نمازهای یومیه (7) – استفتائات امام خامنه اي روحي فداه

 

واجبات نماز «4»

4. جهر و اخفات (بلند و آهسته خواندن) درقراءت :

– حمد و سوره در رکعت اول

نماز صبح ومغرب و عشا:

– نمازگزار مرد است: باید بلند بخواند.

– نمازگزار زن است: می­تواند بلند یا آهسته بخواند، ولی اگر نامحرم صدایش را می­شنود بهتر است آهسته بخواند.

نماز ظهر و عصر:

باید آهسته بخواند غیرا ز «بسم الله»، چه نمازگزار مرد باشد و چه زن

_ تسبیحات اربعه یا حمد تنها در رکعت سوم و چهارم:

باید آهسته بخواند، چه نمازگزار مرد باشد و چه زن، ولی در صورتی که حمد بخواند می­تواند در نماز فرادی «بسم الله الرحمن الرحیم» را بلند بگوید، اگر چه احتیاط در آن است که «بسم الله» را هم آهسته بگوید و در نماز جماعت این احتیاط، واجب است.

 

1. واجب است مردان حمد و سوره­ی نماز صبح و مغرب و عشا را بلند، و حمد و سوره­ی نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند و زنان نیز باید حمد و سوره­ی نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند، اما حمد و سوره­ی نماز صبح و مغرب و عشا را می‌توانند بلند یا آهسته بخوانند، ولی اگر نامحرم صدای آنها را بشنود بهتر است آهسته بخوانند.

(اجوبة الاستفتاءات، س 458و 459و 460و 461و 471 و استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 253 و254)

2. بر مرد و زن واجب است که در رکعت سوم و چهارم نمازها، تسبیحات یا حمد را آهسته بخواند، ولی در صورتی که حمد بخواند می­تواند در نماز فرادی «بسم الله الرحمن الرحیم» را در آن بلند بگوید، اگرچه احتیاط در آن است که «بسم الله» را هم آهسته بگوید، و در نماز جماعت این احتیاط، واجب است.

(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 263)

توجه

· وجوب بلند خواندن در نمازهای مغرب و عشا و صبح، و وجوب آهسته خواندن در نماز ظهر و عصر، مختص به قرائت حمد و سوره است، همانگونه که وجوب آهسته خواندن در غیر از دو رکعت اول نماز مغرب و عشا، فقط مخصوص قراءت حمد یا تسبیحات در رکعت سوم یا چهارم است، ولی در ذکر رکوع و سجده و تشهد و سلام و دیگر ذکرهای واجب در نمازهای پنجگانه، مکلف بین آهسته یا بلند خواندن مخیّر است. (اجوبة الاستفتاءات، س 260)

· در وجوب جهر و اخفات در نمازهای واجب فرقی بین نماز ادا و قضا وجود ندارد، هرچند نماز قضا، احتیاطی باشد. (اجوبة الاستفتاءات، س 459 و461)

· ملاک اخفات (آهسته خواندن) عدم وجود جوهر صدا نیست، بلکه ملاک، آشکار نکردن آن است. در مقابل، ملاک جهر (بلند خواندن) آشکار کردن جوهر صدا است. (اجوبة الاستفتاءات، س 472)

· اگر در جایی که باید نماز را بلند بخواند، عمداً آهسته بخواند یا در جایی که باید آهسته بخواند عمداً بلند بخواند نمازش باطل است، ولی اگر از روی فراموشی یا ندانستن مسأله باشد نماز صحیح است، واگر در اثنای خواندن حمد و سوره ملتفت شود که اشتباه کرده، لازم نیست مقداری را که برخلاف دستور، بلند یا آهسته خوانده دوباره بخواند.

(اجوبة الاستفتاءات، س 458 و 459 و 368 و استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 255)

· اگر کسی در خواندن حمد و سوره، بیشتر از معمول صدا را بلند کند، مثل آن که آنها را با فریاد بخواند، نمازش باطل است. (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 256)

5. واجبات قرائت :

1. در قراءت، واجب است که کلمات، تلفظ شوند به طوری که قراءت بر آن صدق کند، از این رو قراءت قلبی یعنی گذراندن کلمات در قلب بدون تلفظ آنها که عنوان قراءت بر آن صدق نمی­کند کافی نیست. نشانه­ی صدق قراءت این است که خودش بتواند آنچه را می­خواند و بر زبان جاری می­کند – اگر دچار سنگینی گوش یا سر و صدای محیط نیست – بشنود. (اجوبة الاستفتاءات، س 468 و استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 226)

توجه

· کسی که بر اثر ابتلا به بیماری لالی قادر به تکلم نیست، ولی حواس سالمی دارد، اگر نمازش را با اشاره بخواند صحیح و مجزی است. (اجوبة الاستفتاءات، س 479)

2. واجب است که قراءت، صحیح و بدون غلط باشد و کسی که به هیچ قسم نمی­تواند صحیح آن را یاد بگیرد، باید هر طور که می­تواند بخواند، و احتیاط مستحب آن است که نماز را به جماعت به جا آورد.

(اجوبة الاستفتاءات، س 467 و477 و استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 257)

توجه

· کسی که حمد و سوره و چیزهای دیگر نماز را به خوبی نمی­داند و می­تواند یاد بگیرد، چنانچه وقت نماز وسعت دارد باید یاد بگیرد، و اگر وقت تنگ است بنابر احتیاط واجب در صورتی که ممکن باشد باید نمازش را به جماعت بخواند.

(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 258)

· ملاک صحت قراءت، عبارت است از رعایت قواعد زبان عربی و ادای حرف از مخارج آن به طوری که اهل لسان (عرب زبانان) آن را ادای آن حرف بدانند نه حرف دیگر. (اجوبة الاستفتاءات، س 589)

· در قراءت، رعایت محسنات تجوید لازم نیست. (اجوبة الاستفتاءات، س 591)

· اگر یکی از کلمات حمد و سوره را نداند، یا عمداً آن را نگوید، یا عمداً به جای حرفی حرف دیگر بگوید، مثلاً به جای «ض» «ز» بگوید، یا زیر و زبر کلمات را تغییر دهد یا تشدید را نگوید، نماز او باطل است.

(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 259)

· کسی که در قراءت حمد و سوره و یا در اعراب و حرکات کلمات نماز اشتباه می‌کرده است، مثلاً کلمه­ی «یُولَد» را به جای فتح لام به کسر لام می­خوانده، اگر عامد یا جاهل مقصر (قادر بر یادگیری) بوده نماز باطل است، و الاّ نماز صحیح است. البته اگر نمازهای گذشته را با اعتقاد به صحت، به صورت مذکور خوانده باشد محکوم به صحت است و اعاده و قضا ندارد. (اجوبة الاستفتاءات، س 476)

· «مَالِکِ» در آیه­ی شریفه­ی «مالِک یَومِ الدِّینِ» «مَلِکِ» هم قراءت شده، و قراءت به هر دو صورت در نماز از باب احتیاط اشکال ندارد. (اجوبة الاستفتاءات، س 463)

· در قرائت نماز لازم نیست که اگر آیه­یی را به آیه­ی بعدی وصل کرد، حرکت آخر آیه را ظاهر کند، مثلاً اگر بگوید: «مالِک یَوم الدِّینِ» و نون آخر آیه را ساکن کند و بلافاصله بگوید: «ایّاکَ نَعبُدُ وَ ایّاکَ نَستَعینُ» اشکال ندارد. این کار را «وصل به سکون» می­نامند، و همینطور است در مورد کلماتی که آیه از آنها تشکیل شده است، اگرچه در مورد اخیر احتیاط (مستحب) آن است که وصل به سکون نکند.

(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 261)

· هرگاه نمازگزار هنگام خواندن «غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِم» آن را بدون عطف فوری، با وقف بخواند و سپس «وَلاَ الضَّالِّینَ» را قراءت نمای، در صورتی که وقف و فاصله به مقداری باشد که به وحد جمله ضرر نزند اشکال ندارد. (اجوبة الاستفتاءات، س 464)

· اگر پس از آن که آیه­یی را تمام کرد شک کند که آن را درست خوانده یا نه، به شک خود اعتنا نکند، و همینطور است اگر جمله­یی از آیه را تمام کرد و پس از آن شک در درست خواندن آن کرد، مثل این که پس از «اِیَّاکَ نَعبُدُ» شک کرد که آیا آن را درست ادا کرده است یا نه. البته در همه­ی این صورت­ها اگر آنچه را که در صحیح ادا کردن آن شک دارد، احتیاطاً دوباره بخواند اشکال ندارد.

(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 268)

3. هنگام قراءت حمد و سوره یا تسبیحات، بدن باید آرام و مستقر باشد، و در صورتی که بخواهد کمی جلو یا عقب برود یا بدن را کمی به طرف راست و چپ حرکت دهد، باید ذکری را که به خواندن آن مشغول است در حال این حرکت، قطع کند. (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 232)

بخشی از مستحبات قراءت:

1. در رکعت اول پیش از حمد بگوید: «اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّحیم».

2. در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر «بِسمِ اللهِ الرَّحمن الرَّحیم» را بلند بگوید.

3. حمد و سوره را شمرده بخواند.

4. در آخر هر آیه وقف کند یعنی آن را به آیه­ی بعد متصل نکند.

5. در حال خواندن حمد و سوره به معانی آیات توجه داشته باشد.

6. پس از قراءت سوره حمد، چه در جماعت و چه در فرادی، و چه امام باشد یا ماموم بگوید: «اَلحَمدُ لِلّه رَبِّ العَالَمینَ».

7. پس از سوره­ی «قل هُوَ اللهُ اَحَد» یک یا دو یا سه مرتبه بگوید: «کَذلِکَ اللهُ رَبَّی».

8. پس از قرائت حمد و نیز بعد از سوره، لحظه­یی مکث کند وسپس به ادامه­ی نماز بپردازد.

9. در رکعت سوم و چهارم بعد از تسبیحات، استغفار کند، مثلاً بگوید: «اَستَغفِرُ اللهَ رَبَّی وَ اَتُوبُ اِلَیهِ» یا بگوید: «اَللّهُمَّ اغفِرلی».

(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 265 و 269)

. بخشی از مکروهات قراءت:

1. نخواندن سوره­ی «قُل هُوَ اللهُ اَحَد» در هیچ یک از نمازهای یک شبانه­روز، مکروه است.

2. تکرار یک سوره در دو رکعت نماز، مکروه است، مگر سوره­ی «قُل هُوَ اللهُ اَحَد».

(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 270)

نمازهای یومیه (7) – استفتائات امام خامنه اي روحي فداه

واجبات نماز «4»

4. جهر و اخفات (بلند و آهسته خواندن) درقراءت :

– حمد و سوره در رکعت اول

نماز صبح ومغرب و عشا:

– نمازگزار مرد است: باید بلند بخواند.

– نمازگزار زن است: می­تواند بلند یا آهسته بخواند، ولی اگر نامحرم صدایش را می­شنود بهتر است آهسته بخواند.

نماز ظهر و عصر:

باید آهسته بخواند غیرا ز «بسم الله»، چه نمازگزار مرد باشد و چه زن

_ تسبیحات اربعه یا حمد تنها در رکعت سوم و چهارم:

باید آهسته بخواند، چه نمازگزار مرد باشد و چه زن، ولی در صورتی که حمد بخواند می­تواند در نماز فرادی «بسم الله الرحمن الرحیم» را بلند بگوید، اگر چه احتیاط در آن است که «بسم الله» را هم آهسته بگوید و در نماز جماعت این احتیاط، واجب است.

1. واجب است مردان حمد و سوره­ی نماز صبح و مغرب و عشا را بلند، و حمد و سوره­ی نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند و زنان نیز باید حمد و سوره­ی نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند، اما حمد و سوره­ی نماز صبح و مغرب و عشا را می‌توانند بلند یا آهسته بخوانند، ولی اگر نامحرم صدای آنها را بشنود بهتر است آهسته بخوانند.

(اجوبة الاستفتاءات، س 458و 459و 460و 461و 471 و استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 253 و254)

2. بر مرد و زن واجب است که در رکعت سوم و چهارم نمازها، تسبیحات یا حمد را آهسته بخواند، ولی در صورتی که حمد بخواند می­تواند در نماز فرادی «بسم الله الرحمن الرحیم» را در آن بلند بگوید، اگرچه احتیاط در آن است که «بسم الله» را هم آهسته بگوید، و در نماز جماعت این احتیاط، واجب است.

(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 263)

توجه

· وجوب بلند خواندن در نمازهای مغرب و عشا و صبح، و وجوب آهسته خواندن در نماز ظهر و عصر، مختص به قرائت حمد و سوره است، همانگونه که وجوب آهسته خواندن در غیر از دو رکعت اول نماز مغرب و عشا، فقط مخصوص قراءت حمد یا تسبیحات در رکعت سوم یا چهارم است، ولی در ذکر رکوع و سجده و تشهد و سلام و دیگر ذکرهای واجب در نمازهای پنجگانه، مکلف بین آهسته یا بلند خواندن مخیّر است. (اجوبة الاستفتاءات، س 260)

· در وجوب جهر و اخفات در نمازهای واجب فرقی بین نماز ادا و قضا وجود ندارد، هرچند نماز قضا، احتیاطی باشد. (اجوبة الاستفتاءات، س 459 و461)

· ملاک اخفات (آهسته خواندن) عدم وجود جوهر صدا نیست، بلکه ملاک، آشکار نکردن آن است. در مقابل، ملاک جهر (بلند خواندن) آشکار کردن جوهر صدا است. (اجوبة الاستفتاءات، س 472)

· اگر در جایی که باید نماز را بلند بخواند، عمداً آهسته بخواند یا در جایی که باید آهسته بخواند عمداً بلند بخواند نمازش باطل است، ولی اگر از روی فراموشی یا ندانستن مسأله باشد نماز صحیح است، واگر در اثنای خواندن حمد و سوره ملتفت شود که اشتباه کرده، لازم نیست مقداری را که برخلاف دستور، بلند یا آهسته خوانده دوباره بخواند.

(اجوبة الاستفتاءات، س 458 و 459 و 368 و استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 255)

· اگر کسی در خواندن حمد و سوره، بیشتر از معمول صدا را بلند کند، مثل آن که آنها را با فریاد بخواند، نمازش باطل است. (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 256)

5. واجبات قرائت :

1. در قراءت، واجب است که کلمات، تلفظ شوند به طوری که قراءت بر آن صدق کند، از این رو قراءت قلبی یعنی گذراندن کلمات در قلب بدون تلفظ آنها که عنوان قراءت بر آن صدق نمی­کند کافی نیست. نشانه­ی صدق قراءت این است که خودش بتواند آنچه را می­خواند و بر زبان جاری می­کند – اگر دچار سنگینی گوش یا سر و صدای محیط نیست – بشنود. (اجوبة الاستفتاءات، س 468 و استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 226)

توجه

· کسی که بر اثر ابتلا به بیماری لالی قادر به تکلم نیست، ولی حواس سالمی دارد، اگر نمازش را با اشاره بخواند صحیح و مجزی است. (اجوبة الاستفتاءات، س 479)

2. واجب است که قراءت، صحیح و بدون غلط باشد و کسی که به هیچ قسم نمی­تواند صحیح آن را یاد بگیرد، باید هر طور که می­تواند بخواند، و احتیاط مستحب آن است که نماز را به جماعت به جا آورد.

(اجوبة الاستفتاءات، س 467 و477 و استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 257)

توجه

· کسی که حمد و سوره و چیزهای دیگر نماز را به خوبی نمی­داند و می­تواند یاد بگیرد، چنانچه وقت نماز وسعت دارد باید یاد بگیرد، و اگر وقت تنگ است بنابر احتیاط واجب در صورتی که ممکن باشد باید نمازش را به جماعت بخواند.

(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 258)

· ملاک صحت قراءت، عبارت است از رعایت قواعد زبان عربی و ادای حرف از مخارج آن به طوری که اهل لسان (عرب زبانان) آن را ادای آن حرف بدانند نه حرف دیگر. (اجوبة الاستفتاءات، س 589)

· در قراءت، رعایت محسنات تجوید لازم نیست. (اجوبة الاستفتاءات، س 591)

· اگر یکی از کلمات حمد و سوره را نداند، یا عمداً آن را نگوید، یا عمداً به جای حرفی حرف دیگر بگوید، مثلاً به جای «ض» «ز» بگوید، یا زیر و زبر کلمات را تغییر دهد یا تشدید را نگوید، نماز او باطل است.

(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 259)

· کسی که در قراءت حمد و سوره و یا در اعراب و حرکات کلمات نماز اشتباه می‌کرده است، مثلاً کلمه­ی «یُولَد» را به جای فتح لام به کسر لام می­خوانده، اگر عامد یا جاهل مقصر (قادر بر یادگیری) بوده نماز باطل است، و الاّ نماز صحیح است. البته اگر نمازهای گذشته را با اعتقاد به صحت، به صورت مذکور خوانده باشد محکوم به صحت است و اعاده و قضا ندارد. (اجوبة الاستفتاءات، س 476)

· «مَالِکِ» در آیه­ی شریفه­ی «مالِک یَومِ الدِّینِ» «مَلِکِ» هم قراءت شده، و قراءت به هر دو صورت در نماز از باب احتیاط اشکال ندارد. (اجوبة الاستفتاءات، س 463)

· در قرائت نماز لازم نیست که اگر آیه­یی را به آیه­ی بعدی وصل کرد، حرکت آخر آیه را ظاهر کند، مثلاً اگر بگوید: «مالِک یَوم الدِّینِ» و نون آخر آیه را ساکن کند و بلافاصله بگوید: «ایّاکَ نَعبُدُ وَ ایّاکَ نَستَعینُ» اشکال ندارد. این کار را «وصل به سکون» می­نامند، و همینطور است در مورد کلماتی که آیه از آنها تشکیل شده است، اگرچه در مورد اخیر احتیاط (مستحب) آن است که وصل به سکون نکند.

(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 261)

· هرگاه نمازگزار هنگام خواندن «غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِم» آن را بدون عطف فوری، با وقف بخواند و سپس «وَلاَ الضَّالِّینَ» را قراءت نمای، در صورتی که وقف و فاصله به مقداری باشد که به وحد جمله ضرر نزند اشکال ندارد. (اجوبة الاستفتاءات، س 464)

· اگر پس از آن که آیه­یی را تمام کرد شک کند که آن را درست خوانده یا نه، به شک خود اعتنا نکند، و همینطور است اگر جمله­یی از آیه را تمام کرد و پس از آن شک در درست خواندن آن کرد، مثل این که پس از «اِیَّاکَ نَعبُدُ» شک کرد که آیا آن را درست ادا کرده است یا نه. البته در همه­ی این صورت­ها اگر آنچه را که در صحیح ادا کردن آن شک دارد، احتیاطاً دوباره بخواند اشکال ندارد.

(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 268)

3. هنگام قراءت حمد و سوره یا تسبیحات، بدن باید آرام و مستقر باشد، و در صورتی که بخواهد کمی جلو یا عقب برود یا بدن را کمی به طرف راست و چپ حرکت دهد، باید ذکری را که به خواندن آن مشغول است در حال این حرکت، قطع کند. (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 232)

بخشی از مستحبات قراءت:

1. در رکعت اول پیش از حمد بگوید: «اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّحیم».

2. در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر «بِسمِ اللهِ الرَّحمن الرَّحیم» را بلند بگوید.

3. حمد و سوره را شمرده بخواند.

4. در آخر هر آیه وقف کند یعنی آن را به آیه­ی بعد متصل نکند.

5. در حال خواندن حمد و سوره به معانی آیات توجه داشته باشد.

6. پس از قراءت سوره حمد، چه در جماعت و چه در فرادی، و چه امام باشد یا ماموم بگوید: «اَلحَمدُ لِلّه رَبِّ العَالَمینَ».

7. پس از سوره­ی «قل هُوَ اللهُ اَحَد» یک یا دو یا سه مرتبه بگوید: «کَذلِکَ اللهُ رَبَّی».

8. پس از قرائت حمد و نیز بعد از سوره، لحظه­یی مکث کند وسپس به ادامه­ی نماز بپردازد.

9. در رکعت سوم و چهارم بعد از تسبیحات، استغفار کند، مثلاً بگوید: «اَستَغفِرُ اللهَ رَبَّی وَ اَتُوبُ اِلَیهِ» یا بگوید: «اَللّهُمَّ اغفِرلی».

(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 265 و 269)

. بخشی از مکروهات قراءت:

1. نخواندن سوره­ی «قُل هُوَ اللهُ اَحَد» در هیچ یک از نمازهای یک شبانه­روز، مکروه است.

2. تکرار یک سوره در دو رکعت نماز، مکروه است، مگر سوره­ی «قُل هُوَ اللهُ اَحَد».

(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 270)