7. ذکر
1. معنای ذکر: هر عبارتی که متضمن یاد خداوند «عزوجل» باشد «ذکر» محسوب میشود (مانند الله اکبر، الحمدلله، سبحان الله و …) و صلوات بر محمد و آل محمد (علیهم السلام) از بهترین ذکرهاست. (اجوبة الاستفتاءات، س 487)
2. واجبات ذکر :
1. اذکار نماز را باید طوری بخواند که تلفظ به آن محسوب شود، و نشانهی آن این است که بتواند خودش آنچه را میخواند و بر زبان جاری میکند – اگر دچار سنگینی گوش یا سر و صدای محیط نیست – بشنود. (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 226)
2. واجب است همهی ذکرهای واجب نماز به طور عربی صحیح قراءت شود، واگر نمازگزار کیفیت صحیح تلفظ کلمات عربی را نمیداند واجب است یاد بگیرد، و اگر قادر به یادگیری نیست معذور است. (اجوبة الاستفتاءات، س 467)
3. واجب تمام ذکرهای واجب و مستحب در حال استقرار و آرامش بدن خوانده شود، و در صورتی که بخواهد کمی جلو یا عقب برود یا بدن را کمی به طرف راست وچپ حرکت دهد، باید ذکری را که به خواندن آن مشغول است در حال این حرکت، قطع کند. بلی گفتن ذکر به قصد ذکر مطلق در حال حرکت اشکال ندارد.
(اجوبة الاستفتاءات، س 343 و استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 232 و 233)
چند نکته در ارتباط به ذکر
§ اگر ذکرهای رکوع و سجده را به جای یکدیگر بگوید در صورتی که سهواً باشد اشکال ندارد، ولی اگر عمدتاً باشد جایز نیست مگر این که به قصد مطلق ذکر خداوند «عزوجل» بگوید. (اجوبة الاستفتاءات، س 480 و 481)
§ اگر بعد از رکوع و سجود متوجه شود ذکر رکوع یا سجده را اشتباه گفته، چیزی بر او واجب نیست. (اجوبة الاستفتاءات، س 482)
§ در سجده و رکوع بعد از قراءت ذکر واجب، تکرار همان ذکر واجب، افضل است و بهتر است که به عدد فرد ختم شود، و در سجده علاوه بر آنچه گفته شد صلوات و دعا برای حاجتهای دنیا و آخرت مستحب است. (اجوبة الاستفتاءات، س 499)
· مستحب است پیش از رفتن به رکوع و قبل و بعد از هر سجده تکبیر بگوید. این تکبیر باید در حال رفتن به رکوع یا سجده و یا سر برداشتن از آن نباشد، ولی به طور کلی میتواند در هر حال از جمله در حال رفتن به رکوع و سجود یا سر برداشتن از آن، تکبیر و دیگر ذکرها را به قصد ذکر مطلق بگوید.
(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 233)
· مستحب است ذکر «بِحَولِ اللهِ وَ قُوَّتِهِ اَقُومُ وَ اَقعُدُ» (با حول و قوه الهی بر میخیزم و مینشینم) در حال قیام برای رکعت بعدی گفته شود.
(اجوبة الاستفتاءات، س 486)
8. تشهد
1. معنای تشهد و حکم آن : در رکعت دوم همهی نمازها و نیز در رکعت سوم نماز مغرب و رکعت چهارم نمازهای ظهر و عصر و عشا، نمازگزار باید پس از سجدهی دوم بنشیند و پس از آرام گرفتن بدن، جملاتی را که در ذکر تشهد گفته خواهد شد، بر زبان جاری کند. این عمل«تشهید » نامیده میشود.
(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 329)
2. ذکر تشهد: ذکر واجب در حال تشهد این است: «اَشهَدُ اَن لاَ اِلهَ اِلاَّ اللهُ وَحدَهُ لاَ شَریکَ لَهُ، وَ اَشهَدُ خَیرُ الاَسمَاءِ للهِ» به مقداری که به وحدت جمله ضرر نزند اشکال ندارد. (اجوبة الاستفتاءات، س 330)
توجه
· مستحب است پیش از جملات فوق بگوید: «اَلحَمدُ للهِ» یا بگوید: «بِسمِ اللهِ وَ بِاللهِ وَ الحَمدُ للهِ وَ خَیرُ الاَسماءِ للهِ» و نیز مستحب است پس از صلوات بگوید: «وَ تَقَبَّل شَفاعَتَهُ وَز ارفَع دَرَجَتَهُ». (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 330)
· در تشهد، وقف بر محمد (صلی الله علیه واله وسلم) در جملهی «اَللّهُمَّ صَلَّ عَلی مُحَمَّدٍ» و سپس قراءت عبارت «وَ اَلِ مُحَمَّدٍ» به مقداری که به وحدت جمله ضرر نزند اشکال ندارد. (اجوبة الاستفتاءات، س 464)
3. کسی که تشهد را فراموش کرده است:
1. اگر برای رکعت سوم بایستد، ولی پیش از رکوع یادش بیاید که تشهد را نخوانده است: باید بنشیند و تشهد را بخواند و دوباره بایستد و آنچه باید در آن رکعت خوانده شود، بخواند و نماز را تمام کند، و پس از نماز به خاطر ایستادن بیجا، بنابر احتیاط مستحب، دو سجدهی سهو به جا آورد.
اگر هنگامی که به رکوع رکعت سوم رفته یا بعد از آن یادش بیاید: باید نماز را تمام کند و بعد از سلام، برای تشهد فراموش شده دو سجدهی سهو به جا آورد، و احتیاط (واجب) آن است که پیش از سجدهی سهو، تشهد فراموش شده را قضا کند.
(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 331 و332)
9. سلام
1. منظور از سلام و حکم آن: آخرین جزو نماز که با گفتن آن، نماز پایان مییابد «سلام» است. سلام (واجب) نماز به این است که بگوید: «اَلسَّلاَمُ عَلَیکُم» و بهتر است که اضافه کند «وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ» یا بگوید: «اَلسَّلاَمُ عَلَینَا وَ عَلی عِبّادِ اللهِ الصَّالِحینَ». (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 333)
توجه
· مستحب است پیش از دو سلام فوق بگوید: «اَلسَّلامُ عَلَیکَ اَیُّها النَّبِیُ وَ رَحمَةي اللهِ وَ بَرَکاتُهُ». (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 333)
2. کسی که سلام را فراموش کرده است: اگر سلام نماز را فراموش کند و هنگامی یادش بیاید که صورت نماز به هم نخوده و کاری هم که عمدی و سهوی آن نماز را باطل میکند، مثل پشت کردن به قبله، انجام نداده، باید سلام را بگوید و نمازش درست است. (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 334)