ترجمه لغات قران کریم در تفسیر شریف مجمع البیان ج17

جلد ‌17 صفحه ‌15 سطر ‌12
اعراب :  
فتصبح الارض : رفع فعل بخاطر آن است كه جواب استفهام نيست . بلكه منظور خبر است .
نظير قول شاعر :   ا لم تس‌کل الربع القديم فينطق       و هل يخبرنك اليوم بيداء سملق  
آيا از خانه و كاشانه كهن سوال نكردي كه نطق كند ؟ و آيا امروز بيابان هموار ترا خبر خواهد داد ؟ 

تفسير عمومي آيات ‌71 تا ‌75 سوره حج
جلد ‌17 صفحه ‌21 سطر ‌14
لغت :  
سطوة : ترساندن . 

جلد ‌17 صفحه ‌24 سطر ‌12
اعراب :  
حق جهاده : مفعول مطلق نوعي .  
من حرج : حرف جر زا‏ده است .  
ملة ابيكم : منصوب به اضمار فعل . يعني : اتبعوا ملة . . . يا به اضمار ” عليكم ” . تفسير عمومي آيات ‌12 تا ‌19 سوره مومنون
جلد ‌17 صفحه ‌35 سطر ‌15
اعراب :  
في قرار : صفت نطفه   علقه : حال از نطفه . همچنين ” مضغه ” و ” عظاما ”
لحما : مفعول دوم ” كسونا ”  
خلقا : مفعول مطلق  
من نخيل و اعناب : صفت براي ” جنات ” و همچنين ” لكم فيها فواكه كثيره ”
جلد ‌17 صفحه ‌35 سطر ‌12
لغت :  
سلالة : خلاصه اي كه از چيزي گرفته شده باشد .  
نطفه : آب قليل . گاهي هم به آب كثير گفته ميشود . 

جلد ‌17 صفحه ‌48 سطر ‌16
اعراب :  
ا يعدكم انكم اذا . . . انكم مخرجون : سيبويه گويد : ” ان ” دوم بدل است  از ” ان ” اول و بعقيده برخي براي تاکيد است . يا اينكه در محل رفع است به ” اذا ” . اذا متم . . . : در محل رفع و خبر ” ان ” 
تفسير عمومي آيات ‌62 تا ‌71 سوره مومنون
جلد ‌17 صفحه ‌62 سطر ‌16
لغت :  
وسع : توانا‏ي  
تكليف : به مشقت انداختن . البته تكليف خداوند ، براي انسان فايده دارد .  
غمر : پوشش ،
سختي جوار : فرياد زدن و كمك خواستن  
نكوص : عقب رفتن 
جلد ‌17 صفحه ‌62 سطر ‌22
اعراب :  
وسعها : مفعول دوم ” نكلف ”  
بالحق : اگر ” حق ” مصدر است ، حرف باء زا‏د است و اگر صفت است ، تقدير    آن
” بالحكم الحق ” است . مفعول ” ينطق ” حذف شده . 
هم لها عاملون : اين جمله در محل رفع و صفت ” اعمال ” است . 
مستكبرين : حال  
تنكصون : خبر ” كان ”  
سامرا : اسم جمع و حال . 
جلد ‌17 صفحه ‌67 سطر ‌11
لغت :  
خراج : خرج ، هزينه زندگي .  
استكانه : خضوع . 

تفسير عمومي آيات ‌91 تا ‌100 سوره مومنون
جلد ‌17 صفحه ‌75 سطر ‌15
لغت :  
همزه : به شدت راندن ، همزه شيطان ، راندن اوست مردم را به شدت بسوي   گناهان .   برزخ : فاصله ميان دو چيز . 
جلد ‌17 صفحه ‌75 سطر ‌19
اعراب :  
اذا لذهب : جواب است براي ” لو ” مقدر . ” اذا ” ميان ” لو ” و جوابش قرار گرفته و لغو است .  
اما تريني : ” ان ” شرطيه و آمدن ” ما ” بخاطر تاکيد فعل است .
جواب شرط :   ” فلا تجعلني ”   هي احسن : صله براي ” التي ” .   
ارجعون : خطاب جمع بخاطر اين است كه گاه خداوند در مورد خودش جمع بكار مي‌برد و منظور تعظيم است .  
من ورائهم و الي يوم : هر دو متعلق بيك چيزند .  
يوم يبعثون : مضاف و مضاف اليه . زيرا اسم زمان اضافه بفعل ميشود . 

جلد ‌17 صفحه ‌82 سطر ‌18
لغت :  
نفخ : دميدن شديد و رسيدن باد سموم بصورت .  
كلوح : بازماندن دهان و پيدا شدن دندانها .  
خسا : دور كردن . 
جلد ‌17 صفحه ‌82 سطر ‌22
اعراب :  
عامل در ” اذا ” و ” بينهم ” و ” يوم‌‏ذ ” خبر ” لا انساب ” است كه حذف شده .  
تلفح وجوههم النار : در محل نصب و حال و عامل آن ” خالدون ” است .  

تفسير عمومي آيات ‌111 تا ‌118 سوره مومنون
جلد ‌17 صفحه ‌88 سطر ‌12
اعراب :  
كم : در محل نصب و ” عدد ” تميز و منصوب است .  
قليلا : صفت مصدر محذوف
عبثا : حال يا مفعول له  
لا اله الا هو : حال و بهتر است كه جمله مستانفه باشد  
رب العرش : خبر مبتداي محذوف .  
لا برهان له به : صفت براي ” الها ” 
تفسير عمومي آيات ‌111 تا ‌118 سوره مومنون
جلد ‌17 صفحه ‌88 سطر ‌12
اعراب :  
كم : در محل نصب و ” عدد ” تميز و منصوب است .  
قليلا : صفت مصدر محذوف
عبثا : حال يا مفعول له  
لا اله الا هو : حال و بهتر است كه جمله مستانفه باشد  
رب العرش : خبر مبتداي محذوف .  
لا برهان له به : صفت براي ” الها ” 
تفسير عمومي آيات ‌1 تا ‌3 سوره نور
جلد ‌17 صفحه ‌94 سطر ‌1
لغت :  
سورة : اين كلمه از سور بناء به معني ارتفاع بنا يا به معني قسمتي از بناست .   بنابر اول ، به بخشي از قرآن سوره گفته شده ، بخاطر ارتفاع آن در نفوس و بنابر دوم سوره گفته شده ، بخاطر اينكه قسمتي از قرآن است .   برخي گويند : سوره منزلت و مقام شريف و عالي است .
نابغه گويد :   ا لم تر ان الله اعطاك سورة      تري كل ملك دونها يتذبذب
لانك شمس و الملوك كواكب    اذا طلعت لم يبد منهن كوكب  
آيا نمي‌بيني كه خداوند ترا منزلتي داده است كه هر پادشاهي در برابر آن بحيرت مي‌افتد ؟ علت اين است كه تو خورشيدي و شاهان ديگر ستارگانند . هرگاه خورشيد طلوع كند ، ستاره اي در آسمان ظاهر نميماند .  
فرض : ايجاب . فرق ميان فرض و وجوب اين است كه در وجوب ، واجب كننده لازم نيست . اما در فرض ، واجب كننده لازم است .  
جلد : زدن تازيانه .  
رافه : مهرباني و دلسوزي . 

تفسير عمومي آيات ‌4 تا ‌5 سوره نور
جلد ‌17 صفحه ‌98 سطر ‌9
اعراب :  
الذين يرمون : مرفوع و مبتدا  
الذين تابوا : منصوب به استثناء اگر شهادت فاذف را پس از توبه قبول كنيم ،   استثناء است از : ” لا تقبلوا لهم . . ” و اگر قبول نكنيم ، استثناء است از ” اولئک هم الفاسقون ”
جلد ‌17 صفحه ‌121 سطر ‌7
لغت :  
استيناس : كسب علم و آشنا‏ي . 

تفسير عمومي آيات ‌30 تا ‌31 سوره نور
جلد ‌17 صفحه ‌126 سطر ‌10
لغت :  
غض : كم كردن صدا و ديد .  
اربه : حاجت .  
اعراب :  
يغضوا : مجزوم و جواب شرط مقدر يا به تقدير لام امر . همچنين در ” يغضضن ” .  
ما ظهر : در محل نصب و بدل از ” من زينتهن ” حرف ” من ” بيانيه و جار و مجرور در محل نصب و حال است . 
جلد ‌17 صفحه ‌131 سطر ‌8
اعراب :  
انكحوا : يكي از مفعولهاي اين فعل بقرينه مفعول اول حذف شده است .  
منكم : در محل نصب و حال و همچنين ” من عبادكم و اما‏كم ” حرف ” من ” بيانيه است .
تفسير عمومي آيات ‌35 تا ‌38 سوره نور
جلد ‌17 صفحه ‌137 سطر ‌22
اعراب :  
نور السماوات : خبر ” الله ” به معني ” ذو نور ” يا به معني ” منور ” و ” السماوات ” مفعول آن .   
فيها مصباح : اين جمله در محل جر و صفت ” مشكاة ” است .
المصباح في زجاجة : در محل رفع و صفت ” مصباح ”  
الزجاجة کانها كوكب دري : اين جمله در محل جر و صفت ” زجاجه ” است .  
زيتونه : بدل از ” شجرة ” و بقيه صفت .  
نور علي نور : خبر مبتداء محذوف  
في بيوت : متعلق به محذوف و صفت ” مشكاة ”  
بغير حساب : در محل نصب و صفت مفعول محذوف . 

تفسير عمومي آيات ‌39 تا ‌40 سوره نور
جلد ‌17 صفحه ‌147 سطر ‌4
لغت :  
سراب : تصويري است از آب كه هنگام نيمروز و در شدت گرما از دور بچشم مي‌رسد و انسان خيال ميكند آب جاري است .  
قيعه : جمع ( قاع ) بيابان وسيع  
لجة البحر : موج عظيم دريا كه همچون ديواري مانع از ديدن ساحل مي‌شود . 
جلد ‌17 صفحه ‌151 سطر ‌4
اعراب :  
صافات : حال از ” الطير ”  
من السماء : ” من ” حرف ابتداء  
من جبال : ” من ” براي تبعيض . بدل از ” من السماء ” و ” فيها ” متعلق به محذوف   صفت ” جبال ”
من برد : ” من ” حرف جنس . متعلق به محذوف و صفت ” جبال ” و مفعول ” ينزل ” محذوف است .  
علي بطنه : در محل نصب و حال و همچنين ” علي رجلين ” و ” علي اربع ” كلمه هاي
” من ” به معني ” ما ” است . 
جلد ‌17 صفحه ‌150 سطر ‌15
لغت :  
ازجاء : سوق دادن  
ركام : متراكم  
ودق : باران 
خلال : جمع خلل ، فرجه ميان دو چيز  
برد : تگرگ  
سنا : درخشيدن 

تفسير عمومي آيات ‌47 تا ‌52 سوره نور
جلد ‌17 صفحه ‌156 سطر ‌15
لغت :  
اذعان : پذيرش سريع  
حيف : ستم  
فوز : بهره مند شدن از خير فراوان 

جلد ‌17 صفحه ‌161 سطر ‌13
اعراب :  
جهد ايمانهم : فعل محذوف و مصدر جانشين اسم فاعل و حال است .  
طاعة معروفة : مبتداست و خبر آن حذف شده . يعني : افضل لكم .  
يعبدونني : جمله مستانفه يا حال .

تفسير عمومي آيات ‌62 تا ‌64 سوره نور
جلد ‌17 صفحه ‌176 سطر ‌10
لغت :  
تسلل : خارج شدن نهاني .  
لواذ : مخالفت .  
اعراب :  
لواذا : حال .  
يوم : منصوب و عطف بر ” الان ” محذوف . در ” يوم يرجعون ” از خطاب به غيبت رجوع شده است . 
جلد ‌17 صفحه ‌182 سطر ‌13
اعراب :  
اكتتبها : در محل نصب و حال از ” اساطير ” به اضمار ” قد ” و ” اساطير ” خبر مبتداء محذوف .  
كيف : در محل نصب بنابر مصدريت يا حال . 
تفسير عمومي آيات ‌11 تا ‌20 سوره فرقان
جلد ‌17 صفحه ‌188 سطر ‌8
لغت :  
سعير : آتش شعله ور  
تغيظ : هيجان و جوشش  
مقرنين : افرادي كه به بند كشيده شده‌اند  
ثبور : هلاكت  
بور : هلاك شدگان . جمع با‏ئر 
اعراب :  
مكانا : ظرف براي ” القوا ”  
مقرنين : حال  
ثبورا : مفعول مطلق براي فعل محذوف  
هنا لك : ظرف زمان يا ظرف مكان  
كانت لهم جزاء و مصيرا : حال به تقدير ” قد ”  
لهم فيها ما يشاْون : حال از ” المتقون ”  
ما ارسلنا : مفعول آن محذوف .
اي رسلا   انهم لياکلون الطعام : مستثني از ” رسلا ” يعني ” ما ارسلنا رسلا الا هم ياکلون” . 
تفسير عمومي آيات ‌21 تا ‌30 سوره فرقان
جلد ‌17 صفحه ‌194 سطر ‌17
لغت :  
رجاء : اميدواري .  
لقاء : ديدار .  
عتو : سركشي .  
حجر : منع و در تنگنا قرار دادن . به حرام ” حجر ” گفته شده ، بخاطر اينكه   انسان محدود ميشود .   
هباء : غبار كه قابل گرفتن نيست .  
فلان : كنايه از مرد و ” فلانه ” كنايه از زن و چون بحيوان گفته شود ، الف ولام بر سرش درآيد . 
اعراب :  
يوم يرون الملا‏كة : عامل ” يوم ” معني ” لا بشري يوم‌‏ذ للمجرمين ” زيرا   دلالت بر ” يحزنون ” دارد .
” يومئذ ” تاکيد يوم . . .حجرا : مفعول دوم براي فعل مقدر . يعني ” جعل الله عليكم الجنة حجرا   محجورا ” .  
يومئذ خير : عامل ” يومئذ ” كلمه ” خير ” است .  
يوم تشقق : عامل ” يوم ” محذوف است .   الملك يومئذ : كلمه ” يومئذ ” متعلق به ” الملك ” است و ” الحق ” صفت   ” الملك ” است . و ” للرحمان ” خبر ” الملك ” است .  
يوم يعض : كلمه ” يوم ” منصوب به فعل محذوف يا عطف به ما قبل است .  
يقول : حال .  
يا ليتني : منادي محذوف است . يعني ” يا صاحبي ” .  
يا ويلتي : منادي مضاف به ياء متكلم بوده است . 
تفسير عمومي آيات ‌31 تا ‌40 سوره فرقان
جلد ‌17 صفحه ‌202 سطر ‌17
لغت :  
عدو : دشمن كينه توز .  
ترتيل : بيان كردن با استواري و فاصله  
تدمير : هلاك كردن   
رس : چاهي كه سنگ چيني نشده باشد .  
تتبير : هلاك كردن  
اعراب :  
هاديا و نصيرا : حال يا تميز  
جملة : حال  
احسن : مجرور و عطف بر ” الحق ”  
علي وجوههم : در محل نصب و حال  
و عادا و ثمود . . . : عطف بر ” جعلناهم ” يا بر ” اعتدنا ” 
مطر السوء : مفعول مطلق 
تفسير عمومي آيات ‌41 تا ‌50 سوره فرقان
جلد ‌17 صفحه ‌208 سطر ‌17
لغت :  
قبض : جمع كردن  
يسير : آسان  
سبات : استراحت  
نشر : پراكندن .   
اناسي : جمع انسان ( ياء عوض از نون است ) اناسين هم گفته اند . ممكن است جمع
” انسي ” باشد . مثل كرسي و كراسي .  
اعراب :  
ا هذا الذي بعث الله رسولا : عا‏د موصول محذوف است . ” رسولا ” حال است .  
ان كاد : مخففه از ” ان ” تقدير ضميرشان . لام در ” ليضلنا ” تاکيد است .  
كيف مد الظل : ” كيف ” حال از ضمير ” مد ” يا منصوب بنابر مصدريت .
الم تر : رويت قلبي است يا رويت به چشم .  
بشرا : حال از ” الرياح ” .  
مما خلقنا : در محل نصب و حال . 
تفسير عمومي آيات ‌51 تا ‌60 سوره فرقان
جلد ‌17 صفحه ‌215 سطر ‌6
اعراب :  
هذا عذب فرات : مبتداء و خبر در محل نصب و حال و همچنين ” ملح   اجاج ” ،
ذو الحال ” احد البحرين ” است .  
مبشرا و نذيرا : حال .  
من شاء : مستثني است و مستثني منه ” كم ” است .  
ان يتخذ : در محل نصب و مفعول ” شاء ” .  
الذي لا يموت : در محل جر يا نصب .  
الرحمان : مبتداء ( خبر آن فاس‌کل ) يا خبر مبتداء محذوف يا بدل از ضمير ” استوي ” يا فاعل ” استوي ” .
لغت :
مرج : خلط
عذب :گوارا
فرات : گوارا ترين آب
ملح اجاج : شوری زياد
نصب :خويشاوندی
صهر : دامادی

تفسير عمومي آيات ‌61 تا ‌70 سوره فرقان 
جلد ‌17 صفحه ‌220 سطر ‌17
لغت :  
خلفة : جانشين  
هون : سكينه و وقار  
غرام : شديدترين عذاب كه جدا نشود .  
اعراب :  
الذين يمشون : خبر براي ” عباد ” ممكن است خبر آن ” اولئک يجزون الغرفة ”   باشد . در اين صورت ” الذين يمشون ” صفت است .  
هونا : حال .  
سلاما : مفعول مطلق فعل محذوف .  
مستقرا و مقاما : تميز . مخصوص به ذم حذف شده است . 

تفسير عمومي آيات ‌71 تا ‌77 سوره فرقان
جلد ‌17 صفحه ‌228 سطر ‌12
لغت :  
قره : قرار و آرامش و خنكي چشم در وقت شادي .


جستجو