نماز نشانه نيكوكاران
«وَ اَوْحَيْنَا اِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَ اِقَامَ الصَّلوةِ وَ اِيتَاءَ الزَّكَوةِ وَ كَانُوا لَنَاعَابِدِيِنَ(2)» انجام كارهاى نيك و بر پا داشتن نماز و اداى زكوة را به آنها وحى كرديم و آنها فقط مرا عبادت مىكردند.
علامه طباطبائى مىگويد: عمل خيرات كه از ائمه عليهمالسلام صادر مىشده به وحى و دلالتى باطنى و الهى بوده كه مقارن آن صورت مىگرفته است، يعنى آنها قبل از وحى هم خدا را عبادت مىكردهاند، و در واقع مؤيد به روحالقدس، روح الطهاره و قوّتى ربّانى هستند كه ايشان را به انجام خيرات و اقامه نماز و دادن زكات دعوت مىكند(3). هر چند آيه شريقه در شأن ائمه عليهمالسلام نازل شده ولى منحصر در آنان نمىباشد.
ذكر اقامه نماز و ادا زكوة بعد از انجام خيرات به خاطر اهميت اين دو برنامه دينى بوده و تأكيد بر حركت در مسير خير و صلاح مىباشد.
نماز نشانه اثبات توبه
«فَاِذَالَمْ تَفْعَلُوا وَتَابَ عَلَيْكُمْ فَأَقِيمُوالصَّلوةَ وَ اتُواالزَّكَوةَ وَ اَطِيعُوا اللَّهَ وَ
1- سوره مائده آيه 106.
2- سوره انبياء آيه 73.
3- تفسيرالميزان ج 14 ص 430.
(44)
نماز نشانه تواضع و تسليم در برابر خدا
انسان وقتى در برابر مقام و عظمت خدا قرار گيرد، خائف گشته و چون تنها خوف خدا را در دل دارد، در برابر ناملايمات و مشكلات هيچ ترسى به دل راه نمىدهد و در برابر آن مقاومت مىنمايد.
اينها جنبههاى درونى خوف از خداست و جنبه بيرونى آن، اقامه نماز و انفاق است كه در اعمال انسان ظاهر مىشود.
قرآن كريم در اين مورد مىفرمايد «اَلّذَينَ اِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَ جِلَتْ قُلُوبَهُمْ وَ الصَّابِريِنَ عَلَى مَا اَصَابَهُمْ وَ الْمُقيِمىِ الصَّلوةِ وَ مِمَّا رَزَقْنهُم يُنْفِقُونَ(2)».
متواضعان و تسليم شوندگان كسانى هستند كه وقتى نام خدا برده مىشود، دلهايشان مملو
1- سوره مجادله، آيه 13.
2- سوره حج آيه 35.
(45)
از خوف پروردگار مىگردد و آنها كه در برابر مصائبى كه به آنان مىرسد، شكيبا و استوارند و آنها كه نماز بر پا مىدارند و از آنچه روزيشان دادهايم، انفاق مىكنند.
نماز نشانه عمران مساجد است
«اِنَّما يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللَّهِ مَنْ اَمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَومِ الْاَخِرِ وَاَقَامَ الصَّلوةَ وَأَتَى الزَّكوةَ وَ لِمْ يَخْشَ اِلاَّاللَّهَ…(1)».
مساجد الهى را تنها كسى آباد مىكند، كه ايمان به خدا و روز قيامت آورده، نماز را بر پا دارد و زكوة بپردازد و از غير خدا نترسد.
ايمان به خدا و قيامت يك امر قلبى است و اين امر قلبى با اقامه نماز آشكار مىشود و با نماز، عملاً برايمان به خدا و روز رستاخيز تأكيد كرده و قلبش مملو از عشق به خدا نموده است و عمران و آبادى مساجد، جز با شهادت و شجاعت ممكن نيست، چنين افرادى آبادنى مساجد را بر عهده دارند.
البته منظور از عمران مساجد، عمران ظاهرى آن و توجه به زيبائى آن نمىباشد، بلكه زينت حقيقى مساجد، به حضور فعال و چشمگير مؤمنان در آن مكان به منظور انجام امور مختلف مىباشد، از امام صادقروايت شده كه فرمود: «عَلَيْكُم بِأتْيَانِ الْمَسَاجِدِ فَاِنَّهَا بُيُوتُ اللَّهِ فِىاْلاَرْضِ وَ مَن أَتَاهَا مُتَطَهِّرا طَهَّرهُ اللَّهُ مِنْ ذُنُوبِهِ وَ كُتِبَ مِنْ زُوَّارِهِ فَاكْثِرُوا فِيهَا مِنَ الصَّلاَةِ وِ الدُّعَاءِ(2)». به مساجد برويد كه بىشك خانه خداوند است در زمين، و هر كس با طهارت به آنجا رود، خداوند او را از گناهان پاك سازد و در زمره زائران خداوند ثبت شود، پس در مساجد زياد نماز بگذاريد و زياد دعا كنيد.
1- سوره توبه آيه 18.
2- بحارلانوار ج 83، ص 384.
(46)
نماز نمايانگر هدف و عشق به خدا
«قُلْ اِنَّ الصَّلاَتِى وَ نُسُكِى وَ مَحْيَاىَ وَ مَمَاتِى لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَميِنَ(1)» نماز و تمام عبادت من و زندگى و مرگ من، همه براى خداوند، پروردگار جهانيان است. يعنى هم نماز و هم تمام عباداتم و حتى زندگى و مرگم همه براى اوست، تمام هدف و تمام عشق من و تمام هستى من اوست.
در نماز علاوه بر اينكه انسان صورت ظاهر را به طرف قبله قرار مىدهد، بايد با قلب متوجه خالق عالم هستى شود و جز او را آرزو نكند، ولى اگر به نماز ايستاد و متوجه آرزوهاى مادى خود شد و همتش منحصر به خانه و بازار گرديد، چنين كسى پيرو شهوات خود است، زيرا ممكن نيست كسى به خدا رو كند، مگر اينكه از غير، روى برتابد، بندهاى كه به قبله روى مىآورد و براى ورود به نماز مىگويد: «اِنَّ الصَّلاَتِى وَ نُسُكِى وَ مَحْيَاىَ وَ مَمَاتِى لِلَّهِ رَبِّ اْلعَالَمِينَ» بايد بداند كه اين حالت بندهاى است كه خودش را براى خود نمىخواهد و فقط براى مولا و خالقش زنده است و لذا نماز و عبادات او نيز براى خداست اگر اين جمله از كسى صادر شود كه خشنودى و غضبش و نشست و برخاستش و شوقش براى زندگى و ترسش از مرگ به خاطر امور دنيوى باشد، مناسب حال و عشق در مقام رضا و تسليم نيست.
علامه بزرگوار طباطبايى آيه فوق را در رابطه با رسول خدادانسته و مىگويد:
«منظور از آيه فوق اين است كه رسول خدااخلاص و بندگى خود را در نماز و عبادات ديگر و زندگى و مرگ اظهار كند(2).
1- سوره انعام آيه 162.
2- تفسيرالميزان، ج 7، ص 554.
(47)
نماز موجب رحمت الهى است
از خصوصيات مؤمنان اين است كه نماز مىگذارند و زكوة مىپردازند، كه اين دو از اركان مهم شريعت اسلام مىباشند.
نماز از عبادات غير مالى و رابطه انسان ميان خدا و خلق است و زكوة رابطهاى است كه درميان خود مردم برقرار مىباشد، قرآن كريم دراين زمينه مىفرمايد: «وَالْمُؤمِنُونَ وَ الْمؤمِنَاتُ بَعْضُهُم أوْلِيَاءُ بِعْضٍ يَامُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ يُقِيمُونَ الصَّلوةَ وَ يُؤتُونَ الزَّكَواةَ وَ يُطيِعُونَ اللّهَ وَ رَسُولَهُ أَولَئِكَ سَيَرْ حَمَهُمُ اللّهُ اِنَّ اللّهَ عَزِيزٌ حَكيِمٌ(1)». مردان و زنان با ايمان ولّى و يار و ياور يكديگرند، امر به معروف و نهى از منكر مىكنند و نماز به پا مىدارند و زكوة مىپردازند و خدا و رسولش را اطاعت مىنمايند، خداوند بزودى آنها را مورد رحمت خويش قرار مىدهد، خداوند توانا و حكيم است.
انسان مؤمن هميشه به ياد خداست و ياد و ذكر او دل را روشن و عقل را بيدار و آگاه مىسازد و اين ذكر و بيدارى و بصيرت است كه موجبات رحمت خدا را فراهم مىآورد.
نماز نشانه تسليم در برابر اوامر الهى
نماز موجب بازسازى وجود در ابعاد مختلف روح و روان، اخلاق و تربيت و درك مقامِ رضا و تسليم است و از همه مهمتر تسليم در برابر اوامر الهى است، بگونهاى كه در مقابل اراده خداوند از خود ارادهاى نشان ندهد، به فرموده قرآن كريم: «وَالَّذيِنَ اسْتَجابُوالِرَبِّهِمْ وَ اَقَامُوالصَّلوةَ وَ أمْرُهُمْ شَوْرى بِيْنَهُمْ وَ مِمَّارَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ(2)» آنها كه دعوت
1- سوره توبه آيه 71.
2- سوره شورى، آيه 38.
(48)
پروردگارشان را اجابت كرده و نماز را بر پا داشته و كارهايشان به طريق مشورت در ميان آنها صورت مىگيرد و از آنچه به آنها روزى دادهايم، انفاق مىكنند و اعمال صالحى كه خداوند متعال از ايشان خواسته، به شايستگى انجام مىدهند، نزد پروردگارشان اجر و مزدى دائمى و نيكو خواهند داشت، زيرا آنها از مؤمنان حقيقى و توكل كنندگان به ذات لايزال الهى مىباشند،توضيح اينكه ذكر نماز بعد از عمل صالح ذكر خاص بعد از عام و بخاطر شرافت نماز است.