بایدها یا آداب غذا خوردن:

شستن دست ها پیش از غذا

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
شستن (دست ها)( در متن عربی، واژه وضو به کار رفته است که در اصل، به معنای تمیزی و پاکی است. می گویی: وضو، یوضو وضاءة. البته در شرع، وضو، نامی برای طهارت جستن و آماده شدن برای نماز شده است و می گویی: توضات (وضو گرفتم). نیز واژه وضوء به معنای آبی است که شخص با آن وضو می گیرد.
در این حدیث، واژه وضوء به همان معنای لغوی خود، یعنی پاکیزگی و تمیزی، به کار رفته و کنایه از شستن دست هاست (بحارالانوار: ج 66 ص 365). همچنین ر. ک: ح 1284.) پیش و پس از غذا، شفایی برای تن و مایه برکت در روزی است.( المحاسن: ج 2 ص 201)
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
شستن (دست ها) پیش از غذا، فقر را دور می کند و شستن (دست ها) پس از غذا، اندوه(در الدعوات، مسند الشهاب و بحارالانوار، به جای الهم (اندوه) واژه اللمم آمده که به معنای نوعی دیوانگی است. اصل این واژه در زبان عربی، برای دلالت بر نزدیک شدن یا نزدیک بودن به چیزی به کار رفته است (بحارالانوار: ج 66 ص 364).) را می راند و چشم را سلامت می دهد.( مکارم الاخلاق: ج 1 ص 301 ح 950، الدعوات: ص 142 ح 364، مسند الشهاب: ج 1 ص 205 ح 310.)
الامالی:
– به نقل از هشام بن سالم، از امام صادق (علیه السلام)، از پدرانش (علیهم السلام) -: پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: هر کس از این خرسند می شود که خیر و برکت خانه اش بسیار باشد، در هنگام آورده شدن غذا وضو بسازد؛ و هر کس پیش و پس از غذا وضو بسازد، در گشایش روزی بزید و از هر بلایی در تن خویش، برکنار باشد.
هشام بن سالم گفت: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: ای هشام بن سالم! مقصود از “وضو” در این جا، شستن دست ها پیش و پس از غذاست.( الامالی، طوسی: ص 590 ح 1225.)
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
هر کس که بخوابد و بر دستانش بوی گوشت مانده باشد، جز خویش را نکوهش نکند.( سنن ابن ماجة: ج 2 ص 1096 ح 3296.)
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
اگر کسی از شما در حالی خوابید که در دستانش بوی گوشت بود و آن را نشست و آن گاه عارضه ای به وی رسید، مباد جز خویش را نکوهش کند.( سنن ابن ماجة: ج 2 ص 1096 ح 3297.)
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
هر گاه کسی از شما غذایی می خورد، چربی گوشت را از دستان خویش بشوید.( کنز العمال: ج 15 ص 244 ح 40770.)
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
هر گاه کسی از شما غذایی می خورد، چربی گوشت را از دستان خویش بشوید تا کسانی را که با آنان برخورد می کند، نیازارد.( مسند أبی یعلی: ج 5 ص 226 ح 5542.)
کنزالعمال:
– به نقل از ابن عباس -: روزی، پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نماز می گزارد. در آن هنگام، از مردی بوی گوشت حس کرد. چون نماز را به پایان برد، (به او) فرمود: چرا بوی گوشت را از خود نشسته ای؟.( کنز العمال: ج 15 ص 263 ح 40887.)
– دعائم الاسلام:
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به شستن چربی دستان پس از غذا امر کرد و فرمود: شیطان، این چربی باقی مانده را بو می کشد.( دعائم الاسلام: ج 2 ص 121 ح 411.)
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
چربی غذا را از (دستان) کودکانتان بشویید؛ چرا که شیطان، این چربی باقی مانده را بو می کشد و کودک در خواب از او می ترسد و دو فرشته کتاب اعمال نیز آزار می بینند.( عیون اخبار الرضا (علیه السلام): ج 2 ص 69 ح 320.)
امام علی (علیه السلام):
شستن دست ها پیش و پس از غذا، موجب فزون شدن عمر است و سبب زدودن چربی از جامه هاست و دیده را نیز جلا می دهد(در الخصال و المحاسن، به جای عمر، واژه روزی آمده است.).( الکافی: ج 6 ص 290 ح 3، الخصال: ص 612 ح 10، المحاسن: ج 2 ص 201 ح 1589.)
امام علی (علیه السلام):
برکت غذا، وضو ساختن (شستن دست ها) پیش و پس از آن است. شیطان، بسیار علاقه مند به چربی گوشت است. هرگاه کسی از شما به بستر می رود، باید که بوی چربی گوشت را از دستان خویش بشوید.( دعائم الاسلام: ج 2 ص 121 ح 412.)
امام صادق (علیه السلام):
دست هایتان را پیش و پس از غذا بشویید؛ چرا که فقر را می برد و بر عمر می افزاید(در الدعوات از امام علی (علیه السلام) چنین آمده است: شستن دستان پیش و پس او غذا، موجب فزونی روزی است، دیده را جلا می دهد و فقر را از میان می برد.
).( المحاسن: ج 2 ص 202 ح 1594، الدعوات: ص 142 ح 365.)
الکافی:
– به نقل از سلیمان جعفری -: امام کاظم (علیه السلام) فرمود: شاید سفره ای بگسترد و در این میان، یکی بخواهد دست خود را بشوید. مناسب است (میزبان، جهت آسودگی خاطر میهمانان) بگوید: هر کس دستانش تمیز است، اشکال ندارد بدون شستن دستان، غذا بخورد.( الکافی: ج 6 ص 298 ح 13.)

گذاردن سبزی در سفره

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
سفره هایتان را به سبزی آذین کنید؛ زیرا آن، همراه با گفتن بسم الله، شیطان را می راند.( طب النبی (صلی الله علیه و آله و سلم): ص 11.)
امام صادق (علیه السلام):
هر چیز از زیوری است و زیور سفره، سبزی است.( الامالی، طوسی: ص 304 ح 606.)
الکافی:
– به نقل از حنان -: با امام صادق (علیه السلام) بر سر سفره ای نشسته بودم. ایشان دست به سوی سبزی دراز کرد، در حالی که من به دلیل بیمارای که داشتم، از آن پرهیز نمودم.
امام (علیه السلام) به من رو کرد و فرمود: ای حنان! مگر نمی دانی نزد امیرمومنان (علیه السلام) هیچ طبقی(طبق، معرب است. اصلش تبوک و فارسی است: ظرفی که می خورند بر آن. (ر. ک: لغت نامه دهخدا: ج 9 ص 13552).) آورده نمی شد، مگر این که سبزی هم داشت؟.
گفتم: فدایت شوم! چرا؟
فرمود: زیرا دل های مومنان، سبز است(علامه مجلسی در این باره می نویسد: سبر است، یعنی نورانی است به نوری سبز، و از همین روی، به همانند خویش می گرود؛ یا این عبارت، کنایه از آن است که دل های مومنان به حکمت ها و معارف، آباد است و این سرسبزی معنوی را با سبز بودن دل، مناسبتی است که ما به آن ناآگاهیم؛ یا معنای این عبارت، آن است که چون دل های مومنان به کشتزارهای حکمت، سرسبز شده است، به آنچه در اآن جنبه ای از حسن و سودمندی وجود دارد، تمایل می یابد و سبزی هم یکی از همین چیزهاست (بحارالانوار: ج 66 ص 200).) و به همانند خویش، میل دارد.( الکافی: ج 6 ص 362 ح 2.)
الکافی:
– به نقل از موفق مدینی، از پدرش، از جدش -: روزی، امام کاظم (علیه السلام) در پی من فرستاده و مرا برای غذا خوردن نزد خود نگه داشت. چون سفره آوردند، در آن سبزی نبود. امام (علیه السلام) دست بداشت و سپس به غلام فرمود: مگر نمی دانی که من از سفره ای که در آن سبزی نباشد، نمی خورم؟ برایم سبزی بیاور.
آن غلام رفت و سبزی آورد و بر سفره نهاد. پس، امام (علیه السلام) دست به سفره گشود و خورد.( الکافی: ج 6 ص 362 ح 1.)

در آوردن کفش ها

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
به هنگام غذا، کفش هایتان را در آورید؛ چرا که این، رفتاری زیباست.( المستدرک علی الصحیحین: ج 3 ص 395 ح 5496.)
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
چون غذا نهاده می شود، کفش های خویش را در آورید؛ زیرا این کار، موجب آسایش بیشتر پاهایتان است.( در المستدرک علی الصحیحین، به جای پاهایتان، واژه بدن هایتان آمده است.).( سنن الدارمی: ج 1 ص 542 ح 2007، المستدرک علی الصحیحین: ج 4 ص 133 ح 7129.)
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
چون غذای کسی را نزد وی آوردند و کفش به پا داشت، کفش را از پای در آورد؛ چرا که این کار، موجب آسایش بیشتر پاهاست و آن، از سنت (پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)) است.( مسند أبی یعلی: ج 4 ص 179 ح 4172.)

بر زبان آوردن نام خدا

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
هر غذایی که بر آن نام خدا برده نشود، درد است و هیچ برکتی در آن نیست.( تاریخ دمشق: ج 60 ص 325.)
امام علی (علیه السلام):
– در سفارش های خود به کمیل -: به گاه غذا خوردن، از آن کسی نام ببر که با وجود نام او، دیگر هیچ دردی زیان نمی رساند و نامش، شفای همه بیماری ها و ناتن درستی هاست.( تحف العقول: ص 171.)
امام علی (علیه السلام):
– خطاب به فرزند خویش امام حسین (علیه السلام) -: فرزندم! هیچ لقمه سرد گرمی را مخور و هیچ جرعه کم و زیادی را منوش، مگر آن که پیش از خوردن و نوشیدن بگویی:
خداوندا! من در خوردن و نوشیدن خویش، سلامت از درد و رنج آن و توان هایی با آن برای: انجام دادن طاعت، یاد آوردن و سپاس گزاری تو، تا زمانی که این خورده و نوشیده را در بدنم باقی می گذاری، می خواهم و نیز (می خواهم که) با نیرویی که از این به من می دهی، مرا به پرستش خویش برانگیزی و نیکو پرهیز کردن از نافرمانی ات را به من الهام فرمایی.
اگر این کار را کردی، از درد و رنج و از گزندهای احتمالی آن، در امان می مانی.( مکارم الاخلاق: ج 1 ص 309 ح 986.)
امام صادق (علیه السلام):
امیر مومنان (علیه السلام) فرمود: برای کسی که بر غذای خود نام خدا ببرد، ضمانت می کنم که از آن غذا، به هیچ درد و رنجی گرفتار نمی شود.
ابن کواء – که این را شنید – پرسید: ای امیر مومنان! من دیروز غذایی خوردم و نام خدا را نیز به گاه خوردن آن بردم؛ اما آن مرا آزار داد!
فرمود: ای نادان! شاید که چند گونه غذا خورده ای، و بر برخی گونه ها نام خدا برده و بر برخی دیگر نام خدا نبرده ای.( الکافی: ج 6 ص 295 ح 18.)
امام صادق (علیه السلام):
– به نقل از پدرانش (علیهم السلام) -: امیر مومنان (علیه السلام) فرمود: هیچ گاه به بدگواری، مبتلا نشده ام.
پرسیدند: چرا؟
فرمود: (زیرا) هیچ لقمه ای به سوی دهان نبرده ام، مگر این که نام خدا را بر آن، یاد کرده ام.( المحاسن: ج 2 ص 219 ح 1658.)
المحاسن:
– به نقل از مسمع بن عبدالملک -: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: من گاه، احساس بدگواری می کنم.
فرمود: آیا نام خدا می بری؟.
گفتم: بسم الله هم گفته ام!
فرمود: شاید غذاهای گوناگون می خوری؟.
گفتم: آری.
فرمود: برای هر گونه، بسم الله می گویی؟.
گفتم: نه.
فرمود: از همین جاست که به بدگواری، گرفتار می شوی.( المحاسن: ج 2 ص 219 ح 1656 و ص 209 ح 1623.)
الکافی:
– به نقل از مسمع -: نزد امام صادق (علیه السلام)، از این که پس از خوردن غذا از آن آزار می بینم، اظهار ناراحتی کردم.
فرمود: بسم الله نمی گویی؟.
گفتم: بسم الله هم می گویم؛ اما غذا مرا آزاد می دهد!
فرمود: آیا هنگامی که با سخن گفتن، رشته آن بسم الله پیشین را می گسلی و سپس دیگر بار به غذا ادامه می دهی، دوباره نام خدا را می بری؟.
گفتم: نه.
فرمود: از همین جاست که غذا به تو زیان می رساند. زنهار که اگر به گاه ادامه دادن به غذا، (دیگر بار) نام خدا را می بری، غذا تو را زیان نمی رساند.( الکافی: ج 6 ص 295 ح 19.)
امام علی (علیه السلام):
هر کس که می خواهد غذایی او را آزار ندهد، تا گرسنه نشده، چیزی نخورد و آن گاه هم که خواست بخود، بگوید: بسم الله و بالله.( طب الائمة (علیهم السلام): ص 60.)

بیان

چنان که در حدیث اخیر اشاره شد، مقصود از احادیثی که می گویند گفتن نام خدا در آغاز غذا خودرن، انسان را از زیان آن غذا حفظ می کند، آن است که یاد خدا، در کنار مراعات آداب بهداشتی مربوط به غذا خوردن، استمداد از درگاه اوست تا انسان را از آثار بد احتمالی غذا مصون بدارد.
بنابراین، کسی نمی تواند به استناد این احادیث، بسم الله بگوید و سپس هر غذایی که هوس کرد و به هر مقداری که خواست، بخورد و انتظار هیچ زیانی نیز از آن نداشته باشد؛ بلکه ذکر نام خدا در آغاز غذا خورن – اگر این یاد کردن، راستین و حقیقی باشد – انسان را به مراعات بیشتر آداب و بهداشتی غذا خوردن، بر می انگیزد.

خوردن بادست راست

مسند ابن حنبل:
– به نقل از عایشه -: پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) دست راست را به خوردن و بر آوردن نیازهای دیگر خویش اختصاص داده و دست چپ را به زدودن آلودگی از مقعد و آنچه در آن ناحیه است، واگذارده بود.( مسند ابن حنبل: ج ص 525 ح 25428.)
المعجم الکبیر:
– به نقل از عمر بن ابی سلمه -: به روزگار کودکی خویش، در دامن پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بودم و دستانم در سینی غذا می لغزید. پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به من فرمود: ای نوباوه! بسم الله بگو، با دست راست بخور و از آنچه پیش خودت هست، بخور.
از آن پس، شیوه خوردن من همواره همین بود.( صحیح البخاری: ج 5 ص 2056 ح 5061.)

آغاز کردن غذا با نمک و به پایان بردن آن با نمک یا سرکه

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
هر کس غذای خود را با نمک آغاز کند و با نمک به پایان ببرد، از هفتاد و دو درد – که جذامام (علیه السلام) و برص (پیسی) از آن جمله است – در امان می ماند.( دعائم السلام: ج 2 ص 114 ح 377.)
امام علی (علیه السلام):
غذای خود را با نمک آغاز کنید. اگر مردم آنچه را در نمک هست می دانستند، آن را بر تریاق(معرب تریاک است و آن، دوایی مرکب است و معروف، که چند ادویه را کوفته و بیخته در شهد آمیزند و آن، دافع اقسام زهرهای نباتی و حیوانی باشد (ر. ک: لغت نامه دهخدا: ج 4 ص 5855).) تجربه شده برمی گزیدند.
هر کس غذای خود را با نمک آغاز کند، هفتاد درد و نیز دیگر دردهایی که فقط خداوند از آنها آگاه است، از او می رود.( لخصال: ص 623 ح 10.)
امام باقر (علیه السلام):
خداوند به موسی بن عمران (علیه السلام) وحی کرد که به طایفه ات بفرمای که (غذای خود را) با نمک آغاز کنند و با نمک به پایان ببرند، و گرنه جز خویش را نکوهش نکنند.( الکافی: ج 6 ص 326 ح 6.)
امام صادق (علیه السلام):
بنی اسرائیل، (غذا را) با سرکه آغاز می کردند و با آن نیز به پایان می بردند؛ ولی ما با نمک آغاز می کنیم و با سرکه به پایان می بریم.( الکافی: ج 6 ص 330 ح 12.)
امام کاظم (علیه السلام):
سفره ای که در آن نمک نباشد، بی برکت است. آغاز کردن غذا با نمک، برای تن درستی، بهتر است.( الکافی: ج 6 ص 326 ح 5.)
ر. ک: ص 255 (بهداشت پوست / آغاز کردن غذا با نمک).

خوردن غذا به، هنگام گرسنگی و اشتها

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
خوردن بدون گرسنگی و خوابیدن بدون بیداری کشیدن (و احساس نیاز به خواب)، نزد خداوند، گناهی سهمگین است.( کنز العمال: ج 16 ص 59 ح 43932.)
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
سه چیز، موجب خشم خداوند متعال است: خوردن بدون احساس گرسنگی، خفتن بدون بیداری کشیدن (و احساس نیاز به خواب)، و خندیدن بدون شگفتی.( کنز العمال: ج 16 ص 59 ح 43932.)
امام علی (علیه السلام):
هر کس که می خواهد هیچ غذایی به او زیان نرساند، تنها هنگامی غذا بخورد که گرسنه شده و معده او (از خوراک پیشین،) پاک شده باشد.( طب الائمة (علیهم السلام): ص 29 و ص 60.)
امام صادق (علیه السلام):
– در سفارش هایی به عنوان بصری -: تو را به نه چیز سفارش می کنم و این، سفارش من به همه کسانی است که جویای راهی به سوی خداوند متعال هستند، و از خداوند می خواهم که تو را در به کار بستن این سفارش ها توفیق دهد.
سه تا از این توصیه ها در تربیت نفس است…
اما آنها که در تربیت نفس است: از این حذر کن که آنچه را اشتها نداری، بخوری؛ چرا که این کار، کودنی و نابخردی می آورد. جز به گاه گرسنگی مخور، و چون خواستی بخوری، حلال بخور و نام خدا را به زبان بیاور.( مشکاة الانوار: ص 564 ح 1901.)
عیسی (علیه السلام):
– در اندرزهایش -: ای زادگان اسرائیل! مخورید، تا آن هنگام که گرسنه شوید. چون گرسنه شدید، بخورید، ولی سیر نخورید؛ چرا که اگر سیر شوید، گردن هایتان ستبر می شود، پهلوهایتان چاق می گردد و پروردگارتان را از یاد می برید.( المحاسن: ج 2 ص 233 ح 1712.)
ر. ک: ص 61 (آنچه انسان را از پزشک، بی نیاز می کند).

آغاز کردن با سبک ترین غذا

امام رضا (علیه السلام):
غذای خود را با سبک ترین غذایی که بدنت را به اندازه عادتت و بر حسب اقامتگاه و فعالیت ها و زمانه ات تغذیه می کند، آغاز کن.( طب الامام الرضا (علیه السلام): ص 15.)

خوردن غذای گرم، پیش از سرد شدن

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
گرمی (غذا)، برکت دارد.( المحاسن: ج 2 ص 172 ح 1480.)
المحاسن:
– به نقل از مرازم -: امام صادق (علیه السلام) برای ما غذایی گرم فرستاد و فرمود: پیش از آن که سرد شود، بخورید؛ چرا که این، خوش تر است.( المحاسن: ج 2 ص 172 ح 1481.)

برداشتن لقمه های کوچک و جویدن کامل غذا

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
– در بیان آداب غذا خوردن -: اما آداب آن، کوچک کردن لقمه و جویدن کامل است.( کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 4 ص 355 ح 5762.)
امام حسین (علیه السلام):
درباره سفره، دوازده نکته است و بر هر مسلمانی لازم است که آنها را بداند. از آنها، چهار چیز، واجب، چهار چیز مستحب، و چهار چیز، جزو آداب است. اما آنچه از آداب است، عبارت است از: خوردن از آنچه پیش خود تو است؛ کوچک کردن لقمه؛ خوب جویدن؛ و کمتر نگریستن به چهره مردم.( کتاب من لا یحضره الفقیه: ج 3ص 359 ح 4270.)
ر. ک: ص 61 (آنچه انسان را از پزشک، بی نیاز می کند).
ر. ک: همین صفحه، ح 1329.

دست کشیدن از غذا پیش از سیری

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
زمانی بخور که میل به خوردن داری و در حالی خوردن را واگذار که هنوز اشتهایت هست.( طب النبی (صلی الله علیه و آله و سلم): ص 2.)
امام علی (علیه السلام):
هر کس می خواهد هیچ غذایی به او زیان نرساند، تنها هنگامی غذا بخورد که گرسنه شده و معده او (از خوراک پیشین،) پاک شده باشد. پس چون خواست بخورد، نام خدا را بر زبان آورد، خوب غذا را بجود و در حالی از غذا خوردن دست بکشد که هنوز میل به خوردن دارد و به آن، احساس نیاز می کند.( طب الائمة (علیهم السلام): ص 29 و ص 60.
)
امام علی (علیه السلام):
– در سفارش به کمیل بن زیاد -: ای کمیل! مبادآخوراکی، معده ات را سنگین کند. در آن، جایی برای آب و جایی برای هوا واگذار و هنگامی که هنوز میل به خوردن داری، از غذا خوردن دست بکش، که اگر چنین کنی، غذا را گوارا خواهی یافت؛ چرا که تن درستی، از کم خوردن و کم آشامیدن است.( تحف العقول: ص 172.)
امام رضا (علیه السلام):
هر کس غذای افزون از اندازه بخورد، این غذا او را سودی نمی رساند، و هر کس به اندازه (نه بیشتر و نه کمتر) بردارد، این غذا او را تغذیه می کند و سود می رساند. آب نیز چنین است. روش پسندیده برای تو، آن است که از هر یک از انواع غذا، در فصل ویژه آن، بهره بگیری.
در حالی که هنوز مقداری میل داری، از غذا دست بکش؛ چرا که این کارت به خواست خداوند، برای بدن سلامت آورتر، برای عقل ذکاوت بخش تر، و برای خود انسان مایه سبکی افزون تر است.( طب الامام الرضا (علیه السلام): ص 14.)
ر. ک: ص 61 (آنچه انسان را از پزشک، بی نیاز می کند).
ر. ک: و ص 396 ح 1322.

دست کشیدن برچهره و دعا کردن پس از شستن دستان

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
چون پس از غذا خوردن، دست خویش را شستی، پیش از این که آن را با دستمال، خشک کنی، بر صورت و چشمانت نیز دست بکش و بگو:
خداوندا! من از تو آراستگی و دوستی مسئلت دارم و از دشمنی و کینه ورزی، به تو پناه می جویم.( المحاسن: ج 2 ص 204 ح 1603.)
مکارم الاخلاق:
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، چون پس از غذا، شستن دست را به پایان می برد، با باقی مانده آبی که بر دستانش بود، بر صورت خویش دست می کشید و سپس می گفت:
ستایش، خدایی را که ما را راه نمود و خوردنی و نوشیدنی داد و به ما هر نعمت نیکویی عنایت کرد.( مکارم الاخلاق: ج 1 ص 304 ح 965.)
الکافی:
– به نقل از مفضل -: بر امام صادق (علیه السلام) وارد شدم و نزد او از چشم درد، اظهار ناراحتی کردم. به من فرمود: آیا نکته ای تازه می خواهی؟.
سپس به من فرمود: چون پس از غذا خوردن، دست خویش را شستی، بر ابروهایت دست بکش و سه بار بگو: سپاس، خداوند نیکوکار زیباکردار بهره رسان فضیلت بخش را.
من این کار را انجام دادم و از آن پس، چشمانم درد نگرفت. سپاس، خداوند جهانیان راست.( الکافی: ج 6 ص 292 ح 5.)
امام صادق (علیه السلام):
دست کشیدن بر چهره پس از وضو. کنجدک (کک مک) را از میان می برد و روزی را افزون می کند.( الکافی: ج 6 ص 291 ح 4.)
امام صادق (علیه السلام):
چون پس از غذا دستانت را شستی، با باقی مانده آب، دستی بر چشمان خود بکش؛ چرا که مایه ایمنی از چشم درد است.( مکارم الاخلاق: ج 1 ص 303 ح 959.)
کشف الغمة:
– به نقل از جمیل بن دراج -: نزد امام صادق (علیه السلام) بودم، بکر بن اعین، در حالی که چشم درد داشت، واد شد. امام (علیه السلام) به او گفت: انسان زیرک هم چشم درد می کشد؟!.
(کسی) پرسید: چه کند؟
فرمود: هنگامی که چربی را از دستان خود شست، دستی بر چشمانش بکشد.
من این کار را انجام دادم و چشم درد ندیدم.( کشف الغمة: ج 2 ص 376.)

به پشت دراز کشیدن پس از غذا

امام صادق (علیه السلام):
دراز کشیدن پس از غذا، بدن را چاق می کند، غذا را هضم می نماید و درد را (از درون انسان،) بیرون می کشد.( الدعوات: ص 80 ح 200.)
امام رضا (علیه السلام):
هرگاه چیزی خوردی، به پشت دراز بکش و پای راست خود را روی پای چپ بگذار.( الکافی: ج 6 ص 299 ح 21.)
المحاسن:
– به نقل از احمد بن محمد بن ابی نصر، از راوی دیگر -: امام رضا (علیه السلام) را دیدم که چون غذا می خورد، به پشت دراز می کشد و پای راست خود را روی پای چپ می انداخت.( المحاسن:ج 2 ص 236 ح 1723.)