابعاد گوناگونى است اما در مجموع از سه بخش مستقل تشكيل يافته است . بخش اول : حاوى فضايل اميرمؤ منان و خاندان عصمت . بخش دوم : دعوت به امر به معروف و نهى از منكر و اهميت اين وظيفه بزرگ اسلامى . بخش سوم : وظيفه علما و لزوم قيام آنان در مقابل ستمگران و مفاسد و مضرات سكوت روحانيون در مقابل زورگويان و آثار زيانبار و خطرناك سهل انگارى آنان از انجام اين وظيفه بزرگ الهى . بخش اول در كتاب سليم بن قيس هلالى و بخش دوم و سوم نيز در كتب احاديث نقل گرديده است . و به تناسب تشكيل اين خطبه از سه بخش ‍ مستقل ، هريك از مورخان و محدثان و علما و محقّقان به نقل بخشى از آن كه ارتباط به بحث او داشته بسنده نموده و از نقل بقيّه خطبه صرف نظر كرده اند و حتى گاهى تنها به نقل يك جمله از آن اكتفا و گاهى نيز به محتواى مجموع خطبه اشاره نموده اند. همانگونه كه در نقل بخشهاى مختلف خطبه نيز گاهى به محل و تاريخ ايراد آن اشاره شده و گاهى طبق روال محدثين ،تنها به نقل متن اكتفاگرديده است مثلاً: 1 – سليم بن قيس هلالى (متوفاى سال 90 هجرى ) به تناسب بحثى كه دارد فقط بخش اول خطبه را كه مربوط به فضائل اهل بيت است ذكر مى كند و تاريخ و محل ايراد خطبه را نيز مشخص مى نمايد. 2 – محدث بزرگوار حسن بن شعبه حرّانى از اعلام قرن چهارم در كتاب پر ارج خود ((تحف العقول )) به نقل متن بخش دوم و سوم خطبه اكتفا مى كند. 3 – مرحوم طبرسى (متوفاى 588) ضمن اشاره به انگيزه ايراد اين خطبه – كه ظلم و فشار بيش از حد معاويه بوده – خلاصه اى از آن را در چند سطر نقل مى نمايد و تصريح مى كند كه اين خطبه دو سال قبل از هلاكت معاويه و در مِنى و در حضور بيش از هزار نفر از شخصيتهاى مذهبى آن روز ايراد گرديده است.

سؤال اصلی این مقاله این است که کدام یک از این دو عامل ، تاثیر ا صلی را در قیام عاشورا داشته به گونه ای که با انتفاء آن اصل قیام منتفی می شده است؟
برای پاسخ به این پرسش ابتدا نامه های مردم کوفه به امام حسین (ع) و جواب آن حضرت به ایشان را بررسی گردیده سپس به بحث درباره تاثیر نص در قیام امام (ع) می پردازیم و در پایان با جمع بین ادله موجود می پردازیم که بدون تردید علت ا صلی قیام آن حضرت امر به معروف و نهی از منکر بوده است اما دعوت و بیعت مردم کوفه حداکثر اثری که داشته اتمام حجت بر آن حضرت بوده است که در ادامه نهضت خود به سوی آنان حرکت کند و از یاری آنان برای تحقق اهداف الهی خود بهره مند گردد و نیز رهبری و هدایت کسانی را بر عهده گیرد که مصرانه خواستار آمدن امام بوده و خود را نیازمند رهبری ایشان می دانستند. افزون بر این، از کلمات و سیره آن حضرت، همچون امیرالمؤمنین (ع) و امام حسن (ع) استفاده می شود که امام (ع) حکومت کردن بر مردم از طریق قهر و غلبه را صحیح نمی دانستند.

سؤال ا صلی مقاله حاضر این است که هر یک از نص و دعوت مردم کوفه از امام حسین (ع) و بیعت آنان با نماینده آن حضرت، چه نقشی در قیام امام (ع) داشته است؟ به عبارت دیگر کدام یک از این دو عامل، تاثیر ا صلی را در قیام عاشورا داشته به گونه ای که با انتفاء آن، اصل قیام منتفی می شده است؟

عدالت اجتماعى در انديشه دينى از چنان جايگاه ويژه‏اى برخوردار است كه هيچ امر ديگرى با آن قابل مقايسه نيست. اين عدالت برخاسته از عدلى كلى است كه حاكم بر همه چيز است. عدل به معناى قراردادن هر چيز در جاى خود 1، مبناى همه امور ست و خداوند همه چيز را بر عدل استوار كرده است. قيام همه امور به عدل و استوارى همه چيز به آن است. چنانكه در حديث نبوى آمده است: «بالعدل قامت السموات و الارض» 2 (آسمانها و زمين به عدل برپاست).

در نظام دين نه تنها همه چيز بر عدل استوار است، بلكه عدل مقياس همه چيز است. استاد شهيد مرتضى مطهرى در اين باره مى‏نويسد: «در قرآن، از توحيد گرفته تا معاد، و از نبوت گرفته تا امامت و زعامت، و از آرمانهاى فردى گرفته تا هدفهاى اجتماعى، همه بر محور عدل استوار شده است. عدل قرآن، همدوش توحيد، ركن معاد، هدف تشريع نبوت، فلسفه زعامت و امامت، معيار كمال فرد و مقياس سلامت اجتماع است. عدل قرآن، آنجا كه به توحيد يا معاد مربوط مى‏شود به نگرش انسان به هستى و آفرينش شكل خاص مى‏دهد و به عبارت ديگر نوعى «جهان بينى» است آنجا كه به نبوت و تشريع و قانون مربوط مى‏شود، يك «مقياس» و «معيار» قانون‏شناسى ا

ست ؛ و به عبارت ديگر جاى پايى است براى عقل كه در رديف كتاب و سنت قرار گيرد و جزء منابع فقه و استنباط به شمار آيد. آنجا كه به امامت و رهبرى مربوط مى‏شود يك «شايستگى» است، آنجا كه پاى اخلاق به ميان مى‏آيد «آرمانى انسانى» است، و آنجا كه به اجتماع كشيده مى‏شود يك «مسئوليت» است.» 3

عدل از چنين جايگاهى برخوردار است، ركن است و هدف و معيار و مقياس. همه چيز با عدل سنجيده مى‏شود. عدالت، اصلى اساسى است كه ارسال رسل و انزال كتب براى آن است. راز مبارزه انبيا است و هدف اجتماعى – سياسى پيامبران و مصلحان با آن محقق مى‏شود. جان و حيات همه چيز به عدل است، چنانكه امير مؤمنان (ع) فرمود: «العدل حياة»4 (عدل حيات است). بدون آن همه چيز مرده است، دين منهاى عدالت، وسيله‏اى است براى به بند كشيدن انسانها در رفتنشان به سوى حق.

در روایات اسلامی، برای زیارت قبر سیدالشهداء، آثار و برکات زیادی نقل شده است؛ زیارتی که در آن شناخت و تقرب وجود داشته باشد. از جمله علامه مجلسی رحمه الله در بحارالانوار، چنین آورده است: ۱٫ خداوند خطاب به فرشتگان مقرّب نموده و می فرماید: «آیا زائران حسین را نمی بینید که چگونه با شور […]

یادداشت روز: معنای روح/ منظور از ارواح در عبارت وَ عَلَى الْاَرْواحِ الَّتى حَلَّتْ بِفِنائکَ / تأملی در مفهوم حلت بفنائك / اتحاد روحانی با امام حسین علیه السلام/ با حسین علیه السلام همیشه و همه جا «السَّلامُ عَلَيْكَ وَعَلَى  الْأَرْواحِ الَّتى  حَلَّتْ بِفِنآئِكَ، عَلَيْكُمْ مِنّى  جَميعاً سَلامُ اللَّهِ ابَداً ما بَقيتُ  وَبَقِىَ اللَّيْلُ وَالنَّهارُ؛سلام […]

یادداشت روز: آموزه های اسلامی در شاعرانه های حافظ از منظر معظم له تهجد و شب زنده داری؛ کیمیای سعادت/ خوش اخلاقی؛ راه نفوذ در دلها/ تو خود حجاب خودی، حافظ از میان برخیز/اين عجوزه عروس هزار داماد است/ حسابرسی دقیق و طولانی در قیامت در هر قرن شاعران  توانا رساترين مدح و ثنا را […]

شرح زیارت عاشورا از منظر معظم له (بخش سوم) السلام علیک یابن امیرالمؤمنین/ چرا علی علیه السلام سید اوصیاء است/ چرا حضرت زهرا سلام الله علیها سیدة نساء العالمین خوانده می شود؟/ معنای ثارالله چیست؟/ چرا به امام حسین علیه السلام ثارالله می گویند؟/ امام زمان عجل الله تعالی فرجه؛ منتقم خون امام حسین علیه […]

یادداشت روز: قیمت گذاری انحصار طلبانه؛ ارمغان لیبرالیسم اقتصادی/ ممنوعیت قیمت گذاری دولت در شرایط عادی بر اساس قواعد اسلامی/ ضوابط قیمت گذاری کالا در فقه اسلامی/ قیمت گذاری در شرایط بحرانی؛ نمونه ای از احکام حکومتی/ توصیۀ امام علی علیه السلام به مالک اشتر دربارۀ قیمت گذاری/ قیمت گذاری در شرایط خاص؛ به مثابۀ […]

یادداشت روز: مولفه های «عقلانیت» در نهضت حسینی از منظر معظم له امام حسین علیه السلام؛ مامور به علم ظاهري نه غيبي/ امام حسین علیه السلام و تاکتیک خردمندانه تقیّه در مکه/ صلح طلبی در سایۀ عزت طلبی و ذلت گریزی/ نقش هدایت گری امام حسین علیه السلام در پرتو خردورزی/ عقلانیت واقعه عاشورا باید […]

یادداشت روز: معنا شناسی شهادت امام حسین علیه السلام در روز عاشورا از منظر معظم له بقای دین اسلام ؛ راز شهادت امام حسین علیه السلام در عاشورا/ شهادت امام حسین علیه السلام؛ تجلی اسم اعظم خداوند/ شهادت امام حسین علیه السلام, نقطۀ عطف حریت و آزادگی در تاریخ بشری/ شهادت امام حسین علیه السلام؛ […]

یادداشت روز: نقش راهبردی اسرای کربلا در تداوم نهضت عاشورا از منظر معظم له فاجعه اسارت‏ اهل‏بيت عليهم السلام‏/ اسارت اهل بیت سیدالشهدا علیه السلام؛ حاصل کینه توزی بنی امیه/ هر که در این بزم مقربتر است، جام بلا بیشترش میدهند!/ نهضت بیداری با خطبه های آتشین امام سجاد و حضرت زینب علیهم السلام/ تولد […]

درجهان امروزكه اساس وبنيان خانواده دستخوش تحولات قرار گرفته وهريك به اصطلاح انديشمندان جهان با ارائه نظرات خود بر آن شدند كه شايد با ارائه مقاله ها وبر گزارنمودن سمينارها در جهت تحكيم اين نهاد مقدس برآيند اما از آنجا كه همه نظرات آنان برداشتي محدود از ابعاد وجودي انسان بوده ، نتوانسته اند به […]