5. رکوع
1. معنای رکوع و حکم آن: در هر رکعت، بعد از قراءت یک رکوع واجب است، و رکوع یعنی خم شدن به اندازهیی که بتواند دستها را به زانو بگذارد.
توجه
· اگر بعد از رسیدن به حد رکوع و آرام گرفتن بدن، سر بر دارد و بار دیگر به قصد رکوع خم شود، نمازش باطل است؛ (چون رکوع، رکن است و زیاد شدن آن نماز را باطل میکند). (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 281)
2. واجبات رکوع
1. خم شدن به اندازهیی که بتواند دستها را به زانو بگذارد:
- در هر رکعت بعد از قراءت باید به اندازهیی خم شود که بتواند دست را بر زانو بگذارد، و اگر سرانگشتها هم به زانو برسد کافی است.
(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 271)
- احتیاط (0واجب) آن است که در حال رکوع دستها را بر زانو بگذارد.
(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 272)
- خم شدن باید به قصد رکوع باشد، پس اگر به قصد کاری دیگر مثلاً برای کشتن جانوری یا برداشتن چیزی خم شود نمیتواند آن را رکوع حساب کند، بلکه بایستد و دوباره برای رکوع خم شود، و به واسطهی این عمل، رکن زیاد ندشه و نماز باطل نمیشود. (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 273)
4. کسی که در حال نشسته رکوع میکند، کافی است به قدری خم شود که صورتش محاذی زانوها برسد. (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 274)
2. ذکر: ذکر واجب در رکوع عبارت است از یکبار گفتن «سُبحَانَ العَظیمِ وَ بِحَمدِهِ» یا سه بار گرفتن «سُبحَانَ اللهِ» و اگر به جای آن، ذکر دیگری ازقبیل «اَلحَمدُ لِلّهِ» و «اَللّهي اَکبَزُ» و غیر آن را به همان مقدار بگوید نیز کافی است.
(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 275)
3. آرامش بدن در حال گفتن ذکر رکوع :
1. در رکوع هنگامی که ذکر واجب را میگوید، باید بدن آرام باشد، بلکه حتی در هنگامی که اذکاری را به قصد استجباب آن در رکوع میگوید، مانند تکرار «سُبحَانَ رَبَّی العَظیمِ وَ بِحَمدِهِ» و امثال آن، احتیاط واجب آن است که بدن را آرام نگهدارد. (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 276)
2. اگر در حالی که ذکر واجب رکوع را میگوید، بدن او بی اختیار حرکت کند و حال طمأنینهی واجب را بر هم بزند، باید پس از آرام گرفتن بدن، ذکر واجب را دوباره بگوید. (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 277)
كسي كه ميداند طماءنينه در حال ذكر ركوع واجب است
الف: اگر پيش از رسيدن به حد ركوع وارام گرفتن بدن ذكر ركوع را شروع كند
– عمدا باشد ، نمازش باطل است
– سهوا باشد، بايدپس از رسيدن به حد ركوع وارام گرفتن بدن ذكر واجب را بگويد.
ب: اگر پيش از تمام شدن ذكر واجب سر از ركوع بر دارد
-1عمدا باشد ،نمازش باطل است.
2- سهوا باشد:
– اگر پيش از خارج شدن از حد ركوع متوجه شود كه ذكر را تمام نكرده، بايد در همان حال ارام بگيرد وذكر ركوع را بگويد.
– اگر پس از خارج شدن از حد ركوع متوجه شود كه ذكر را تمام نكرده: نمازش صحيح است.
4. کسی که به خاطر بیماری و امثال آن نمیتواند به اندازهی گفتن سه «سُبحَانَ اللهِ» در حال رکوع بماند، کافی است که یک مرتبه «سُبحَانَ اللهِ» بگوید، و اگر فقط یک لحظه میتواند در حال رکوع باشد احتیاط واجب آن است که ذکر را در همان لحظه شروع کند و در حال سر برداشتن تمام کند. (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 280)
4. ایستادن و آرامش بعد از رکوع : بعد از تمام شدن ذکر رکوع، باید راست بایستد و پس از آن که بدن آرام گرفت به سجده برود، و اگر عمداً پیش از ایستادن، یا پیش از آرام گرفتن بدن به سجده برود نمازش باطل است.
(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 282)
كسي كه ركوع را فراموش كرده:
– پيش از رسيدن به سجده اول يادش بيايد: بايد بايستد واز حال ايستاده به ركوع برود وچنانچه در حالت خميدگي به ركوع بر گردد كافي نيست واگر به اين ركوع اكتفاء كند نمازش باطل است.
– پس از رسيدن به سجده دوم يادش بيايد، نمازش باطل است( زيرا يك ركن را ترك كرده ووارد ركن بعدي شده است.)
– پيش از رسيدن به سجده دوم يادش بيايد( یعنی در سجدهی اول یا بعد آن و پیش از آن که وارد سجدهی دوم شود): باید برخیزد و بایستد و رکوع کند و پس از آن، دو سجده را به جا آورد و نماز را ترک کند، و بعد از نماز به احتیاط (واجب) دو سجده سهو برای سجدهی زیادی بگزارد.
(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 219
برخی از مستحبات رکوع : – 1. پیش از رفتن به رکوع در حالی که ایستاده است تکبیر بگوید.
– 2. اگر نمازگزار مرد است زانوها را به عقب بدهد و اگر زن است زانوها را به عقب ندهد.
– 3. سر را پایین نیندازد و مساوی پشت خود نگهدارد.
– 4. کف دست را به زانوها تکیه دهد.
– 5. نگاه خود را به میان قدمهای خود بدوزد.
– 6. پیش از ذکر رکوع یا بعد از آن صلوات بفرستد.
– 7. پس از آن که از رکوع سربرداشت و ایستاد در حال آرامش بدن بگوید: «سَمِعَ اللهُ لِمَن حَمِدَهُ»
– 8. اگر نمازگزار زن است، دست را از زانوها بالاتر بگذارد.