شرایط مرجع تقلید – تبعیض در تقلید
5. شرایط مرجع تقلید
· از کسی باید تقلید کرد که شرایط آن را داشته باشد.
· مرد باشد
· بالغ باشد
· عاقل باشد
· شيعه 12 امامي باشد
· عادل باشد
· مجتهد باشد
· بنا بر احتياط واجب اعلم باشد
· حلال زاده باشد
· بنا بر احتياط واجب زنده باشد
· با توجه به حساسيت واهميت منصب مرجعيت در فتوابنا بر احتياط واجبقدرت تسلط بر نفس سر كش را داشته باشد وحرص به دنيا نداشته باشد.
· (اجویة الاستفتاءات، س 12و15و16و21و22 و استفتا از دفتر معظم له، باب تقلید،م2 )
-عادل باشد
1. عدالت عبارت از حالت نفسانی است که باعث می‌شود انسان همیشه تقوایی داشته باشد که مانع از ترک واجبات یا انجام محرمات شرعی بشود.
(اجویة الاستفتاءات، س 562 )
2. عادل کسی است که عدالت داشته باشد، و به عبارت دیگر کسی است که پرهیزکاری او به حدی رسیده باشد که از روی عمد مرتکب گناه (ترک واجب یا انجام حرام) نشود.
(اجویة الاستفتاءات، س 13 و استفتا از دفتر معظم له، باب تقلید،م2 )
3. برای اثبات و احراز عدالت، حسن ظاهر کافی است.
(اجویة الاستفتاءات، س 562 )
– مجتهد باشد
1. اجتهاد از یک نظر بر دو قسمت است:
1. اجتهاد مطلق: اجتهادی را گویند که صاحب آن در برخی از ابواب فقهی، مثل نماز و روزه دارای توانایی فتوا و نظر اجتهادی است. صاحب اجتهاد تجزی را «مجتهد متجزی» می‌گویند. (اجویة الاستفتاءات، س 10 )
2. اجتهاد متجزی: به اجتهادی گفته می‌شود که صاحب آن در برخی از ابواب فقهی، مثل نماز و روز دارای توانایی فتوا و نظر اجتهادی است. صاحب اجتهاد تجزی را «مجتهد متجزی» می‌گویند.
3. فتوای مجتهد مطلق برای خودش حجت است و دیگران هم می‌توانند از او تقلید کنند، و همچنین فتوای مجتهد متجزی، گرچه احتیاط مستحب در ترک تقلید از مجتهد متجزی است.
(اجویة الاستفتاءات، س 10 )
– بنابر احتیاط واجب اعلم باشد
اعلم یعنی کسی که بر استنباط احکام دین تواناتر باشد، و به عبارت دیگر کسی است که نسبت به سایر مراجع، قدرت بیشتری بر شناخت احکام الهی داشته باشد و بهتر بتوند احکام الهی داشته باشد و بهتر بتواند احکام شرعیه را از ادله، استنباط کند، و همچنین نسبت به اوضاع زمان خود به مقداری که در تشخیص موضوعات احکام و ابزار نظر فقهی مؤثر است آگاهتر باشد. (اجویة الاستفتاءات، س 16 و استفتا از دفتر معظم‌له، باب‌تقلید، م2)
2. دلیل وجوب تقلید از اعلم، بنای عقلا و حکم عقل است.
(اجویة الاستفتاءات، س 20 )
3. دلیل وجوب تقلید از اعلم بنا به احتیاط واجب در مسایلی است که فتوای اعلم با فتوای غیر اعلم اختلاف دارد. (اجویة الاستفتاءات، س 16 )
4. به صرف احتمال عدم وجود شرایط معتبر در اعلم، جایز نیست بنا به احتیاط واجب در مسایل مورد اختلاف از غیر اعلم تقلید کرد. (اجویةالاستفتاءات، س 17 )
چند نکته در ارتباط با شرایط مرجع تقلید
در صحت تقلید از مجتهد جامعالشرائط، تصدی مرجعیت یا داشتن رساله‌ی عملیه شرط نیست، لذا اگر برای مکلف ثابت شود مجتهدی که متصدی مقام مرجعیت نبوده و رساله‌ی عملیه هم ندارد جامعالشرائط است می‌تواند از او تقلید کند. (اجویة الاستفتاءات، س 19)
در تقلید از مجتهد جامعالشرائط شرط نیست که مجتهد اهل کشور مکلف و یا ساکن در محل سکونت او باشد. (اجویة الاستفتاءات، س11)
پدران و مادران وظیفه دارند فرزندان تازه به سن تکلیف رسیده‌ی خود را که باید مرجع تقلیدی انتخاب کنند و به خاطر دشوار بودن درک مسأله‌ای تقلید نمی توانند به تنهایی وظیفه‌ی شرعی خود را در این باره تشخیص دهند، ارشاد و راهنمایی نمایند.
(اجویة الاستفتاءات، س14)
6. تبعیض در تقلید
1. تبعیض در تقلید یعنی تقلید را قسمت قسمت کردن و در هر قسمت از احکام، از مجتهد آن قسمت تقلید کردن.
2. مقلد می‌تواند هر قسمت از احکام شرعی را از مجتهدی که در آن قسمت تبحر و مهارت بیشتری دارد تقلید کند، مثلاً عبادات را از مجتهدی و معاملات را از مجتهد دیگری تقلید نماید یا احکام فردی را از یکی و احکام اجتماعی و سیاسی و اقتصادی را از دیگری تقلید کند، بلکه اگر اعلمیت هر یک از مجتهدین در مسایلی که مکلف بنا دارد در آن مسایل از او تقلید کند محرز شود، بنا بر احتیاط (واجب)، تبعیض در تقلید در صورت اختلاف فتوا در مسایل مورد نیاز مقلد واجب است.
(اجویة الاستفتاءات، س 18 و استفتا از دفتر معظم له،باب تقلید، م5)