1. حکم نماز جمعه
1. نماز جمعه که در روزهای جمعه به جای نماز ظهر خوانده می‌شود در عصر حاضر (زمان غیبت امام(عج) واجب تخییری است، ولی در این زمان که حکومت عدل اسلامی در ایران برپا است احتیاط مستحب آن است که حتی المقدور نماز جمعه ترک نشود. (اجوبة الاستفتاءات، س 606 و 609 و استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 157)
توجه
· معنای واجب تخییری این است که مکلف در ادای فریضه‌ی واجب ظهر روز جمعه، بین خواندن نماز جمعه یا نماز ظهر مخیّر است. (اجوبة الاستفتاءات، س 607)
· هر چند نماز جمعه در عصرت حاضر واجب تخییری است و حضور در آن واجب نیست، ولی با توجه به فواید و آثار شرکت در آن، سزاوار نیست که مؤمنین خود را از برکات حضور در این نماز به صرف تشکیک در عدالت امام جمعه و یا عذرهای واهی دیگر محروم سازند. (اجوبة الاستفتاءات، س 606)
· شرکت زنان در نماز جمعه اشکال ندارد و دارای ثواب جماعت است.
(اجوبة الاستفتاءات، س 595)
· خودداری از شرکت در نماز عبادی سیاسی جمعه به صورت دایمی، وجه شرعی ندارد و اگر ترک حضور و شرکت نکردن در آن به خاطر اهمیت ندادن به آن باشد شرعاً مذموم است. (اجوبة الاستفتاءات، س 608 و609)
· کسی که در نماز جمعه شرکت نکرده است می‌تواند نماز ظهر و عصر را در اول وقت بخواند و واجب نیست صبر کند تا نماز جمعه تمام شود.
(اجوبة الاستفتاءات، س 610 و 631)
· اقامه‌ی نماز جماعت ظهر، همزمان با اقامه‌ی نماز جمعه در مکان دیگری نزدیک محل اقامه‌ی نماز فی نفسه اشکال ندارد و موجب براءت ذمه‌ی مکلف از فریضه‌ی ظهر جمعه می‌شود؛ زیرا در عصر حاضر، نماز جمعه واجب تخییری است، ولی با توجه به این که اقامه‌ی نماز جماعت ظهر در روز جمعه در مکان نزدیک محل اقامه‌ی نماز جماعت باعث تفرقه‌ی صفوف مؤمنین می‌شود و چه بسا در نظر مردم بی‌احترامی و اهانت به امام جمعه و کاشف از بی اعتنایی به نماز جمعه است، بنابراین سزاوار است که مؤمنین اقدام به انجام آن نکنند و بلکه در صورتی که مستلزم مفاسد و حرام باشد واجب است از اقامه‌ی آن اجتناب نمایند.
(اجوبة الاستفتاءات، س 610)
2. نماز جمعه مجزی از نماز ظهر است. (به عبارت دیگر نماز جمعه جانشین نماز ظهر جمعه می‌شود). (اجوبة الاستفتاءات، س 611)
توجه
· نماز جمعه هر چند مجزی از نماز ظهر است، ولی خواندن نماز ظهر بعد از نماز جمعه از باب احتیاط اشکال ندارد، حتی اگر امام جمعه نماز ظهر را بعد از نماز جمعه نخواند، و اگر بخواهد با مراعات احتیاط در خواندن نماز ظهر پس از خواندن نماز جمعه، نماز عصر را به جماعت بخواند احتیاط کامل این است که به کسی اقتدا نماید که نماز ظهر را احتیاطاً بعد از نماز جمعه خوانده است.
(اجوبة الاستفتاءات، س 611 و 612)
· شرکت در نماز جمعه که از طرف دانشجویان شوراهای اسلامی در کشورهای اروپایی و غیر آنها برگزار می‌شود و بیشتر شرکت‌کنندگان در آن و همچنین امام جمعه از برادران اهل سنت هستند برای حفظ وحدت و اتحاد مسلمانان اشکال ندارد و در این صورت خواندن نماز ظهر بعد از نماز جمعه واجب نیست.
(اجوبة الاستفتاءات، س 621)
· نماز جمعه از مآموم مسافر صحیح و مجزی از نماز ظهر است. (اجوبة الاستفتاءات، س 625)
· مجروحان جنگی که قطع نخاع شده‌اند و قدرت نگهداری پول را ندارند جایز است در نماز جمعه شرکت کنند، ولی با توجه به این که بر آنان است که بعد از وضو گرفتن بدون فاصله‌ی زمانی، شروع به خواندن نماز کنند، بنابراین وضوی قبل از خطبه‌های نماز جمعه در صورتی برای خواندن نماز جمعه کافی است که بعد از وضو حدثی از آنان سر نزند. (اجوبة الاستفتاءات، س 115)
– 2. شرایط نماز جمعه
1. به جماعت خواندن : از شرایط صحت نماز جمعه، این است که به صورت جماعت اقامه شود، نماز جمعه به نحو فرادی، هرچند در کنار کسانی که آن را به صورت جماعت برگزار می‌کنند، صحیح نیست. (اجوبة الاستفتاءات، س 624)
3. رعایت تمام شرایطی که در نماز جماعت معتبر است، مثل اتصال صفوف: تمام شرایطی که در نماز جماعت باید رعایت شود در نماز جمعه هم معتبر است، مانند اتصال صفوف.
توجه
· امام جمعه باید عادل باشد، از این رو اقتدا به کسی که او را عادل نمی‌داند و یا در عدالت وی شک دارد صحیح نیست و نماز جمعه‌ی او هم صحیح نمی‌باشد، ولی حضور و شرکت در نماز جمعه برای حفظ وحدت اشکال ندارد، و در هر صورت – چه در نماز جمعه شرکت کند یا نکند – حق ندارد دیگران را ترغیب و تشویق به عدم حضور در نماز جمعه نماید. (اجوبة الاستفتاءات، س 616)
· اگر شک در عدالت امام جمعه یا یقین به عدم عدالت وی بعد از فراغ از نماز باشد، نمازهای خوانده شده صحیح است و اعاده‌ی آنها واجب نیست.
(اجوبة الاستفتاءات، س 620)
· نصب امام جمعه به امامت جمعه اگر موجب وثوق و اطمینان مأموم به عدالت وی شود در صحت اقتدا به او کافی است. (اجوبة الاستفتاءات، س 618 و 619)
· صرف کشف خلاف چیزی که امام جمعه گفته، دلیل بر دروغگویی او نیست؛ زیرا ممکن است گفته‌ی او از روی اشتباه یا خطا و یا توریه باشد، و سزاوار نیست انسان به صرف تو هم خروج امام جمعه از عدالت، خود را از برکات نماز جمعه محروم نماید. (اجوبة الاستفتاءات، س 617)
· امام جمعه در هر نقطه از جهان اسلام را باید حاکم عادل اسلامی معین کند.
(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م158)
· اصل جواز امامت برای اقامه‌ی نماز جمعه متوقف بر اجازه از حاکم شرع نیست، ولی ترتب احکام نصب وی برای امامت جمعه متوقف بر این است که منصوب از طرف ولی امر مسلیمن باشد و این حکم شامل هر سرزمین و شهری که ولی امر مسلمین در آن حکم و مطاع است، می‌شود. (اجوبة الاستفتاءات، س 613)
· امام جمعه‌ی منصوب در صورت نبود مانع یا معارض جایز است نماز جمعه را در غیر از مکانی که برای آنجا نصب شده اقامه نماید، ولی احکام انتصاب برای امامت جمعه بر‌آن مترتب نمی‌شود. (اجوبة الاستفتاءات، س 614)
· جایز است امام جمعه‌ی منصوب، شخصی را به عنوان جانشین موقت برای خودش انتخاب نماید، ولی بر امامت فرد نایب، احکام انتصاب از طرف ولی فقیه مترتب نمی‌شود. (اجوبة الاستفتاءات، س 615)
· جایز است امام جمعه‌ی منصوب، شخصی را به عنوان جانشین موقت برای خودش انتخاب نماید، ولی بر امامت فرد نایب، احکام انتصاب از طرف ولی فقیه مترتب نمی‌شود. (اجوبة الاستفتاءات، س 632)
· اقامه‌ی نماز جمعه به امامت نایب امام جمعه‌ی منصوب و اقتدای امام منصوب به نایب خود اشکال ندارد. (اجوبة الاستفتاءات، س 632)
4. بین دو نماز جمعه حداقل یک فرسخ فاصله بودن : فاصله‌ی دو نماز جمعه باید کمتر از یک فرسخ نباشد که اگر در کمتر از یک فرسخ، دو نماز جمعه خوانده شود نماز اصلی صحیح و نماز دومی باطل است و در صورتی که مقارن هم اقامه شوند هر دو باطل می‌باشند. (اجوبة الاستفتاءات، س 623)
3. وقت نماز جمعه
وقت نماز جمعه از اول زوال خورشید (اول ظهر) شروع می‌شود و احتیاط (واجب) آن است که آن را از اوایل عرفی وقت نماز ظهر در حدود یکی دو ساعت به تأخیر نیندازند. (اجوبة الاستفتاءات، س630 و استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 159)
4. کیفیت نماز جمعه
1. نماز جمعه دو رکعت است مانند نماز صبح، ولی دو خطبه دارد که توسط امام جمعه قبل از نماز ایراد می‌شود.
مستحب است قراءت نماز جمعه بلند، و در رکعت اول سوره‌ی جمعه و در رکعت دوم، سوره‌ی منافقون خوانده شود و همچنین مستحب است خواندن دو قنوت یکی در رکعت اول پیش از رکوع و دیگری در رکعت دوم پس از رکوع.
توجه
· هرگاه کسی به خطبه‌های نماز جمعه نرسد و در نماز شرکت کند نماز او صحیح است حتی اگر امام را در رکوع رکعت آخر نماز جمعه درک نماید.
(اجوبة الاستفتاءات، س 629)
· عنوان ائمه‌ی مسلمین (که در خطبه‌ی دوم نماز جمعه، امام جمعه بر آنها درود می‌فرستد) شامل حضرت زهرای مرضیه (علیهم السلام) نمی‌شود و ذکر نام مبارک آن حضرت در خطبه‌ی نماز جمعه واجب نیست. ولی تبرک جستن به ذکر نام شریف آن حضرت اشکال ندارد بلکه امری پسندیده و موجب اجر و ثواب است. (اجوبة الاستفتاءات، س 626)
خطبه‌های نماز جمعه را می‌توانند قبل از ظهر ایراد کنند، گرچه احتیاط (مستحب) آن است که قسمتی از آن در وقت ظهر باشد و احوط (احتیاط بیشتر) آن است که تماماً بعد از دخول وقت ایراد شود. (اجوبة الاستفتاءات، س 628 و استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 160)
چند نکته در ارتباط با نماز جمعه
· انجام هر گونه کاری که منجر به بروز اختلاف بین مؤمنین و پراکندگی صفوف آنان شود جایز نیست، چه رسد به مثل نماز جمعه که از شعایر اسلامی و از مظاهر وحدت صفوف مسلمانان است. (اجوبة الاستفتاءات، س 622)
· اقتدا در نماز عصر روز جمعه به غیر امام جمعه اشکال ندارد.
(اجوبة الاستفتاءات، س 611)
· اقتدا به امام جمعه در نماز جمعه برای خواندن نماز واجب دیگر از نظر صحت، محل اشکال است. (اجوبة الاستفتاءات، س 627)