سوال: اجراي سرود همراه با موسيقي با نوار يا به صورت زنده در مساجد ومحافل ديني چگونه است؟

پاسخ آيات عظام:
تبريزي: نواختن موسيقي لهوي  وگوش دادن به ان حرام است چه با سرود همراه باشد يا بدون ان باشد.چه گوش دادن به آن از روي نوار باشد يا به صورت مستقيم وانجام اين کار در مسجد به جهت اينکه بي احترامي به مسجد است حرمت ان شديدتر ميشود.
فاضل لنکراني: چون معمولاً موجب هتک ووهن مسجد است جايز نيست.
مکارم شيرازي:جايز نيست.
صافي گلپايگاني: حرام است.
سيستاني:اگر موسيقي لهوي ويا صداي ترانه ومانند ان باشد در همه جا حرام است واگر از اين قبيل نباشد هم مناسب شان مسجد نيست  وبايد اجتناب شود.

موسيقي وکف زدن در مساجد ومجالس اهل بيت:
سوال: خواندن اشعار مذهبي همراه غناو کف زدن با آهنگ مناسب لهوو لعب واوردن تار وتنبور وموزيک وامثال آن به مساجد وحسينيه ها ومجالس اهل بيت  چه صورت دارد؟
صافي گلپايگاني:”نعوذ بالله من شرور انفسنا”
اعمال مرقوم همه جا حرام واهانت به شعائر اسلام ومذهب وهتک مشاهد شريفه ومساجد ومخالف  هدايتها وتعاليم عاليه دين وحرکت درمسير افساد جامعه ونسل جوان وتحريف احکام است واز محرمات واحکام اوليه است. وارد کردن  اين ملاهي ومناهي در برنامه هاي عزاداري وجشن ها واعياد اسلامي ومذهبي ومجالس ديني ومداحي اهل بيت از تسويلات شيطان وانحراف از هدايتهاي سازنده قرآن کريم وموجب محروميت از برکات وثوابهاي بسيار اين برنامه هاست.حقير به همه دست اندرکاران محترم وبرگزارکنندگان عزيز اين مراسم بسيار شريف که ان شاالله مقصد اساسي ايشان تنظيم شعائر واظهار ارادت وولايت به اهل بيت وتقرب به خداوند متعال است ،جداً توصيه مي کنم  که اين مراسم وبلکه جامعه اسلامي را از اين ملاهي ومناهي پاک ومنزه نگه دارند واين آيه شريفه را هميشه در نظر داشته باشند:”قل هل ننبئکم بالاخسرين اعمالها” از خداوند متعال قبول خدمات  وزحمات ومساعي همگان مخصوصاً جوانان عزيز را در شعائر مذهبي مسئلت مي نمايم.
مکارم شيرازي:جايز نيست.
سيستاني: غنا در اشعار مذهبي به احتياط واجب جايز نيست .
فاضل لنکراني:غنا ورقص وکف زدن به همراه موسيقي مهيج مطرب حرام است، واحترام مساجد وحسينيه ها لازم است وانجام هرنوع عملي که باعث هتک وبي احترامي به مساجد وحسينيه ها وخلاف شان اين مکانها باشد،مثل برگزاري  عروسي ومجالس عقد وشادي همراه با دست زدن جايز نيست.
تبريزي: آوازه خواني مناسب مجالس مجالس خوشگذراني ونيز استعمال آلات لهو حرام است وآوردن انها در اماکن مقدسه از جهت اينکه موجب وهن بر مقدسات مي باشدحرمت ديگر دارد. خداوند تبارک وتعالي گمراهان را هدايت وبه مومنين توفيق اطاعت  وپيروي از دستورات ديني عطافرمايد.
بهجت: غنا وموسيقي مطرب وکف زدن لهوي جايز نيست واستعمال آلات ذکر شده در لهو حرام است ودر غير لهو خلاف احتياط واجب است به خصوص اگر موجب هتک اماکن  محترمه باشد از اين نظر هم حرمت دارد.
توجيه به کارگيري آلات لهو در مجالس معصومين :
سوال: ضرب،دف ودايره زدن در مجالس ائمه معصومين چه صورت دارد؟ دربرخي جلسات خصوصاً زنانه گروههايي باگرفتن مبالغ سنگين به وسيله اين آلات اجراي برنامه ميکنند ودر برابر اعتراضات به سخن معصومين که فرمودند: درشادي ما شاد ودر عزاي ما عزادار باشيد استناد مي کنند، آيا اين گونه حرکات موجب رضايت اهل بيت است ودر راستاي اين حديث شريف ومشروع مي باشد ؟
ودعوت از اين گروه هاوافراد وپول دادن به آنها چه صورت دارد؟
پاسخ آيت عظام:
بهجت: برپايي آن مجالس وپول دادن به انها حرام است.
تبريزي: استعمال الات لهو در مجالس معصومين جايز نيست ونيز حضور در مراسمي که اين برنامه ها در آن اجرا مي شود جايز نيست وگرفتن پول براي امرمزبورجايز نيست مجالس معصومين بايد طوري باشد که مردم را به فضايل وسفارشهاي معصومين آشنا نمايد وانها را به ياد خداوند متعال بيندازد.
صافي گلپايگاني:هيچ يک جايز نيست ودر مجالس اهل بيت توهين به مقامات ان بزرگواران نيز مي باشد ودر ايام شادي آن بزرگواران اين گونه حرکات موجب غضب انهاست. وبا انجام معاصي نميتوان در اين مراسم ابراز شادي کرد ودعوت از مجريان اين گونه برنامه ها وپول دادن در مقابل آن جايز نيست واگر اشخاص از اين مجريان دعوت کنند ويا به آنها پول بدهند ويا در مجالس انها شرکت کنند موجب رواج منکرات شده اند وقلب مبارک امام زمان ارواحنافدا را نگران مي سازند.
فاضل لنکراني: به طورکلي هرامري که هتک وبي احترامي به ائمه اطهار تلقي شود جايز نيست وظاهراً مجموع اين اعمال عرفاً هتک محسوب ميشود.
سيستاني:اگر زدن به نحو لهوي باشد که غالباً هم چنين است حرام است ودر غير اين صورت هم مناسب اهل بيت نيست واگر هتک حرمت شمرده شود حرام است وآن حديث شامل اظهار شادي به کيفيت محرم نيست.
سوال از آيه الله خامنه اي مدظله
سوال: ضرب دف ودايره زدن درمجالس ائمه معصومين چه صورت دارد؟ دربرخي جلسات خصوصاً زنانه گروههايي باگرفتن مبالغ سنگين به وسيله اين آلات اجراي برنامه ميکنند ودر برابر اعتراضات به سخن معصومين که فرمودند: درشادي ما شاد ودر عزاي ما عزادار باشيد استناد مي کنند، آيا اين گونه حرکات موجب رضايت اهل بيت است ودر راستاي اين حديث شريف ومشروع مي باشد ؟ ودعوت از اين گروه ها وپول دادن به آنها که غالباًمجالس ائمه را از محتوا ومعنويت خالي کرده وبه سوي لهويات سوق مي دهند چه صورت دارد؟ همچنين اجراي موسيقي ودعوت از کنسرتهاي موسيقي در مجالس اهل بيت چگونه است؟
جواب: هرگونه خوانندگي ونوازندگي مطرب لهوي که متناسب با مجالس عيش ونوش وخوشگذراني باشد حرام است وشادي غيرمشروع نيز جايز نيست ولودر اين گونه مجالس باشد.
سوال از آيه الله صافي گلپايگاني مدظله:
سوال: معمولاًدر مراسم عيدالزهرا کف زدن وپايکوبي ورقص را مستند به حديث رفع القلم  ميدانند.آيا صحيح است؟
جواب: عيدالزهرا با ساير ايام در اين جهت فرقي ندارد ومورد رفع القلم نيست.
سوال از ايه الله مکارم شيرازي مدظله:
سوال:معمولاً درمراسم عيدالزهرا کف زدن ، پايکوبي رقص وحتي اموري که فقها صريحاٌ به حرمت آن فتوا داده اند را مستند به حديث رفع القلم که مي فرمايد:”وامرت الکرام الکاتبين ان يرفعوالقلم عن الخلق کلهم ثلاثه ايام من ذلک اليوم ولا اکتب عليهم شيئاً من خطاياهم  کرامه لک ولوصيک” جايز ميدانند.آيا اين نوع احاديث از نظر سند معتبر است؟وبرفرض اعتبار معناي حديث چيست؟
جواب:اين روايت از نظر سند اعتباري ندارد به علاوه مخالف کتاب الله است ومعاذ الله که ائمه معصومين اجازه ارتکاب گناه به افراد در اين ايام يا غير اين ايام داده باشند وبرفرض اعتبار معناي حديث اين است که اگر کسي لغزشي از او سرزد خداوند اورا مي بخشد نه اينکه عمداً آلوده گناه شود.
کف زدن در مجالس جشن اهل بيت:
سوال: برخي مداحان مطرح ميکنند کف زدن داراي صواب است وهرچه بهتر ومحکم تر کف بزنيد ثواب بيشتر مي بريد واساساً اين گونه حرکات مانند کف زدن  ورقص اگر براي اهل بيت باشد اشکال ندارد..آيا براين گونه اعمال که يا حرمت قطعيه دارد يا حداقل عملي شبهه ناک وشرک آلود است اگربراي اهل بيت انجام شد ثواب مترتب مي شود؟
پاسخ آيات عظام:
تبريزي:کف زدن ورقص با مجالس معصومين مناسب ندارد ولازم است در اين مجالس ترک شود مجالس معصومين بايد طوري باشد که مردم را به ياد خداوند متعال بيندازد وفضايل وسفارشهاي ائمه معصومين  رابراي مردم بيان کنند نه اين که -العياذ بالله- درآن کارحرام انجام شود يا کاري که موجب غافل شدن مردم از خداوند شود که در اين صورت صوابي بر ان مترتب نميشود.
صافي گلپايگاني: واضح است کسي که چنين امري را اظهار ميدارد لابالي است ويا جاهل واين گونه اشخاص بدعت گذار محسوب مي شوند. صحت وفساد عمل ويا ثواب داشتن آن را بايد مجتهد جامع الشرايط بفرمايد.
بهجت:شايسته مجالس اهل بيت نيست بلکه اگر به حد لهو برسد يا هتک مکان يا معصوم باشد بايد اجتناب شود.
فاضل لنکراني:به طورکلي کف زدن در مساجد وحسينيه ها واماکن مقدس به هرعنوان که باشد جايز نيست ودر غير آنها  هم با توجه به اين که در طول تاريخ اسلام وتشيع شعار مسلمانان ذکر صلوت بوده است خصوصاً درمجالس که به نام وياد ائمه تشکيل شده است لذا مناسب است مسلمانان احساسات وعلايق مذهبي خويش را با فرستادن صلوات ابراز دارند.
خامنه اي: در مجالس مذهبي واعياد بهتر است با اذکار شريفه صلوات وامثال آن مجلس را گرم کنند کف زدن همراه با رقص وابتذال  در خوانندگي جايز نيست واجراي چنين برنامه اي در مجالس مذهبي غلط اندرغلط است.
مکارم شيرازي: درمساجد وحسينيه ها ترک شود ودر محيطهايي مانند مسجدالحرام که سبب وهن مسجد مي شود حرام است.
سيستاني: بايد سعي شوددر مجالس مذهبي کف زدن جاي صلوات را نگيرد.
وحيدخراساني:کف زدن در مجالس طرب وشادي، حتي در مجالس مواليد ائمه بنابر احتياط واجب جايز نيست.
شبيري زنجاني:دست زدن ذاتاً اشکال ندارد مگر موجب هتک چنين مجالسي باشد وبه طورکلي مناسب است دست زدن در اين موارد ترک شود.
علوي گرگاني:دست زدن نزد مامطلق جايز نيست چه از طرف مردان وچه زنان وچه در مجالس وغير آن وبنابر احتياط از زدن روي قابلمه هم اجتناب شود ومولودي خواني اگر مناسب مجلس لهو نباشدويا مشکوک باشد اشکال ندارد ودر غير اين صورت جايز نيست.
استفتاء از آيه الله نوري همداني مدظله:
سوال: کف زدن چه حکمي دارد؟
جواب: کف زدن به تنهايي حرام نيست ولي از ديدگاه اسلام مسلمانان بايد وقار ومتانت خود ومجالس ومجامع خود را هميشه حفظ کنند  واعمال وحرکاتي که نشانگر جلف وسبک بودن ووقار وعظمت  ومتانت آنها را خدشه دار مي سازد را کنار بگذارند.
پاسخ آيه الله صافي گلپايگاني مدظله به چند سوال:
سوال :آيا دست زدن در مجالس مولودي ائمه اطهار جايز است وهم چنين اگر درهنگام دست زدن بدن وشانه ها با ريتم شهر تکان بخورد چه حکمي دارد؟
جواب: لهو است واشکال دارد ومخصوصاٌ اشکالش در صورت دوم بيشتر است ومشابه مجالس رقص وسماع بعض فرق باطله است وعلاوه با احترام وقداست اين مجالس عزيز مناسب نيست ومعلوم نيست اين چه گرايشي است که بعضي به امور لهويه وملاهي پيدا کرده اند وچه شيطاني پشت ترويج اين حرکات است.
سوال: چندصباحي است که در ايام مواليد ائمه اطهار مجالس با شکوه وبا عظمتي براي سرور وشادباش مي گيرند اما در مجالس زنانه ،خانم جلسه،زنان حاضر در جلسه را مکلف ميکند که برخيزند وبرقصند تا اينکه حاجت خويش را بگيرند واستدلالشان اين است که خود ائمه به ما گفته اند در شادي ما شاد ودر غم ما غمناک باشيد،حکم شرع را بيان فرما. 
جواب: رقص زن فقط براي شوهر به تنهايي جايز است ودر ساير موارد حرام مي باشدوخشنودي ائمه اطهار با عمل حرام انجام نميگيرد وآنچه فرموده اند”يفرحون لفرحنا” مقصود اين نيست که مجلس معصيت گرفته شود و اعمال خلاف شرع در آن صورت بگيرد؟ کما آنکه سيره افراد لاابالي وغير متشرع در مجالس چنين است؟ خداوند متعال گويندگان وشنوندگان را به آنچه وظيفه شرعي انهاست هدايت فرمايد تا با برداشت غلط از آيات وروايات موجبات اضلال  مردم را فراهم ننمايند.
سوال:شرکت در مراسمي که به عنوان جشن ولادت ائمه معصومين جهت شادي به کف زدن ودست زني نسبتاً شديد مشغول مي شوند چه حکمي دارد؟
جواب: اگر کف زدن با نحوه خاصي که تناسب با مجالس لهو دارد انجام شود جايز نيست وشرکت در آن مجلس هم جايز نيست به نحو کلي در اين گونه مراسم مناسب است به ذکر مدايح ائمه بپردازيد که هم موجب سرور است وهم ثواب وياد آور فضايل آن بزرگواران که موجب تشديد محبت وولايت بالنتيجه تکميل معرفت خواهد شد ودست زدن برخلاف شان اين گونه مجالس است علاوه بر اينکه ممکن است تدريجاً امور ديگري هم که قطعاً جايز نيست در اين مجالس وارد شود.
حسن احتياط:
در مواردي  که وجوب عملي مشکوک باشد اگر کسي آنرا از روي احتياط (نه به قصد وجوب) انجام دهد  مثلاً نميداند در رکعت سوم وچهارم نماز يک بار تسبيحات اربعه واجب است يا سه بار؟ واحتياطاً سه بار بگويد و…کار او مورد پسند عقل وشرع مي باشد.اين که گفتيم در شبهه وجوبي بود ودر شبهه تحريمي نيز همين طور است يعني کسي در حلال وحرام بودن عملي شک دارد وآن را احتياطاً ترک کند  مثلاً اگر کسي نميداند استعمال سيگار حلال است يا حرام ؟واحتياطاً آن را ترک کند کار مطلوبي انجام داده است.
يادآوري ميشود که در مقام فتوا همچنان که در علم اصول ثابت شده است در شک بدوي اصل برائت جاري مي شود وکسي نمي تواند در جايي که بر وجوب يا حرمت چيزي دليل معتبري وجود ندارد آنرا به عنوان واجب يا حلال اعلام کند بلکه بايد بر اساس اصل برائت آن را به عنوان غير واجب وغير حرام معرفي نمايد وگرنه گرفتار تشريع خواهد شد که حرام است ولي در مقام عمل شايسته است انسان عمل مشکوک الوجوب را احتياطاً (نه به قصد واجب) انجام دهد وعمل مشکوک الحرمه را احتياطاً (نه به عنوان حرام) ترک کند.
جمله معروفي در بين علما مطرح است که مي فرمايند:”الاحتياط طريق النجاه” اگرچه نتوانستم به دست بياورم که اين جمله با همين الفاظ در روايت آمده است يا از مضمون روايات مختلف اقتباس شده است. در هرصورت اين جمله به ما مي فهماند که اگر کسي ميخواهد در دنيا وآخرت نجات يابد بايد در کارهاي خود احتياط را پيشه کند که احتياط راه نجات است.
پس در همه موارد شبهه وشک،احتياط خوب است،مگر انکه در مواردي احتياط زياد موجب اختلال نظام زندگي گردد که در ان مورد خاص مطلوب نخواهد بود.
روايت درباره حسن احتياط:
روايات بسياري از پيشوايان معصوم رسيده است که دلالت به مطلوبيت احتياط دارد يعني در همه مواردي که حکم يا موضوع مشخص نباشد،احتياط بهتر است از ارتکاب عمل مشکوک است واين حکم در همه ابواب فقهي جريان داردو اختصاص به موضوع خاصي ندارد.در اينجا با برخي از اين روايات آشنا مي شويم:
1-درروايت ابوسعيدزهري از امام باقر آمده است:
“الوقوف عند الشبهه خير من الاقتحام في الهلکه”
توفق در مورد شبهه بهتر از افتادن در هلاکت است.
2-در روايت مقبوله عمربن حنظله از امام صادق امده است:
“و انما الامور ثلاثه:امر بين رشده فيتبع وامر بين غيه فيجتنب وامر مشکل يرد علمه الي الله(والي رسوله).قال رسول الله:حلال بين وحرام بين وشبهات بين ذلک من ترک الشبهات نجا من المحرمات  ومن اخذ بالشبهات ارتکب المحرمات وهلک من حيث ولايعلم ،ثم قال:فان الوقوف عندالشبهات خير من الاقتحام في الهلکات.
امورمردم سه نوع است:
1-    عملي که حليت  ومايه رشد بودن ان معلوم است پس انجام داده مي شود.
2-    چيزي که حرمت وموجب گمراهي بودن آن معلوم است،پس ترک ميشود.
3-    امرمشکلي که حکمش معلوم نميباشد وبايد علم ان به خدا ورسولش واگذار شود.
وجدم رسول خدافرموده است :حلال مشخص ،حرام مشخص وميان انها شبهات است هرکس شبهات را ترک کند از محرمات نجات خواهد يافت وهرکس شبهات را انجام دهد مرتکب محرمات ميشود وناخودآگاه به هلاکت خواهد افتاد.
سپس فرمود:توقف در کنار شبهات بهتر از افتادن در مهلکه است.
3-حضرت علي (ع) ضمن خطبه اي فرمود:
حلال بين وحرام بين وشبهات بين ذلک فمن ترک مااشتبه عليه من الاثم،فهولمااستبان له اترک، والمعاصي حمي الله،فمن يرتع حولها يوشک ان يدخلها.
چيزهايي حلال آشکار وچيزهايي حرام آشکار است وميان آنها موارد مشکوک وجود دارد. هرکسي اعمال مشتبه به گناه را ترک نمايد ،حرام معلوم را اسانتر وبهتر ترک خواهد کرد.محرمات وموارد معصيت،بمنزله قرق خداي متعال است  هرکه در اطراف قرق خداچرا نمايد احتمال ميرود که به داخل قرق وارد گردد.
4-درحديث ديگر از انحضرت روايت شده که فرمود :
لاورع کالوقوف عندالشبهه
هيچ پرهيزکاري همانند توقف در مقابل عمل شبهه ناک نيست.
5-در حديث معتبر جميل بن صالح از امام صادق واو از پدرانش نقل فرموده است که رسول خدا (ع ) فرمود:
الامورثلاثه:امرتبين لک رشده فاتبعه،وامر تبين لک غيه فاجتنبه،وامر اختلف فيه فرده الي الله عزوجل
امورمردم سه گونه است:
1.    امري که مايه رشد وترقي است،از ان تبعيت کن(انجام بده)
2.    امري که موجب ضلالت وگمراهي است،از ان دوري کن.
3.    امري که مورد شبهه واختلاف است،آن را به خدا واگذار کن (توقف کن).
6-درروايت “موثق” فضيل بن عياض مي گويد:به امام صادق عرض کردم :پرهيزگارترين مردم کيست؟فرمود:
الذي يتورع عن محارم الله،ويجتنب هولاه،فاذا لم يتق الشبهات وقع في الحرام.

تحقيق:
واقعيت اين است که نهتنها موسيقيهاي رايج بلکه گاهي بعضي از مداحيها نيز امروزه شامل حکم غنا يا طرب هستند. شايد اين جمله ي امام (ره) هشداري باشد؛
” استاد معظم ما‚ دام ظله‚ مي فرمودند بيشتر از هر چه گوش كردن به تغنيات، سلب اراده و عزم از انسان ميكند.” کتاب چهل حديث ص ?

از نگاه و منظر اسلام موسيقي حرام است يا غنا ؟

بسياري از افراد به خوبي از ديدگاه و نظرات دقيق اسلام درمورد فقه موسيقي اطلاع دقيقي ندارد ندارند و چون به طور دقيق اطلاعي در اين زمينه ندارند دائما در تشويش هستند که آيا موسيقي از نظر اسلام کلا حرام است ؟ يا برخي اوقات با خود مي گويند چه نوع موسيقي از نظر اسلام حرام است ؟ من در مقاله اول خود در مورد (( حقيقت موسيقي در دين مبين اسلام )) در مقدمه ابتدائي آن اين عباراتي را بيان کرده بودم اما باز هم براي يادآوري آن را بيان مي کنم تا مطلب بهتر و بيشتر روشن شود …
پرسش حق ماست حق همه ي انسانها ست . خيلي طبيعي است که بپرسيد :چرا موسيقي حرام است ؟که مي پرسيد ولي سئوال اشتباهي را مطرح مي کنيد .چون موسيقي حرام نيست بلکه(غنا)حرام است و تازه در همين هم شک وترديد و(اگر و اما )زياد است . بسياري از شما مي پرسيد :(غنا چرا حرام است ؟)

ما براي بررسي اين موضوع ابتدا به تعريف موسيقي پرداخته و بعد به انواع آن اشاره کرده و نظر اسلام – که برگرفته از قرآن کريم و سنت رسول الله صلي علي عليه وآله وسلم ـ واهل بيت رسول خدا (ع) – مي باشد را بيان و به نتيجه گيري مي پردازيم …

تعريف موسيقي …

موسيقي عبارت است از اصوات و آهنگ هايي که انسان را در عالمي که براي وي قابل توصيف نيست سير مي دهد ، و چنان بر اعصاب آدمي مسلط مي شود که گاهي مي گرياند و غمگين مي کند و گاهي مي خنداند و شاد مي کند و گاهي اعضا و جوارح انسان را بدون اختيار به حرکت در مي آورد و زماني تهييج عشق و شهوت و آدمي را برده و غلام خود ساخته و براعصاب ، عقل ، فکر و روانش فرمانروائي و حکومت مي کند .[1 ]

انواع موسيقي …

موسيقي بر دو نوع است :

1- موسيقي طبيعي
2- موسيقي غير طبيعي (مصنوعي )

موسيقي طبيعي عبارت است از صداي دلنواز ريزش آبشارها ، آواي روح بخش و روح پرور بلبل ، نغمه مسرت بخش جويبارها ، صداي فرح بخش شاخه هاي درختان به هنگام وزش باذ و …اين اصوات و آهنگ ها نه تنها دور از صدمه و آسيب و زيان است بلکه نيروي تفکر و تعقل را زياد مي کند . اما موسيقي مصنوعي و آهنگ هاي مصنوعي است که دست بشر آن را بوجود مي آورد که اين نوع موسيقي خود انواع مختلفي دارد . پاره ايي از اين موسيقي ها احساسات متعالي و معنوي را در شنونده بر مي انگيزد و او را به ياد خداوند و بهشت مي اندازد و دلبستگي به دنيا را در وجود او کاهش مي دهد . در يک کلام زمينه ساز تجربه ديني است که غايت القصواي عارفان است (موسيقي متعالي ) و پاره ايي ديگر صرفا به منظور تحريک شهوت و برانگيختن گرايش هاي مادي و حيواني توليد و مصرف مي شود . اين نوع موسيقي مستلزم فساد اخلاقي و رواج بي ديني و لاقيدي و دنيا گرايي و خودفراموشي و گسترش فحشا و گرايش به منکرات و زير پا نهادن ضوابط ديني و اخلاقي است .

با مطالعه تاريخ موسيقي و غنا از زمان جاهليت و ظهور اسلام ، به اين نتيجه مي رسيم که با توجه به موقيت هاي مختلف ، موسيقي و غنا هم دستخوش تحولات عظيمي شده است . به طوري که در روزکاري بزم مجالس و محافل شده و در روزگاري با افت کاملي مواجه مي شود ، رونق و رواج نسبي آن در جاهليت و از رونق افتادن آن در ظهور اسلام و زمان حيات پيامبر (ص) و خلفاي راشدين حکايت از بي اهميت بودن اين کار در نزد صدر اسلام و شارع مقدس و خلفاي اسلام دارد آن هم به دليل استفاده ناصحيح موسيقي در زمان جاهليت براي هوس راني و شهوت راني بوده است .[2]

با ظهور حکومت به ظاهر اسلامي امويان و با سر کار آمدن خلفاي عياش و هوس باز دوباره باز از موسيقي آن هم به صورت (( مطرب و لهوي )) که برازنده مجالس عيش و نوش و شهوت راني بود رواج پيدا کرد و اين وضع تا ظهور حکومت صفوي به صورت آشکار و پررونق ادامه داشت و اکثر اعراب وابسته به دستگاه اموي و عباسي چه متحجر و غير متحجر شاهد نوازندگان و مجالس عيش و نوش و هوس راني و شهوت راني بودند و هيچ عکس العملي منفي نشان نمي دادند . با روي کار آمدن دولت صفوي دوباره بند و بساط موسيقي درباري و مطرب و لهوي به فراموشي سپرده شد . و اين نه به آن معني که موسيقي مطلقا حرام شد ، بلکه به علت توجه دولتمردان صفوي و علما و دانشمندان به مسايل ناب اسلامي و مذهبي بود که خود به خود موسيقي در اين مقطع به دست فراموشي نسبي سپرده شد که اين وضع هم خيلي دوام نياورد و در دوره هاي بعد دولت صفوي رواج پيدا کرد . پس از زمان امويان که اسلام و منصب خلافت از مسير اصلي و واقعي خود منحرف شد تا اين زمان به قول برخي از نويسندگان هيچ عرب متحجري فتوا به حرمت مطلق موسيقي نداده بلکه آنها درصدد رواج آن بودند .[3 ]

و بايد از آن نويسندگان پرسيد منظورشان از اعراب متحجر چه کساني هستند ؟ چون از زمان ظهور اسلام بجز شارع مقدس و پيامبر(ص) و اهل بيت (ع) هيچ کس ديگري موسيقي را محدود و در بعضي جاها (موسيقي مطرب و لهوي و غنا ) را حرام ، دانسته اند و آن هم به دليل استفاده ناصحيح آن در مردمان عصر جاهليت و در ميان خلفاي اوباش و پست اموي و عباسي .و آيا اسلام غير از قرآن و پيامبر(ص) مي باشد ؟؟؟

نظر و ديدگاه اسلام در مورد موسيقي و غنا …

آنچه از موسيقي در شرع مقدس اسلام حرام گرديده است ، قسمتي از نوع دوم موسيقي ( مطربي و لهوي و غنا ) است که حرمت اين نوع موسيقي نه ساخته فکر متحجران عرب بلکه طبق آيات و سنت پيامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) مي باشد که بعضي آنها در اين جا اشاره مي شود .

از آيات فراوان و روايات عديده استفاده مي شود موسيقي که در شرع اسلام حرام است موسيقي لهوي است ( يعني آهنگ هاي متناسب با مجالس اهل گناه و فساد و براي شهوت راني و هوس راني ) آياتي مثل [[ واجتنبوا قول الزور ]][4 ] و [[ ومن الناس من يشتري لهوالحديث ]] [5] دلالت بر اين امردارند چون طبق نظر و اجماع علماي شيعه و سني منظور از لهوالحديث در اين آيه (( غنا )) مي باشد .[6 ]

رواياتي بسيار از شارع مقدس در اين زمينه وارد شده است که بيانگر حرمت موسيقي مبتذل و مطرب مي باشد . رسول خدا(ص) در اين مورد مي فرمايند :

(( استماع صوت الملاهي معصية والجلوس عليها فسق و التذذ بها من الکفر)) [7 ] گوش دادن به صداي لهوي گناه است و نشستن در مجلس آن فسق و لذت بردن از آن کفر مي باشد .

بعد از رحلت پيامبر بزرگوار (ص) سيره خلفا نيز بر همين حکم بود به طوري که در زمان ابوبکرصديق غنا به عنوان يکي از (( ملاهي )) اکيدا ممنوع بود .[8 ] و عمربن خطاب هم از اين لحاظ با ابوبکر فرق چنداني نداشت و همواره موسيقيدانان و خوانندگان را به دليل جلوگيري و از بين بردن موسيقي غنايي که در آن زمان رواج داشت مورد عتاب قرار مي دادند .[9]

در اعصار بعدي نيز سيره اهل بيت (ع) بر حرمت موسيقي لهوي استوار بود و همه ائمه (ع) بدون استثنا مسلمانان را از اين کار منع و نهي مي کردند .

امام محمد باقر(ع) فرموده اند :
(( غنا ، گناهي است که خداوند به سبب آن وعده ي آتش داده است )) [10 ] از همه ي اين مطالب استفاده مي شود که اولا اسلام همه ي موسيقي ها را حرام نکرده است بلکه موسيقي لغوي و لهوي و مناسب با مجالس گناه و شهوت راني و هوس راني را حرام کرده و اين حرمت از سوي اسلام و رهبران و امامان مي باشد نه متحجران عرب .

علاوه بر همه ي اين مطالب دانشمندان غربي – نه متحجران عربي – خود معترفند که موسيقي مبتذل و شهواني وپوچ انسان را از واقعيت هاي زندگي جدا مي کند و انسان را در سراشيبي حقيقي قرار مي دهد …

آرتور شوپن هاور آلماني مي گويد : عيبي که موسيقي مبتذل و موسيقي بد و ناهنجار دارد اين است که ما به طور کامل از واقعيات برکنار مي کند .

ويليام جيمز در مورد مضرات موسيقي مبتذل مي گويد : ممکن است خداوند از گناهان ما بگذرد ولي ضعف اعصاب دست از سرما بر نمي دارد .[11 ]

مراجع بزرگ تقليد نيز در اين عصر موسيقي مبتذل و مطرب را حرام مي دانند مه مطلق موسيقي را ، که در اين جا قسمتي از بيانات برخي از آيات عظام را بيان ميداريم …

آيت الله خامنه ايي رهبر انقلاب اسلامي ايران در اين خصوص نظرشان اين است که ….

ايشان مي فرمايند : موسيقي اگر انسان را به ابتذال و بي حالي و واخوردگي از واقعيت هاي زندگي بکشاند حرام است . موسيقي اگر انسان را به گناه و شهوت راني تشويق کند اين نوع موسيقي حرام است . بنابراين مرز موسيقي حرام و موسيقي حلال عبارتند از ايراني بودن ، سنتي بودن ، قديمي بودن ، کلاسيک بودن ، غربي بودن يا شرقي بودن آن نيست . مرز آن چيزي است که من گفتم و آن (( ابتذال )) است . [12 ]

نظر آيت الله خامنه ايي در مورد غنا …

غنا ترجيح صدا به نحوي که متناسب با مجالس لهو و لعب باشد که از گناهان بوده و بر خواننده و شنونده حرام است ولي موسيقي نواختن و آلات آن است که به نحو معمول در مجالس لهو و لعب گناه باشد برنوازنده و شنونده حرام است وگرنه نواختن و استفاده از ابزار آلات موسيقي في نفسه جايز است و اشکالي ندارد …
موسيقي لهوي و لعبي چيست ؟ موسيقي مطرب و لهوي آن است که به سبب خصوصياتي که دارد انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقي دور نموده و به سمت بي بند و باري و گناه سوق مي دهند و مرجع تشخيص موضوع عرف است .[13]

نظر امام خميني در مورد غنا …

غنا گويي عقل انسان را از کار مي اندازد . تعريف فوق را حضرت امام خميني در کتاب (( مکاسب محرمه )) از استادشان آيت الله محمد رضا اصفهاني نقل کرده و فرموده اند در صفحه 202 غنا را چنين معرفي مي کنند :

بهتر آن است که غنا را چنين معرفي کنيم …

صوت نازک (زير ) انسان که –احتمالا – زيبايي داشته و به خاطر طرب انگيزي براي متعارف مردم (عرف معمول ) داشته باشد يا به طوري که انسان از خود بي خود شده و عقل را به کلي از کار مي اندازد …

به اين ترتيب ملاحظه مي شود که امام خميني براي غنا حدود و مراتبي را در نظر مي گيرند و ديگر اينکه ايشان صداي نازک را که عقل را از کار مي اندازد و مايه پستي و خواري و فساد مي شود غنا مي دانند.
امام خميني مي گويند : آنچه از نظر فيض کاشاني در کتاب ((الوافي )) و ((مفاتيح )) و محقق سبزواري در کتاب (( کفاية الاحکام )) گفته اند اين است .

غنا دو نوع است :

غناي حق و غناي باطل

غنا حق آن است که تغني (با غنا خواندن ) به اشعاري که بهشت و دوزخ را به ياد مي آورد و انسان را به توجيه و يادآوري به دارالقرار و زيبايي هاي نعمات خداوند تشويف کند .

و غناي باطل آن است که متناسب با مجالس فسق و فساد لهو و لعب ( رقصيدن ، پايکوبي و شراب خواري و تداخل نامحرمان ) باشد مانند مجالس بني اميه و بني عباس به شکلي که مردان برزنان خواننده وارد مي شده اند و با کلمات باطل اجرا مي کرده اند و شراب مي نوشيدند و با وسايل موسيقي مانند ني و تار همراه بوده است .[14 ]

اين عبارات بررسي کارشناسانه حضرت امام خميني درباره نظرات و گفتارهاي فيض کاشاني و محقق سبزواري پيرامون غنا است ..

با غنا خواندن به اشعاري که متضمن مصالح ديني و اخروي و موجب توجه به زهد و عبادت و ياد خدا باشد مطلقا حرام نيست ..بنابراين شنيدن غنايي که متضمن اشعاري است که بهشت و دوزخ را به ياد انسان مي آورد و به آخرت ترغيب مي کند يا نعمات و نعمت هاي خداوند و عبادات و ياد خداوند را متذکر و انسان را در عمل به خيرات و خوبي ها تشويق نمايد .دراين صورت هيچ مانعي ندارد . زيرا چه جملگي انسان را به ياد حق مي آورد و بسا پوست هاي بدن را به حرکت و دل هاي حق جويان را نرم مي کنند و اين جاست که هر فرد خردمندي پس از شنيدن و استماع انواع آوازها غناي حق را از غناي باطل تشخيص مي دهند .

آيت الله العظمي صانعي در اين خصوص در مورد استفتايي که ايشان بيان کردند فرموده اند :

سئوال : به نظر حضرت عالي استماع غنا چه حکمي دارد و چه غنايي حرام است ؟

جواب : به نظر اين جانب تبعا لبعض الاعلام من الفقها (قدس سره ) حرمت موسيقي غنا ، حرمت محتوايي است و هر صوت و غنا و موسيقي ايي که در آن ترويج بي بند و باري و بي عفتي باشد و يا براي عياشي و هوس راني عياشان و هوسرانان خودخواه و غير متعهد و يا ترويج باطل و تخدير افکار و به انحراف فکري کشاندن انسان ها باشد و يا از اسلام ، چهره ايي ناخوشايند و خلاف سهولت و عدالت نشان دادن وامثال موارد باشد ، در همه و همه غنا و موسيقي اش هم حرام است و عامل و خواننده و مستمع ، مرتکب دو حرام شده اند و حتي اگر آيه ايي از قرآن هم براي ترغيب به کار حرام و باطل با غنا خوانده شود ، غناي آن هم حرام است چه رسد به غنا و موسيقي نسبت به سنت و مسائل ديگر اسلامي …. [15]

طبق فتاوي آيت الله العظمي سيد علي سيستاني …

– موسيقي هنر و فني است که از هنر ها و فنون بشري و در زمان هاي اخير رواج بيشتري دارد . برخي از انواع آن حلال است و مي توان به آن گوش داد و برخي حرام مي باشد و گوش دادن به آن جايز نمي باشد.

مسئله 540 – موسيقي حلال ، آن است که با مجالس لهو و لعب تناسب ندارد و به عکس آن ، موسيقي حرام به موسيقي اي گفته مي شود که با مجالس لهو و لعب هماهنگي دارد.

مسئله 541- مقصود از (( متناسب با مجالس لهو و لعب )) اين نيست که آن موجب آرامش روحي و تغيير حال و وضع انسان مي شود که چنان چيزي خوب است و احيانا موسيقي و آواز حلال نيز آن وضع را به وجود مي آورد بلکه مقصود از آن ، اين است که شنونده آن خصوصا اگر با هنر و فن موسيقي آشنا باشد مي داند که کدام يک با مجالس لهو و لعب و مشابه آنها ، تناسب دارد [16 ]

نظر عالم فقيد آيت الله مرتضي مطهري …

البته قدر مسلم در غنا است و آن اين است که آوازهايي موجب خفت عقل ((حال مي خواهد اسماي خداوند باشد يا غير اسماي خداوند)) مي شود . يعني شهوات را آنچنان تهييج مي کند که عقل به طور موقت از حکومت ساقط مي شود و همان خاصيتي را دارد که شراب و قمار داراست غنا محسوب مي شود . تعبير (( خفت عقل )) هم تعبير فقها از جمله شيخ انصاري است . آنچه مسلم اين است که اسلام خواسته است از عقل انسان حفاظت و حراست کند و عمل هم نشان داده که مطلب هم از همين قرار است . [17 ]

اعتقادات و نظرات امام موسي صدر در مورد موسيقي …

امام موسي صدر با اين که يک فقيه عالم بودند موسيقي را هم آموختند . ايشان دستگاه هاي موسيقي را مي شناختند و به يکي از خواهر زاده هايشان که پدر او موسيقيدان بود ، حتي توصيه کرده بودند: (( سعي کن هفته ايي يک پرده موسيقي را از پدرت ياد بگيري )) در اين صورت دريچه ايي علمي به رويت باز خواهد شد که خود جهان ديگري است . ايشان نسبت به برگزاري سرودي در حسينيه ارشاد در سال 1348 خشنود شدند و گفتند :
(( بالاخره هنر و موسيقي دارد در پناه امام حسين (ع) و حسينيه ، خود را از چنگال جمود نجات مي دهد . )) انشاالله يواش يواش پاي ارکستر بزرگ به حسينيه ها باز شود و هنر هاي زيبا در خدمت مذهب قرار گيرند . علي حجتي کرماني در اين باره گفته بود : (( امام موسي صدر نه تنها موسيقي را به طور کامل حرام نمي دانستند ، بلکه برخي از انواع آن را جلوه هاي زيبايي روح انسان تلقي مي کردند . امام موسي صدر موسيقي شناس بودند و انواع موسيقي ها را درک مي کردند به قول استاد مرتضي مطهري امام موسي صدر 50 سال از حوزويان زمان خود جلوتر بودند . امام موسي صدر تضادهاي فکري يادي با حوزويان زمان خود داشتند ، چراکه امام موسي صدر معتقد بودند:

فقهاي ما نبايد ببينند رسول خدا(ص) 1400 سال پيش چه کردند .آنها بايد فکر کنند که اگر ايشان امروز مي بودند چه مي کردند .

امام موسي صدر آنگونه حوزه هاي علميه را نسبت به مسائل روز بي تفاوت و عقب مي ديدند که درباره ي دو روحاني نو گراي ديگرمحمد حسين بهشتي و مرتضي مطهري گفته بودند .آقاي بهشتي و مطهري محصول حوزه نيستند و مثل آقاي بهشتي شايد در ايران به 3 يا 4 نفر نرسد . علت مخالفت امام موسي صدر با رويه حوزه اين بود که بنابر باورش متاسفانه علماي ما آنچنان خودشان را به گذشته وصل کرده اند که هر ابزاري نويي مي آيد فورا نسبت به آن موضع نسبي مي گيرند اما امام موسي صدر اين رويه را نمي پسنديدند و همچون گذشته که خلاف رويه ي حوزويان بود به دانشگاه رفتند و زبان انگليسي و فرانسه را آموختند و موسيقي را هم فرا گرفتند.[18 ]

اين فقها و علما تمام نظراتشان برگرفته از شرع اسلام مي باشند و همه ي آنها با درنظر گرفتند شرايط زماني و مکاني و موقعيت و عرف جامعه خودشان فتوايي را صادر کردند و نظري را بيان نموده اند …

و اما در مورد مسئله ايي که مورد شبهه خيلي از افراد مي باشد اين که آيا صداي زن و آواز خواندن زن در اسلام حرام است يا حلال است؟

نظرات آيت الله العظمي خامنه ايي …

مجرد صوت زن نا محرم حرام نيست و استماع صداي زن في نفسه منعي ندارد ، ولي اگر به ملاحظه وضع خاص خواننده در حال خواندن ، يا وضع خاص مجلس و محل خوانندگي ، يا به ملاحظه مضامين موضوعي که خوانده مي شود ، از مصاديق مطرب لهوي به حساب آيد يا مستلزم مفاسد باشد جايز نيست ..

– گوش دادن به صداي زن هنگامي که شعر و غير آن را با آهنگ و ترجيح مي خواند اعم از اين که شنونده جوان باشد يا خير ، مذکرباشد يا مونث چه حکمي دارد ؟ و اگر آن زن از محارم باشد حکم آن چيست ؟

جواب – اگر صداي زن به صورت غنا نباشد گوش دادن به صداي او هم به قصد لذت و ريبه نباشد و مفسده ايي هم بر آن مترتب نگردد اشکال ندارد و فرقي بين موارد فوق نيست …

– خواندن به صورت غنا توسط هريک از مرد و زن چه از طريق نوار کاست باشد و يا از طريق راديو و چه به همراه موسيقي باشد يا نباشد چه حکمي دارد ؟

جواب – غنا حرام است و خواندن به صورت غنا و گوش دادن به آن جايز نيست اعم از اين که توسط مرد باشد يا زن باشد يا به طور مستقيم باشد يا از طريق نوار و همراه نواختن آلات لهو باشد يا نه .

کلا احکام حرام بودن براي صدا و آوازي است که غنا است حال مي خواهد خواننده زن باشد يا خواننده مرد باشد و اگر غنا باشد و باعث فساد و فساد انگيزي باشد حرام است حال مي خواهد خواننده مرد باشد يا زن باشد يا محرم يا نا

نظر آيت الله سيستاني …

سئوال- آيا آواز خواندن زن حرام است ؟

جواب- آواز خواندن زن حرام نيست مگر اين که مهيج شهوت اجانب باشد . بلي غنا که آوازخواني لهوي است بر مرد هم حرام است …[20 [ {
و علما و آيات عظام مانند امام خميني ، آيت الله تبريزي ، آيت الله نوري نيز چنين نظري دارند که :

اگر صداي زن غنا نباشد و باعث لذت جنسي و تهييج شهوت نشود و مفسده ايي نداشته باشد اشکال ندارد ..

واما حرف آخر…

در مورد موسيقي خوب بايد يک حدودي را رعايت کرد که اگر از ابتذال درآيد نه تنها حرام نيست ، بلکه بعضي گفته اند که واجب هم است ، امام محمد غزالي در کتاب کيمياي سعادت گفته است که موسيقي 3 نوع است يک نوع واجب است ، يک نوع حرام است و يک نوع مباخ مي باشد فقط يک نوع موسيقي خوب نيست زيرا اگر انسان گوش به هر انکرالاصواتي بدهد ديگر نمي تواند موسيقي خوب گوش کند بايد خيلي مراقب باشيد تا بوي خوش به مشامتان برسد . موسيقي خوب را بشنوبد و با تمام وجود آن را حس و لمس کنيد …

نواي بلبلت اي گل کجا پسند آيد که گوش هوش به مرغان هرزه گر داري

موسيقي زيبا مي باشد که هميشه ماندگار باشد و گوش دادن آن هيچ وقت تکراري و يک نواخت نباشد يعني بعد از يک مدت زياد باز هم دوست داشته باشي و باز هم آن را گوش دهي و در خاطر به عنوان يک موسيقي جذاب بماند و ما مي توانيم اين مسئله را تجربه کنيم اين طور نيست که همه ي انواع موسيقي جايز نباشد اگر هنر موسيقي رنگ ديني پيدا کند نه تنها حرام نيست بلکه مي تواند به عنوان بهترين نوع هنر موسيقي از آن بهره برد و استفاده کرد مي گويند همه بايد برگرديم به دامن عشق ودامن دين و دامن اليت .

يک جمله بسيار زيبا از استاد حسين الهي قمشه ايي …

موسيقي يکي از معجزات پيغمبرخدا يعني حضرت داوود (ع ) مي باشد….(21)

فهرست منابع :

1- سيد مرتضي علم الهدي – ساز و آواز –پيام اسلام –قم –ص5

2- جعفر مرتضي عاملي ، الصحيح من سيرة النبوي – انتشارات دارالهادي-بيروت –ج4 –ص 199

3- حسن مشحون – تاريخ موسيقي ايران – نشر سيمرغ –ج 1 –ص 77

4- سوره حج –آيه 30
5- سوره لقمان –آيه 6

6- ابن عبد ريه اندلسي ، عقدالفريد ، داراحياء التراث العربي – بيروت – ج 6 – قرطبي – تفسير سوره لقمان – آيه 6

7- به نقل از مجالس الادب و الغنا – محمد عرفه المغربي – فصل موسيقي بعد از اسلام

8- غلام رضا جوادي – تاريخ موسيقي ايران – انتشارات هنري تهران –ج1 –ص 133

9- عقد الفريد –ابن ريه اندلسي – داراحياء التراث العربي – جلد 6 –ص 11

10- علامه اميني – ج 8 –ص 72 تا 74
11-حسين ميرزائي –مباني فقهي و رواني موسيقي –ص 19
12- برگرفته از کتاب (( دانشگاه اسلامي و رسالت دانشجوي مسلمان )) نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري دانشگاه ها ، چ اول -1378

13- رساله اجوبه – بخش استفتائت .

مکاسب محرمه – امام خميني (ره ) ص 202

15- پايگاه اطلاع رساني و دفتر آيت الله العظمي صانعي ..
– پايگاه اطلاع رساني ايت الله عظمي سيد علي سيستاني …

17- کتاب تعليم و تربيت در اسلام – استاد مرتضي مطهري –ص 53

18- مقاله فقيدي که براي مسيحيان موعظه مي خواند.

19-سايت آيت الله خامنه ايي
20- سايت آيت الله سيستاني