شرایط کنونی کشور به گونه‌ای است که دشمنان از تحریم به عنوان حربه‌ای برای ایجاد ناامنی اقتصادی و افزایش نارضایتی مردم استفاده می‌نمایند. آیا دشمن می‌تواند از طریق تحریم اقتصادی به خواسته‌های خود مبنی بر پراکنده کردن مردم از پشتیبانی نظام و در نهایت براندازی آن برسد؟
در زمان فروپاشی شوروی سابق، رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد تصور نکنید که شوروی به خودی خود از هم گسست، بلکه این آمریکا بود که با استفاده از حربه‌های اقتصادی (از جمله کاهش دسترسی شوروی به کالاهای استراتژیک نظیر گندم) به فروپاشی شوروی کمک کرد. از آن زمان به بعد، امنیت اقتصادی به مؤثرترین رکن امنیت ملی[1] تبدیل شد. اکنون امینت اقتصادی به حدی مهم است که شرایط اقتصادی کشورهای جهان، قطب‌های سیاسی را مشخص می‌کند. تا حدی که چین بدون کمتر پشتوانه‌ی مکتبی یا سیاسی خاصی، در حال حاضر، صرفاً با تکیه بر اقتصاد خود، به یکی از قطب‌های سیاسی تبدیل شده است و پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده، حرف زیادی برای گفتن داشته باشد.تحریم‌های اقتصادی، چه در زمان جنگ تحمیلی و چه در حال حاضر (که ابعاد جدیدتری یافته است)، ریشه در همین موضوع دارد و با هدف ایجاد ناامنی اقتصادی و افزایش نارضایتی مردم صورت گرفته است تا با توجه به ساختار سیاسی کشوری که مبتنی بر رأی مردم است، آن‌ها را از پشتیبانی نظام دلسرد کنند و آن گاه با اعمال فشار از طریق سازمان‌های بین‌المللی یا تهدید به جنگ، به خواسته‌های شوم خود برسند. اما اینکه تا چه حد اعتقاد مردم به نظام متأثر از شرایط اقتصادی است مسئله‌ای است که دشمن در شناخت آن دچار مشکل شده است. تحریم؛ خط مقدم جبهه‌ی مقاومت اقتصادی
سابقه‌ی اولین تحریم اقتصادی در اسلام به صدر اسلام و محاصره‌ی اقتصادی پیامبر (صلوات الله علیه و آله) در شعب ابی‌طالب برمی‌گردد. در آن شرایط سخت، مسلمین ایمان خود را حفظ کردند و با بستن سنگ به شکم، اعتقاد خود به اسلام را به رفاه اقتصادی نفروختند. حال که به تعبیر رهبری «امروز در شرایط شِعب ابىطالب نیستیم؛ در شرایط بدر و خیبریم»[2] آیا دشمن می‌تواند از طریق محاصره‌ی اقتصادی و تحریم به خواسته‌های خود مبنی بر پراکنده کردن مردم از پشتیبانی نظام و در نهایت براندازی آن برسد؟
هدف اصلی این مقاله پاسخ‌گویی به این سؤال با در نظر گرفتن انتخابات ریاست‌جمهوری پیش روست.
پاسخ واضح است. اگر شما نهادها و روابط اجتماعی جامعه‌ی خود را بر مبنای رفتار صرفاً اقتصادی مردم تعریف کرده باشید و تنها به جهان مادی اعتقاد داشته باشید و مبنا و مبدأ هر تحولی را انگیزه‌های اقتصادی بدانید، آن گاه لاجرم کاهش مطلوبیت و عدم احساس رضایت اقتصادی مردم می‌تواند منجر به ایجاد انگیزه برای تغییر باشد و از این رهیافت می‌شود با القای فشار اقتصادی و کاهش رفاه، مردم را به واکنش و تغییر اوضاع موجود رهنمود کرد. اما اگر جامعه‌ی هدف این گونه نباشد، چطور؟ اگر ساختار جامعه به گونه‌ای باشد که اعتقادات مردم صرفاً رفاه‌طلبی و مادی‌گرایی نباشد، آیا می‌توان با ایجاد فشار اقتصادی آنان را به واکنش وادار نمود؟
همان طور که می‌دانید، به اذعان تمامی مورخین انقلاب اسلامی، علت اصلی انقلاب 57 نه مشکلات اقتصادی، بلکه مبدأ تحول اعتقادات اسلامی مردم بوده که منجر به شکل‌گیری انقلابی اسلامی شده است. با این مقدمه، باید گفت که انقلاب ایران از نظر تئوری‌های سرمایه‌داری توجیهی ندارد و اعتقادات مردم به چیزی غیر از این جهان مادی مبدأ تحول بوده است که دیدگاه لیبرال آن را نمی‌پذیرد.
اکنون که سی‌واندی سال از انقلاب نیز می‌گذرد، همین شرایط بر کشور حاکم است، زیرا کشور طی این مدت در سایهی ولایت فقیه، به پرورش جوانانی پرداخته است که تک‌بُعدی و مادی‌گرای صرف نیستند، بلکه با بینش روشنی از اسلام مواجه شده‌اند که پذیرش آن موجب پدید آمدن روحیه‌ای شده است که کمتر از روحیه‌ی انقلابی سال‌های انقلاب اسلامی سال 1357 نیست.
امنیت اقتصادی مؤثرترین رکن امنیت ملی است. اکنون امینت اقتصادی به حدی مهم است که شرایط اقتصادی کشورهای جهان، قطب‌های سیاسی را مشخص می‌کند. شور سیاسی مردم در انتخابات 24 خرداد برای خلق حماسه‌ی سیاسی می‌تواند پشتوانه‌ای سترگ برای مسئولین اقتصادی آینده باشد تا با تکیه بر آن، ناامنی‌های اقتصادی را از بین ببرند و در بُعد بین‌المللی وجهه‌ای خاص به کشور بدهند.
اما نکته‌ی مهم آن است که شرایط اقتصادی نیز مهم است. همان طور که از حضرت علی (علیه السلام) نقل است: «فقر از هر دری وارد شود ایمان از همان در خارج می‌شود.»[3] پس نمی‌توان گفت که حربه‌ی دشمن غلط است!
شرایط اقتصادی مهم است تا حدی که امنیت ملی در گرو آن است و نمی‌توان آن را انکار کرد، اما باید به دو نکته توجه داشت:
اول آنکه ما در شرایط بدر و خیبریم. فشارهای دشمن چندان نمی‌تواند منجر به فقر شود، هرچند که مشکلات و دشواری‌هایی ایجاد می‌کند، اما این مشکلات خارج از توان ملت نیست.
دوم آنکه نگاه جامعه یک نگاه صرفاً مادی نیست، بلکه جامعه‌ای با ایمان به الله است که دنیا را به عنوان محلی برای آزمایش می‌بیند و دل در گرو آن ندارد. به عبارت دقیق‌تر، جامعه برای پایبندی به اعتقاداتش حاضر است از بخشی از مادیات بگذرد تا سعادت حقیقی را به دست آورد.
به بیانی دقیق‌تر، بر خلاف تصور دشمنان نظام، ملت ایران جامعه‌ای تک‌بُعدیِ متکی به معاش نیست که با تحت تأثیر قرار دادن اقتصادِ آن بتوان بر آن چیره شد. با در نظر گرفتن این دو نکته، درمی‌یابیم که دشمن حربه‌ی خوبی را انتخاب کرده، اما در شناخت جامعه‌ی هدف خود دچار مشکل شده است. البته نمی‌توان از تأثیر تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی دشمن بر اقتصاد کشور غافل شد، بلکه باید به فکر چاره‌ای بود تا از میزان تأثیرگذاری تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی کاست. راهکاری که بتواند از فشار تحریم‌ها بکاهد کدام است؟
مشارکت حداکثری؛ پیام مقاومت برای دشمن
نکته‌ی حائز اهمیت آن است که مشروعیت نظام در گرو اتکا به مردم است و اتکا به مردم در صحنه‌هایی همچون راهپیمایی 22 بهمن یا انتخابات ریاست‌جمهوری به رخ دشمن کشیده می‌شود. معنای مشارکت حداکثری در انتخابات برای دشمن آن است که در تصمیم خود برای به زانو درآوردن نظام از طریق پراکنده کردن مردم از پشتیبانی آن، با شکست مواجه شده است و این حربه در قبال نظام اسلامی ایران چندان کارساز نیست.
شور سیاسی مردم در انتخابات 24 خرداد برای خلق حماسه‌ی سیاسی می‌تواند پشتوانه‌ای سترگ برای مسئولین اقتصادی آینده باشد تا با تکیه بر آن، ناامنی‌های اقتصادی را از بین ببرند و در بُعد بین‌المللی وجهه‌ای خاص به کشور بدهند. البته نباید از این موضوع غافل شد که کاهش بی‌تدبیری‌های مسئولین اقتصادی در دولت آینده از مهم‌ترین ملزومات برقراری امنیت اقتصادی در سایهی مردم‌سالاری دینی است.
همان گونه که حضرت علی (علیه السلام) در عهدنامه‌ی مالک اشتر می‌فرماید: «در حوزه‌ی استانداری مصر، وظایف مالک عبارت است از: جمع‌آوری خراج آن، جهاد با دشمنان، ایجاد صلح و سامان در اهل آن و عمران شهرهای آن» درمی‌یابیم که ایجاد امنیت اقتصادی از لازمه‌های هر حکومت اسلامی است و ثمره‌ی آن، که همان عمران و آبادی شهرهاست، نصیب دولت و مردم آن دیار می‌شود.
نگاه جامعه یک نگاه صرفاً مادی نیست، بلکه جامعه‌ای با ایمان به الله است که دنیا را به عنوان محلی برای آزمایش می‌بیند و دل در گرو آن ندارد. به عبارت دقیق‌تر، جامعه برای پایبندی به اعتقاداتش حاضر است از بخشی از مادیات بگذرد تا سعادت حقیقی را به دست آورد.
اما امینت اقتصادی در گرو چیست؟ به بیان امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)، در گرو جهاد با دشمنان و ایجاد صلح و سامان بین مردمان است. اکنون جهاد با دشمن در بُعد اقتصادی تجلی یافته است و مقاوم نمودن اقتصاد، خط مقدم جهاد با دشمنان نظام شده است. برقراری امنیت و صلح در جامعه نیز به مقدار بسیار زیادی به توزیع عادلانه‌ی ثروت و کاهش فقر در جامعه بستگی دارد که در سایهی کاهش فشارهای خارجی و اتخاذ تدابیر مناسب از سوی مسئولین اقتصادی به دست می‌آید.
از این رهیافت، می‌توان به این نتیجه رسید که نیازمند جهد و کوشش مردم برای برقراری امنیت اقتصادی در کشور هستیم. در شرایط کنونی، انتخاب قاطعانه‌ی مدیری مدبر و برآمده از دل مردم می‌تواند مهم‌ترین وجه جهاد مردمی باشد.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
از لطایف بحث حاضر ارتباط تنگاتنگ بین وجوه امنیت ملی است. آن گاه که امنیت سیاسی از طریق مشارکت حداکثری مردم تقویت گردد و بتواند پشتوانه‌ای سترگ برای فعالیت پررنگ مسئولین اقتصادی آینده به وجود آورد، می‌توان گفت که قدم اول ایجاد امنیت اقتصادی برداشته شده است و حال در کنار تدبیر درست مسئولین اقتصادی کشور، امید بهبود اوضاع و عقب‌نشینی دشمن وجود دارد و عمر تحریم‌ها به طولی نخواهد انجامید.
وجه دیگر آن است که مشارکت مردم نتواند پشتوانه‌ی مناسبی برای نظام باشد. از این طریق، به دشمن این پیام مخابره خواهد شد که راه درستی برای خارج کردن مردم از صحنه پیدا کرده است و می‌تواند از این طریق به خواسته‌های خود برسد. در نتیجه، دشمن با افزایش فشار سعی می‌کند به اهداف خود برسد که نتیجه آن بدتر شدن اوضاع اقتصادی برای مردم کشور است. البته متذکر می‌شود که مردم هیچ گاه اجازه‌ی چنین رخدادی را نخواهند داد.
بنابراین به نفع تک‌تک آحاد جامعه است که در برهه‌ی کنونی، به حمایت از نظامِ برآمده از مردم برخیزند و آینده‌ی خویش را به دست خود رقم بزنند؛ چرا که تبعات مشارکت حداکثری به مراتب بهتر و به نفع خود مردم خواهد بود. به بیانی بهتر، مشارکت مردم در انتخابات ریاست‌جمهوری 1392 می‌تواند ایجادکننده‌ی پشتوانه‌ای برای دولت و نظام در آینده باشد که بتواند اوضاع اقتصادی را سروسامان دهد و با فراهم آوردن هر چه بیشتر امنیت اقتصادی (که یک وجه آن غلبه بر تحریم‌هاست) موجبات گسترش تولید ملی را فراهم کند و اقتصاد پویایی به وجود آورد که ثمره‌ی آن نصیب مشارکت‌کنندگان کنونی در انتخابات شود.(*)
منابع:
1.نهج‌البلاغه
2.محمد فاضل لنکرانی و حسین کریمی، آیین کشورداری از دیدگاه امام علی (علیه السلام)، 1387، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
3.بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مردم قم به مناسبت سالروز 19 دی، در تاریخ 19 دی 1390.
پی‌نوشت‌ها:
[1]. امنیت ملی چهار بعد دارد:
الف) امنیت نظامی
ب) امنیت سیاسی
ج) امنیبت اقتصادی
د) امنیت محیطی‌فرهنگی
[2]. بیانات در دیدار مردم قم به مناسبت سالروز 19 دی، در تاریخ 19 دی 1390.
[3]. «الفقر السواد الوجه ین کاد الفقر ان یکون کفرا»