نام شریفش: م،ح،م،د
لقب مشهور: بقیه الله الاعظم، مهدی، قائم
کنیه مشهور: ابوالقاسم، اباصالح
پدر بزرگوار: حسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن
علی بن حسین بن علی بن ابیطالب(ع)
مادر مکرمه: ملیکه ( نرجس) معروف به صقیل
ولادت با سعادت: 15 شعبان سال 255 هجری، سامراء
غیبت صغرای حضرت: (329-255 هجری )
غیبت کبرای حضرت: 329 هجری تا آنگاه که خداوند بخواهد.
مهدی در قرآن
در بسیاری از آیات قرآن کریم، درباره حوادث آخرالزمان و حکومت یافتن صالحان، گاه به اشاره و گاه بطور مستقیم سخن گفته شده است. اینگونه آیات را مفسران اسلامی، با توجه به سخنان و احادیث وارد شده از طرف رسول گرامی اسلام (ص) و
ائمه اطهار (ع) مربوط به حضرت مهدی (عج) و آخرالزمان دانسته اند. که از باب نمونه به پنج مورد اشاره می کنیم:
« وَلقد کَتَبنا فی الزَّبورِ مِن بَعدِ الذِّکرِ اَنَّ الارضَ یَرِثها عِبادِیَ الصّالِحوُِنَ».
« ما در زبور داود از پس ذکر ( تورات نوشته ایم که سرانجام زمین را بندگان شایسته ما به ارث می برند».
امام محمد باقر(ع) می فرمایند: این بندگان شایسته که وارثان زمین خواهند شد اصحاب مهدی ما در آخرالزمان می باشند.
« بَقِِیَّتُ اللهِ خَیرٌ لَکُم اِن کُنتُم مُومنینَ»
« بقیه الله ( ذخیره الهی) برای شما مردم بهتر است اگر مؤمن باشید».
امام محمد باقر (ع) می فرماید: هنگامی که مهدی ما ظهور کند. به خانه کعبه تکیه
خواهد داد و بعد از قرائت آیه فوق، خواهد گفت: « منم بقیه الله ( ذخیره الهی) و
خلیفه خدا و حجت او بر شما».
« یَومَ یَأتی بَعضُ آیاتِ رَبِّکَ لا یَنفَعُ نَفساً ایمانُها لَم تَکُن آمَنَت مِن قَبلُ…»
« روزی که یکی از آیات پروردگارت بیاید، ایمان کسانی که قبلاً ایمان نیاورده اند، سودی نبخشد».
امام جعفر صادق (ع) می فرماید: « آیات» ائمه هستند و « بعض آیات» مهدی ما می باشد.
«اِعلَمُوا اَنَّ اللهَ یُِحیی الاَرضَ بَعدَ مَوتِها…»
« بدانید که خداوند زمین را پس از مردنش زنده می گرداند…»
امام محمد باقر(ع) می فرماید: زمین را با عدل زنده می کند بعد از اینکه با ظلم و ستم مرده باشد.
« قُل جاءَ الحَقُّ وَ زَهَقَ الباطِلُ اِنَّ الباطِلَ کانَ زَهوُقاً»
« بگو حق آمد و باطل از میان رفت، همانا باطل رفتنی است»
امام محمد باقر(ع) می فرماید: هر گاه قائم ما ظهور کند دولت باطل از میان می رود.
حضرت مهدی علیه السلام خردسالترین پیشوای معصوم
یکی از سوالهایی که همواره در مباحث مربوط به حضرت مهدی علیه السلام پرسیده
می شود، درباره آغاز امامت آن حضرت در سن و سال خردسالی است؛ به این بیان که چگونه ممکن است امر خطیر امامت به عهده انسانی خردسال گذاشته شود؟
جای این سوال چگونه این مقام به کودکی ارزانی می دارد؟ نه تنها در بین ائمه چنین امری بی سابقه نبوده است.
نبوت در کودکی
خداوند متعال پیامبرانی را در کودکی به مقام نبوت مفتخر ساخت، که به دو نمونه آن اشاره می کنیم:
1- نبوت حضرت عیسی علیه السلام از ابتدای ولادت
خداوند در قرآن کریم در بخشی از داستان حضرت مسیح علیه السلام از زبان آن پیامبر الهی در جواب منکران چنین می فرماید: «[کودک] گفت: من بنده خدا هستم، به من کتاب داده و مرا پیامبر قرار داده است.»
2- اعطای کتاب و مقام نبوت به حضرت یحیی در کودکی
خداوند در این باره می فرماید:«ای یحیی! کتاب[خدا] را به جد و جهد بگیر و [ما] از کودکی به وی حکم (نبوت) دادیم.»
بنابراین همانگونه که خداوند قادر متعال، مقام نبوت را به خردسالی عطا فرمود مقام امامت را نیز می تواند به انسانی با تمام صفات لازم در سن کودکی عطا فرماید.
امامت در کودکی
قبل از حضرت مهدی علیه السلام به دو امام (جواد علیه السلام و هادی علیه السلام) قبل از سن بلوغ مقام امامت عطا شده است و این شاید خود به نوعی ایجاد آمادگی برای پذیرش امامت حضرت مهدی علیه السلام در سن کودکی بود.
در سلسله امات اولین امامی که در سن کودکی به امات رسید نهمین پیشوای شیعیان بود و از آنجا که این مسئله در دوران امامت بی سابقه بود، مورد پرسش و شک عده ای قرار گرفت و در این رهگذر با تصریح امام رضا علیه السلام و بیاناتی از خود آن امام قلب شیعیان آرام گرفت.
معمر بن خلاد گوید: از امام رضا علیه السلام شنیدم که مطلبی[راجع به امر امامت] بیان کرد و سپس فرمود: شما چه احتیاجی به این موضوع دارید؟ این ابو جعفر است که او را به جای خود نشانیده و قائم مقام خود ساخته ام، فرمود: ما خاندانی هستیم که خردسالانمان ارث می برند» این روایت بیانگر این حقیقت است که مقام امامت ربطی به کمی و زیادی سن ندارد.
صفوان بن یحیی گوید: به امام رضا علیه السلام عرض کردم: پیش از آنکه خدا
ابی جعفر علیه السلام را به شما ببخشد، درباره جانشینتان از شما می پرسیدیم و شما
می فرمودید: خدا به من پسری عنایت می کند، اکنون او را به شما عنایت کرد و چشم ما را روشن کرد، اگر خدای ناخواسته برای شما پیش آمدی کند، به که بگرویم؟ حضرت با دست اشاره به ابی جعفر علیه السلام فرمود که در برابرش ایستاده بود.
عرض کردم: قربانت گردم، این پسر سه ساله است!! فرمود: چه مانعی دارد؟ عیسی
علیه السلام سه ساله بود که حجت قیام کرد.
علی بن اسباط گوید: امام محمد تقی علیه السلام را دیدم که به طرف من می آمد، من نگاهم را به او تیز کردم و به سر و پایش نگاه می کردم تا اندازه و قامتش را برای اهل شهر خود (شیعیان) وصف کنم، در آن میان که من او را ورانداز می کردم، حضرت بنشست و فرمود:«ای علی! خدا حجت درباره امامت را به مانند حجت درباره نبوت آورده و فرموده است. «حکم نبوت را در کودکی به او دادیم» پس رواست که
[به شخصی] در کودکی حکم داده شود (چنانکه به یحیی علیه السلام داده شد) و البته کم نبودند انسانهای وارسته ای که در برابر فرمایش امام علیه السلام سر تعظیم و قبول فرود می آورند و در برابر مشیت الهی با کمال رضایت آن را می پذیرفتند.
مهدی در آیه روایات و احادیث
در این قسمت به کلام معصومین که درباره حضرت مهدی (عج) گفته اند، گوش جان
می سپاریم.
رسول خدا (ص) می فرماید:
– «مهدی از فرزندان من است. نامش نام من و کنیه اش کنیۀ من می باشد ( و) شبیه ترین مردم به من است از نظر صورت و سیرت».
– «هر کس مهدی را انکار کند ( و ظهور او را دروغ پندارد)، کافر است».
– «اگر از عمر دنیا فقط یک روز باقی مانده باشد خداوند مردی از خاندان مرا بر
می انگیزد که دنیا را پر از عدل کند همچنان که از ستم پر شد».
– «شما را بشارت باد به مهدی، مردی فرشی از خاندان من در روزگاری که مردم گرفتار اختلاف و تزلزل هستند قیام می کند و زمین را همچنانکه پر از ظلم و ستم شده از عدل و داد پر می کند».
– «نشانه مهدی این است که نسبت به کارگزاران حکومت ( در انجام وظایف
و مسؤولیتها) سخت گیر است در امور مالی بخشنده است و به همه مسکینان مهربانی
می ورزد».
– «بشارت باد تو را ای فاطمه که مهدی از توست».
– «مهدی از فرزندان من است که چهره اش چون ستاره تابان است».
امام علی (ع) می فرماید:
– «مهدی مردی است از ما از نسل فاطمه».
– « با مهدی ما حجتها تمام می شود، او پایان بخش امامان و نجات دهنده امّت و منتهای نور است».
امام صادق (ع) می فرماید:
– «آنگاه که از علت نامگذاری قائم به مهدی پرسیده شد. فرمود: چون او به هر امر مخفی هدایت می شود».
علل غیبت آن حضرت و فلسفه آن
خوف: که از حضرت رسول (ص) پرسیدند: چرا آن حضرت غیاب است؟
فرمودند: می ترسد از کشتن.
نبودن ناصر: حضرت صادق(ع) فرمودند: خداوند برای شما در امام حسین (ع) فرج قرار داده بود، چون او را یاری نکردند آن فرج به تأخیر افتاد.
مولی علی (ع) و امام حسین (ع) از نبودن ناصر شکایت می کردند. مخصوصاً
حضرت هادی (ع) و امام حسن عسکری(ع) در سامراه در شدت تقیه و حبس تحت نظر بودند و امام موسی (ع) فرمودند:
« فَرَرتُ مِنکُم لِما خِفتُکُم».
چون حضرت کوبنده ظالمان و دولتهای ظلم است و حکومت ها انتظار به دنیا آمدنش را می کشیدند تا آن حضرت را به شهادت برسانند، آن جناب از نظرها غائب شدند.
امتحان: حضرت باقر(ع) فرمودند: ظهور او بعد از غیبتی طولانی خواهد بود. تا خداوند مطیعان دوران غیبت و مومنین را معلوم نماید».
مهلت: مانند بعد از حضرات شیث تا ادریس، از نوح و هود، تا صالح از صالح تا ابراهیم، از یوسف تا موسی، از عیسی تا حضرت رسول اکرم (ص) که به این مهلت فَتره
می گویند.
مشابهت به انبیاء که از آن جمله اند: حضرات ادریس، صالح، موسی، ابراهیم(ع) و…
به حکومت رسیدن همه اقشارظهور صورت نمی پذیرد تا همه مردم از هر صنفی به حکومت برسند، به حدی که در وقت ظهور کسی نگوید اگر من به حکومت می رسیدم، عادلانه حکومت می کردم، بعد از آن قائم به حق و عدل قیام می کند.
بی وفائی در عهد: حضرت مهدی(ع) در توقیعی که به شیخ مفید صادر فرمودند،
فرموده است: اگر چنانچه شیعیان ما که خداوند ایشان را به اطاعت خود موفق کند، همه با هم در وفای به عهد ما مجتمع و یک دل بودند، فیض ملاقات ما برایشان به تأخیر
نمی افتاد…
کردار بد: از جملات حضرت استفاده می شود که نگرانی و دلگیری آن حضرت از اعمال دوستان، خود دخیل در غیبت و طول غیبت است که از آن جمله به علی بن مهزیار فرمودند: شما به زیادی اموال پرداخته اید و بر ضعفای مومنین تجبر به خرج دادید و قطع رحم کردید.
مانورباطل:
برای باطل جولانی است و برای حق دولت و دورانی
سرّخدا: امام صادق(ع) فرمودند: این امری است از امر خدا و سریست از سر خدا و غیبتی است از غیبت خدا…
آری، حضرت مهدی (عج) از دیده ها پنهان است و مردم او را نمی بینند. و به اذن و اراده خداوند از جامعه کناره گیری کرده است تا روزی که فرمان ظهور ازجانب خدا برسد.
فلسفه آن را به دو گونه می توان بیان کرد:
1- خلفای زمان با آن همه سخنانی که از قول پیغمبر اکرم (ص) درباره مهدی موعود نقل شده بود خطر مهدی را برای حکومت خود قطعی می دانستند. چون مسلم بود که به دست وی حکومت ستمگران ریشه کن می شود و جباران از پای در می آیند. از طرفی معلوم بود که فرزند عسکری، همان حضرات مهدی است و دشوارترین کاری که
امام حسن عسکری (ع) در این زمان بر عهده داشت این بود که اولا تولد فرزند عزیزش مهدی را از مردم مخفی نگه دارد. ثانیا او را با یاران نزدیک خود آشنا کند و ثالثا مردم را قانع سازد که زمان غیبت فرا رسیده و فرزند گرامیش بزودی از نظرها پنهان خواهد شد و مردم باید این مسؤولیت و هجران و دوری از امام خود را تحمل نمایند.
2- امام زمان (عج) ذخیره الهی برای نجات نهایی بشر است. همان گونه که ظهور
و رسالت هر یک از پیامبران خدا در زمانی مخصوص انجام می گرفت. برای این نهضت جهانی هم به اراده الهی زمان معین، منظور شده است و شرایط و امکانات مناسبی لازم است که فقط خداوند از آن خبر دارد.
وظایف منتظران
در کتاب شریف منتهی الامال تکالیفی نسبت به منتظران آن حضرت بیان می کند:
* مهموم بودن بخاطر:
الف: نرسیدن دست به دامان وصالش.
ب: ممنوع بودن اجرای احکام.
ج: بیرون آمدن جمعی از دزدان و افکندن شبهات و شکوک در قلوب عوام حتی خواص.
* انتظار فرج در ظهور آن حضرت
* دعا کردن برای حفظ وجود آن حضرت
* صدقه دادن برای حفظ وجود آن حضرت
* حج کردن به نیابت امام عصر علیه السلام
* برخاستن برای تعظیم شنیدن اسم مبارک آن حضرت، خصوصا اسم مبارک «قائم».
* تضرع و مسئلت از خداوند به جهت حفظ ایمان و دین
* استغاثه به آن حضرت در هنگام شدائد و امراض و بلایا.
* تزکیه نفس و خودسازی، چرا که منتظران مصلح خود باید صالح باشند.
* اصلاح جامعه.
توقعات حضرت حجت علیه السلام از شیعیان
در کتاب مکیال المکارم در معرفت امام زمان علیه السلام مرحوم آیت الله سید محمد
تقی موسوی اصفهانی چهل مورد را بیان می کند که به شرح ذیل است:
1- منتظر فرج و ظهور آن حضرت بودن.
2- چون چرا در امر ظهور آن جناب نکند و آنچه از حضرت می رسد صحیح و مطابقت حکمت بداند و صبر در زمان غیبت.
3- صدقه دان بقصد سلامت آن جناب.
4- غمگین بودن و گریه کردن به جهت مفارقت و دوری آن حضرت.
5- شناختن صفات و عزم بر یاری آن جناب در هر حال داشتن.
6- برخواستن به جهت احترام نام آن بزرگوار خصوص اسم قائم علیه السلام.
7- اگر بتواند قربانی کند به نیابت آن حضرت.
8- در حاجات مهم به آن حضرت متوسل شدن.
9- ذکر نمودن فضائل و کمالات آن حضرت.
10- دعوت مردم بسوی معرفت آن حضرت و خدمت به آن بزرگوار.
11- هدیه نمودن اعمال صالحه خود به حضرت مانند قرائت قرآن.
12- زیارت نمودن وسلام کردن به آن حضرت علیه السلام در هر مکان.
13- دعا کردن به وجود مبارک آن بزرگوار و طلب فتح و نصرت و ظهور آن
حضرت از خدا.
14- سرودن و خواندن شعر در ذکر فضائل و مناقب آن حضرت.
15- دعا به جهت حفظ ایمان و دین در مقابل شبهات شیاطین.
16- رفع کردن شبهات در دین توسط علماء
17- اهتمام در ادای حقوق برادران دینی.
18- حفظ زبان به غیر از یاد خدا.
19- اقتدا کردن و تأسی جستن به اخلاق و اعمال آن حضرت.
20- متفق شده بر توبه واقعی و بازگرداندن حقوق به صاحبان آنها.
21- ناشناس ماندن و پرهیز از مشهور شدن.
22- عدم شرکت در مجالسی که نام آن حضرت علیه السلام، را مسخره می کنند.
23- خوشحال کردن مؤمنین.
24- حج رفتن، طواف کعبه به نیابت از آن حضرت علیه السلام و نایب فرستادن از طرف حضرت به حج.
25- زیارت مشاهد رسول اکرم و ائمه اطهار علیه السلام به نیات آن حضرت.
26- سعی در خدمت کردن و یاری آن حضرت.
27- تجدید بیعت با آن حضرت در هر روز خصوصاً هر جمعه.
28- دیدار مؤمنین صالح و شیعیان مخلص آن حضرت.
29- محبت امام عصر علیه السلام به طور خاص.
30- اظهار اشتیاق به دیدار آن حضرت.
31- تشکیل مجالس فضائل و مناقب آن حضرت.
32- دعا جهت این که ما از یاران حضرت می باشیم.
33- رعایت حقوق آن حضرت.
34- نفرین به دشمنان آن حضرت.
35- توبه حقیقی از گناهان و تهذیب نفس کردن و اهتمام نمودن در تحصیل صفات حمیده و اخلاق پسندیده.
36- تقیه کردن از اشرار.
37- صبر کردن بر اذیت و تکذیب.
38- دعا برای جلوگیری از فراموشی یاد آن حضرت.
39- صلوات فرستادن بر آن حضرت « صلوات مأثوره».
40- طلب معرفت آن حضرت از خداوند متعال که دعای « اللهم عرفنی نفسک» می باشد.
غیبت امام زمان (عج) هرگز به معنای رها کردن انسانها به حال خود و تعطیل شدن احکام الهی نیست. امام غایب مانند خورشیدی است که پشت ابر قرار گرفته باشد و وجود مبارک ان حضرت موجب امنیت اهل زمین می باشد چنانکه خود می فرماید: من موجب امنیت اهل زمین هستم. همچنانکه ستارگان سبب امنیت اهل آسمان هستند.
و در اثبات وجود و عنایات و الطاف آن امام گرامی همین بس که امام صادق (ع)
می فرماید: اگر زمین بدون امام می ماند، به یقین در هم فرو می ریخت.
و ما مسلمانان باید توجه کنیم که به برکت وجود او روزی می خوریم و گردش زمین و آسمان و بقای فلک همه به برکت وجود اوست.
با چنین باوری آنانکه در دوران غیبت حضرت مهدی ارواحنا فداه- زندگی می کنند اگر می خواهند بیش از پیش مورد توجه و عنایت حضرت مهدی (عج) قرار بگیرند تکالیف و وظایفی را باید رعایت نمایند. در این مختصر، وظایف منتظران را در دو بخش کلیات و جزئیات ارائه کرده ایم امید است با رعایت این تکالیف، خداوند ما را در زمره شیعیان منتظر قرار دهد. (ان شاءالله).
* کلیات وظایف:
1- شناخت:
رسول گرامی اسلام (ص) می فرماید: کسیکه بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است.
و نیز از همان حضرت (ص) منقول است: کسیکه مهدی را تکذیب کند کافر است.
بنابراین یکی از اصلی ترین وظایف شیعه منتظر این است که تلاش کند نسبت به امام زمان خود معرفت حاصل نماید. و به درگاه خداوند چنین استغاثه کند: بار خدایا تو خودت را به من بشناسان که اگر خودت را به من نشناسانی پیغمبرت را نخواهم شناخت، با خدایا تو رسولت را به من بشناسان که اگر رسول خود را به من نشناسانی حجتت را نخواهم شناخت، پروردگارا حجتت را به من بشناسان که اگر حجت خود را به من نشناسانی از دین خود گمراه خواهم شد.»
2- اقتدا و پیروی:
آن کس که خود را صادقانه پیرو امام زمان (عج) می داند نباید به شعار اکتفا کند بلکه اعمال و رفتار خود را نیز با آن حضرت همسو و همرنگ نماید.
3- اطاعت پذیری:
امامت یک امام جز با اطاعت محض امت از او تحقق نمی پذیرد. خداوند در قرآن کریم امر می کنند: خدا و رسولش را اطاعت کنید و از صاحبان امر پیروی کنید.
4- تکریم و احترام:
تنها کسی که به هنگام شنیدن یا خواندن نام شریفش، از جا بر می خیزیم حضرت مهدی (عج) می باشد. امام رضا (ع) در خراسان هر گاه نام «قائم» را می شنیدند از جا برمی خاستند و دست بر سر گذاشته و می فرمودند: خدایا فرجش را نزدیک کن و قیامش را آسان گردان.»
پیام این قیام و از جا برخاستن، هم احترام به «قائم» است و هم همسویی با آرمانهای بزرگ «قیام جهانی او» و هم بیعتی است برای همراهی با آن بزرگوار در«روز ظهور» .
5- انتظار:
یکی از مهمترین وظایف منتظران در دوران غیبت که در روایات اسلامی به عنوان یک عبادت از آن یاد شده است، «انتظار» است.
منتظر، همانند کسی است که در شبی طولانی، خسته از ظلمت و تیرگی، چشم به افق دوخته و طلوع خورشید را آرزو می کند. و همچون کسی است که در حین بالا رفتن از کوهی، پایش لغزیده، دست به سنگی می گیرد و کمک دهنده ای را فریاد می کند. منتظر همانند کسی است که در کنار بستر بیماری عزیز نشسته، و چشم انتظار طبیبی درد آشناست و ورود او را لحظه شماری می کند که طبیبش از راه رسد و او و همچنین بیمار او را از غم و اندوه نجات و خلاصی بخشد.
احادیث فراوانی درباره انتظار وارد شده است که از باب نمونه به سه مورد اشاره
می نماییم.
رسول خدا (ص) می فرماید: «صبورانه در انتظار فرج بودن عبادتست».
رسول خدا (ص) در حدیث دیگری می فرماید: «برترین کارهای امت من انتظار فرج و گشایش خداوند عزیز و جلیل است».
امام صادق (ع) می فرماید: «هر که در حال انتظار این امر (ظهور قائم) بمیرد مانند کسی است که با قائم در خیمه او باشد، نه، بلکه به مانند کسی است که در کنار پیامبر خدا(ص) شمشیر زند».
6- یاد کردن:
امام زمان (عج) در نامه ای به شیخ مفید نسبت به شیعیانش چنین می فرماید: ما در مراعات در حال شما کوتاهی نمی کنیم و یادتان را از خاطر نمی بریم.
وقتی آن امام عزیز ما را از یاد نمی برد آیا سزاوار است که ما او را یاد نکنیم بنابراین بسیار بجاست در طول شبانه روز به هر شکلی شده است ولو با ذکر صلوات برای سلامتی امام زمان (عج)، آن عزیز را یاد کنیم.
7- محبت ورزیدن:
خداوند محبت و مودت حضرت مهدی (عج) را در ضمن محبت ورزیدن به سایر اهل بیت پیامبر(ص) بر همگان واجب کرده است. آنجا که می فرماید: «بگو من از شما جز مودت و محبت خاندانم اجر و مزدی « برای رسالت» نمی خواهم».
محبت اساس و پایه دین و در واقع همه دین است. امام صادق(ص) در این باره
می فرمایند: آیا دین چیزی به جز دوستی و محبت است؟
پس: وظیفه شیعه منتظر این است که به مولای خود عشق بورزد.
8- اشتیاق دیدار و جستجو:
به دنبال محبت ورزیدن به محبوب قطعا شوق دیدار ایجاد می شود. کسی که عاشق شد برای رسیدن به معشوق ولو به یک نگاه سر از پا نمی شناسد. در فرازی از دعای ندبه چنین می خوانیم: بر من دشوار است که مردم را ببینم ولی تو دیده نشوی. و در فراز دیگری می گوییم: کی می شود که تو ما را ببینی و ما هم تو را ببینیم؟
9- خدمت:
زمانیکه پیامبران و امامان معصوم آرزو می کنند که ای کاش مهدی موعود (عج) را درک می کردند و به او خدمت می نمودند وظیفه منتظران آن حضرت در خدمت به ساحت مقدس او چقدر می باشد؟ امام صادق (ع) درباره حضرت مهدی (عج) چنین
می فرمایند: اگر دوران او را درک می کردم، همه روزهای زندگیم را در خدمت به او
می گذرانیدم.
10- ادای حقوق:
حقی که امام زمان (عج) بر گردن ما دارد حقی نیست که بتوان آن را با دنیا و هر چه در آن است ادا کرد. حق او، حق حیات و حق هدایت است. لذا در فرازی از دعای ندبه چنین در خواست می کنیم:« خداوندا! ما را در ادای حقوق او یاری فرما»
البته ذکر این نکته ضروری است که امام زمان (عج) نیازی به ادای حقوق توسط ما ندارند، بلکه سخن اینست که شیعه، حق شناسی خود را از آن بزرگوار به اثبات برساند.
11- خودسازی و رعایت تقوا:
اگر می خواهیم در زمره منتظران حقیقی و یاران امام زمان (عج) باشیم. با شعار امکان ندارد. بلکه باید در راه دفاع از ارزشهای ولایت عملا وارد شویم. مبارزه با شیطان و هواپرستی و چشم پوشی از اعمال حرام و ناشایست وظیفه یک منتظر واقعی است.
امام صادق (ع) می فرمایند:« هر کس می خواهد از یاوران قائم باشد باید انتظار کشد و در عین انتظار به تقوی و خوش خلقی رفتار نماید».
12- به فکر دیگران بودن:
شیعه دوران غیبت کسی نیست که تنها به نجات خود بیندیشد بلکه خود را در سرنوشت دیگران نیز سهیم می داند. در فرازی از دعای ندبه چنین می خوانیم: بر من دشوار است که بر تو گریان باشم اما دیگران تو را رها کنند.
بنابراین یکی از وظایف منتظران این است که غیر از نجات خود در یاری رساندن به مردم، در دستگیری افتادگان، در بیدار کردن غافلان، در هدایت گمراهان و در حل مشکلات دیگران از هیچ تلاشی فروگذار نکند. در اهمیت این نکته همین بس که
امام محمد باقر (ع) می فرماید: قوی باید ضعیف را و غنی باید فقیر را یاری کند و هر کس باید برادرش را نصیحیت کند و اسرار ما را بپوشاند و… و هر کس چنین باشد و قبل از قیام قائم (عج) بمیرد شهید خواهد بود.
13- دعا برای امام زمان (عج):
در روایات بسیار آمده است که دعا مغز عبادت است و وظیفه منتظر این است که برای سلامتی، عزت، نصرت و پیروزی امام زمان (عج) دعا نماید.
14- دعا برای فرج:
همانطور که در عنوان قبلی گفته شد دعا کردن برای امام زمان (عج) بسیار لازم است. و از بس دعا برای تعجیل در ظهور آن حضرت (عج) مهم می باشد که آن را در عنوانی جداگانه بیان کردیم. حضرت مهدی- ارواحنا فداه- خود می فرمایند: برای تعجیل در ظهور من بسیار دعا کنید، همانه این کار گشایش خودتان خواهد بود.
علائم ظهور
در مورد علائم ظهور، روایات متعددی وجود دارد که بخشی از آنها مربوط به علامات حتمی و بخشی علامات غیر حتمی می باشد که علامات حتمی به شرح زیر می باشند:
* خروج سفیانی
که از ودای یابس (بین مکه و شام) فردی به نام عثمان بن عنبسه که سرخ چهره و کبود چشم، آبله رو، بد منظر و ستمگر و خیانتکار است قیام می کند.
آری، خروج سفیانی در ماه رجب و صیحه آسمانی در ماه رمضان است و در روز عاشورا نهضت جهانی حضرت بقیه الله علیه السلام آغاز می شود پیش از آنکه
دوازده ماه از خروج سفیانی بگذرد.
* خروج سید حسنی و شهادت سید حسنی معروف به نفس زکیه.
سیده حسنی از بزرگان شیعه می باشد که از ناحیه دیلم و قزوین خروج می کند.
امام علی علیه السلام فرمودند: نفس زکیه بین رکن و مقام کشته می شود و در محرم همان سال حجت علیه السلام قیام می کند.
* ندای آسمانی:
امام باقر علیه السلام فرمودند: منادی از آسمان می گوید:
حق با علی علیه السلام و شیعیان اوست… در زمانی رخ می دهد که سرما و زلزله های زیادی در آن سال بوجود آید.
* کسوف آفتاب در نیمه رمضان و خوف ماه در آخر آن.
قابل ذکر است که علائم ظهور به صورت مختلف ظاهر می شوند که در این مورد حضرت علی علیه السلام می فرماید: علائم آخرالزمان در یک جا ومکان مشاهده
نمی شود و بلکه در نقاط مختلف دنیا ظاهر می شود و دیگر این که چه بسا، بسیاری از علائم ظاهر نشوند و ظهور فرزند ما مهدی علیه السلام واقع گردد.
علائمی که تاکنون واقع شده اند:
1- اختراعات و اکتشافات
2- سفر به کرات دیگر
3- تلاطم موجود در کل دنیا
4- غارت و تجاوز به حقوق دیگران
5- اشاعه فسق و فجور
6- گریزان بون از دین و مجالس علماء
7- فرار از آثار ائمه علیه السلام
8- اشتیاق به بلاد وکتب فرنگ و دل از مسلمانان کشیدن
9- پرستش خدا از روی ریا
10- ضایع کردن نماز
11- نترسیدن از آیات عذاب
12- از بین رفتن امانتداری و وفاداری
13- فقر و تنگدستی زیاد
14- چیره شدن کفار بر مسلمین
15- خروج سلاطین عجم از وابستگی به کفار
16- کم شدن عمر
17- شیوع مرگ جوانان
18- سریع گذشتن زمان
19- ایجاد صفوف
20- نزدیک شدن بازارها به یکدیگر
21- غیبت کردن میوه مجالس می شود
22- احترام از میان مردم می رود
23- فراوانی دروغ و بهتان
24- لجاجت و بد اخلاقی
25- مؤمن از کنیز خوارتر می شود
26- قیام مردی از قم که مردم را به حق دعوت می کند
27- تعطیل شدن پایگاه علم در نجف
28- بسته شدن را حج به مدت سه سال.
که جناب علی به مهزیار در وقت ملاقات با امام زمان علیه السلام پرسید: آقای من چه وقت قیام می فرمایند؟
حضرت پاسخ دادند: موقعی که را حج را بروی شما بستند و خورشید و ماه در یک جا جمع شوند و ستارگان در اطراف آنان به گردش در آیند.
29- ظهور وقایعی بین جمادی و رجب:
«قال علی علیه السلام: عجیب است عجیب است وقایعی که بین ماه جمادی و رجب رخ می دهد، از اجتماع پراکنده و از بین رفتن گیاهان و صداهایی پس از یکدیگر.
که این روایت را به جنگ بین عراق و کویت که منجر به جنگ آمریکا و عراق شد، تطبیق می دهند.
30- شیوع بیماری های مختلف ایدز
در روایت آمده است که:
قیام نمی کند مگر زمانی که پیش از آن بیماری «وبا» آید و جنگ خونین بین عرب و… واقع شود. وقتی آخر الزمان فرا رسد بیماری از فحشاء مردم جهان را تهدید به مرگ
می کند.
– خروج دجّال:
اصبغ بن نباته از امام علی (ع) نقل می کند که فرمود: دجال شخصی است به نام «صائدبن صید»، او چشم راست ندارد و چشم دیگر او در پیشانی اوست، چیزی در چشم اوست که گویی آمیخته به خون است. شقی، کسی است که ادعای او را تصدیق کند و سعادتمند کسی است که او را تکذیب نماید. دجال زمانی می آید که مردم نماز را بمیرانند، امانت را ضایع کنند، دروغ بگویند، ربا بخورند، رشوه بگیرند و دین خود را به دنیا بفروشند. ساختمانها را محکم کنند، سفیهان و نادانان را به کار بگمارند، هواپرستی را پیشه خود سازند، خون یکدیگر را بی ارزش بدانند. دجال زمانی خروج می کند که دروغگو تصدیق و خائن امین شمرده شود. زنان، آلات موسیقی به دست گرفته نوازندگی کنند. زنان به مردان و مردان به زنان شباهت پیدا کنند.
در روایات اسلامی چنین آمده است که دجال توسط حضرت عیسی بن مریم به قتل خواهد رسید.
– ندای آسمانی :
مفضل بن عمر(ره) از حضرت صادق (ع) نقل می کند که فرمود: هر گاه حضرت مهدی (عج) کنار خانه کعبه در مکه بایستد ناگهان منادی ندا زند: ای گروه خلایق آگاه باشید، این مهدی آل محمد فرزند حسین، فرزند فاطمه، نور دو دیده علی ابن ابیطالب است. با این بیعت کنید تا هدایت شوید و مخالفت حکم او نکنید که گمراه خواهید شد. خلایق در جواب می گویند: لبیک ای منادی، صدایت را شنیدیم و اطاعت کردیم.
– خروج سفیانی و فرو رفتن لشکر او در سرزمین بیداء:
یکی از نشانه های ظهور، خروج سفیانی است که از بیابان یابس یعنی بیابان بی آب و علف که مابین مکه و شام قرار دارد.
سفیانی مردی است بدقیافه و آبله رو، وی که عثمان بن عنبثه نام دارد از فرزندان یزید بن معاویه است و در روایت دیگر از امام صادق آمده است که فرمود: امیرالمؤمنین
علی (ع) گفته اند: سفیانی پسر هند جگر خوار است. نقل کرده اند که سفیانی شهرهای بزرگی همچون دمشق و فلسطین و اردن را تصرف می کند و به شهرهای بغداد، کوفه، نجف اشرف، شام، مدینه منوره، مکه لشکر کشی می کند. و در هر جا قتل و غارت زیادی می کنند از جمله در مدینه به مدت سه روز قتل عام و خرابی بسیاری بر پا
می کنند. و لشکری که به سمت شام حرکت می کنند در میانه راه با لشکر
امام زمان (عج) برخورد کرده، شکست می خورند و به هلاکت می رسند. و آن لشکری که به سمت مکه می روند وقتی به سرزمین «بیداء» که مابین مکه و مدینه است می رسند ملکی به اذن خداوند فریاد می زند: ای سرزمین بیداء! این ملعونان را در خود فروبر. آنگاه آن لشکر که به سیصد هزار نفر می رسند با اسبان و اسلحه خود به زمین فرو
می روند و هلاک می شوند.
– قتل نفس زکیه:
یکی از نشانه های ظهور حضرت حجت (ع) اینست که پسری از آل محمد علیهم السلام بین رکن و مقام به قتل می رسد.
– خروج سید حسنی و گنجهای طالقان:
یکی دیگر از علائم ظهور امام زمان (عج) خروج سید حسنی است. و آن جوان خوش سیمایی است از اولاد امام حسن مجتبی (ع). در زمان خروج سید حسنی، کفر و ظلم تمام عالم را فرا گرفته و مردم از دست ظالمان و فاسقان اذیت می شوند. در آن هنگام
سید حسنی از این مردم ستمدیده برای یاری کردن دین آل محمد علیهم السلام کمک
می طلبد و آنها هم او را یاری می کنند. خصوصا گنجهای طالقان که از طلا و نقره
نمی باشند بلکه مردان شجاع و قوی دل هستند که گرد او جمع می شوند و با دشمنان خدا و دین او می جنگند و زمین را از لوت وجود ظالمان و کافران پاک می کند. سپس وارد کوفه می شوند. پس از آن به او خبر می دهند که مهدی آل محمد (عج) ظهور نموده و به کوفه تشریف آوده است، آنگاه سید حسنی به اتفاق یاران خود خدمت آن حضرت مشرف می شوند و با امام (ع) بیعت کرده و به او می پیوندند.
– کسوف و خسوف در ماه رمضان:
نقل می کنند که یکی از نشانه های ظهور در آخرالزمان این است که آفتاب در نیمه ماه رمضان کسوف و در آخر آن، ماه خسوف می کند.
– سه ندا از آسمان در ماه رجب:
شیخ صدوق (ره) از امام رضا(ع) نقل می کند که امام (ع) فرمودند: وقتی که ظهور امام شیعیان نزدیک شود در ماه رجب سه ندا از آسمان شنیده شود:
ندای اول: «اَلا لَعنة الله عَلَی الظّالمینَ».
ندای دوم: «اَزِفَت الاَزِفَة»: امری که وقت آن رسیده است نزدیک شد.
ندای سوم: ندایی است که امیرالمؤمنین (ع) به دنیا برگشته است پس در آن وقت گشایش و نجات مؤمنان برسد.
– وضع مسلمانان در آخرالزمان و غربت اسلام:
شیخ صدوق (ره) از امام صادق (ع) نقل می کند که پیغمبر اکرم حضرت محمد (ص)
می فرمودند: «اسلام با غربت ظاهر شد و به زودی غریب می شود پس خوش بحال غریبان».
معنای روایت این است که اسلام در آخرالزمان مانند روزهای اول ظهور آن طرفداران کمی خواهد داشت و همانطور که در آغاز اسلام مردم در برابر آزارهای کفار استقامت می کردند در آخرالزمان نیز انسانهای معدودی با وجود مشکلات فراواغن، دین خود را حفظ کرده و آنرا از دست نمی دهند. البته بهشتی که خداوند در قرآن وعده آن را داده است از آن این مؤمنان حقیقی است . در روایتی از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است که فرموده اند: «وضع مسلمانان در آخرالزمان آنگونه خواهد بود که از قرآن جز رسم و از اسلام جز اسم نمی ماند، آنها خود را مسلمان می نمامند، در حالیکه از هر کس به اسلام دورترند. مساجد آنها آباد ولی از نظر هدایت و تقوی خراب است. دانایان آنها بدترین انسانهایی هستند که در زیر آسمان زندگی می کنند، فتنه و آشوب از آنها سر می زند».
عصر ظهور
دوران شکوهمند پس از ظهور حضرت مهدی علیه السلام از دیدگاه های گوناگون در ضمن احادیث و روایات معصومین علیه السلام به تصویر کشیده شده است:
1- حاکمیّت اسلام در سراسر گیتی:
امام صادق علیه السلام فرمود:
«وقتی قائم قیام کند، هیچ سرزمینی نمی ماند مگر اینکه ندای شهادت به یگانگی خدا و نبوت پیامبر(ص) در آن به گوش برسد.»
2- اقامه کامل حدود الهی:
امام کاظم علیه السلام در تفسیر آیه 17 سوره حدید فرمود:
«این که خداوند زمین را بعد از مرگش زنده می کند. مراد این نیست که زمین را با باران زنده می کند، بلکه خداوند مردانی را بر می انگیزد که زمین را با احیای عدالت و اقامه حدود الهی زنده سازند.»
3- احیای معارف قرآنی:
حضرت امام علی علیه السلام در ذکر دست آوردهای قیام حضرت مهدی علیه السلام می فرمایند:
«آن زمان که مردم قرآن را طبق هواهای خویش توجیه کرده باشند او رأی و فکر آنان را به سمت قرآن سوق می دهد و آن را در خدمت حقایق قرآنی قرار می دهد…. پس به شما نشان خواهد داد که چگونه کتاب و سنت فراموش شده و مفاهیم زنده آن را احیاء خواهد کرد.»
4- نابودی ستم و برقراری عدالت:
رسول خدا (ص) فرمود: «مهدی از فرزندان من است، او را اغیبتی است، هنگامیکه ظهور کند، زمین را از عدل و داد آکنده سازد؛ همانگونه که از ظلم و ستم پر شده است.»
5- تجدید اسلام:
امام باقر علیه السلام فرمود: «آنچه پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم انجام داد او نیز انجام می دهد، بنان های پیشین را درهم می شکند، چنان که رسول الله صل الله علیه و آله وسلم امر جاهلیّت را در هم شکست، و او اسلام را دوباره از سر می گیرد.»
6- کمال دانش در بین مردم:
علم بیست و هفت حرف است، همه معارفی که پیامبران علیهماالسلام آورده اند، فقط دو حرف است. وقتی که قائم ما قیام کند بیست و پنج حرف دیگر علم را ابراز کند و آن را در بین مردم گسترش دهد.»
7- رشد عقلی:
امام باقر (ع) فرمود: «وقتی قائم ما قیام کند، خداوند دست بر سر بندگان نهد و عقول آنان را جمع کند و سامان بخشد و فکر و اندیشه آنان را کامل گرداند.»
8- امنیت و آسایش:
از صحف ادریس (ع) نقل شده که: «در زمان خروج قائم آل محمد به زمین امنیت بخشیده می شود، ضرر رسانیدن به هم و ترس از یکدیگر از بین می رود.»
و امیرالمؤمنین (ع) فرمود: « در آن زمان زنی بین عراق تا شام پیاده می رود؛ در حالی که هیچ کس و هیچ چیز او را نمی ترساند.»
9- یگانگی و محبت در بین مردم:
امیرالموالمؤمنین (ع) فرمود: « اگر قائم ما قیام کند…. کنیه و ستیزه و جدل از دل های بندگان برود.»
10- تطهیر زمین از گناه:
امام صادق (ع) در بیان حال مردم پس از ظهور حضرت مهدی (ع) می فرمایند:
« مردم در زمین به نافرمانی خدا نمی پردازند.»
منابع و مآخذ :
قرآن مجید.
نهج البلاغه.
وظایف منتظران، واحد تحقیقات جمکران.
حضرت مهدی (عج) در سنت نبوی، بیناد فرهنگی حضرت مهدی موعود (ع).
فریاد رس دادخواهان حضرت مهدی علیه السلام، لک علی آبادی محمد،
چاپ دوم، انتشارات هنارس.
زندگانی امام مهدی (عج) و نواب خاص آن حضرت، دوردگر یوسف، چاپ چهارم، انتشاران یاس بهشت .