اَللَّـهُمَّ وَفِّرْ حظی فِيهِ مِنَ النَّوَافِلِ خدايا در اين روز بهره ام را از مستحبات افزون گردان وَ أكْرِمْنِي فِيهِ بِإِحْضَارِ الْمَسَائِلِو مرا به اجابت خواسته هايم، گـرامي بداروَ قَرِّبْ فِيهِ وَسِيلَتِي إِلَيْكَ مِنْ بَيْنِ الْوَسَائِلِو از ميان وسائل، وسيله رسيدنم را به حضورت نزديك گردانيَا مَـنْ لاَيَشْـغَلُهُ إِلْحَـاحِ الْمُلِحِيّنَ.اي كه پافشاري اصراركنندگان بازش نمي دارد و مشغولش نمي كند.
بهره بردن از نوافل
در اولين عبارت از دعاي امروز مي‌خوانيم »اَ للَّهُمَّ وفّر فِيهِ مِنَ النَّوافِلِ« خدايا بهره‌ام را از نوافل افزون فرما. براي بهره‌وري از نوافل, قرآن كريم راهكاري را نشان مي‌دهد و آن اينكه، »وَ مِنْ الْلَيْلِ فَتَهَجَّدَ بِهِ نَافِلَةٍ لَكَ عَسَي أنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَاماً مَحْمُوداً«1 – پاسي از شب را از خواب برخيز و قرآن و نماز بخوان، اين يك وظيفه اضافي براي توست، تا پروردگارت تو را به مقامي در خور ستايش برانگيزد – در اين آيه شريفه منظور از نافله شب اقامه نماز شب است، »مسائلي كه در زندگي روزانه براي انسان پيش مي‌آيد, فكر آدمي را به وادي‌هاي گوناگون مي‌كشاند، بطوري كه جمعيت خاطر و حضور قلب كامل در آن بسيار مشكل است، اما در دل شب و به هنگام سحر و فرو نشستن غوغاي زندگي مادي و آرامش روح و جسم انسان در پرتو مقداري كه خوابيده و بيدار گشته, حالت توجه و نشاط خاصي پيدا مي‌كند كه بي‌نظير است، در اين محيط آرام و دور از هر گونه ريا و تظاهر و خودنمايي توأم با حضور قلب, حالت توجهي به انسان دست مي‌دهد كه فوق‌العاده روح‌پرور و تكامل آفرين است. «2از امام صادق عليه‌السّلام روايت شده كه فرمود: انسان با ايمان هر كار نيكي كه انجام مي‌دهد، پاداشش در قرآن صريحاً آمده، جز نماز شب كه خداوند به خاطر اهميت فوق‌العاده‌اش آن را با صراحت بيان نفرموده، همين قدر فرموده: »تَتَجَافي جُنُوبُهُم عَنِ الْمَضَاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُم خَوفاً و طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْنَاهُم يُنْفِقُونَ فَلاَ تَعلَمُ نَفْسٌ مَا أُخفِيَ لَهُم مِن قُرَّةِ أعْيُنٍ جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ«3 آنها شب هنگام از بسترها برمي‌خيزند و پروردگارشان را با بيم و اميد، مي‌خوانند و از آنچه به آنها روز داده‌ايم، انفاق مي‌كنند، اما هيچكس نمي‌داند خداوند چه پاداشهايي كه موجب روشني چشمها مي‌شود در برابر اعمالشان قرار داده است4، در وصيتي پيامبر خدا صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلّم به علي عليه‌السّلام فرمودند: »يَا عَليُّ عَلَيكَ بِالصَّلاَةِ الْلَيْلِ، عَلَيكَ بِالصَّلاَةِ الْلَيلِ، عَلَيكَ بِالصَّلاَةِ الْلَيلِ«5 اي علي بر تو باد نماز شب و اين مطلب را سه بار تكرار فرمود، همچنين از اميرالمؤمنين علي عليه‌السّلام از قول خداي عز و جل كه فرموده است: »رُهْبَانِيَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا كَتَبْنَاهَا عَلَيْهِم إِلاّ ابْتِغَاءَ رَضْوَانِ اللهِ«6 سؤال شد، حضرت فرمود: مراد نماز شب است.
مفهوم نوافل
يكي از اقسام، احكام اسلامي، مستحبات مي‌باشد, كه عبارت است از آنچه خداوند امر به انجام آن نموده و براي آن پاداش زيادي را مقرر فرموده، ولي ترك آن موجب عقاب در روز قيامت نخواهد بود.نوافل جمع نافله و از ريشه لغوي »نفل« به معناي زيادي و افزايش است و در اصطلاح، نوافل يعني نمازهاي مستحبي كه زياده از واجبات است، اقامه نمازهاي واجب بدون نمازهاي مستحبي اداء تكليف مي‌باشد، ولي اين نمازهاي مستحبي است كه انسان را آماده براي اداء نماز واجب مي‌كند و شور و شوق طاعت خداوند را در دل ايجاد مي‌نمايد، نوافل نمايانگر علاقه و كشش آدمي به انجام واجبات و حسنات مي‌باشد.عموماً نمازهاي واجب، نافله‌اي نيز به همراه دارد، كه گاهي قبل از نماز و گاهي بعد از نماز خوانده مي‌شود, البته نوافل به معناي اعم, از نافله‌هاي روزانه افزون‌تر مي‌باشد كه بعضي از آنها را ذكر مي‌كنيم.
نافله‌هاي يوميه
قبل از نماز صبح، دو ركعت نافله نماز صبح.
قبل از نماز ظهر، هشت ركعت نافله نماز ظهر.
قبل از نماز عصر، هشت ركعت نافله نماز عصر.
بعد از نماز مغرب، چهار ركعت نافله نماز مغرب.
بعد از نماز عشاء، دو ركعت نافله نماز عشاء، كه به صورت نشسته خوانده مي‌شود.7
نافله شب (نماز شب)
يكي از با فضيلت‌ترين نمازهاي مستحبي نماز شب است، كه جمعاً يازده ركعت مي‌باشد، هشت ركعت نافله شب، دو ركعت به نيت شفع و يك ركعت به نيت وتر خوانده مي‌شود و بهتر است در قنوت نماز وتر، هفتاد مرتبه »أسْتَغْفِرُ اللهَ رَبِّي وَ أتُوبُ إلَيهِ« و سيصد مرتبه »اَلْعَفْوِ« گفته شود و پس از آن براي چهل نفر مؤمن, طلب استغفار شود و بعد از آن بگويد »هَذَا مَقَامُ الْعَائِذُ بِكَ مِنَ النَّارِ«8
نماز جعفر عليه‌السّلام
يكي از نوافل بسيار با فضيلت، نماز جعفر بن ابيطالب عليه‌السّلام است كه فضيلت و چگونگي اقامه آن را از تحرير الوسيله حضرت امام خميني رضوان‌الله‌تعالي‌عليه بيان مي‌كنيم.نماز جعفر بن ابيطالب عليه‌السّلام از مستحبات مؤكد است و از نمازهاي مشهور بين عامه و خاصه است، و از چيزهايي است كه پيامبر صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلّم به پسر عمويش هنگام بازگشت از سفرش, به خاطر محبت و بزرگواري نسبت به او، به ايشان عطا كرد، از امام صادق عليه‌السّلام روايت شده كه در روز فتح خيبر هنگامي كه جعفر از حبشه آمد، پيامبر صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلّم به او فرمود: آيا جايزه‌اي به تو ندهم؟ آيا بخششي به تو نداشته باشم؟ آيا به تو هديه‌اي نكنم؟! پس جعفر گفت »بله يا رسول الله« حضرت صادق عليه‌السّلام مي‌فرمايد: مردم گمان كردند كه پيامبر به او طلا و نقره مي‌دهد، لذا گردنها را كشيدند تا ببينند چه مي‌دهد، پس پيامبر به او فرمود: چيزي به تو عطا مي‌كنم كه اگر آن را هر روز انجام دهي، برايت از دنيا و آنچه در آن است بهتر خواهد بود و اگر هر دو روز يك مرتبه به آن عمل كني، خداوند گناه بين آن دو روزت را مورد مغفرت قرار مي‌دهد و يا اگر در هر جمعه يا هر ماه يا هر سالي عمل نمايي، خداوند گناه بين آنها را مي‌بخشد.اين نماز چهار ركعت است كه دو سلام دارد، در هر ركعتي حمد و سوره مي‌خواند، سپس پانزده مرتبه مي‌گويد: »سُبْحَانَ اللهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إلهِ إلاَّ اللهُ وَ اللهُ اكْبَرُ« و همين تسبيح را ده مرتبه در ركوع و ده مرتبه پس از سر برداشتن از ركوع و ده مرتبه در سجده اول و ده مرتبه پس از سر برداشتن از سجده اول و ده مرتبه در سجده دوم و ده مرتبه بعد از سر برداشتن از سجده دوم مي‌گويد.در اين نماز سوره مخصوصي تعيّن ندارد، لكن افضل آن است كه در ركعت اول سوره »اذا زلزلت« و در ركعت دوم سوره »والعاديات« و در ركعت سوم سوره »اذا جاء نصرالله« و در ركعت چهارم سوره »قل هو الله احد« بخواند.در سجده دوم ركعت چهارم، بعد از تسبيحات مستحب بگويد: »يَا مَنْ لَيْسَ الْعِزَّ وَ الْوَقَارِ يَا مَنْ تَعَطُّفَ بِالْمَجْدِ وَ تُكَرَّمَ بِهِ، يَا مَنْ لاَيَنْبَغِي التَّسْبِيحَ إِلاَّ لَهُ، يَا مَنْ أََحْصَي كُلَّ شئٍ عِلْمُهُ يَا ذَا النّعْمَةِ وَ الطَّوْلِ، يَا ذَا الْمَنِّ وَ الْفَضْلِ، يَا ذَا القُدْرَةِ وَ الْكَرَمِ، أسْألُكَ بِمَعَاقِدِ العزِّ مِن عَرشِكَ وَ مُنْتَهَي الرّحْمَةِ مِن كتَابِكَ وَ بِأَسْمَائِكَ الْاَعْظَمِ الْأعْلَي وَ كَلِمَاتِكَ التَّامَاتِ، اَنْ تُصَلِّي عَلَي مُحَمَّدٍ وَ اَلِ مُحَمَّدٍ وَ أنْ تَفْعَل بِي كَذَا وَ كَذَا« و حاجاتش را ذكر مي‌كند و بعد از فارغ شدن از نماز, مستحب است دعايي را كه شيخ طوسي و سيد بن طاووس از مفضل بن عمر نقل كرده‌اند، بخواند.مفضل مي‌گويد: ابا عبدالله الصادق عليه‌السّلام را ديدم كه نماز جعفر طيار مي‌خواند و دستهايش را بلند كرد و اين دعا را خواند: »يَا رَبِّ يَا ربِّ (تا نفس قطع شد) يَا ربَّاهُ يَا ربَّاهُ (تا نفس قطع شد) ربِّ ربِّ (تا نفس قطع شد) يَا اللهُ يَا اللهُ (تا نفس فطع شد) يَا حَيُّ يَا حَيُّ (تا نفس قطع شد) يَا رَحِيمُ يَا رَحِيمُ (تا نفس قطع شد) يَا رَحْمَانُ يَا رَحْمَانُ (هفت مرتبه) يَا أرحَمَ الرَّاحِمِينَ (هفت مرتبه) سپس گفت: اللّهُمَّ إِنِّي أَفْتَتِحُ الْقَولَ بِحَمْدِكَ وَ أنْطِقْ بِالثَّنَاءِ عَلَيكَ و اُمَجِّدُكَ وَ لَاغَايَةَ لِمَدْحِكَ وَ اُثَنَّي عَلَيْكَ وَ مَنْ يَبْلُغَ غَايَةِ ثَنَائُكَ وَ أمَدِّ مَجْدِكَ و أنِّي لَخَلِيقَتِكَ كُنْهِ مَعْرِفَةِ مَجْدِكَ وَ أَيُّ زَمَنٍ لَمْ تَكُنْ مَمْدُوحاً بِفَضْلِكَ مُوضُوفاً بِمَجْدِكَ عَوَّاداً عَلَي الْمُذْنِبِينَ بِحِلمِكَ تَخَلّفَ سُكَّانِ أرضِكَ عَنْ طَاعَتِكَ فَكُنْتَ عَلَيْهِم عَطُوفاً بِجِودِكَ عَوَّاداً بِكَرَمِكَ يَا لَا اِلَهَ إِلاَّ اَنْتَ الْمَنَّانُ ذُو الْجَلَالِ وَ الْإِكرامِ« سپس حضرت به من فرمود: »اي مفضل اگر حاجت مهمي داري اين نماز را به جا آور و با اين دعا خدا را بخوان و حاجتت را بخواه كه خدا انشاء الله برآورده مي‌كند و به او اطمينان است. «9
نماز غفيله
يكي از نوادر نمازهاي مستحبي، نماز غفيله است كه مابين نماز مغرب و عشاء خوانده مي‌شود و آن دو ركعت است كه پس از نيت و تكبيره الاحرام و قرائت سوره حمد مي‌گوييم »وَ ذَالنُّونِ إذْ ذَهَبَ مُغَاضِياً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيهِ فَنَادَي فِي الظُّلُمَاتِ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلا اَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِي كُنْتُ مَنِ الظَّالِمِينَ فَأسْتَجَبْنَا لَهُ وَ نَجَّيْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذَلِكَ نُنجِي الْمُؤمِنِينَ«10 و به ركوع رفته و پس از انجام دو سجده، در ركعت دوم بعد از حمد مي‌گوييم »وَ عِنْدَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لاَ يَعْلَمُها إلاَّ هُوَ وَ يَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ مَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلاّ يَعْلَمُهَا وَ لَا حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الْاَرْضِ وَ لاَ رَطْبٍ وَ لاَ يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ«11 و در قنوت مي‌خوانيم »اَللّهُمّ أِنِّي أسْئِلُكَ بِمَفَاتِحِ الْغَيْبِ الَّتِي لَا يَعْلَمُهَا إِلاّ أَنْتَ اَنْ تُصَليَّ عَلي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أنْ تَفْعَل بِي« و حاجات خود را ذكر مي‌كني و در همان قنوت ادامه مي‌دهيم »اَللّهُمَّ أنْتَ وَلِيُّ نِعْمَتِي وَ الْقَادِرُ عَلَي طَلَبَتِي تَعْلَمُ حَاجَتِي فَأَسْئَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِم السَّلَامَ لَمَّا قَضَيْتَهَا لِي يَا أَرحَمَ الرَّاحِمِينَ«12 و پس از ركوع و دو سجده نماز را سلام مي‌دهيم.
اجابت خواسته‌ها و حاجت‌ها
يكي از صفات خداي متعال »قَاضِي الْحَاجَات« است و انسان، سراپا فقر و نيازمندي و حاجت، لطف و كرم خداي متعال به اين است كه از سر بنده نوازي و بنده پروري به نيازهاي او رسيدگي كند و حاجاتش را برآورد و چون بنده‌اش، روي نياز به سوي او آورد، او را دست خالي از پيشگاه خود نراند.كسي كه براي طلب حاجت و نياز به سوي بي‌نياز مي‌رود, بايد بداند كه تنها در جهان هستي خداوند است كه بي‌نياز مطلق است و همه نيازمند اويند، تنها او قادر است كه نيازهاي مخلوقاتش را برآورد، لذا با حسن ظن و اطمينان به اجابت، در خانه او را، با اصرار بكوبد و دعا كند، و حوائجش را بخواهد و به او بگويد، اي كريم به اجابت خواسته‌ها و برآوردن حاجاتم بر من كرامت فرما، »و أكْرِمْنِي فِيهِ بِأحْضَارِ الْمَسَائِلِ«
وسيله چيست
در سومين عبارت از دعاي امروز مي‌خوانيم »وَ قَرِّبْ فِيهِ وَسِيلَتِي إِلَيكَ مِن بَينَ الْوَسَائِلِ« و از ميان وسائل، وسيله رسيدنم را به حضورت نزديك گردان – وسيله به معني تقرّب جستن و يا چيزي است كه باعث تقرّب مي‌شود و يا نتيجه‌اي كه از تقرّب حاصل مي‌گردد، بدين ترتيب وسيله مفهوم بسيار وسيعي دارد كه هر كار نيك و شايسته‌اي را شامل مي‌شود و هر صفت برجسته، در مفهوم آن درج است، زيرا همه اينها موجب قرب پروردگار است.از اميرالمؤمنين علي عليه‌السّلام روايت شده كه آن حضرت فرمود: »إنَّ أَفْضَلَ مَا تَوَسَّلَ بِهِ الْمُتَوَسِّلُونَ إِلَي اللهِ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالي، اَلْإيمَانُ بِهِ وَ بِرِسُولِهِ وَ الْجَهَادُ فِي سَبِيلِهِ فَإنَّهُ ذَرْوَةُ الْإِسْلاَمِ وَ كَلِمَةُ الْإِخْلاَصِ فَإَنَّهَا الْفِطْرَةُ وَ إِقَامُ الصَّلاَةِ فَإِنَّهَا الْمِلَّةُ وَ اِيتَاءُ الزَّكَاةِ فَإِنَّهَا فَرِيضَةٌ وَاجِبَةٌ وَ صَومُ شَهْرِ رَمَضَانَ فَإِنَّهُ جُنَّةٌ مِنَ الْعِقَابِ وَ حَجَّ الْبَيتِ وَ اعْتِمارُهُ فَإنّهُمَا يَنْفَيَانِ الْفَقْرَ وَ يَرْحَضَانِ الذَّنْبَ، وَصِلَةُ الرَّحِمِ فَإِنَّهَا مَثْرَاةٌ فِي الْمَالِ وَ مَنْشَأَةٌ وَ صَنَائِعُ الْمَعْرُوفِ فَإِنَّهَا تَقِي مَصَارِعَ الْهَوَانِ، أَفِيضُوا فِي ذِكْرِ اللهِ فَإِنَّهُ أحْسَنُ الذِّكْرِ وَ أرغَبُوا فِيهَا وَعَد الْمُتَّقِينَ فَإِنَّ وَعْدَهُ أَصْدَقُ الْوَعْدِ وَاقْتَدُوا بِهَدْيِ نَبِيِّكُمْ فَإِنَّهُ اَفْضَلُ الْهَدْيِ وَ اسْتَنُّوا بِسُنَّتِهِ فَإِنَّهَا أَهدَي السُّنَنَ«13 همانا بهترين چيزي كه انسانها مي‌توانند به آن به خداي سبحان نزديك شوند، ايمان به خدا و ايمان به پيامبر صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلّم و جهاد در راه خداست، كه جهاد قلّه بلند اسلام و يكتا دانستن خدا براساس فطرت انساني است، برپاداشتن نماز آيين ملت اسلام و پرداختن زكات تكليف الهي، روزه ماه رمضان، سپري برابر عذاب الهي و حج و عمره نابود كننده فقر و شستشو دهنده گناهان است و صله رحم مايه فزوني مال و طول عمر و صدقه‌هاي پنهاني نابود كننده گناهان و صدقه آشكار، مرگهاي ناگهاني و زشت را باز مي‌دارد و نيكوكاري, از خواري و ذلت نگاه مي‌دارد.به ياد خدا باشيد كه نيكوكارترين ذكر است و آنچه پرهيزكاران را وعده داده‌اند آرزو كنيد، كه وعده خدا راست‌ترين وعده‌هاست، از راه و رسم پيامبرتان پيروي كنيد، كه بهترين راهنماي هدايت است، رفتارتان را با روش پيامبر صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلّم تطبيق دهيد، كه هدايت كننده روشهاست.قرآن كريم نيز خطاب به مؤمنين مي‌فرمايد: »يَا أيُّهَا الّذِينَ امَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيهِ الْوَسِيلَةَ وَ جَاهَدُوا فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ«14 اي كساني كه ايمان آورده‌ايد، پرهيزكاري پيشه كنيد و وسيله‌اي براي تقرب به خدا، انتخاب نماييد و در راه او جهاد كنيد، باشد كه رستگار شويد- يكي از مصاديق بارز وسيله، براي تقرب به خداوند، انبياء و اهل بيت عليهم‌السّلام مي‌باشند كه روايات ما، بر اين امر تأكيد دارد و اما منظور از توسل به پيامبر و امامان عليهم‌السّلام اين نيست كه كسي حاجت را از آنان بخواهد، بلكه در پيشگاه خداوند متعال، به مقام آنها نزد خدا متوسل مي‌شويم و اين در حقيقت توجه به خداست، زيرا احترام پيامبر نيز به خاطر اين است كه فرستاده او بوده و در راه او گام برداشته است.
پافشاري به خواسته‌ها در دعا
در دعاي امروز اشاره به يكي از صفات خداوند نموده و مي‌گوييم: »يَا مَنْ لاَ يَشْغَلُهُ ألْحَاحُ الْمُلِحِّينَ« اي كسي كه ناله و ضجه نيازمندان او را از رسيدگي به امور ديگران باز نمي‌دارد، توضيح اينكه، يكي از صفات ذاتي خداوند متعال، علم است، كه صفت سميع بودن و بصير بودن از آن ناشي مي‌شود و خداوند چون عالم مطلق است و بر همه چيز علم دارد، لذا نداي همه نيايشگران و ضجه و ناله همه حاجتمندان را مي‌شنود و چون بر هر كاري قادر است و قدرتي جز او نيست، بر برآورده نمودن تمام حاجات نيازمندان نيز قادر خواهد بود و بياني ديگر, اين عبارات و خواندن خداوند با اين اسماء و صفات, به جهت اصرار ورزيدن در طلب و خواسته است، كه اصرار و سماجت در طلب حاجت، يكي از رموز استجابت دعا شمرده شده است.