ویژگیهای انسان شایسته (3)

ویژگیهای انسان شایسته (3)

3. اصالت و نجابت خانوادگی

تبیین

مراد از اصالت و نجابت خانوادگی، برخورداری از اصل و ریشه پاک و شریف است. خانواده‌های اصیل و نجیب خانواده‌هایی هستند که عمری را در میان مردم با طاعت و بندگی خدا و با شرافت، پاکی، صداقت و امانت‌داری سپری کرده‌اند.

 

یکی از ویژگی‌های پاسدار شایسته، بودن وی از خانواده‌ای اصیل و نجیب است.

 

 

مستندات

الف – آیات

1. أَلَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَاءِ ™ تُؤْتِي أُكُلَهَا كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا وَيَضْرِبُ اللّهُ الأَمْثَالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ. (ابراهیم: 24-25)

آیا ندیدی خدا چگونه مثل زد به سخنی پاک که مانند درختی پاک، ریشه‌اش استوار و شاخه‌اش در آسمان است؟ [درختی که] میوه‌اش را هر دم به اذن پروردگارش می‌دهد و خدا مَثَل‌ها را برای مردم می‌زند؛ شاید که آنان پند گیرند.

2. وَاتَّبَعْتُ مِلَّةَ آبَآئِي إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَقَ وَيَعْقُوبَ مَا كَانَ لَنَا أَن نُّشْرِكَ بِاللّهِ مِن شَيْءٍ ذَلِكَ مِن فَضْلِ اللّهِ عَلَيْنَا وَعَلَى النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يَشْكُرُونَ. (یوسف:38)

و آیین پدرانم ابراهیم و اسحاق و یعقوب را پیروی کرده‌ام، برای ما سزاوار نیست که چیزی را شریک خداوند قرار دهیم. این از فضل خدا بر ما و بر مردم است، ولی بیشتر مردم سپاس‌گزاری نمی‌کنند.

در این آیه حضرت یوسف برای معرفی خود، به نیاکانش که انبیای الهی هستند تکیه می‌کند، تا هم اصالت خانوادگی‌اش و هم قداست دعوت خود را ثابت کند.

3. وَلَا تُطِعْ كُلَّ حَلَّافٍ مَّهِينٍ ™ هَمَّازٍ مَّشَّاء بِنَمِيمٍ ™ مَنَّاعٍ لِّلْخَيْرِ مُعْتَدٍ أَثِيمٍ™ عُتُلٍّ بَعْدَ ذَلِكَ زَنِيمٍ. (قلم: 10-13)

و از هر قسم خورنده فرومایه‌ای فرمان مبر [که] عیبجوست و برای خبرچینی گام بر می‌دارد، مانع خیر، متجاوز، گناه پیشه، گستاخ، [و] گذشته از آن بدنام و از ریشة ناپاک است.

برای زَنِیم در آیه شریف معانی مختلفی شده است، از جمله آنها کسی است که ریشه اصالت خانوادگی ندارد.[1]

ب- روایات

1. رسول خدا (ص) خطاب به امام علی (علیه‌السلام):

فَاصْطَفِ لِوَلَایَةِ أَعْمَالِکَ… مِنْ أَهْلِ الْبُیُوتَاتِ الصَّالِحَةِ أَهْلِ الدِّینِ وَ الْوَرَعِ فَإِنَّهُمْ أَکْرَمُ النَّاسِ أَخْلَاقاً وَ أَُشَدُّ لِأَنْفُسِهِمْ صَوْناً وَ إِصْلَاحاً وَ أَقَلُّ مِنَ الْْمَطَامِعِ إِشْرَافاً وَ أَحْسَنُ فِی عَوَاقِبِ الْأُمُورِ نَظَراً مِنْ غَیْرِهِمْ فَلْیَکُونَنَّ عُمّالُکَ وَ اَعْوانُکَ.[2]

برای سرپرستی کارهایت افرادی را … از خانواده‌های صالح و متدین و پرهیزکار برگزین؛ زیرا اینان از کرامت اخلاقی برخوردارند و بیشتر به اصلاح و صیانت از خویشتن می‌پردازند، طمع‌آنان کمتر و در سنجش عواقب کارها بیناترند؛ پس اینان بایستی کارگزاران و یاورانت باشند.

2. امام علی (علیه‌السلام):

لَایَنْفَعُ الْحُسْنُ بِغَیْرِ نَجَابَةٍ.[3]

حسن ظاهری بدون نجابت و اصالت خانوادگی سود ندهد.

3. آن حضرت در قسمتی از نامه‌اش به مالک اشتر توصیه می‌فرماید:

ثُمَّ الْصَقْ بِذَوِی الْمُرُوءَاتِ وَ الْأَحْسَابِ، وَ أَهْلِ الْبُیُوتَاتِ الصَّالِحَةِ، وَ السَّوَابِقِ الْحَسَنَة.[4]

سپس روابط خود را با افراد با شخصیت و اصیل و خاندان‌های صالح و خوش سابقه برقرار ساز.

ج- رهنمودها

مقام معظم رهبری:

1. خدای متعال شخصیت روحی و اخلاقی آن بزرگوار را در ظرفی تربیت کرد و به وجود آورد که بتواند آن بار عظیم امانت را بر دوش حمل کند. … به رسم خاندان‌های شریف و اصیل آن روز عربستان که فرزندان خودشان را به زنان پاکدامن و دارای اصالت و نجابت می‌سپردند تا آنها را در صحرا و در میان قبایل عربی پرورش دهند، این کودک عزیز چراغ خانواده را به یک زن اصیل نجیب به نام حلیمه سعدیّه – که از قبیله بنی سعد بود – سپردند.[5]

2. یک انسان اصیل نجیب خانواده‌داری که دارای نیاکان و خانوادة بسیار با شرافتی است، اگر کسی بخواهد از او نوکری بگیرد، به آسانی نمی‌توند؛ چون او به شرافت خانوادگی خود متکی است و حاضر نیست کارهای پست انجام دهد، راه این که بتوانند او را به کارهای پست وادار کنند و از او نوکری بی‌مزد و منت بگیرند، این است که شخصیت او را، خانواده او را، سابقة او را، هویت او را و تاریخ او را از یاد او ببرند تا فراموش کند کیست و چه شخصیتی دارد.[6]

š 9. اشتهار به دینداری و طرفداری خانواده از نظام

تبیین

مراد این است که شخص در اجتماع و میان مردم از سوابق مثبت خانوادگی در دین‌داری و طرفداری از اسلام، انقلاب و دستاوردهای آن به ویژه نظام مقدس جمهوری اسلامی برخوردار باشد.

مستندات

الف – آیات

1. وَمَنْ أَحْسَنُ دِينًا مِّمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لله وَهُوَ مُحْسِنٌ واتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَاتَّخَذَ اللّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلاً. (نساء: 125)

و دین چه کسی بهتر است از آن کس که خود را تسلیم خدا کرده و نیکوکار است و از آیین ابراهیم حقّ‌گرا پیروی نموده است؟ و خدا ابراهیم را دوست گرفت.

2. وَوَصَّى بِهَا إِبْرَاهِيمُ بَنِيهِ وَيَعْقُوبُ يَا بَنِيَّ إِنَّ اللّهَ اصْطَفَى لَكُمُ الدِّينَ فَلاَ تَمُوتُنَّ إَلاَّ وَأَنتُم مُّسْلِمُونَ. أَمْ كُنتُمْ شُهَدَاء إِذْ حَضَرَ يَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قَالَ لِبَنِيهِ مَا تَعْبُدُونَ مِن بَعْدِي قَالُواْ نَعْبُدُ إِلَهَكَ وَإِلَهَ آبَائِكَ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَقَ إِلَهًا وَاحِدًا وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ. (بقره: 132-133)

و ابراهیم و یعقوب، پسران خود را به همان [آیین] سفارش کردند؛ [و هر دو در وصیتشان چنین گفتند] «ای پسران من، خداوند برای شما این دین را برگزید، پس البته نباید جز مسلمان بمیرید.» آیا وقتی که یعقوب را مرگ فرا رسید، حاضر بودید؟ هنگامی که به پسران خود گفت: «پس از من، چه را خواهید پرستید؟» گفتند: «معبود تو و معبود پدرانت، ابراهیم و اسماعیل و اسحاق – معبودی یگانه – را می‌پرستیم و در برابر او تسلیم هستیم».

ب- روایات

1. پیامبر اکرم (ص) :

تَزَوَّجُؤا فِی الْحِجْزِ الصَّالِحِ فَانَّ الْعِرْقَ دَسَّاسٌ.[7]

در خانواده اصیل و شایسته ازدواج کنید، زیرا عرق (نطفه وژنها) تأثیر می‌گذارد.

2. امام باقر (علیه‌السلام) خطاب به جابر:

یَا جَابِرُأ یَکْتَفِی مَنِ انْتَحَلَ التَّشَیُّعَ أَنْ یَقُولَ بِحُبِّنَا أَهْلَ الْبَیْتِ فَوَ اللهِ مَا شِیعَتُنَا إِلَّا مَنِ اتَّقَی اللَّهَ وَ أطَاعَهُ وَ مَا کَانُؤا یُعْرَفُونَ یَا جَبِرُ إِلَّا بِالتَّوَاضُعِ وَ التَّخَشُّعِ و الْأَمَانَةِ وَ کَثْرَةِ ذِکْرِ اللَّهِ وَ الصَّوْمِ وَ الصَّلَاة وَ الْبِرِّ بِالْوَالِدَیْنِ وَ التَّعَاهُدِدِ لِلْجِیرَانِ مِنَ الْفُقَرَاءِ وَ أَهْلِ الْمَسْکَنَة وَ الْغارِمِینَ وَ الْأَیْتَامِ وَ صِدْقِ الْحَدِیثِ وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ وَ کَفِّ الْأَلْسُنِ عَنِ النَّاسِ إِلَّا مِنْ خَیْرِ وَ کَانُوا أَمَنَاءَ عَشَائِرِهِمْ فِی الْأشْیَاء.[8]

آیا همین اندازه کفایت می‌کند که منتسبین به تشیع سخن از دوستی ما خاندان به میان آورند؟ به خدا سوگند، شیعه نیست مگر کسی که تقوای الهی پیشه کند و از اوامر او اطاعت کند، و آنان شناخته نمی‌شوند مگر به فروتنی در برابر خداوند، امانت، کثرت ذکر خدا، کثرت نماز و روزه، نیکی به والدین، دستگیری همسایگان مستند و زمین‌گیر و بدهکار و یتیم. (و شناخته نمی‌شود مگر به) صداقت در گفتار و تلاوت قرآن وبازداری زبان از مردم مگر به نیکی، آنان امینان قبیله‌های خود هستند در اموالشان.

ج- رهنمودها

مقام معظم رهبری:‌

1. اگر دینداری و پایبندی به اصول نباشد، پای امنیت هم به شدت می‌لنگد.[9]

2. دین مانع وابستگی می‌شود، وقتی دینداری نبود، وابستگی آسان می‌شود.[10]

* 26. دوستدار ولی فقیه

تبیین

دوستدار ولی فقیه بودن؛ یعنی ارتباط عاطفی داشتن و عشق ورزیدن به او و پیروی کردن از وی و مقدم داشتن رأی و نظر ولی فقیه بر رأی خود.

مستندات

الف- آ‌یات

قُلْ إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ. ( آل عمران: 31)

بگو : اگر خدا را دوست دارید، از من پیروی کنید تا خدا دوستتان بدارد وگناهان شما را بر شما ببخشاید و خداوند آمرزندة مهربان است.

يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ. (اسراء: 71)

(ای رسول) به یاد آور روزی را که هر قومی را با امامشان بخوانیم.

در این آیه از محبت به غیر اولیای الهی نهی شده است؛ چرا که محبت به آنها، اطاعت از روش ایشان را در پی دارد.

ب- روایات

1. پیامبر اکرم (ص):‌

بُنِیَ الْإِسْلَامُ عَلَی خَمْسٍ الصَّلَاةِ وَ الزَّکَآةِ وَ الصَّوْمِ وَ الْحَجِّ وَ الْوَلَایَةِ وَ لَمْ یُنَادَ بِشَیْءٍ کَمانُودِیَ بِالْوَلَایَة.[11]

اسلام بر پنچ چیز بنا نهاده شده: نماز، زکات، روزه، حج و ولایت؛ و به چیزی مثل ولایت ندا داده نشده است.

بر این اساس دوستدار ولایت مبنای دینی استواری خواهد داشت.

2. امام صادق (علیه‌السلام) :

کُلُّ مَنْ لَمْ یُحِبَّ عَلَی الدِّینِ وَ لَمْ یُبْغِضْ عَلَی الدِّینِ فَلَا دِینَ لَه.[12]

هرکس که حُبّ و بغضش بر اساس دین نباشد، دین ندارد.

به سبب آنکه محبت به ولایت، آثار عملی از جمله حرکت آفرینی و پویایی، اطاعت‌پذیری، احساس آرامش، و امید به آینده را در پی دارد، پس نبودن محبت، نبودن دینداری را به دنبال خواهد داشت.

3. امام علی (علیه‌السلام):

إنَّ مَنِ ادَّعی حُبَّنا وَ هُوَ لا یَعْمَلُ بِقَوْلنا فَلَیْسَ مِنّا ولا نَحْنُ مِنْهُ.[13]

همانا کسی که مدع است ما را دوست دارد در حالی که به کلام ما عمل نمی‌کند نه او از ماست نه ما از او.

ج- رهنمودها

مقام معظم رهبری:

ولایت، یعنی پیوند و ارتباط تنگاتنگ و مستحکم و غیرقابل انفصال و انفکاک، جامعه اسلامی که دارای و لایت است، یعنی همه اجزای آن به یکدیگر و به آن محور و مرکز این جامعه – یعنی ولی – متصل است. لازمه همین ارتباط و اتصال است که جامعه اسلامی در درون خود یکی است و متحد و مؤتلف و متصل به هم است و در بیرون نیز اجزای مساعد با خود را جذب می‌کند و اجزایی را که با آن دشمن باشند، به شدت دفع می‌کند و با آن معارضه می‌نماید. یعنی «اشدائ علی الکفار رحماء بینهم»،‌لازمه ولایت و توحید جامعه اسلامی است.[14]

* 27. احترام و حمایت از علما و روحانیت اصیل

تبیین

مراد از علما و روحانیون اصیل، روحانیونی مجاهد، انقلابی و بصیرند که همواره در خط اسلام ناب، انقلاب و ولایت فقیه بوده، اکنون نیز در خط اسلام و ولایت، ثابت و استوارند.

مستندات

الف – آیات

1. يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ. (مجادله : 11)

تا خدا [رتبه] کسانی از شما را که گرویده و کسانی را که دانشمندند [برحسب] درجات بلند گرداند، و خدا به آنچه می‌کنید آگاه است.

2. إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ غَفُورٌ. (فاطر: 28)

از بندگان خدا تنها دانایانند که از او می‌ترسند. آری، خدا شکست ناپذیر آمرزنده است.

ب- روایات

1. امیر مؤمنان (علیه‌السلام):

مِنْ حَقِّ الْعَالمِ أنْ لَا یُکْثَرَ عَلَیْهِ السُّؤَالُ وَ لَا یُعَنَّتَ فِی الْجَوَابِ وَ لَا یُلَحَّ عَلَیْهِ إِذَا نَهَضَ وَلَا یُشَارَ إِلَیْهِ بِیَدٍ فِی حَاجَة وَ لَایُفْشَی لَهُ سِرٌّ وَلَا یُغْتَابَ عِنْدَهُ أَحَدٌ وَ یُعَظَّمَ کَمَا حَفِظَ أَمْرَ اللَّهِ وَ یَجْلِسَ الْمُتَعَلِّمُ أَمَامَهُ وَ لَایُعْرِضَ مِنْ طُولِ صُحْبَتِهِ وَ إِذَا جَاءهُ طَالِبُ عِلْمٍ وَ غَیْرُهُ فَوَجَدَهُ فِی جَمَاعَةٍ عَمَّهُمْ بِالسَّلَامِ وَ خَصَّهُ بِالتَّحِیَّةِ وَ لْیَحْفَظْ شَاهِداً وَ غَائِباً وَلْیَعْرِفْ لَهُ حَقَّهُ فَإِنَّ الْعَالِمَ أَعْظَمُ أَجْراً مِنَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ الْمُجَاهِدِ فِی سَبیلِ اللَّهِ فَإِذَا مَاتَ الْعَالِمُ ثُلِمَ فِی الْإِسْلَامِ ثُلْمَةٌ لَا یَسُدُّهَا إِلَّا خَلَفٌ مِنْهُ وَ طَالِبُ الْعِلْمِ یَسْتَغْفِرُ لَهُ کُلُّ الْمَلَائِکَة وَ یَدْعُو لَهُ مَنْ فِی السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ.[15]

از حقوق عالم و دانشمند این است که از او بسیار پرسش نکنند، و در پاسخ او را به مشقت و سختی نیندازند، و گاه بی حالی و کسالتش اصرار نورزند، و چون از جا برخاست جامه‌اش نگیرند، و در کاری (که خواهند او را نشان دهند) با دست به او اشاره نشود، و رازش را فاش نکنند، و پیش او پشت سرکسی بدنگویند، حرمت او را نگه دارند چنان که اوامر خدای را محترم می‌شمارند، و شاگرد و دانش‌آموز جز در پیش رویش ننشیند، و از بسیاری هم‌نشینی با او رو نگرداند(و ملال نگیرد) و چون آموزنده دانش یا دیگری نزد او آید و او را در گروه (و انجمنی) بیند به همگی سلام کند ولی او را در تحیت مخصوص گرداند (یعنی تنها به او سلام نکند، ولی برای احترام او پس از اینکه به همه سلام کرد در تحیت او را مخصوص کند) و در حضور و نهان (حرمت) او را نگهدارد و حقش را بشناسد؛ زیرا که عالم در پاداش از روزه‌داری که شبها (به عبادت) روی پا بایستد و در راه خدا جهاد کند بزرگ‌تر و بالاتر است، و هرگاه دانشمند بمیرد رخنه‌ای در اسلام پدید آید که چیزی جز جانشین او (در علم و دانش) آن را پر نکند، و آن کس که دانش بیاموزد فرشتگان برایش آمرزش خواهی کنند، و آنچه در زمین و آسمان است برای او دعا کند.

ج- رهنمودها

مقام معظم رهبری:‌

1. رعایت احترام علماء اعلام و مراجع عظام دامت برکاتهم بر همه واجب است.[16]

2. آبروی روحانیت،‌آبروی اسلام و انقلاب – به خصوص آبروی امام است.[17]

3. اولین وظیفة ما این است که این نقش روحانیت اصیل را جدی بگیریم.[18]

* 28. حضور در مساجد، هیأت‌های مذهبی و مناسبت‌های انقلاب

تبیین

مراد این است که شخص در مساجد، هیأت‌های مذهبی و مجالس عزاداری امام حسین (علیه‌السلام) و مناسبت‌‌های انقلاب مانند راهپیمایی‌های روز قدس، 22 بهمن و غیر آن، و نیز در انتخابات حضوری فعال داشته باشد.

مستندات

الف- ‌آیات

1. إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلاَةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلاَّ اللّهَ فَعَسَى أُوْلَئِكَ أَن يَكُونُواْ مِنَ الْمُهْتَدِينَ. (توبه : 18)

مساجد خدا را تنها کسانی آباد می‌کنند که به خدا و روز بازپسین ایمان آورده و نماز برپا داشته و زکات داده و جز از خدا نترسیده‌اند، پس امید است که اینان از راه‌یافتگان باشند.

2. … هُوَ الَّذِيَ أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَبِالْمُؤْمِنِينَ. (انفال: 62)

خدا بود که تو را با یاری خود و مؤمنان نیرومند گردانید. از این آیه استفاده می‌شود که مردم، پشتیبان رهبرند و چنانچه آماده و حاضر در صحنه باشند و لطف خدا شامل شود، همة توطئه‌های دشمن خنثی می‌شود.

3. ذَلِكَ وَمَن يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَى الْقُلُوبِ. (حج: 32)

این است [فرایض خدا] و هرکس شعایر خدا را بزرگ دارد در حقیقت، آن [حاکی] از پاکی دل‌هاست.

ب- روایات

1. امام باقر (علیه‌السلام) :

مَنْ تَرَکَ الْجَمَاعَةَ رَغْبَةً عَنْهَا وَ عَنْ جَمَاعَةِ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ صَلَاة لَهُ.[19]

هرکس نماز جماعت را بی‌جهت و از روی بی‌اعتنایی به آن و جماعت مؤمنان ترک کند نمازش پذیرفته نیست.

2. و نیز:

صَلَاةُ الْجُمُعَةِ فَرِیضَةٌ وَ الِاجْتِمَاعُ إِلَیْهَا فَرِیضَةٌ مَعَ الْإِمَامِ فَإِنْ تَرَکَ رَجُلٌ مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ ثََلَاثَ جَمَعِ فَقَدْ تَرَکَ ثَلَاث فَرَائِضَ وَ لَا یَدَعُ ثَلَاثَ فَرَائِضَ مِنْ غَیْرِ عِلَّة إِلَّا مُنَافِقٌ.[20]

نماز جمعه با وجود امام واجب است و اگر مردی بی‌عذر در سه جمعه آن را ترک کرده است و سه فریضه را ترک نکند مگر منافق.

ج- رهنمودها

امام خمینی (قدس سره) :

امام حسین با عده کم همه‌چیزش را فدای اسلام کرد؛ مقابل یک امپراتوری بزرگ ایستاد و «نه» گفت؛ هر روز باید در هر جا این «نه» محفوظ بماند. و این مجالسی که هست مجالسی است که دنبال همین است که این «نه» را محفوظ بدارد. بچه‌ها و جوان‌های ما خیال نکنند که مسأله، مسأله «ملتِ گریه» است! این را دیگران القا کردند به شماها که بگویید «ملت گریه»! آنها از همین گریه‌‌ها می‌ترسند، برای اینکه گریه‌ای است که گریه‌ بر مظلوم است؛ فریاد مقابل ظالم است. دسته‌هایی که بیرون می‌آیند. مقابل ظالم هستند؛ قیام کرده‌اند. اینها را باید حفظ کنید. اینها شعائر مذهبی ماست که باید حفظ بشود. اینها یک شعائر مذهبی ماست که باید حفظ بشود. اینها یک شعائر سیاسی است که باید حفظ بشود. بازیتان ندهند این قلمفرساها! بازیتان ندهند این اشخاصی که با اسماء مختلفه و با مرام‌های انحرافی می‌خواهند همه‌چیز را از دستتان بگیرند. و اینها می‌بینند که این مجالس، مجالس روضه، ذکر مصایب مظلوم و ذکر جنایات ظالم، در هر عصری [مظلومان را] مقابل ظالم قرار می‌دهد. اینها ملتفت نیستند که اینها خدمت دارند می‌کنند به این کشور؛ خدمت دارند می‌کنند به اسلام.[21]

مقام معظم رهبری :

شما جوانان عزیز بدانید، در هرجایی که یک تظاهرات اسلامی یا انقلابی یا دینی از خودتان نشان می‌دهید، وقتی در مجالس دعا شرکت می‌کنید، وقتی در مجامع اعتکاف شرکت می‌کنید، وقتی در تظاهرات بیست و دوم بهمن شرکت می‌کنید، وقتی در روز قدس شرکت می‌کنید، وقتی مسئولان کشور مثل رئیس جمهور و دیگران را مورد احترام قرار می‌دهید – از هر حرکتتان که نشان دهندة دینداری و علاقه‌مندی شما به انقلاب باشد، منافقین به خودشان می‌لرزند و ناراحت می‌شوند.![22]

* 29. خوش برخوردی با مردم و دستگیری از مردم

تبیین

مقصود، برخورداری از ویژگی‌ها و صفات ارزشمندی است که انسان در برخورد با دیگران از خود بروز می‌دهد. گشاده‌رویی، فروتنی، خوش‌زبانی، احترام به اشخاص، گره‌گشایی و دستگیری از مردم و مانند اینها از مصادیق خوش برخوردی به شمار می‌روند.

مستندات

الف- آیات

1. فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ… .(آل عمران: 159)

از پرتو رحمت الهی در برابر آنها نرم (و مهربان) شدی و اگر خشن و سنگدل بودی از اطراف تو پراکنده می‌شدند بنابراین آنها را عفو کن و برای آنها طلب آمرزش نما.

2. قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً. (بقره: 83)

با مردم به زبان خوش تکلم کنید.

ب- روایات

1. امیر مؤمنان علی (علیه‌السلام):

إِنَّ الْبِرَّ وَ حُسْنَ الْخُلْقِ یَعْمُرانِ الدِّیارَ وَ یَیدانِ فِی الْأَعْمارِ.[23]

نیکوکاری و خوش‌خلقی، سرزمین‌ها را آباد می‌کند و بر عمرها می‌افزاید.

2. امام صادق (علیه‌السلام):‌

لا عَیْش اهْنَأُ مِنْ حُسْنِ الْخُلْقِ.[24]

هیچ زندگانی‌ای گواراتر از خوش‌اخلاقی نیست.

3. و نیز:

اَلْماشی فی حاجَةِ أخیهِ کَالسَّاعی بَیْنَ الصَّفا وَالْمَرْوَةِ وَ قاضی حاجَتِهِ کَالْمُتَشَحِّطِ بِدَمِهِ فی سبیلِ اللهِ یَوم بَدْرٍ وَ أحُدِ.[25]

کسی که در پی حاجت برادرش برود مثل کسی است که سعی صفا و مروه کند و اگر حاجتش را تأمین کند مانند کسی است که روز بدر و اُحُد در راه خدا در خون خود غلتیده است.

ج – رهنمودها

امام خمینی (قدس‌سره) :

باید اخلاق اسلامی، آداب اسلامی درست مراعات بشود، همان‌طوری که شیوة ائمه ما و اولیای خدا و انبیای خدا بوده است که خودشان را خدمتگزار مردم می‌دیدند و با حسن معاشرت و با رفتار انسانی، با رفتار الهی رفتار می‌کردند و کارهایی را که باید انجام بدهند، با همین حسن رفتار انجام می‌دهند و شما هم بندگان همان خدا و امت همان پیغمبر و شیعه همان امیر‌المؤمنین هستید و شیوه‌های شما باید به همان‌طور باشد.[26]

مقام معظم رهبری:

در نظام اسلامی، رابطه اخلاقی با مردم، رابطه مخصوصی است؛ مردم را در همه کارها مالک و صاحب امر دانستن، یک مُراجع را مزاحم ندانستن. شما برادران عزیزی که در بخش‌های گوناگون دولتی و قوه قضاییه مشغول کار هستید، یکی از اولین تعلیماتتان به زیردستان و چیزی که از آن مؤاخذه می‌کنید، باید رفتار خوش با مردم باشد. حقیقتاً مردم صاحب قضیه‌اند. حقیقتاً مردم ولی نعمت‌ما و کارگزاران این نظام هستند. این، تعارف نیست. بعضی خیال می‌کنند، امام که این حرف‌ها را می‌زدند، تعارف می‌کردند!.[27]

š 10. تقید پدر به کسب در‌آمد حلال

تبیین

مراد، برخورداری از شغل سالم و ‌آبرومند و مورد نیاز جامعه و به تبع آن التزام و اهتمام پدر (سرپرست) خانواده است برای به دست آوردن درآمدهایی که شرع مقدس اسلام آنها را روا و مجاز شمرده است. این مسئله افزون بر مستندات شرعی از پشتوانه منطقی و عقلانی نیز برخوردار است.

مستندات

الف- آیات

1. يَا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُواْ مِمَّا فِي الأَرْضِ حَلاَلاً طَيِّباً وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ. (بقره: 168)

ای مردم، از آنچه در زمین است حلال و پاکیزه را بخورید، و از گام‌های شیطان پیروی نکنید که او دشمن آشکار شماست.

2. يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَأْكُلُواْ أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إِلاَّ أَن تَكُونَ تِجَارَةً عَن تَرَاضٍ… .(نساء: 29)

ای کسانی که ایمان آورده‌اید، اموال همدیگر را به ناروا مخورید، مگر‌آنکه داد و ستدی با تراضی یکدیگر، از شما [انجام گرفته] باشد.

3. … وَأَحَلَّ اللّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا… .(بقره: 275)

و خداوند داد و ستد را حلال و ربا را حرام گردانیده است.

ب- روایات

1. پیامبر اکرم (ص):‌

طَلَبُ الْحَلَالِ فَرِِیضَةٌ عَلَی کُلَّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ.[28]

به دست آوردن مال حلال (برای تأمین و گذران زندگی) بر هر مرد و زن مسلمانی واجب است.

2. همان حضرت (ص) :

مَنْ سَعی عَلی عَیالِهِ مِنْ حِلِّهِ فَهُوَ کَالْمُجاهِدِ فی سَبیلِ اللَّهِ مَنْ طَلَبَ الدُّنْیا حَلالاً فی عِفافٍ کانَ فی دَرَجةِ الشُّهداءِ.[29]

هرکس که از راه حلال برای خانواده‌اش بکوشد، چون مجاهد راه خداست و هرکه دنیا را از راه مشروع و پاکدستی به دست آورد، در رتبه شهدا قرار دارد.

3. امام علی(علیه‌السلام) در توصیف پارسیان :

فَمِنْ عَلَامَة أَحَدِهِمْ أَنَّکَ تَرَی لَهُ قُوَّة فِی دِینٍ… وَ طَلَباً فِی حَلَالٍ.[30]

از نشانه‌های یکی از پرهیزکاران این است که او را این گونه می‌بینی: در دینداری نیرومند است… و در جست‌وجوی کسب حلال می‌باشد.

ج- رهنمودها

مقام معظم رهبری:

به کسانی که مال زیاد دارند غطبه‌ نخور. این از آن دردهای مبتلا به ماست که کم‌و بیش در زندگی بعضی افراد ضعیف‌النفوس جریان دارد و آنها به خاطر خانه‌های عالی و تجملات فراوان و مراکب زیاد غبطه می‌خورند! «فان مع کثرة المال تکثر الذنوب لواجب الحقوق».[31] مال که زیاد شد، حقوق هم زیاد می‌شود و به همین خاطر گناهان هم زیاد می‌شوند. معلوم می‌شود که وقتی حقوق زیاد شد، انسان نمی‌تواند آن را ادا کند، والا اگر می‌توانست ادا کند، گناهی در کار نبود. این در صورتی است که مال از حلال کسب شده باشد. اگر از حرام بود، شکل بدتری خواهد داشت. البته یک احتمال هم وجود دارد و آن این است که اشارة حدیث به کثرت مال از طریق حرام باشد؛ یعنی انسان وقتی که مال کسب می‌کند که از طریق حلال نیست، حقوق زیادی را باید پامال کرده باشد تا مال زیادی به دست آورد.[32]

* 30. پاک‌دستی در کسب و کار

تبیین

پاکدستی در کسب و کار؛ یعنی پاکیزه بودن دست از آلودگی به اموال و دارایی و کارهای حرام و نامشروع در کسب وکار. وقتی گفته می‌شود: فلانی پاک دست است؛ یعنی، دست‌های او به حرام و گناه آلوده نیست.

مستندات

الف- آیات

1. وَ یَا قَوْمِ أَوْفُؤا الْمِکْیَالَ وَ الْمِیزَانَ بِالْقِسْطِ وَ لاَ تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیَاءهُمْ. (هود: 85)

و ای قوم من! پیمانه و وزن را با عدالت، تمام دهید و بر اشیاء (و اجناس) مردم، عیب نگذارید و از حق آنان نکاهید.

2. وَأَوْفُوا الْكَيْلَ إِذا كِلْتُمْ وَزِنُواْ بِالقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِيمِ. (اسراء: 35)

و هنگامی که پیمانه می‌کنید، حق پیمانه را ادا کنید و با ترازوی درست وزن کنید.

3. وَيْلٌ لِّلْمُطَفِّفِينَ الَّذِينَ إِذَا اكْتَالُواْ عَلَى النَّاسِ يَسْتَوْفُونَ وَإِذَا كَالُوهُمْ أَو وَّزَنُوهُمْ يُخْسِرُونَ. (مطفیین: 1-3).

وای بر کم‌فروشان، آنان که وقتی برای خود پیمانه کنند، حق خود را به طور کامل می‌گیرند؛ اما هنگامی که می‌خواهند برای دیگران پیمانه یا وزن کنند، کم می‌گذارند.

ب- روایات

1. رسول خدا (ص) :

لَا تَزُولُ قَدَمُ عَبْدٍ یَوْمَ الْقِیَامَة حَتَّی یُسْأَلَ عَنْ أَرْبَعِ عَنْ جَسَدِةِ فِیمَا أَبْلَاهُ وَ عَنْ عُمُرِهِ فِیمَا أَفْنَاهُ وَ عَنْ مَالِهِ مِمَّا اکُتَسَبَهُ وَ فِیمَا أَنْفَقَهُ وَ عَنْ حُبِّنَا أَهْلَ الْبَیْتِ.[33]

در روز قیامت، قدم بنده‌ای از جای اولیه برداشته نمی‌شود تا اینکه چهار چیز از او سؤال شود: از جسدش در چه راه یا جایی آن را فرسوده است، از عمرش در چه نابودش کرده است، از مالش که از کجا کسب و در چه راهی خرج کرده است، و از محبت ما اهل بیت.

2. و نیز آن حضرت (ص) خطاب به ابوذر :

یَا أبَاذَرِّ مَنْ لَمْ یُبَالى مِنْ أَیْنَ اکْتَسَبَ الْمَالَ لَمْ یُبَالِ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مِنْ ایْنَ أدْخَلَهُ النَّار.[34]

ای ابذر کسی که باکش نباشد از کجا مال بدست آورده خدا هم باکی ندارد که از کجا او را وارد آتش کند.

3. و نیز:

مَنِ اکْتَسَلَ مَالاً مِنْ غَیْرِ حِلِّهِ کَانَ زَادَهُ إِلَی النَّارِ.[35]

هرکس مالی حرام کسب کند آن مال توشه راه جهنّم او خواهد بود.

™ 11. رعایت حجاب و ظواهر اسلامی در خانواده‌

تبیین

مراد این است که اعضای خانواده اعم از پدر و مادر و برادران و خواهران – به تعظیم شعایر اسلامی و انجام واجبات به ویژه نماز، حجاب و غیر اینها ملتزم باشند، به مستحبات اهمیت بدهند و از گناهان به ویژه گناهان بزرگ اجتناب کنند.

مستندات

الف – آیات

1. يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِن جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَن يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا. (احزاب: 59)

ای پیامبر، به زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو که چادر خود را بر خود فرو پوشند. این مناسب‌تر است، تا شناخته شوند و مورد آزار واقع نگردند. و خدا آمرزنده و مهربان است.

2. الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُم بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ™ أُوْلَئِكَ عَلَى هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ. (لقمان: 4-5)

آنان که نماز می‌گزارند و زکات می‌دهند و به آخرت یقین دارند. اینان از جانب پروردگارشان هدایت یافته‌اند و اینان رستگارند.

3. وَالَّذِينَ صَبَرُواْ ابْتِغَاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُواْ الصَّلاَةَ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلاَنِيَةً وَيَدْرَؤُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُوْلَئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ™ جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَالمَلاَئِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِم مِّن كُلِّ بَابٍ. (رعد: 22-23)

آنان که به طلب ثواب پروردگار خویش صبر پیشه کردند. و نماز گزاردند و در نهان و آشکار از آنچه به آنها روزی داده‌ایم انفاق کردند و بدی را به نیکی دفع می‌کنند. سرای آخرت خاص آنان است. بهشت‌های جاویدان آنها و هرکه نیکوکار بوده است، از پدران و همسران و فرزندانشان، بدان داخل شوند و فرشتگان از هر در به نزدشان آیند.

ب- روایات

1. امام سجاد (علیه‌السلام ):

مَنْ عَمِلَ بِمَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَیْهِ فَهُوَ مِنْ خَیْرِ النَّاسِ.[36]

هرکس به واجبات الهی عمل کند از بهترین مردم است.

2. در حدیث قدسی به نقل از امام صادق (علیه‌السلام):

مَا تَحَبَّبَ إِلَیَّ عَبْدِی بِأَحَبَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَیْهِ.[37]

هیچ عبادتی به اندازه ادای واجبات، بنده‌ام را نزد من محبوب نمی‌سازد.

3. امام صادق (علیه‌السلام):

طُوبَی لِمَنُ کَانَتْ اُمُّهُ عَفِیفَةً.[38]

خوشبخت است کسی که مادرش پاکدامن باشد.

4. و نیز همان حضرت (علیه‌السلام) :

فَرْضٌ عَلَی الْبَصَرِ أنْ لا یَنْظُرَ إلی ما حَرَّمَ اللهُ عَلَیْهِو یُعْرِضَ عَمَّا نَهَی اللهُ عَنْهُ مِمّا لا یَحِلُّ لَهُ و هُؤَ عَمَلُهُ وَ هُوَ مِنَ الایمان.[39]

برچشم واجب است که به آنچه خدا بر او حرام کرده ننگرد و از آنچه بر او حلال نیست اعراض کند و ایمان و وظیفه چشم این است.

ج – رهنمودها

مقام معظم رهبری :

باید مسائل ارزشی اسلام در جامعه ما احیاء بشود. مثلاً مسأله حجاب، یک مسأله ارزشی است. مسأله حجاب، مسأله‌ای است که اگر چه مقدمه‌ای است برای چیزهای بالاتر، اما خود یک مسأله ارزشی است. ما که روی حجاب این قدر مقیدیم، به خاطر این است که حفظ حجاب به زن کمک می‌کند تا بتواند به آن رتبه معنوی عالی خود برسد و دچار آن لغزشگاه‌های بسیار لغزنده‌ای که سر راهش قرار داده‌اند، نشود.[40]

* 31. رعایت پوشش شرعی مادر و خواهران

تبیین

مراد آن است که مادر و خواهران انسان مکتبی همه بدن خود جز صورت و دو دست را از نامحرمان بپوشانند.

مستندات

الف – آیات

1. يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِن جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَن يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا. (احزاب: 59)

ای پیامبر، به زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو که چادر خود را بر خود فرو پوشند. این مناسب‌تر است، تا شناخته شوند و مورد آزار واقع نگردند. و خدا آمرزنده و مهربان است.

2. وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ… . (نور: 31)

و به زنان مؤمن بگو که چشمن خویش فروگیرند و شرمگاه خود نگه دارند و زینت‌های خود را جز آن مقدار که پیداست آشکار نکنند و مقنعه‌های خود را تا گریبان فروگذارند.

3. وَالْقَوَاعِدُ مِنَ النِّسَاءِ اللَّاتِي لَا يَرْجُونَ نِكَاحًا فَلَيْسَ عَلَيْهِنَّ جُنَاحٌ أَن يَضَعْنَ ثِيَابَهُنَّ غَيْرَ مُتَبَرِّجَاتٍ بِزِينَةٍ وَأَن يَسْتَعْفِفْنَ خَيْرٌ لَّهُنَّ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ. (نور: 60)

پیر زنان که دیگر امید شوی کردنشان نیست، بی‌آنکه زینت‌های خود را آشکار کنند، اگر چادر خویش بنهند مرتکب گناهی نشده‌اند. و خودداری کردن برایشان بهتر است و خدا شنوا و داناست.

ب- روایات

امیر مؤمنان (علیه‌السلام) :

قَالَ رَجُلٌ لِرَسُولِ اللَّهِ (ص) یَا رَسُولَ اللَّهِ أَخْتیِ تَکْشِفُ شَعْرَها بَیْنَ یَدَیَّ قَالَ لَا… .[41]

مردی به رسول خدا (ص) گفت: ای رسول خدا! خواهر من گیسوان خود را جلوی من آشکار می‌کند. حضرت فرمود: این کار را نکند… .

ج- رهنمودها

امام خمینی (قدس‌سره) :

زن باید بدن و موی خود را از مرد نامحرم بپوشاند، بلکه احتیاط واجب آن است که بدن خود را از پسری هم که بالغ نشده ولی خوب و بد را می‌فهمد و به حدی رسیده که مورد نظر شهوانی است، بپوشاند.[42]

مقام معظم رهبری :

اخلاق اسلامی در روابط زن و مرد – به خصوص در داخل خانواده – باید مورد توجه قرار بگیرد. البته مسأله حجاب خیلی مهم است. من مسألة حجاب را واقعاً مهم می‌دانم. اهمیت مسأله حجاب در جاهای با واسطه‌ای خودش را نشان می‌دهد؛ از جمله در مسأله خانواده خودش را نشان می‌دهد.[43]

* 32. رعایت ظواهر اسلامی پدر و برادران

تبیین

مراد این است که پدر و مادر و برادران انسان مکتبی به انجام واجبات و ترک محرمات ملتزم باشند و نیز به انجام مستحبات اهمیت دهند؛ به این معنا که هنگام نماز آنها را ببینند که نماز می‌خوانند، در ماه مبارک رمضان ببینند که روزه می‌گیرند، آنها را در حال ارتکاب به گناه نبینند؛ حضور آنان در مسجد، نماز جمعه و احترام آنها به شعایر اسلامی و ظواهر دین مشاهده شود.

مستندات

الف – آیات

1. الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُم بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ™ أُوْلَئِكَ عَلَى هُدًى مِّن رَّبِّهِمْ وَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ. (لقمان: 4-5)

آنان که نماز می‌گزارند و زکات می‌دهند و به آخرت یقیقن دارند. اینان از جانب پروردگارشان هدایت یافته‌اند و اینان رستگارند.

2. وَالَّذِينَ صَبَرُواْ ابْتِغَاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُواْ الصَّلاَةَ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلاَنِيَةً وَيَدْرَؤُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُوْلَئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ™ جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَالمَلاَئِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِم مِّن كُلِّ بَابٍ. (رعد: 22-23)

آنان که به طلب ثواب پروردگار خویش صبر پیشه کردند. و نماز گزاردند و در نهان و آشکار از آنچه به آنها روزی داده‌ایم انفاق کردند و بدی را به نیکی دفع می‌کنند. سرای آخرت خاص آنان است. بهشت‌های جاویدان آنها و هرکه نیکوکار بوده است، از پدران و همسران و فرزندانشان، بدان داخل شوند و فرشتگان از هر در به نزدشان آیند.

ب- روایات

امیر مؤمنان علی (علیه‌السلام) :

فَوَلِّ مِنْ جُنُودِکَ اَنْصَحَهُمْ فی نَفْسِکَ لِللهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِإِمامِکَ وَ … ثُمَّ الْصَقْ بِذَوِی الْمُرُوءاتِ وَالْأَحْسابِ وَ اَهْبِ الْبُیُوتاتِ الصّالِحَةِ وَ السَّوابِقِ الْحَسَنَةِ.[44]

پس از سپاهیان خود کسی را بگمار که خیرخواهی وی برای خدا و رسولش و امام خود بیشتر باشد… سپس از آنانی برگزین که گوهری نیک دارند و از خاندانی پارسایند و از سابقه‌ای نیکو برخوردارند.

™ 12. رعایت حجاب و ظواهر اسلامی در همسر و فرزندان

تبیین

حجاب یعنی پوشش شرعی بانوان؛ ظواهر اسلامی یعنی جلوه‌های ظاهری، بخش آشکار یا بیرونی از اسلام و مسلمانی مانند نماز و دیگر واجبات و از جمله حجاب.

مستندات

الف- آیات

1. يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِن جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَن يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا. (احزاب: 59)

ای پیامبر، به زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو که چادر خود را بر خود فرو پوشند. این مناسب‌تر است، تا شناخته شوند و مورد آزار واقع نگردند. و خدا آمرزنده و مهربان است.

2. وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ… . (نور: 31)

و به زنان مؤمن بگو که چشمان خویش فروگیرند و شرمگاه خود نگه دارند و زینت‌های خود را جز آن مقدار که پیداست آشکار نکنند و مقنعه‌های خود را تا گریبان فروگذارند.

3. وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِسْمَاعِيلَ إِنَّهُ كَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَكَانَ رَسُولًا نَّبِيًّا™ وَكَانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ وَكَانَ عِندَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا. (مریم: 54-55)

و در این کتاب اسماعیل را یاد کن. او درست قول و فرستاده‌ای پیامبر بود، و خاندان خود را به نماز و زکات امر می‌کرد و نزد پروردگارش شایسته و پسندیده بود.

ب- روایات

1. امام علی (علیه‌السلام ) درباره سخت‌گیری در پوشش زنان به فرزندش فرمود:

وَ اکْفُفْ عَلَیْهِنَّ مِنْ أبْصَارِهِنَّ بِحِجَابِکَ إِیَّاهُنَّ فَإِنَّ شِدَّة الْحِجَابِ أبْقَی عَلَیْهِنَّ.[45]

در پرده حجاب نگاهشان دار، تا نامحرمان را ننگرند، زیرا که سخت‌گیری در پوشش، عامل سلامت و استواری آنان است.

2. مردی نابینا پس از اجازه گرفتن، وارد منزل حضرت زهرا(علیها‌السلام) شد. پیامبر(ص) مشاهده فرمود که حضرت زهرا (علیها‌السلام) برخاست، فرمود:

دخترم! این مرد نابیناست. پاسخ داد: پدر! اگر او مرا نمی‌بیند، من که او را می‌بینم!

رسول خدا پس از شنیدن سخنان دخترش فرمود:

شهادت می‌دهم که تو پارة تن من هستی.[46]

ج- رهنمودها

مقام معظم رهبری درباره حجاب کامل می‌فرماید:

به نظر ما… چادر بهترین نوع حجاب است؛ یک نشانه ملی ماست؛ هیچ اشکالی هم ندارد؛ هیچ منافاتی با هیچ نوع تحرکی هم در زن ندارد. اگر واقعاً بنای تحرک و کار اجتماعی و کار سیاسی و کار فکری باشد، لباس رسمی زن می‌تواند چادر باشد و – همان‌طور که عرض کردم – چادر بهترین نوع حجاب است.[47]

* 33. رعایت پوشش شرعی همسر و دختران

تبیین

مراد آن است که همسر و دختران انسان مکتبی همه بدن خود – جز صورت و دو دست – را از نامحرمان بپوشانند.

مستندات

الف – آیات

1. يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِن جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَن يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا. (احزاب: 59)

ای پیامبر، به زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو که چادر خود را بر خود فرو پوشند. این مناسب‌تر است، تا شناخته شوند و مورد آزار واقع نگردند. و خدا آمرزنده و مهربان است.

2. وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ… . (نور: 31)

و به زنان مؤمن بگو که چشمن خویش فروگیرند و شرمگاه خود نگه دارند و زینت‌های خود را جز آن مقدار که پیداست آشکار نکنند و مقنعه‌های خود را تا گریبان فروگذارند.

ب- روایات

1. اسماء دختر ابی بکر بر رسول خدا (ص) وارد شد، در حالی که لباس نازکی بر تن داشت. رسول خدا(ص) از او روی گردانید و فرمود:

یَا أَسْمَاءُ أَنَّ الْمَرْأَة إِذَا بَلَغَتِ الْمَحِیضَ لَمْ یَصْلُحْ لَهَا أَنْ یُرَی مِنْهَا إِلَّا هَذَا وَ هَذَا وَ أشَارَ إِلَی وَجْهِهِ وَ کَفَّیْهِ.[48]

ای اسماء! زن وقتی به سن بلوغ رسید، شایسته نیست بدن او دیده شود، مگر این و این، سپس پیامبر(ص) به صورت و دو کف دست خود اشاره کرد.

2. امام علی (علیه‌السلام) :

مَنْ أَطَاعَ امْرَأَتَهُ فِی أَرْبَعِ خِصَالٍ کَبَّهُ اللَّهُ عَلَی وَجْهِهِ فِی النَّارِ فَقِیلَ وَ مَا تِلْکَ الطَاعَةَ یَا أمِیرَ الْمُوْمِنِینَ قَالَ تَطْلُبُ إِلَیْهِ أَنْ تَذْهَبَ إِلَی الْعُرُسَاتِ وَ إِلَی النِّیَاحَاتِوَ إِلَی الْمَغَازَاتِ وَ إِلَی الْحَمَّامَاتِ وَ تَسْأَلُ الثِّیَابَ الرِّقَاقَ فَیُجِیبُهَا.[49]

هرکسی که در چهار چیز از همسرش اطاعت کند، خداوند او را (در روز قیامت) به صورت در آتش خواهد افکند. سؤال شد: (در اینجا مراد از) اطاعت چیست؟ فرمود: همسرش از او بخواهد که اجازه دهد به مجالس عروسی و سوگواری و مغازه و حمّام برود و نیز از او بخواهد که لباس‌های نازک (بد‌ن‌نما) بپوشد و مرد (درخواست همسرش را) بپذیرد.

3. همان حضرت (ص) درباره سخت‌گیری در پوشش زنان به فرزندش فرمود:

وَ اکْفُفْ عَلَیْهِنَّ مِنْ أبْصَارِهِنَّ بِحِجَابِکَ إِیَّاهُنَّ فَإِنَّ شِدَّة الْحِجَابِ أبْقَی عَلَیْهِنَّ.[50]

در پرده حجاب نگاهشان دار، تا نامحرمان را ننگرند، زیرا که سخت‌گیری در پوشش، عامل سلامت و استواری آنان است.

ج – رهنمودها

مقام معظم رهبری:

در مکتب اسلام، حفاظ و حجابی بین زن و مرد وجود دارد. این معنای آن نیست که زنان، عالم جداگانه‌یی غیر از عالم مردان دارند؛ نه زنان و مردان در جامعه و در محیط کار، با هم زندگی می‌کنند، همه جا با هم سروکار دارند؛ مشکلات اجتماعی را با هم حل می‌کنند؛ جنگ را با هم اداره می‌کنند و کردند؛ خانواده را با هم اداره می‌کنند و فرزندان را پرورش می‌دهند؛ اما آن حفاظ و حجاب در بیرون از محیط خانه و خانواده حتماً حفظ می‌شود. این، آن نکتة اصلی در الگوسازی اسلامی است. اگر این نکته رعایت نشود، همان ابتذالی که امروز غرب دچار آن است، پیش می‌آید. اگر این نکته رعایت نشود، زن از پیشتازی در حرکت به سمت ارزش‌ها – که در ایران اسلامی دیده شد – بازخواهد ماند.[51]

* 34. رعایت ظواهر اسلامی فرزندان ذکور

تبیین

مراد این است که فرزندان ذکور به ظواهر و بایدها و نبایدهای شرع پایبند باشند و به شعایر دینی اهمیت دهند؛ به عنوان مثال هنگام نماز آنها را ببینند که نماز می‌خوانند، در ماه مبارک رمضان ببینند که روزه می‌گیرند، آنها را در حال ارتکاب به گناه نبینند؛ حضور آنان در مسجد، نماز جمعه و اهتمام آنها به دیگر ظواهر اسلامی مشاهده شود.

مستندات

الف – آیات

1. وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِسْمَاعِيلَ إِنَّهُ كَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَكَانَ رَسُولًا نَّبِيًّا™ وَكَانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ وَكَانَ عِندَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا. (مریم: 54-55)

و در این کتاب اسماعیل را یاد کن. او درست قول و فرستاده‌ای پیامبر بود، و خاندان خود را به نماز و زکات امر می‌کرد و نزد پروردگارش شایسته و پسندیده بود.

2. وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ وَهُوَ يَعِظُهُ… يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ™ وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ™ وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِن صَوْتِكَ إِنَّ أَنكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ. (لقمان: 13و 17-19)

و لقمان به پسرش گفت – و او را پند می‌داد – که: …ای پسرک من، نماز بگزار، و امر به معروف و نهی از منکر کن و هرچه بر تو رسد صبر کن که این از کارهایی است که نباید سهلش انگاشت. به تکبر از مردم رویی مگردان و به خودپسندی بر زمین راه مرو، زیرا خدا هیچ به نازخرامنده فخر فروشی را دوست ندارد. در رفتارت راه میانه را برگزین و آوازت را فرود آر، زیرا ناخوش‌ترین بانگ‌ها بانگ خران است.

3. إِن تَجْتَنِبُواْ كَبَآئِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَنُدْخِلْكُم مُّدْخَلاً كَرِيمًا. (نساء: 31)

اگر از گناهان بزرگی که شما را از آن نهی کرده‌‌اند اجتناب کنید، از دیگر گناهانتان در می‌گذریم و شما را به مکانی نیکو در می‌آوریم.

ب- روایات

1. درباره رسول خدا (ص) نقل شده است:

أَنَّهُ نَظَرَ إِلَی بَعْضِ الْأَطَفالِ فَقَالَ وَیْلٌ لِأَطْفَالِ آخِرِ الزَّمَانِ مِنْ آبَائِهِم فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مِنْ آبَائِهِمْ الْمُشْرِکِینَ فَقَالَ لَا مِنْ آبَائِهِمُ الْمُؤْمِِنِینَ لَا یُعَلِّمُونَهُمْ شَیْئاً مِنَ الْفَرَائِضِ وَ إِذَا تَعَلَّمُوا أَوْلَادُهُمْ مَنَعُوهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُمْ بِعَرَضٍ یَسِیرٍ مِنَ الدُّنَْیا فَأَنَا مِنْهُمْ بَرِیءٌ وَهُمْ مِنِّی بِرَاءٌ.[52]

آن حضرت (ص) بعضی از کودکان را دید و فرمود: وای بر فرزندان آخر زمان از پدرانشان. عرض شد یا رسول الله از پدران مشرک آنها؟ فرمود: نه بلکه از پدران مسلمانشان که هیچ چیز از فرایض مذهبی را به آنان نمی‌آموزند و اگر خود فرزندان پاره‌ای از مسائل دینی را فراگیرند، آنها را از ادای این وظیفه مقّدس باز می‌دارند و تنها به این قانع هستند که فرزندانشان متاع ناچیزی از دنیا به دست آورند، من از این قبیل پدران بری هستم و آنان نیز ازمن بیزارند.

2. امام علی (علیه‌السلام) :

وَاعْلَمْ يَا بُنَيَّ، أَنَّ أَحَبَّ مَا أَنْتَ آخِذٌ بِهِ إِلَيَّ مِنْ وَصِيَّتِي تَقْوَي اللهِ، وَالْإِقْتِصَارُ عَلَي مَا فَرَضَهُ اللهُ عَلَيْکَ، وَالْأََخْذُ بِمَا مَضَي عَلَيْهِ الْأَوَّلُونَ مِنْ آبَائِکَ، وَالصَّالِحُونَ مِنْ أَهْلِ بَيْتِکَ.[53]

پسرم! بدان آنچه بیشتر از به کارگیری وصیتم دوست دارم ترس از خدا و انجام واجبات و پیمودن راهی است که پدرانت و صالحان خاندانت پیموده‌اند.