ویژگیهای قرآن
قرآن به عنوان برترین کتاب هدایت، دارای ویژگیهای خاصی است که در کتابهای دیگر کمتر رخ می نماید . با بهره مندی از آیات نورانی این کتاب، برخی از این خصوصیات را بر می شمریم:
۱ . هیچ گونه شک و ریبی در هدایتگری آن برای متقین راه ندارد:
ذلک الکتاب لا ریب فیه (۱۰) ; این است کتابی که در [حقانیت] آن هیچ تردیدی نیست .
۲ . هدایتگر پرهیزکاران است:
هدی للمتقین (۱۱) ; مایه هدایت تقوا پیشگان است .
۳ . بشارت دهنده مؤمنان است:
ویبشر المؤمنین (۱۲) ; و به مؤمنین بشارت می دهد .
۴ . هدایتگر به استوارترین راه است:
یهدی للتی هی اقوم (۱۳) [قطعا این قرآن] به چیزی (آیینی) که پایدارتر است، راه می نماید .
۵ . یاد آور خائفان است:
فذکر بالقرآن من یخاف وعید ; (۱۴) پس با قرآن هر که را از تهدید می ترسد، پند ده .
۶ . درمان و رحمت برای مؤمنان است:
وننزل من القرآن ماهو شفاء ورحمة للمؤمنین (۱۵) ; و ما آنچه را برای مؤمنان مایه درمان و رحمت است، از قرآن نازل می کنیم .
۷ . معجزه ای است که هرگز کسی مانند آن نمی تواند بیاورد:
قل لان اجتمعت الانس والجن علی ان یاتوا بمثل هذا القرآن لا یاتون بمثله (۱۶) ; بگو اگر انس و جن گرد آیند تا نظیر این قرآن را بیاورند، مانند آن را نخواهند آورد .
۸ . بیان کننده موارد اختلاف جهت روشن شدن حقایق است:
وما انزلنا علیک الکتاب الا لتبین لهم الذی اختلفوا فیه (۱۷) ; و ما این کتاب را بر تو نازل نکردیم، مگر برای اینکه آنچه را در آن اختلاف کرده اند، برای آنان توضیح دهی .
۹ . هدایتگر تمامی مردم است:
هدی للناس (۱۸) ; هدایتگر مردمان است .
با این ویژگیها و ده ها ویژگی دیگر – که همگی در زندگی مورد نیاز است – استفاده از این کتاب مقدس بر همگان لازم و واجب است .
رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله همواره در کلام نورانی خود مردم را به بهره مندی از این چراغ هدایت توصیه می فرمودند . یکی از این سخنان ارزشمند، حدیثی است طولانی که بخشی از آن را ذکر می کنیم:
… فاذا التبست علیکم الفتن کقطع اللیل المظلم فعلیکم بالقرآن فانه شافع مشفع وما حل مصدق ومن جعله امامه قاده الی الجنة ومن جعله خلفه ساقه الی النار وهو الدلیل یدل الی خیر سبیل وهو الفضل لیس بالهزل (۱۹) ;
پس، هرگاه فتنه ها همچون پاره های شب تار بر شما مشتبه [و مبهم] گشت، به قرآن روی آورید که آن شفیعی است که شفاعتش پذیرفته است و شاکی [و خصمی] است که شکایتش قبول می شود . هر کس آن را فراروی خود قرار دهد، او را به بهشت راهنمائی کند و هر که آن را پشت سر خود قرار دهد، او را به دوزخ کشاند . قرآن راهنما به سوی بهترین راه است; جدا کننده [میان حق و باطل] است و شوخی نیست .
هست قرآن چو طعامی کز سما
گشته نازل از برای اغتذا
اغتذای آدم از لوح و قلم
اغتذا یابد دواب از راه فم
فی السماء رزقکم گفته خدا
رزق انسان گشته نازل از سما (۲۰)
اهداف قرآن
قرآن با خصوصیات یاد شده، بدون شک، اهداف بلندی را دنبال می نماید . این مهم را نیز با بهره مندی از کلام خداوند این گونه می توان برشمرد:
۱ . تبیین مسائل مورد اختلاف:
وما انزلنا علیک الکتاب الا لتبین لهم الذی اختلفوا فیه (۲۱) ; و ما این کتاب را بر تو نازل نکردیم مگر برای اینکه آنچه را در آن اختلاف کرده اند، برای آنان توضیح دهی .
۲ . تعقل ورزیدن:
انما انزلناه قرانا عربیا لعلکم تعقلون )۲۲) ; ما آن را قرآنی عربی نازل کردیم، باشد که بیندیشید .
۳ . درمان بیماریهای روحی مردم:
یا ایها الناس قد جائکم موعظة من ربکم وشفاء لما فی الصدور )۲۳) ; ای مردم، به یقین، برای شما از جانب پروردگارتان اندرزی و درمانی برای آنچه در سینه هاست، آمده است .
۴ . خروج از تاریکیها به سوی نور:
کتاب انزلناه الیک لتخرج الناس من الظلمات الی النور باذن ربهم )۲۴) ; کتابی است که آن را به سوی تو فرود آوردیم تا مردم را به اذن پروردگارشان از تاریکیها به سوی روشنایی بیرون آوری .
۵ . هدایت به راه های امن و صراط مستقیم:
قد جائکم من الله نور وکتاب مبین یهدی به الله من اتبع رضوانه سبل السلام … ویهدیهم الی صراط مستقیم (۲۵) ; قطعا برای شما از جانب خدا روشنایی و کتابی روشنگر آمده است . خدا هر که را از خشنودی او پیروی کند، با آن کتاب به راه های سلامت رهنمون می شود … و به راهی راست هدایتشان می کند .
۶ . حاکمیت قوانین الهی در بین مردم:
انا انزلنا الیک الکتاب بالحق لتحکم بین الناس بما اراک الله (۲۶) ; ما این کتاب را به حق بر تو نازل کردیم، تا میان مردم به [موجب] آنچه به تو آموخته، داوری کنی .
۷ . ایجاد تقوا و پرهیزکاری:
قرانا عربیا غیر ذی عوج لعلهم یتقون (۲۷) ; قرآنی عربی، بی هیچ کژی، باشد که آنان راه تقوا پویند .
البته شرط اساسی تحقق این اهداف، آمادگی روحی و قلبی انسانها است . اگر این آمادگی نباشد، جز زیان چیزی به دست نخواهد آمد:
ولا یزید الظالمین الا خسارا (۲۸) ; ستمگران را جز زیان نمی افزاید .
عروس حضرت قرآن نقاب آنگه براندازد
که دارالملک ایمان را مجرد بینی از غوغا
عجب نبود اگر قرآن نصیبت نیست جز حرفی
که از خورشید جز گرمی نفهمد چشم نابینا
و به راستی که حقیقت قرآن سعادت دنیا و آخرت است . و اگر کسی از این کتاب سعادت با ایجاد صلاحیتهای شخصی خود خوب بهره برداری کند، به سعادت دنیا و آخرت خواهد رسید .
حکایت است شخصی به نزد ابن سیرین آمد و گفت: در خواب دیدم دنیا و آخرت از دستم رفت .
گفت: قدری بنشین . بعد از دقایقی شخصی دیگر آمد و گفت: در خواب دیدم، دنیا و آخرت نصیبم شد .
ابن سیرین به آن مرد اول گفت: تو قرآن گم کرده ای و او یافته است . پس رفت و قرآن خود را گرفت .
بیا به دامن قرآن زنیم دست امید
که روح را بجز این نسخه هیچ درمان نیست
بود چراغ هدایت به تیرگی قرآن
زانحراف و ضلالت، جز او نگهبان نیست
به بحر ژرف حوادث بود چو کشتی نوح
کسی که دست در او زد، دچار توفان نیست
۱۰) بقره/۲ .
۱۱) بقره/۲ .
۱۲) اسراء/۹ .
۱۳) اسراء/۹ .
۱۴) ق/۴۵ .
۱۵) اسراء/۸۲ .
۱۶) اسراء/۸۸ .
۱۷) نحل/۶۴ .
۱۸) بقره/۱۸۵ .
۱۹) کافی، شیخ کلینی، ج ۲، ص ۵۹۸، ح ۲ .
۲۰) ملا صدرای شیرازی، لوامع العارفین، ص ۱۱۳ .
۲۱) نحل/۶۴ .
۲۲) یوسف/۲ .
۲۳) یونس/۵۷ .
۲۴) ابراهیم/۱ .
۲۵) مائده/۱۵ و ۱۶ .
۲۶) نساء/۱۰۵ .
۲۷) زمر/۲۸ .
۲۸) اسراء/۸۲