«وَأَقيِمُوا الصَّلَوةَ وَ اتُوالزَّكوةَ وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ»(2) و نماز را بپا داريد و زكوة را ادا كنيد و همراه ركوع كنندگان، ركوع نمائيد.
اين آيه كريمه به نماز جماعت اشاره دارد و از ميان تمام افعال نماز ركوع را بيان كرده و اين وجه تمايز نماز مسلمانان و يهود را مىرساند، زيرا نماز يهود ركوع نداشته است.
و قرآن كريم مىفرمايد: نماز را بپاى داريد، يعنى چنان كنيد كه آئين نماز در جامعه انسانى بر پا شود و مردم با عشق و علاقه به سوى آن بيايند. و علاوه بر امر به اقامه نماز،نكته ديگر
1- ترجمه خصال صدوق، ج 2، ص 184.
2- سوره بقره آيه 43.
(91)
كه در آيه وجود دارد، اينكه: نماز را با حضور قلب در پيشگاه خدا به جاى آوريد و روح و جان خود را از نماز متأثر سازيد.
در زمان رسول خدا، گروهى بودند كه نماز در مسجد را ترك كرده و به جاى نمىآوردند.
رسول خدافرمودند: قومى كه خوانده مىشوند، به سوى جماعت و دعوت را اجابت نمىكنند، امر مىشود به هيزم كه در بهاى منازلشان را بگيرد، پس شعلهور مىشود آتش بر آنها و مىسوزاند خانههايشان را با آنها(1).
نظم در صفوف نماز جماعت
شيخ و رام، در كتاب «تنبيه الخواطر» از «نعمان» نقل كرده كه رسول خدا، صفهاى نماز ما را چنان صاف و منظم مىكرد، كه مانند چوبهاى تير، هيچگونه كجى در آن ديده نمىشد و چنان مورد توجهاش بود كه، روزى به مسجد تشريف آورد و به نماز ايستاد، چون خواست تكبيرةالاحرام بگويد، متوجه شد كه مردى سينهاش جلوتر از سايرين است. فرمود: بندگان خدا صفوف خود را منظم كنيد وگرنه ميان دلهايتان اختلاف خواهد افتاد و نيز در همان كتاب از ابن مسعود نقل شده كه گفت: رسول خدادست به شانههاى ما مىگذاشت و مىفرمود: منظم و صاف بايستيد و گرنه دلهايتان مختلف خواهد شد(2).
1- ميزان الحكمه، ج 5، ص 410.
2- السنن النبى(ص) 267.(92)
چگونگى برپايى نماز جماعت
امام علىدر نامه خود به مالك اشتر مىنويسد: «اِذَا قُمْتَ فِى صَلَاتِكَ لِلنَّاسِ، فِلاَ تَكُونَنَّ مُنْفَرّا وَ لاَ مُضِيعا فَاِنَّ فِى النَّاسِ مَنْ بِهِ الْعِلَّةْ وَ لَهُ الْحَاجَةَ وَ قَدْ سَألْتُ رَسُولَ اللّهِ صَلَىاللّهُ عَلَيهِ وَالِهِ وَسَلّم حِيَن وَجَّهْنِى اِلى الْيَمَنَ كَيْفَ أُصِلِّى بِهِمْ»؟ فَقَالَ: «صَلِّ بِهِمْ كَصَلَاةِ أضْعَفِهِمْ وَكُنْ بِالمُؤمِنِينَ رَحيِما(1)» هنگامى كه نماز به جماعت مىخوانى، نه با طولانى كردن نماز، مردم را پراكنده كن و نه آن كه، آن را تباه سازى، زيرا در ميان مردم بيمار و يا صاحب حاجتى وجود دارد، آنگاه كه پيامبر مرا به يمن فرستاد از او پرسيدم، با مردم چگونه نماز بخوانم؟ فرمود: در حدّ ناتوانترين مردم نماز بگذار و بر مؤمنان مهربان باش، همچنين آن حضرت در نامه خود به فرمانداران اعزامى خويش مىنويسد: «صَلّوُابِهِمْ صَلاَةَ أَضْعَفِهِمْ وَ لاَ تَكُونُوا فِتَّانيِنَ» نماز جماعت را در حد ناتوان آنان بگذاريد و فتنهگر مباشيد(2).