بهداشت مسجد

بهداشت مساجد و اماکن متبرکه :

مسجد خانه خدا و مردمی ترين پايگاه بندگان صالح خداست،خانه خدا پناهگاه بندگان خداست و به پاکيزگی و طهارت از هر مکان ديگر شايسته تر است،پاکيزه نگاه داشتن مسجد،بزرگداشت و حفظ حرمت اين مکان مقدس و کوتاهی در اين کار بی احترامی به مقدس ترين مکان ها است.قرآن کريم توصيه فرموده که آدميان به هنگام عزيمت به مسجد زينت خود را با خود برگيرند (31،اعراف)و اين زينت می تواند زينت ظاهری يعنی پوشيدن لباس پاکيزه و مرتب و نيز شانه کردن موها و عطر آگين کردن خود باشد و همچنين ممکن است زينت باطنی يعنی پاکسازی و توبه از گناهان و آراسته شدن به صفات و ملکات پسنديده و پاکی نيت و اخلاص باشد و به هرصورت انحصار در آنچه ذکر شد،ندارد بلکه اين ها هر دو گروه مصداق های روشنی از زينت برگرفتن به هنگام مسجد رفتن است (تفسير نور الثقلين،ج 2).همچنين از امام حسن مجتبی(ع) روايت شده که هنگامی که به نماز می ايستاد بهترين و پاکيزه ترين لباس های خود را برتن می کرد و چون از آن حضرت در اين مورد سئوال می شد می فرمود :﴿ ان الله جميل يحب الجمال فاتجملّ لربی و هو يقول خذوا زينتکم عند کل مسجد﴾ (وسائل الشيعه،ج3،احکام الملابس) يعنی خدا زيباست و زيبايي را دوست دارد لذا من هم برای او خود را می آرايم چنانچه او می فرمايد زينت خود را به هنگام مسجد رفتن با خود بر گيريد.

هر جا که نام مسجد به خود می گيرد خواه در اماکن متبرکه،خواه مساجد عمومی و خواه نمازخانه های مدارس،کارخانجات،ادارات و پادگانها و … به لحاظ انتساب به خدا،بايد پاکيزه و نمادی از تأکيدات اسلام بر رعايت بهداشت باشد.

برگزاری نماز به صورت جماعت که جلوه ای از اخوّت و همبستگی اسلامی است بايد در فضايي پاکيزه و متناسب با توصيه های اسلامی به پاکيزگی بر پا شود .

هم در روايات معصومين(ع) به پاکيزگی مساجد تأکيد شده است و هم در رساله های علميه به اين مسأله حتی تا بازبينی ته کفش و اطمينان از عدم وجود آلودگی به هنگام ورود به مسجد توصيه شده است و به عنوان يک کار ابتکاری تهيه مطهره(پاکيزه گر) و قرار دادن آن در مدخل مسجد برای زدودن بقايای آلودگی کفش های نمازگران سفارش شده است.اين توصيه ها،مساجد کنار جاده ها را نيز شامل می شود و از حضرت رسول(ص)در مورد ساختن مساجد و پاکيزه نگاه داشتن آن در پاسخ کسی که از شمول اين دستور العمل به مساجد حاشيه جادها سئوال کرده است فرمود :﴿ قال نعم،اخراج المامة منها مهر الحور العين﴾ بله زدودن گرد و خاک از آنها به منزله تأمين مهريه حوران بهشتی برای خود است (نظام الحکومة النبويه،شيخ عبدالحی کتانی).

عطرآگين ساختن خود به هنگام ورود به مسجد و بر پا ساختن نماز و زدودن بوهای ناخوشايند از بدن بسيار مورد تأکيد است تا جائيکه هزينه خريد عطر را به هيچ عنوان از مصاديق اسراف ندانسته اند و روايات متعددی در فضيلت عطرآگين ساختن خود در جلد 3 وسائل الشيعه باب 43 تحت عنوان استحباب التطيب للصلاة آمده از جمله عن ابی عبدالله(ع) :﴿ رکعتان يصليهما متعطراً افضل من سبعين رکعة يصليهما غير متعطر ﴾ دو رکعت نمازی که شخص در حالی که به خود عطر بزند بخواند از هفتاد رکعت نماز بدون معطر ساختن خود بالاتر است ضمناً برای خوشبو سازی فضای مساجد مثلاً با استفاده از بخور(بخور تهيه شده از قُسط،مُرّ،کُندر،عود هندی و گلاب و مشک و غيره) رواياتی در جلد 3 وسائل الشيعه،باب 91 جمع آوری شده است که از توجه خاص اسلام به خوشبو سازی فضای پاکيزه مسجد و حضور نمازگزاران پاکيزه و خوشبو در چنين فضای مقدسی حکايت می کند.

روشن ساختن و تأمين نور کافی در مساجد،از موارد توصيه شده است همچنين پرهيز از هر اقدامی که موجب آلودگی صوتی در مساجد شود که روايت شده شخصی در مسجد برای پيداکردن گمشده اش با صدای بلند مردم را خطاب قرار داده بود که پيغمبر اکرم(ص) او را از اين حرکت نهی کرده بود (الشرايع،ج2،ص329) و يا به دليل ورود افراد ديوانه يا کودکانی که ممکن است به دليل عدم وجود کنترل دفع،محيط مسجد را آلوده نمايند سفارش شده است که از امام صادق(ع) روايت شده که فرمودند : ﴿ جنّبوا مساجدکم الشراء و البيع و المجانين و الضاله و الاحکام و الحدود و رفع الصوت ﴾ يعنی در مساجد از خريد فروش و ورود ديوانگان و کودکانی که مسجد را نگاه نمی دارند و اجرای احکام و حدود و بالا بردن صدا اجتناب کنند.

بهداشت محيط مسجد :

انتخاب محل مناسب برای ساختن مسجد به گونه ای که با پيش بينی های لازم مثل دور بودن از کانون های سر و صدا و آلودگی های محيطی،شرايط لازم را برای ايجاد يک مسجد پاکيزه و آرام فراهم نمايد،مراعات تمام مسائل ايمنی در مسجد مثل داشتن پله های محدود با عرض بيشتر از 50 سانتيمتر (مرجحاً حدود 18 سانتيمتر) داشتن نور کافی در تمام راهروها و محل های رفت و آمد و پيش بينی تأمين نور در شرايط قطع برق،فقدان هر مانعی که ممکن است انسان ندانسته به آن برخورد کند (مثلاً برجستگی های پاشنه های درهای ورود به شبستانها يا حياط مسجد)،وجود کفش کن مناسب و در صورت نبودن جا کفشی قابل اعتماد،کيسه های نايلونی کافی برای قرار دادن کفش نماز گزاران،نظافت مستمر دستشويی ها،توالت،وجود مقدار کافی صابون مايع يا صابون معمولی (عليرغم اينکه قطعاً وجود صابون مايع به رعايت بهداشت نزديک تر است)،نظافت هميشگی و شستشوی گاه به گاه فرش ها و نکاتی از اين قبيل،انتظاری است بجا از يک مسجدی که در سايه تعاليم اسلامی برای استفاده بندگان خوب خدا آماده بهره برداری می شود.

استفاده از مواد ضد عفونی کننده مناسب برای ضد عفونی کردن صحن مسجد،شيرهای دستشويی ها و وسايلی که بطريقی ممکن است آلوده شوند کنترل درجه گرما و سرما در مسجد،ممانعت از برخورد مستقيم باد کولر به افراد،مبارزه با حشرات (در صورت لزوم ) نمونه اقدامات بهداشتی ديگری است که انتظار می رود در مساجد صورت گيرد.

پاکيزگی توالت و ضد عفونی مرتب آن نيز بايد با جديت تمام مورد توجه قرار گيرد.تأمين آب آشاميدنی سالم به گونه ای که استفاده کنندگان از آن آب،ناچار به استفاده از ليوان های آلوده و دهان زده نباشند،بهداشت پذيرايي (بهداشت قند و قندان،استکان،چايي و … بهداشت آبدارخانه) نيز جز مهمی از بهداشت مسجد است.

کنترل صدای بلندگو،برخورد خوب با نمازگزاران و فراهم کردن فضای آرام و توأم با صفا و صميميت را هم نبايد از ياد برد و در نهايت گاه به گاه بايد با ارزيابی وضعيت بهداشتی مسجد و نمازگزاران برای ارتقاء بهداشت مسجد با مشارکت همه نمازگزاران،مسئولانه برنامه ريزی نمود.