سا زوکارهای تامین امنیت نرم در اسلام

الف) گفتمان امنیتی پیامبر اعظم صلی علیه و آله
پیامبر اکرم(ص) براساس اهداف و منافع دین رهبر آن به شمار می رفت تعریفی از امنیت داشته است که بر اساس آن تعریف در ظرف مدتی کوتاه امنیتی ایجاد کرد که همه مسلمانان در سایه آن ازهرجهت درآرامش به سر می بردند گفتمان امنیتی پیامبر اسلام در ابعاد و سطوح مختلف آن یکی از نیازها و مطالبات عمده و اساسی بشریت حاضر و مخصوصاجهان اسلام است و نیازبه آن در موارد مختلف چون عوامل تامین امنیت اقتصادی روانی فرهنگی قضایی  حقوقی زیست محیطی اخلاقی سیاسی
ونیز راهکارهای جلو گیری از ناامنی ها و عوامل بر هم زننده آن ها در سیره پیامبر اکرم(ص) نهفته است و باید مطالعات و تحقیق لازم و وسیعی در این زمینه صورت بگیرد
پیامبر در مکه  حکومتی  نداشتند تا فرصتی برای اعمال گفتمان امنیتی وجود داشته باشد. برای ایجاد امنیت در دولت شهر مدینه  که در حال شکل گیری بود غالبا گفتمان مثبت  امنیت را مد نظر قرار داده  در راستای آن دست به اقدامات متعددی زدند.
به طور کلی می توان برنامه های پیامبر در ایجاد امنیت را به کوتاه مدت و بلند مدت تقسیم نمود.
در برنامه کوتاه مدت هدف حضرت رفع خطرات احتمالی علیه اهالی مدینه و اطراف آن و به خصوص مسلمانان بوده است. در این برنامه پیامبر برنامه های عملی و فوری و گاه موقت را اجرا کردند که به اتحاد اهل مدینه یا مسلمانان و در نهایت به حفظ امنیت مدینه می انجامید، در حالی که برنامه بلند مدت ایشان با هدف عمق بخشیدن به امنیت مسلمانان بود که در این برنامه پیامبر با فرهنگ سازی و کار مداوم و مستمر به تحول درونی در مسلمانان دست زدند و به موفقیت های زیادی نایل آمدند که آثار آن تاکنون نیز باقی مانده است و تا زمانی که مسلمانان به توصیه های جاوید پیامبر در این زمینه عمل کنند آثار مذکور را مشاهده می کنند.

1.    پیمان های سیاسی اجتماعی در راستای تامین امنیت لازم
یکی از مهم ترین خصوصیات همه پیامبران ، وفای به عهد بوده است . دشمن به این ویژگی پیامبر نیز پی برده بود و به آسانی با او پیمان میبست و اطمینان داشت که از جانب ایشان نقض نمی شود برهمین اساس بود که دشمن اصلی مسلمانان ، یعنی کفار قریش در سال ششم هجرت ، یعنی چند سال قبل از فتح مکه حاضر به انعقاد پیمان صلح با آن حضرت شدند و تا آنان دست به نقض پیمان نزدند پیامبر با وجود قدرت هیچ گونه تعرضی به آنان روا نداشت . وفای به عهد در پیمانهایی که پیامبر با یهود و مشرکان مدینه برای دفاع و حفظ امنیت شهر بستند یا در پیمانهایی که بر اساس آن امنیت غیر مسلمانان اطراف مدینه تامین می شد هیچ گونه نقض و مخالفتی از سوی پیامبرومسلمانان دیده نشد و این موضوع نیز در حفظ امنیت مدینه تاثیر بسزایی داشت.
1.پیمان مدینه : مسلمانان اعم از مهاجر و انصار همه مطیع پیامبر بودند ولی از یک سو خطر غیر مسلمانان اهل مدینه و یهودیان اطراف روز به روز بیشتر می شد و از سوی دیگر خطر کفار قریش مسلمانان را تهدید می کرد و باید تدبیری دیگر اندیشیده می شد در همین راستا پیامبر دست به اقدامی گسترده تر از قبل زده ، پیمانی دفاعی که در آن مسلمانان ، یهودیان و حتی مشرکان مدینه هم پیمان می شدند را منعقد کردند.
2.پیمان برادری : پیامبر پیوسته به دنبال استحکام و یکپارچگی مسلمانان ،اقداماتی انجام می دادند و یکی دیگر از این اقدامات که به استحکام هر چه بیشتر مسلمانان کمک کرد پیمان برادری بودکه بین مهاجرین و انصار بستند . این اقدام علاوه بر جلوگیری از خطر فقر مهاجرین، اتحاد و یگانگی بین آنان را نیز مستحکم تر ساخت .(همان)
3.پیمان با غیر مسلمانان اطراف مدینه : در پیمان مدینه تنها یهودیان و مشرکان ساکن مدینه اعم از اوس و خزرج و تیره های دیگر حضور داشتند و به عبارتی اهالی مدینه هم پیمان شدند ، ولی یهود و طوایف مشرک اطراف مدینه نیز می توانستند خطر ساز شوند . در این راستا لازم بود پیامبر به هم پیمان ساختن آنان با مسلمانان و به طور کلی با اهل مدینه اقدام نمایند . براین اساس ابتدا با طوایف بزرگی هم چون یهود بنی قریظه ، بنی نظیر و بنی قین قاع پیمان بستند و آنان را از پناه دادن به دشمن یا جاسوسی برای آنان بر حذر داشتند و سپس طوایف کوچک و بزرگ اطراف را با خود هم پیمان ساختند که این امر نیز به اثبات امنیت مدینه کمک شایانی نمود.
4.پیمان با قبائل مسیر تجارتی قریش : اقدام دیگر پیامبر اکرم اعزام گروه هایی برای انعقاد پیمان با قبایل مسیر تجارتی قریش بود . با این روش امنیت و آسایش مسلمانان ساکن مکه بیشتر تامین می شد پی آمد آن امنیت بیشتر در برابر دشمن خارجی بود.(همان)

2.    ایجاد امنیت از راه وحدت ادیان
پس از تثبیت حکومت اسلامی به دست پیامبر و گسترش روز افزون اسلام مأموریت دیگری از جانب خداوند به پیامبر محول گردید که با تکیه بر اصول مشترک بین اسلام و ادیان توحیدی ، بین صاحبان این ادیان پیمان عقیدتی برقرار نمایند و این نیز گامی بود برای ایجاد امنیت از راه وحدت ادیان.
“بگو ای اهل کتاب بیایید بر سرسخنی که میان ما و شما یکسان بایستیم که جز خدا را نپر ستیم و چیزی را شریک او نگردانیم و بعضی از ما بعضی دیگر را به جای خود به خدایی نگیرد ، پس اگر ]از این پیشنهاد[ اعراض کردند بگویید : شاهد باشد که ما مسلمانیم ( نه شما).(قرآن کریم ، سوره مبارکه آل عمران ، آیه شریفه 64)
این همبستگی را می توان علاوه بر پیمان های سیاسی اجتماعی که بین پیامبر و یهودیان یا مسیحیان منعقد شده بود دانست.
توحید و یکتا پرستی از آموزه های اصلی ادیان اهل کتاب نیز به شمار می رود که در این آیه اصل گرفته شده ، از آنان خواسته شده که با تکیه بر این اصل با مسلمانان متحد شوند . این آیه را پیامبر در نامه های خود به سران کشورهایی که پیروان ادیان توحیدی بودند نیز آوردند (سبحانی ، 453) و یکپارچگی و اتحاد صاحبان این ادیان را به آنان توصیه کردند که رفع کدورت ها موجب نزدیکی آنان با مسلمانان و در نتیجه تهدیدی جدی برای مشرکان به شمار می رفت.
3.تألیف قلوب بهترین گزینه امنیت نرم
موضوع تألیف قلوب با موضوع امنیت کشور اسلامی پیوستگی مبنایی دارد. تألیف قلوب از موضوعاتی است که در قرآن مجید نیز مورداشاره قرار گرفته (قرآن کریم ، سوره مبارکه توبه، آیه شریفه60) ، برهزینه بخشی از زکات در این مورد تأکید شده است. این تأکیدات بر اهمیت موضوع امنیت می افزاید چه این که به مسلمین دستور داده شده که از محل وجوهی که بابت زکات پرداخت می کنند به غیر مسلمانان یا مسلمانان مرزنشین داده شود و بدین وسیله در حفظ امنیت کشور اسلامی مساعدت نمایند.
ایجادالفت و مهربانی دردلها نیز از جمله موضوعاتی بود که پیامبر از آن در ایجاد و حفظ امنیت در مدینه کمک گرفت.درفقه سیاسی اسلام تألیف قلوب را نسبت به چند گروه لازم دانسته اند ،(شریعتی ،58) برخی ازآنها عبارت است : کفاری که با تألیف قلوب به اسلام رغبت پیدا می کنندیا مرزنشینان کافری که الفت با آنان مانع هجوم کفار بیگانه به کشور اسلامی می شود به علاوه مسلمانان ضعیف الایمان با مرزنشین نیز مشمول این عنوان می شوند.
4.صفات و اخلاق فردی پیامبر در ایجادامنیت نرم
پیامبر اکرم پایه ریزی بخشی از برنامه امنیتی خویش را از اغاز بعثت خود در مکه شروع کرده بودند و افرادی که هسته مرکزی و نیروهای اصلی برای حفظ و ایجاد امنیت در جامعه به شمار می رفتند را تربیت کرده بودند. اخلاق و رفتار شخصی و توصیه های رفتاری ایشان یکی از پایه های امنیتی بود که بعدها آن را در مدینه در سطح گسترده ای دنبال کردند . پیامبر در مدینه با فرهنگ سازی در بین مسلمانان ، امنیتی عمیق و فراگیر برای انان ایجاد کردند. به گونه ای که با فقدان ایشان نیز جامعه از آثار آن بهره مند گردید.
اخلاق والای پیامبر در اتحاد و یکپارچگی امت در صدر اسلام تأثیر بسزایی داشت . این اخلاق در حد بالایی بود و خداوند ان را “خلق و خوی بزرگ”(قرآن کریم، سوره مبارکه قلم، ایه شریفه 4) نامید. پیامبر اکرم با داشتن چنین اخلاقی پیروانش راچنان مجذوب خود کرده بود که آنها هیچ گاه خواسته های خویش را بر توصیه های ایشان مقدم نمی داشتند . برخی از صفات ایشان که در رضایت مندی مردم و در نتیجه ایجاد امنیت نقش مهمی داشته است را در زیر مرور می کنیم.
قدرت پیامبر بر ایجاد امنیت را عشق مسلمانان به خدا و پیامبرش ایجاد می کرد و این قدرت عظیم ، اطاعت کامل مردم از ایشان را به دنبال داشت. این روحیه سپری برای تهدیدات دشمن به شمار می رفت . همانگونه که خداوند فرستادن پیامبر اسلام را همراه بارحمت برای جهانیان دانسته (انبیاء، آیه 107)است.
بردباری در برابر مشکلات ، آزار و شکنجه ها ، بدگویی و تمسخر هایی که کفار قریش نسبت به پیامبر و پیروانش روا می داشتند امری طاقت فرسا بود که پیامبر همه را با سعه صدر تحمل می کردند.تحمل و مدارا به ویژه با انسان های کم ظرفیت ، متعصب ، نادان و خشن ، قلبی گشاده می خواهد و این موهبتی خدادادی بود که پیامبر دارای آن بود . همچنان که قرآن مجید می فرماید: الم نشرح لک صدرک؛ ایا بری تو قلبی گشاده قرار ندادیم.(قرآن کریم ، سوره مبارکه انشراح،آیه شریفه 1)
پیامبر الگوی مسلمانان در استقامت و بردباری و ساده زیستی به شمار می رفت.
بی تردید بسیاری از صفات نیک حضرت که در این مختصر نیامده نیز در ایجاد امنیت نقش داشته که به صفات فوق بسنده می کنیم.
رابطه پیامبر به منزله حاکم برمردم ، رابطه ای همراه با محبت و دوستی بود، مردم به پیامبر عشق می ورزیدند و در اجرای فرمان ایشان گوی سبقت را از یکدیگر می ربودند . در این جا مناسب است که به توصیه حضرت امیر (ع) خطاب به مالک اشتر اشاره کنیم که حضرت فرموده اند :” مهربانی با مردم را پوشش دل خویش قرار ده و با همه دوست و مهربان باش”.(نهج البلاغه، نامه 53) مهرورزی با مردم باید در تمامی برخوردها و نشست و برخاست ها پایه عمل قرار گیرد و این جاست که قدرت همراه با عشق مردم ، امنیت را به ارمغان می آورد چرا که یگانگی حاکم و مردم موجب می شود تا آحاد جامعه امنیت کشور را امنیت خود دانسته در این راه از پای ننشینند.
5.عدالت اجتماعی و امنیت نرم
عدالت و امنیت دو مفهوم بنیادین در اندیشه سیاسی ، خصوصاً اندیشه سیاسی اسلام به شمار می رود و از مفاهیم آشنا در عرصه حکومت محسوب می شود و حکومت ها به تناسب شرایط و مقتضیات محیطی و ایده ها و نگرش ها یک یا هر دوی این مفاهیم را در پهنه مفاهیم استراتژیک خود جای داده اند.
عدالت همواره شعار ضعفا و مستضعفان بوده ، در حالی که امنیت هم شعار مستضعفان و ضعفا و هم شعار اقویا و قدرتمندان بوده است . در نقطه مقابل عدالت ، ظلم و تعدی قرار دارد و چنین وضعیتی همواره مترادف با نا امنی برای مظلومان و ستم دیدگان بوده است.بنابر این همواره میان ظلم و ستم به منزله مفهوم متضاد عدالت ، و. ناامنی ، رابطه معکوس وجود داشته است . عدالت مرکز ثقل امنیت است. عدالت مرکز و محور تعادل امنیت به شمار می رود. چنانچه این محور نباشد ، امنیت همواره لرزان و سست پایه خواهد بود.
از دیدگاه پیامبر ، انسان ها در آفرینش یکسانند و تفاوت در نژاد ، زبان ، ملیت ، رنگ و … ملاک امتیاز افراد به شمار نمی رود، همه از یک پدر و مادر خلق شده اند و به فرموده ایشان :” مردم همانند دانه های شانه (برابر)اند”.(مجلسی ، 1403ق،65)
اجرای عدالت اجتماعی در دولت شهر مدینه توسط پیامبر یکی از مهم ترین عوامل موفقیت ایشان به شمار می رود. پیامبر اکرم (ص) قانون الهی را نسبت به همه اعم از ثروتمند و فقیر ، اشراف و بندگان، وابستگان و اغیار یکسان اجرا می کردند . هیچ گاه وساطت بزرگان قبایل با دیگران ایشان رااز اجرای فرمان الهی باز نمی داشت . در جریان اسارت داماد پیامبر (شوهر زینب) به دست مسلمانان آن حضرت تنها از حق خویش گذشتند و حق مسلمانان را به آنان واگذار کردند(سبحانی،519)و صدها مورد دیگر که نمودی از اجرای عدالت اجتماعی در دولت شهر مدینه به شمار می رود.
6.رضایت مندی مردم در ایجاد امنیت نرم
نقطه آغاز امنیت یا ناامنی، رضایت مندی یا نارضایتی دیگران است و از این جا پایه های امنیت و ناامنی گذارده می شود.بنابراین شدت نارضایتی به علاوه اسیب پذیر ها ، تهدیدات شدت یافته و منهای قدرت مدافع می تواند باعث صدمه دیدن اجزای امنیت، مانند خدشه دار شدن نظام اجتماعی یاثبات سیاسی گردد و سرانجام نیز در لایه های رویین امنیت و ناامنی منجر به برخی پدیده های امنیتی مانند جنگ، شورش، تظاهرات مسلحانه و مواردی از این دست گردد. نابرابری و محرومیت نسبی که سرانجام آن نارضایتی است . الزاماً منجر به ظهور حادثه امنیتی نخواهد شد. رضایت مندی ، پایه و اساس امنیت سازی است.
شیوه پیامبر در مدیریت جامعه اسلامی هیچ گاه دیکتاتور مآبانه نبود، به علاوه پیامبر سعی می کرد رفتارش نارضایتی ایجاد نکند . حتی در بدو ورود به مدینه برای جلوگیری از هر نوع نارضایتی و کدورت ، محل فرود آمدن از شتر و مسکن گزیدن خود را با انداختن افسار برگردن شتر به خواست و اراده خدا واگذار کردند. در اولین جنگ با کفار قریش از آن جا که با هدف نبرد به بدر نرفته بودند رضایت اصحاب به جنگ را مدنظر قرار داده، به آن تن دادند. در روزهای آخر عمر شریفشان نیز از رضایت همگان نسبت به خود سئوال نمودند و از مردم خواستند که چنانچه احیاناً نسبت به آنان مرتکب رفتاری ناخواسته شده اند با قصاص ایشان ، اظهار رضایت کنند.(سبحانی ، 502)

7. مشارکت سیاسی و امنیت نرم
مشارکت مردمی (مشارکت مثبت و کنترل شده) یکی از مباحث اصلی در طرح امنیت ملی است. در صورتی که مشارکت مردمی در عرصه های مختلف جامعه از حالت انفعالی به حالت ابزاری به مشارکت آگاهانه، مستقل و مبتکرانه تبدیل شود در پرتو آن می توان اجماع ملی را فراهم آورد و تفاهم ملی ایجاد کرد.
پیامبر اکرم (ص) مردم را در امور سیاسی مشارکت می دادند و از نظرات و برنامه های آنان به خوبی بهره می بردند . این مشارکت ها میزان حمایت مردم از استراتژی اتخاذ شده را بالا برده. آانان خود را در تمامی مراحل سهیم می دانستند . پیامبر اکرم بحران ها را نیز با هم فکری اصحاب به انجام می رساندند ، از آنان نظر می خواستند و از توصیه ها و نظرات نیز استفاده می بردند . برای نمونه به چند مورد از نظر خواهی های آن حضرت از اصحاب خود اشاره می کنیم . زمانی که پیامبر و اصحاب کنار چاه های بدر از آمدن لشکر مسلح قریش مطلع شدند پیامبر در مورد مقابله یا عدم مقابله نظر آنان را جویا می شود و به ویژه نظر انصار را که با ایشان تنها پیمان دفاعی بسته بودند نیز جویا می شوند، آن گاه که نظر اکثریت را بر مقابله با قریش می یابند به نبرد تن می دهند.(ابن هشام ، ج2، 266)در جنگ احد نیز از اصحاب نسبت به محل جنگ کسب نظر کردند ، همه پرسی در مورد این که آیا در مدینه بمانند و جنگ کنند یا بیرون از مدینه به نبرد با دشمن بپردازند.(سبحانی ،ج3 ، 67) همچنین نظر خواهی در مورد نحوه نبرد در جنگ خندق یا احزاب بود که پس از مشورت با اصحاب نظر سلمان مبنی بر حفر خندق عمل می شود.( سبحانی ، همان ، 126)  پیامبر در مورد نحوه برخورد با یهود بنی قریظه پس از جنگ خندق نیز داوری را به سعد بن معاذ سپردند. (سبحانی ،ج2 ،154)
8.رعایت حقوق مردم و امنیت نرم
از دیدگاه اسلام همان طور که حاکمان ، حقی برمردم دارند مردم نیز حقی بر آنان دارند و این رابطه متقابل است.مردم حق دارند که از امنیت ایجاد شده استفاده کنند و حاکمان نیز حق خواهند داشت که از نیروی ایجاد شده توسط آحاد مردم در ایجاد امنیت و رفاه همگانی بهره ببرند. حکومت موظف است که از حقوق مشروع شهروندان دفاع کند همچنان که پیامبر اکرم از حقوق مردم دفاع می کردند. روایت شده که فردی از سمره بن جندب نزد پیامبر شکایت برد که وی بدون اجازه وارد خانه من می شود تا به درختی که در آن جا دارد سرکشی کند.سمره با درخواست پیامبر نیز حاضر نشد که با اجازه وارد خانه شود و حتی حاضر نشد درخت خود را با هیچ چیز دیگری تعویض کند ،پیامبر برای دفاع از حقوق فردی از امت اسلامی دستور دادند که درخت او را از ریشه قطع کنند . این دقت ها پیامبر را محبوب دل ها کرده ، اطاعت محض از ایشان را به ارمغان آورده بود که نتیجه  همه اینها امنیت و ارامش ایجاد شده در مدینه بود .

9. مستحکم کردن پایه های ایمانی مردم در ایجاد امنیت نرم
رابطه ایمان به خدا و ارامش و اطمینان رابطه ای  و غیر قابل انکار است.در آیات متعددی از قرآن مجید این موضوع با اشاره یا تصریح آمده است، با نگاهی کلی به آیات مربوطه به چند گروه ازایات برخورد می کنیم:
1.در برخی از آیات، امنیت، ثمره و نتیجه ایمان ذکر شده است.
2.در آیات دیگری امنیت به منزله وعده الهی به افراد با ایمانی که عمل صالح انجام می دهند داده شده است.(سوره مبارکه نور ، آیه 55)
3.در برخی دیگر از آیات نیز این مسأله به گونه دیگری مطرح و به پیامبر گوشزد شده که خدا برای تو کافی است.(سوره مبارکه انفال ، آیه62 و 64)
4.در گروه دیگری از آیات ، خداوند با یادآوری امنیت و امدادهای غیبی در گذشته (مانند: سوره مبارکه انفال (8 )،آیات :7 ، 9 ،11 ،12 و …) به مسلمانان دلداری داده ، به آنان گوشزد می کند که خداوندی که شما را در فلان بحران از چنگ دشمن نجات داد دیگر بار نیز می تواند امنیت را به شمار باز گرداند.
5. در آیاتی دیگر خداوند این نوید را به مسلمانان می دهد که آرامش درونی را از دشمن سلب می کنم و رعب و وحشت را برآنان غالب می گردانم ، ( مانند : سوره های مبارکه ال عمران (3) ، ایه 151 ؛ انفال (8) ، آیه 12 ؛ احزاب (33) ، ایه 26، حشر (59) ، آیه 2 ..) پیامبر با مستحکم کردن پایه های ایمانی مردم برنامه دراز مدت خود در ایجاد امنیت در جامعه اسلامی را تکمیل کردند ، چه این که افرادی ثابت قدم ، مقاوم و معتقد پشتوانه ای مهم برای امنیت به شمار می روند.
همه اینها مرهون منش و رفتار نیک و عادلانه پیامبر و تربیت والای پیروان ایشان بود به گونه ای که این رفتار در نسل های بعد نیز خودنمایی کرده است.
رفتارنیک ، غیر مسلمانان را نیز بر حفظ با ایجاد امنیت در کشور اسلامی تشویق کرده است.
ازافرادمورداطمینان خودکسی رابا ان فرمانده می فرستا د که برای پیا مبرخبر بیاورد( وسایل الشیعه ج ااص 44 ) این روش پیامبرخدالزوم تجسس و000 درکارمدیران و فرما ندها ن نظا می قضا یی واجرایی  را نشا ن می دهد0

ب) – سیره امنیتی امیرالمومنین ا ما م علی علیه السلام
امنیت یکی ازمهمترین دغدغه های امام علی (ع) بوده است و دراین راستا اقدامات امنیتی نظامی وسیاسی مهمی را انجام داده اند
یکی از اهداف والای امام علی (ع) و ارمانهای ان حضرت برفراری و گسترش امنیت در سرزمین های اسلامی بوده است و رشد و تعالی مردم را در سایه ان قابل تحقق میدانستند و اقدامات آن حضرت بر اساس نیاز روز و میزان اهمیت و با توجه به اوضاع و شرایط متفاوت بود
در پی گذشت دوران خلفای سه گانه وبروز اشوبهای بسیار در داخل جامعه اسلامی زمینه برای اقبال به الگوی حکومتی تازه ای که توان تامین خواسته های اولیه مردم در چهارچوب اصول شریعت را داشته باشد فراهم امد صرف وجود چنین گرایشی در جامعه ان روز از جمله نتایج نکویی (نظریه امنیتی علوی)به شمار میاید که حضرت (ع)با هدف (صیانتاز هویت اسلامی)در دوران محرومیت از قدرت به اجرا گذارده بودند(افتخاری 1384-256-231)بنا براین در پی قتل خلیفه سوم بر خلاف توفع (مکیان )(که در ان زمان به کانون قدرت امویا ن تبدیل شده بود وبه  شدت تصاحب قدرت رسمی را دنبال مینود )جریان عمومی متوجه (حکومت حضرت علی (ع))میشود(نک.شری.1379-6-255) چنانچه طبری گزارش کرده تا 5 روز مردم خلیفه ای حال رایزنی بودند اما اشفتگی وخستگی مردم مانع از ان میشد تا اجماع بر کاندیدای همچون خلفای پیشین شکل گیرد (طبری . 1369-8-428)لذا بطور طبیعی حضرت (ع) ک هاصول و رفتاری متفاوت را عرضه کرده بودند پناهگاه مردم شدند (…پس چون علی ابن ابیطالب (ع) بر  مسند خلافت نشست ،با فضایی اکنده از پریشانی مواجع شد به ویژه درون مدینه که مرکز خلافت به شمار میرفت تمرد و فتنه فراگیر شده بود ونظم بخشی به امور بسیار دشوار مینمود )(منجود1996،98) چنانکه (مصطفی محمود منجود )در کتاب ابعاد سیاسی مفهوم امنیت در سلام )اشاره میکند اغاز دوران حکومت امام علی (ع) همراه با بروز تغییرات جدی در محیط امنیتی است که برای دومین بار از زمان تاسیس حکومت اسلامی در مدینه مسلمانان شاهد ان بودند در چنین فضایی است که حضرت  (ع) تصدی مدیریت جامعه اسلامی را میپذیرند اکراه اولیه حضرت  (ع) نه بر انصراف ایشان از حقانیت شان در این امر بلکه به دلیل اماده نبودن مسلمانان برای همراهی با حضرت  (ع) برای اجرای استراتژی ابتکاری ایشا ن بود .
حکومت علوی اگر چه زما ن زیادی دوام نیاورد اما به الگوی عملی از مدیریت اسلامی تبدیل شد که تا به امروز نویسندگا ن فعالان سیاسی ودولت مردان بسیاری بدان اسناد و رجوع مینمایند در واقع به احیا ء ابعادی از گفتمان اسلا می امنیت پرداخت که رسول خدا  ب هفراموشی سپرده شده بود در این گفتمان مشارکت مردمی تجدید و کنترل صاحبان قدرت وجود روحیه ی انتقادی ضرورت پاسخگویی حکومت ها و مانند ان مورد توجه قرار گرفته یک وجه از امنیت مطلوب امام  (ع) را ترسیم مینماید از سوی دیگر حضرت  (ع) بر جایگاه خطیر ملاحظات ایدیولوژیک  در استراتژی امنیتی اشاره دارند که با گزاره های از قبیل منابع دینی (قران و سنت ) در مقام حکومت داری قاطعیت در سیانت از اصول بنیادین شریعت قاطعیت در عمل و مانند ان شناسانده میشود (این اعثم کوفی 1380-390) حضرت علی   (ع) همزمان بینش و گفتمان عمومی جامعه را  اصلاح نموده وبا ذکر اصولی عملی در واقع تصویری از حکومت را که در ان قدرت به ابزاری برای اعمال فشار به مردم تبدیل میشود نقد نموده تصویری از حکومت عرضه کردند که شاخص بارز ان (عدم ترس مردم از قدرت سیاسی) است  به عبارت دیگر اطاعت مردم نه بر ترس بلکه بایدبر(رضایت)استوارباشد
یکى از اهداف هر حکومت ، تأمین امنیت شهروندان است. نگاه به امنیت ملّى از دیدگاه معصومان به ویژه آنها که حاکمیّت جامعه را در دست داشته‏اند همانند امیرالمؤمنین على‏علیه السلام بسیار مهم و راه‏گشا خواهد بود. امنیت یکى از مهم‏ترین دغدغه‏هاى امام على‏علیه السلام بوده است و در این راستا اقدامات امنیتى ، نظامى و سیاسى مهمى را انجام داده‏اند. در این نوشتار اشاره‏اى به برخى از این اقدامات شده است.
مهم ترین وظیفه هر نظام سیاسى ایجاد امنیّت در ابعاد گوناگون براى شهروندان خود است. حفظ جان شهروندان که امروزه از آن با عنوان امنیت ملى یاد مى‏شود، مهم‏ترین بُعد آن به شمار مى‏رود. این واژه اگر چه در صدر اسلام به کار نمى‏رفته، امّا اصل وجود آن همواره در دوره‏هاى مختلف تاریخى از جمله صدر اسلام و در میان حاکمان مسلمان وجود داشته‏است. شناخت دیدگاه و روش معصومان‏علیهم السلام در این‏باره مى‏تواند مانند دیگر جنبه‏هاى زندگى فردى و اجتماعى براى ما مفید باشد. آن‏چه در این نوشتار بدان اشاره مى‏شود چگونگى این مسئله از دیدگاه امام على‏ علیه السلام است. کسى که در زمان پیامبرصلى الله علیه وآله نزدیک‏ترین یار آن حضرت بوده و خود نیز دورانى هر چند کوتاه ، ریاست جامعه اسلامى را برعهده داشته است.