مواردي كه بايد به جاي وضو وغسل تيمم كرد.
_هنگامي كه تهيه اب ممكن نباشد، يا به اين خاطر كه اب وجود نداردو يا اينكه هست ولي دست رسي به ان ندارد، مثل اينكه اب در چاه است واو وسيله اي براي كشيدن ندارد.
_هنگامي كه اب براي او ضرر داشته باشد.
_ هنگامي كه مي ترسد اگر اب را مصرف كندخود يا كسانش يا كسي كه حفظ جان او واجب است در تشنگي بماند.
_هنگامي كه بخواهد با ابي كه در اختيار داردبدن يا لباس خود را براي نماز تطهير كند.
_ هنگامي كه استعمال اب يا ظرف ان بر او حرام باشد، مثل اينكه غصبي باشد.
_هنگامي كه وقت نماز تنگ باشدووضووغسل موجب شود كه همه ي وقت نماز يا قسمتي از ان در خارج از وقت واقع شود.
(استفتا از دفتر معظم له، باب طهارت، م128)
· فردی که وضو یا غسل برایش ضرر دارد یا تکلیف خیلی دشواری است، باید به جای آن تیمم کند و چنانچه وضو بگیرد یا غسل نماید صحیح نیست.
(اجوبة الاستفتاءات، س 206و 207و 213و 215)
· فردی که به اعتقاد این که وضو یا غسل برایش ضرر دارد (مثلاً مریض شود) تیمم کند اشکال ندارد و نماز با آن صحیح است ولی اگر بیش از آن که با این تیمم نماز بخواند بفهمد که ضرر ندارد، تیمم او باطل است وا گر بعد از آن که با این تیمم نماز بخواند فهمید که آب ضرر نداشته است بنابر احتیاط واجب باید وضو بگیرد یا غسل کند و دوباره نماز را به جا آورد.
(اجوبة الاستفتاءات، س 208 و استفتا از دفتر معظم له، باب طهارت، م 129)
· صرف مشقت یا عیب شمرده شدن غسل جوانان در نیمه شب، عذر شرعی محسوب نمیشود، بلکه مادامی که غسل، حرجی و موجب ضرر برای مکلف نشود، غسل کردن به هر صورتی که امکان دارد واجب است و در صورت حرج (مشقت شدید و فوق العاده) یا ضرر باید تیمم کند.
(اجوبة الاستفتاءات، س 215)
· هرگاه فردی جنب شود و وقت به مقداری که بتواند بدن و لباسش را تطهیر کند، و یا لباس خود را عوض نماید نداشته باشد و به علت سردی هوا و مانند آن نتوانند نماز خود را برهنه هم بخواند، باید نماز را با تیمم بدل از غسل جنابت با همان لباس نجس بخواند، این نماز مجزی (کافی) است و قضای آن بر او واجب نیست.
(اجوبة الاستفتاءات، س 167)
· اگر کسی در تنگ وقت، خوف آن را داشته باشد که در صورت غسل کردن یا وضو گرفتن، همه یا قسمتی از نمازش در خارج وقت واقع شود باید تیمم کند و نماز بخواند. (استفتا از دفتر معظم له، باب طهارت، م 130)
· هرگاه رطوبتی از انسان در حال خواب خارج شود و بعد از بیداری چیزی به یاد نیاورد، ولی لباس خود را مرطوب ببیند، اگر میداند که محتلم شده، جنب است و باید غسل کند و در صورت تنگی وقت باید بعد از تطهیر بدنش تیمم نموده و نماز بخواند و سپس در وسعت وقت غسل نماید، اما اگر نداند (شک در احتلام و جنابت داشته باشد) در این صورت، حکم جناب بر آن جاری نمیشود.
(اجوبة الاستفتاءات، س 205)
· صحت تیمم بدل از غسل برای اعمالی که مشروط به طهار نیست، مانند زیارت محل اشکال است، ولی انجام آن به جای غسلهای مستحبی در موارد عسر و حرج به قصد رجا و مطلوبیت اشکال ندارد. (اجوبة الاستفتاءات، س 203)
2- چیزهایی که تیمم برآن صحیح است
تیمم بر هرآنچه از زمین محسوب شود، مانند خاک، شن، ریگ، کلوخ (خاکهای به هم چسبیده)، سنگ (سنگ گچ، سنگ آهک، سنگ سیاه و مانند آن) صحیح است و همچنین بر گچ و آهک پخته و آجر و امثال آنها.
(اجوبة الاستفتاءات، س 200 و 210 و استفتا از دفتر معظم له، باب طهارت، م 131)
توجه
· تیمم بر اشیای معدنی که جزو زمین محسوب نمیشود، مانند طلا و نقره و امثال آن صحیح نیست، ولی تیمم بر سنگهای مرغوبی که عرفاً به آن سنگ معدنی گفته میشود، مانند مرمر و غیره صحیح است.
(استفتا از دفتر معظم له، باب طهارت، م 132)
· تیمم بر سیمان و موزاییک اشکال ندارد، اگرچه احوط (استحبابی) ترک تیمم بر سیمان و موزاییک است. (اجوبة الاستفتاءات، س 240)
1- کیفیت تیمم :
_ نيت كردن.
_ زدن كف دودست بر چيزي كه تيمم بر ان صحيح است.
_ كشيدن كف هر دو دست بر تمام پيشاني و دوطرف ان از جائي كه مو ميرويد تاابروها وبالاي بيني.
_ كشيدن كف دست راست بر تمام پشت دست چپ وكف دست چپ بر تمام پشت دست راست.
_ بنابر احتياط واجب زدن كف دستها بر انچه كه تيمم بر ان صحيح است وسپس كشيدن كف دست راست بر تمام پشت دست چپ وكف دست چپ بر تمام پشت دست راست.
(اجوبة الاستفتاءات، س 209 و استفتا از دفتر معظم له، باب طهارت، م 136)
توجه
· ترتیب فوق در تیمم بدل از وضو و بدل از غسل یکسان است.
(اجوبة الاستفتاءات، س 209 و استفتا از دفتر معظم له، باب طهارت، م 136)
· اگر قسمتی از پیشانی یا پشت دست را حتی اندکی از آن را مسح نکند تیمم باطل است، چه عمداً یا از روی جهل به مسأله یا فراموشی باشد، البته دقت زیاد هم لازم نیست و همین اندازه که بگویند همهی پیشانی و پشت دستها مسح شده کافی است. (استفتا از دفتر معظم له، باب طهارت، م 137)
· برای این که یقین کند که تمام پشت دست را مسح کرده باید اندکی بالاتر از مچ را هم مسح کند، ولی مسح بین انگشتان لازم نیست.
(استفتا از دفتر معظم له، باب طهارت، م 138)
4. تیمم جبیره یی
کسی که وظیفهاش تیمم است اگر محلی که باید بر روی آن مسح کند یا دستش که باید با آن مسح کند، به واسطهی زخم و امثال آن بسته باشد، به همان ترتیب تیمم میکند یعنی محل زخمبندی شده را به جای پوست بدن قرار میدهد.
(استفتا از دفتر معظم له، باب طهارت، م 83)