اهميت گوشت از ديدگاه قران و روايات:
از امام جعفر صادق (ع) نقل شده است كه بهترين نان خورش ها در دنيا و آخرت گوشت است. و خداوند هم در وصف بهشت مي فرمايد : وَ لَحْمِ طَيْرِ مِمّا يَشْتَهوُنَ (واقعه /21)
در حديث حسن از حضرت صادق (ع) منقول است: گوشت خوردن در بدن گوشت مي روياند و كسي كه چهل روز گوشت نخورد كج خلق مي شود و هر كس كه كج خلق شود در گوشش اذان بگوييد و فرمود هر كه چهل روز بگذرد و گوشت نخورد توكل بر خدا كند و قرض كند و بخورد كه قرضش ادا مي شود.
در حديث صحيح منقول است كه شخصي به خدمت حضرت امام رضا (ع) رفت و عرض كرد كه اهل بيت ما گوشت گوسفند را نمي خورند و مي گويند كه سودا را به حركت مي آورد و از آن درد سر و دردهاي ديگر به هم مي رسد. حضرت فرمود: اگر خداي عز و جل گوشتي بهتر از گوشت گوسفند مي دانست فداي اسماعيل را گوشت قرار نمي داد.
و در حديث ديگر از رسول اكرم منقول است كه ايشان گوشت بسيار دوست مي داشتند و استفاده مي كردند و مي فرمودند كه پدرم گوشت را بسيار دوست مي داشت و روزي كه از دنيا رفت سي درهم را براي گوشت جدا كرده بود.
حال كه از ديدگاه روايات به اهميت گوشت و مصرف آن پي برديم به خواص انواع گوشت (گوشت چهار پايان، گوشت ماهي (صيد دريا) ، گوشت پرندگان مي پردازيم.
1- گوشت چهار پايان : وَالانعام خَلَقَها لكم فيها غشاوٌ و منافِعُ وُ مِنها فاكلوُنَ . (نحل/5)
منظور از انعام (چهار پايان) شتر، گاو، گوسفند و بز است، شكي نيست كه اگر گوشت را از رژيم غذايي انسان حذف كنيم، قادر به ادامه يك زندگي بهداشتي و طبيعي نخواهيم بود زيرا گوشت از هر غذاي ديگري بيشتر پروتئين دارد و انسان هر چه سبزيجات و غذاهاي گياهي مصرف كنيد اقدر به تامين پروتئين مورد نياز بدن نخواهد بود و بدين ترتيب متوجه اشتباه فاحش كساني مي شويم كه خوردن گوشت را چه به صورت ملطق و چه به صورت كوتاه مدت تحريم مي كنند. و كمبود پروتيئن بدن در دراز مدت عوارض زير را در پي خواهد داشت:
الف: ايجاد اختلال در رشد طبيعي بدن مخصوصاً نزد كودكان كه منجر به لاغري اندام و كوتاهي قد و بيماري گوارشيوركور و … مي گردد.
ب: ناتواني كبد در انجام وظايف مهمي كه بر عهده دارد.
ج: ضعف عضلات
د) كم خوني
ه) كودني و كم عقلي
گوشت به عنوان، ذاتي سرشار از مواد چربي با قدرت كالور دهي فراوان از آهن، فسفر، پتاسين، ويتامين B,C ، نسبت به ساير مواد غذايي از اميتياز ويژه اي برخوردار است بخصوص كبد (جگر سياه) كه حاوي مقدار زيادي ويتامين و آهن به ويژه ويتامين A مي باشد.
216- و في الكافي باسناد و عن ابن القداح، من ابي عبدالله (ع) في حديث و كان النبي ، يحب الذراع و الكنت ، يكسره الورك لقربها من المبال.
در كتاب كافي از امام صادق (ع) حديثي فرمود: رسول خدا (ص) گوشت ماهيچه و گوشت سردست را دوست داشت، و گوشت ران را مكروه مي داشت، زيرا اين قسمت به بول گا، نزديك مي باشد. سنن النبي ج 216 ص 191
211- در كتاب « العيون الاخبار، از امام رضا از آباد گرامش، از علي (ع) روايت شده كه فرمود: « رسول خدا (ص) گوشت كليه هاي حيوان را نمي خورد بدون آنكه آن را با ديگران حرام كند و مي فرمود : چون كليه ها به بول حيوان نزديك است (خوردن آن را كراحت دارم).
وفي العيون: با ستاره عن الرضا (ع) من آياته من علي عليه السلام قال : كان النبي (ص)، لا ياكل الكليتين، من غير ان يحرممها و يقول : نقر مهما من البول . (سنن النبي، ج 211 ص 189).
تغذيه برخي از اقوام را تشكيل داده است. حال ببينيم گوشت ماهي چه ويژگي هايي دارد.
الف: گوشت ماهي مقدار زيادي پروتئين با كيفيتخوب دارد.
ب: روغن ماهي حاوي مقدار زيادي ويتامين است. من جمله ويتامين A كه ضد شب كوري است و براي رشد بافت هاي بشره پوست ضروري و لازم مي باشد و ويتامين D كه براي رشد و نمو استخوان بسيار ضروري بوده و ضد بيماري نرمي استخوان كودكان است.
ج: ماهي منبع بسيار خوبي از نظر كلسيم است.
د: مهمترين امتياز محصولات غذائي دريا، غني بودن آنها از نظر يد است يد عنصري است ضروري و مورد نياز براي غده تيروئيد تا بتواند به وظايف خود يعني ترشح تير و كسين بپردازد. اين غده مسئول تبادلات غذايي و رشد و نموبدن است و كمبود يد مي تواند پيدايش نارسائي هاي شديدي را در حيات انسان به دنبال داشته باشد. همانطو كه گفته شد نقش يد در بدن موجب كم شدن ترشح تيروكسين مي گردد كه در نتيجه آن غده تيروئيد بزرگ مي شود كه در اصطلاح آن را گواتر مي نامند. بهمين دليل ساكنان مناطق دور از دريا كه از فراورده هاي دريايي استفاده نمي كنند دچار اين بيماري مي شوند و اين بيماري براي آنها بصورت يك بيماري منطقه اي و بومي درمي آيد.
3- گوشت پرندگان: «مَنْ وسُلْوي»
اَتَسْتَبْدِلوُنَ هُوَ أَدني بِالَّذي هُوَ خَيْرٌ : (بقره – 61 )
خداوند دربارة بني اسرائيل مي فرمايد:
وَ أَنْزَلْنا عَلَيكُمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوي كُلوُمِنْ طَيِّباتِ مارَزَقْنكُمْ (بقره- 57)
مَن: ماده اي است صمغي و شيرين شبيه به عسل.
سلوي : گوشت بلدرچين.
من وسلوي مائده اي آسماني بود كه بني اسرائيل نازل مي شد ولي آنها بر اين غذا صبر نكردند و به حضرت موسي گفتند: (يا موسي ما نمي توانيم فقط يك نوع غذا تناول كنيم، از خداوند بخواه تا براي ما از زمين سبزيجات، خيار، سير، عدس و پياز بروياند. پاسخي كه از طرف خداوند بر زبان موسي (ع) جاري شد مضمون آيه اي است كه در آغاز جهت بيان گرديد. آيا غذاي پست را بر غذائي كه براي شما بهتر است ترجيح مي دهيد؟
مطلق فوق نشان مي سازد خداوند اين ماده شيرين شبيه به عسل و گوشت بلدرچين را بر غذائي كه در زمين مي رويد ترجيح داده است و بدين ترتيب قبل از پيدايش وسايل مدرن آزمايشگاهي يك حقيقت مسلم علمي را بيان كرده است. در نتيجه تحقيقات علمي در قرن اخير ثابت گردند كه پروتيئن هاي موجود در بدن از طريق غذا تامين گردد. اين اسيدها به اسيدهاي آمينه اصلي معروفند و عبارتند از : بومين، ليزين، ميتونين، ضل آلاتين، تريونين، تريپتونان، والين و هيستدين، و به استناد اين اسيدهاي آمينه پروتئين ها به دو گروه تقسيم مي شوند.
1- پروتئين هاي داراي ارزش غذايي كامل پروتئين هايي هستند كه اسيدهاي آمينه اصلي را در بردارند و غالباً ريشه حيواني دارند.
2- پروتئين هاي با ارزش غذايي ناقص پروتئين هايي هستند كه فاقد برخي يا همة اسيدهاي آمينه اصلي هستند اغلب اين پروتئين ها داراي ريشه گياهي هستند و بدين ترتيب ويژگي و اهميت و امتياز پروتئين هايي كه اسيدهاي آمينه اصلي را در برداشته و انسان بدون آرا قادر به ادامه زندگي نيست.
برتري مواد پروتئيني موجود در گوشت
مواد پروتئيني موجود در گوشت تازه (مانند سلوي پرنده مخصوص) از جهاتي بر مواد پروتئيني موجود در حبوبات برتري دارد ، چرا كه هضم و جذب اولي بسيار آسان است در حالي كه براي جذب دومي دستگاه گوارش با فعاليت خسته كننده هاي دست به گريبان خواهد بود. (تفسير نمونه ج 1 ص 280)
10- و عن الفزاي في الاحياء : و كان صلي الله عليه و اله تاكل لحم الطير الذي مصاد، و كان لايتبعه، ولا يصيد و يحب ان يصاوله ويوتي به فياكله.
عزالي در «احياء العلوم» گويد: رسول خدا صلي الله عليه واله از گوشت پرندة شكار شده ميل مي كرد ولي خودش آن را تعقيب نمي كرد، و شكار نمي نمود دوست داشت ديگران شكار كنند و براي حضرتش بياورند تا ميل كند. (سنن النبي ص 173، ح 202)
گوشت خوك :
خوك حيواني است پليد، شهوتران، مريض و پرخور، كه از نجاست حتي فضولات خود و ساير خوكها تغذيه مي كند قرآن گوشت اين حيوان را تحريم و نجس دانسته است. «اِنَّما حُرِّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَهَ وَالدَّمَ وَ لَحْمُ الْخِنْزير»
حكمت تحريم گوشت خوك و لمس آن :
زيان هاي ناشي از مصرف گوشت خوك كه تا كنون كشف شده بسيارند و كسي خبر ندارد كه در آينده چه زيان هاي ديگري نيز كشف خواهد شد. نبايد فراموش كنيم كه آنچه دربارة زيان هاي بهداشتي مصرف گوشت خوك گفته خواهد شد، براي مردم دنيا و مسلمانان كه از لمس و خوردن گوشت آن خودداري مي كردند، ناشناخته بود. بيماري هايي كه توسط خوك به انسان منتقل مي شود را مي توان به شرح زير دسته بندي كرد:
1- اسهال خوني : در امعاي خوك انگل هايي به نام بالانتي ديوم Balantidiumcdi زندگي مي كنند كه اهم منابع انتشار اين بيماري در سر تا سر جهان است. اين انگل ها در مناطقي كه خوك پرورش داده مي شود، بصورت گسترده وجود دارد.
2- بيماري يرقان عفوني (بيماري وايل): اين بيماري از طريق آبهاي آلوده به ادرار خوك، سگ و يا موش به انسان منتقل مي شود. اما منبع ابتلا به يرقان عفوني از نوع Romona فقط خوك است.
3- انتاميك هيستوليتيك (Entamcba Hiszaltice ) : كه انسان را به اسهال أميبي مبتلا مي نمايى و خوك نقش ناقل اين ميكروب به انسانها را ايفا مي كند.
4- بيماري شبه باد سرخ (Erypelaid) : نوعي بيماري است كه حيوانات زيادي و از جمله خوك به آن مبتلا مي گردند. و از طريق اين حيوانات به گروه خاصي از انسان ها از قبيل قصابها، دباغها و ماهي فروشان منتقل مي گردد. اين بيماري در انسان به شكل لكه هاي سرخ و دردناك توام با سوزش شديد روي دست ها ظاهر مي شود و همراه تب و لرز و التهاب غدد بعضي است.
بيماري هايي كه تنها علت آنها خوردن گوشت و خوك است:
1- كرم كدوي خوك Taenesdium : طول آن 3-2 سانتي متر بوده و داراي آلت مكيدن و قلاب است. لارواين كرم سيستي سرك (Systicecus Cellulaoac) نام دارد و در عضلات و مغز خوك يافت مي شود. انسان با خوردن گوشت و يا مغز خام خوك بدان مبتلا گشته دچار نارسائي هايي در دستگاه گوارش مي گردد. اين نارسائي ها به صورت كم اشتهايي، احساس درد ناشي از گرسنگي، اسهال و يا يبوست تجلّي مي نمايد اين بيماري بصورت گسترده اي در جهان منتشر شده ولي در كشورهاي اسلامي كه گوشت خوك مصرف نمي كنند به ندرت ديده مي شود.
2- در گوشت خوك ميكروبي به نام تريكين وجود دارد كه نام علمي آن (تري شينوز Trichinellaspirallis) است كه عبارت است از كرم كوچكي به طول 5-3 ميليمتر و از طريق خوردن گوشت خوك خام يا نيم پز وارد بدن انسان مي شود و طبق بررسي هاي علمي اين كرم مي تواند در مدت يكماه از ده تا پانزده هزار تخم بگذارد، و ممكن است در يك كيلو گوشت خوك چهارصد ميليون نوزاد تريكين وجود داشته باشد كه با وارد شدن به بدن انسان زيان هايي به شرح زير به بار مي آورد.
1- خراشيدن و التهاب جداره امعاء به دليل حمله كرم ماده به آن كه در نتيجه حالتي شبيه به مسموميت ايجاد مي نمايد.
2- پيدا شدن جوش ها و دمل هاي پراكنده در تمام بدن.
3- مهمترين زيان اين كرم تخم گذاري در عضلات انسان است كه توام با درد شديد عضلات و سختي تنفس و ناتواني در جويدن غذا و سخن گفتن است و ممكن است به دليل فلج شدن عضلات تنفسي و يا قلب منجر به مرگ شود كه تا كنون درماني براي اين حالت بدست نيامده است. اين بيماري در تمام دنيا، بويژه در آمريكا و كاندا و اروپا شيوع دارد ولي در كشورهاي مسلمان به دليل حرام بودن مصرف گوشت خوك بسيار نادر است. (ذلِكَ مِنْ فَضْلِ اللهِ عَلَيْنا وَ عَلَي الناسِ) : (يوسف/38)
بيماري هايي كه از جمله عوامل ابتلاي به آنها گوشت خوك است.
ميزان چربي و اسيداوريك موجود در گوشت خوك خيلي زياد است و به همين دليل در ابتلا به بيماري هاي بسياري نقش ارد كه از جمله آنها مي توان بيماري هاي زير را نام برد.
1- تصلب شرايين
2- دردهاي مفصلي
3- مسموميت غذايي Botulism
گوشت خوك علاوه بر عامل امراض جسماني در امراض رواني و اخلاقي هم دخالت بسزائي دارد من جمله امراض ديوني و بي غيرتي .
…كُلوُا وَ اشْرَبوُا وَ لاتُسرِفوُا إِنَّهُ لا يُحِبُ الْمُسْرِفينَ : … بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد كه خداوند مصرفان را دوست نمي دارد.
امروزه ثابت شده كه يكي از دستورات مهم بهداشتي همين آيه فوق مي باشد زيرا تحقيقات دانشمندان به اين نتيجه رسيده كه سرچشمة بسياري از بيماريها، غذاهاي اضافي است كه به صورت جذب نشده در بدن انسان باقي مي ماند اين مواد اضافي هم بار سنگيني است براي قلب و ساير دستگاه هاي بدن و هم منبع آماده اي است براي انوع عفونت ها و بيماري ها، لذا براي درمان بسياري از بيماري ها، نخستين گام همين است كه اين مواد مزاحم كه در حقيقت زباله هاي تن انسان هستند سوخته شوند و پاكسازي جسم عملي گردد.
بيماري هاي مانند قند، چربي خون، تصلب شرائين، نارسائي هاي كبد و انواع سكته ها و … افراط در تغذيه با توجه به عدم تحرك جسماني كافي، يكي از عوامل اصلي محسوب مي شود، و براي از بين بردن اين گونه بيماري ها راهي جز حركت كافي و ميانه روي در تغذيه نيست.
اعتدال و ميانه روي در هرامري مطلوب است و رعايت اعتدال در خوردن و آشاميدن هدفي است كه آيه كريمه «كلوا و شربوا و لاتسرفوا» به آن نظر دارد. در اين آيه ابتدا، انسان به خوردن و نوشيدن دعوت مي شود ولي بلافاصله درباره زيان هاي زياده روي به وي هشدار داده مي شود.
رعايت اعتدال در خورد و خوراك از طرف پيامبر اكرم و صحابه وي مسئله اي نبود كه بر كسي پوشيده باشد، بلكه همه از آن آگاه بودند همانطور كه قران اسراف و افراط را در تغذيه منع كرده، كم خوري را نيز مجاز نداشته و مردم را از گرفتن روزه هاي پيوسته و متوالي منع فرموده است.
هر پيامبر، حكيم و يا مصلح بزرگي كه در اين جهان زيسته ، همگي به اتفاق نظر ، مردم را دعوت به اعتدال در خورد و خوراك كرده اند. لقمان حكيم در مقام نصيحت فرزندش مي گويد: اگر در حال غذا خوردن بودي، مواظب معده خود باش «يعني پرخوري مكن.»
رسول اكرم «ص» در حديثي مي فرمايد:
«ماقلاءَ آدَمِيٌّ وَ عادً شَراً مِنْ بَطْنِهِ ، بِحَسَبٍ ابن آدم لقيماتِ تِحمن صُلْبَهُ ، فَأَنْ كانَ لابُدَّ فاعِلاً، مثلثٌ لِطَعامِهِ وَ ثُلْثٌ لِشَرابِهِ وَ ثُلْثٌ لِنَفْسِهِ
آدمي هيچ ظرفي را كه بدتر شكم خود باشد پر نكرده است. براي انسان چند لقمه كافي است تا او را زنده و استوار نگهدارد. و اگر از خوردن بيش از حد نيازگريزي نباشد، 3/1 معده را غذا و 3/1 آن را به نوشيدني ها اختصاص دهيد و 3/1 ديگر آن را براي سلامتي خودتان خالي نگهداريد.
طبيب هارون الرشيد كه در مهارت طب معروف بود روزي به يكي از دانشمندان اسلامي گفت: من در كتاب آسماني شما چيزي از طب نمي يابم، در حالي كه دانشمفيد بر دو گونه است: علم اديان و علم بدان و او در پاسخش چنين گفت كه خداوند همه دستورات طبي را در نصف آيه از كتاب خويش آورده است: كُلوُا وَ شْرَبوُا وَلاتُسْرِفوُا و پيامبر اكرم (ص) نيز طب را در اين دستور خويش خلاصه كرده است.
اَلْمِعْدَهُ بَيْتُ الدّاءِ وَ الْحِمْيَهُ رأَسٌ كُلِّ دَواء وَأَعْطِ كُل بَدَنَ عاعَوْدته : معده خانة همة بيماري ها است، و امساك سرآمد همه داروها است و آنچه بدنت را عادت داده اي (از عادت صحيح و نامناسب)آن را از او دريغ مدار. (نهج البلاغه ص 779 ، ج 3084)
و طبيب مسيحي هنگامي كه اين سخن را شنيد گفت :
ما تَرَكَ كِتابُكُمْ وَ لا نَبيِّكُمْ لِجالينوسِ طبا.
قرآن شما و پيامبرتان براي جالينوس (طبيب معروف) طبي باقي نگذارده است.
(تفسير نمونه ، جلد 6 ص 154-153-152)
تغذيه مناسب و كافي بهترين پشتوانه سلامتي بدن مي باشد. در قران كريم اشاراتي متعدد در رابطه با تغذيه در طب امروز اثر معجزه آساي امساك قابل انكار نيست.
در طب امروز و همچنين طب قديم، اثر معجزه آساي امساك در درمان انواع بيماري ها به ثبوت رسيده و قابل انكار نيست، كمتر طبيعي است كه در نوشته هاي خود اشاره اي به اين حقيقت نكرده باشد، زيرا مي دانيم عامل بسياري از بيماري هاي زياده روي در خوردن غذاهاي مختلف است چون مواد اضافي، جذب نشده به صورت چربي هاي مزاحم در نقاط مختلف بدن، يا چربي و قند اضافي در خون باقي مي ماند، اين مواد اضافي در لابه لاي عضلات بدن در واقع لجنزارهاي متعنني براي پرورش انواع ميكروبهاي بيماي هاي عفوني است در اين حال بهترين راه براي مبارزة با اين بيماري ها نابود كردن اين لجنزارها از طريق امساك و روزه است. (تفسير نمونه ج 1 ص 632)
وجود دارد كه بر غم بلاغت و ايجاز، انسان را به سوي اصول اساسي لازم براي تغذيه صحيح و دست يابي به عناصر غذائي مورد نياز ، بدون امساك و اسراف هدايت مي فرمايد. دست آوردهاي جديد علمي هر روز بُعدي جديد و معجزه ديگي از اشارات قرآني را براي ما روشن مي سازد.
تاثير غذاها در روحيات و اخلاق انسان
امروزه در علم غذا شناسي ثابت شده كه غذاها از طريق تاثير در غده ها و ايجاد هورمون ها در روحيات و اخلاق انسان اثر مي گذارند، از قديم نيز تاثير خونخواري در قساوت و سندگي به تجربه رسيده، و حتي ضرب المثل شده است، و ندا در حديثي مي خوانيم «آنها كه خون مي خورند آنچنان سنگدل مي شوند كه حتي ممكن است دست به قتل پدر و مادر و فرزند خود بزنند» (تفسير نمونه ج1 ص 586)
انسان بايد به غذاي خود بنگرد!
بعضي از آيات قرآن از انواع غذاهايي كه خدا در اختيار انسان و چهارپايان قرار داده سخن مي گويد حس شكرگزاري انسان را برمي انگيزد و او را به شناخت منعم و معرفت الله دعوت مي كند.
نخست مي فرمايد: «انسان بايد به غذاي خويش بنگرد» كه چگونه خداوند آن را آفريده است؟(فلينظر الانسان الي طعامه) (سوره عبس/24)
نزديكترين اشياء خارجي به انسان غذاي اوست كه با يك دگرگوني جز باقت وجود او مي شود، و اگر به او نرسد به زودي راه فنا را پيش مي گيرد و به همين دليل قرآن از ميان تمام موجودات روي مواد غذائي آن هم موادي كه از طريق گياهان و درختان، عائد انسان مي شود تكيه كرده روشن است كه منظور از «نگاه كردن» تماشاي ظاهري نيست، بلكه نگاه به معني دقت و انديشه در ساختمان اين مواد غذائي و اجزا حياتبخش آن، و تاثيرات شگرفي كه در وجود انسان دارد، و سپس انديشه در خالق آنها است. و اينكه بعضي احتمال داده اند مراد نگاه ** است، نگاهي كه باعث تحريك غده هاي بزاقي دهان، مي شود. در نتيجه كمك به هضم غذا مي كند بسيار بعيد به نظر مي رسد، زيرا آيه از ديدگاه قران غذا هدف نيست، بلكه وسيله است ضروري براي ادامه حيات موجودات زنده و به همين دليل انسان ها را به استفاده از آن دعوت فرموده :
يا أَيُّهَا النّاسُ كُلوُا مِمّا فيِ الاَرْضِ حَلالَاً طيِّبَاً (بقره 168)
و ميل به غذا را به عنوان يك غريزه در نهاد آنها قرار داده است، حكمت خالق مقتضي دانست كه اين ميل همراه با لذت باشد تا هم انسان از غذا خوردن لذت ببرد و هم ترشحات دستگاه گوارش تحريك گردد.
مدتها هدف نهائي اعمال غريزي نيستند و در صورتيكه انسان در اين مرحله متوقف شود تا سطح حيوان منزل مي نمايد و اين ويژگي از صفات كافرين و تنگ نظران است، كه خداوند دربارة آنها مي فرمايد:
وَالَّذينَ كَفَروُا يَتَمَتَعوُنَ وَ يأْكُلوُنَ كَما تَأْكُلُ الْأَنْعامِ وَالنّارُ مَثْويَ لَهُمْ . (محمد-12)
از بعد غريزي، هدف و غايت اصلي تغذيه حفظ ساختمان بدن و جبران ضايعات سلولي و رساندن انرژي كافي به بدن براي حفظ حرارت آن و كمك به دستگاه هاي مختلف براي انجام وظايف خود مي باشد.
نيازهاي طبيعي بدن انسان به عناصر اصلي غذائي (مواد قندي، چربيها، پروتئين ها) و ويتامين ها و مواد معدني با توجه به سن، جنس، نوع فعاليت و حالت غريزي براي افراد مختلف متفاوت است.
براي مثال، يك مرد مسن به 26-20 گرم پروتئين، حداقل 100 گرم مواد قندي، مقداري چربي كه 20% از انرژي مصرفي روزانه بدن او را تامين كند، مقدار كمي ويتامين و مواد معدني كه مجالي براي تفصيل آنها در اين بحث نيست، نياز دارد و اسراف در خوراك ممكن است به دو صورت باشد، يكي خوردن بيش از حد نياز بدن و ديگري فرو دادن سريع غذا بدون جويدن كامل كه آن را شره (حرمد ولع) مي نامند. شره غالباً ريشه رواني ناشي از محروميت دارد و ممكن است به دليل افسردگي همانطور كه نزد برخي اطفال مشاهده مي شود و يا به علت لذت بردن از اين كار و يا تقليد از ديگران باشد. گاهي ممكن است اين عمل بصورت يك عمل غريزي و يا در دوران بارداري باشد.
انواع از اسراف نيز وجود دارد كه مي توان از جمله، آنها اسراف در خوردن يك نوع خوراك، اسراف در برآورده ساختن تمام خواسته هاي نفس و همچنين تجاوز از خوراك هاي حلال و روي آوردن به خوراكي ها و نوشيدني هاي حرام را نام برد.
از سفارشات اميرالمومنين علي «ع» به فرزندش امام حسن «ع» اين است كه :
يا بنّي الا اُعلِّمك أَرْبَعْ خصالٍ تَسْتَغْني بِها عَنِ الطبِ، فَقالَ : بِلي يا اميرُالمومنين: قالَ لا تَجْلِسُ علي الطّعامِ الّا و انْتَ جامعُ وَ لا تَقُمْ عَنِ الطَّعامِ الاّ وَ اَنْتَ تشتهيه وجود المضغ، و اذ انَمْتَ فاعرض نفسَكَ عَلي الخَلاءِ فَإِذا اسْتَعْمَلْتْ هذا إستَغنيتْ عن الطبّ (خصال صدوق ص 229)
از سفارشات اميرالمومنين علي «ع» به فرزندش امام حسن «ع» : اي پسرم آيا مي خواهي چهار خصلت را به تو تعليم دهم ه بوسيلة آن از درمان بي نياز شوي و فرمود: بله اي اميرمومنان، حضرت فرمود: بر سفره غذا منشين مگر زماني كه تو گرسنه باشي و بلند شو از سفره غذا در حالي كه هنوز اشتها و ميل به غذا داري و غذا بسيار خوب بجو و هنگامي كه گياه نعمت[1] را يافتي پس نفست را بر آن آشكار كن و به آن اكتفا نما و هنگامي كه اين امور را انجام دادي تو را از درمان بي نياز مي سازد.
زيان هاي ناشي از اسراف در خوردن يك نوع غذا:
1- چاقي: obisety : بيماري خطرناكي است كه غالباً در ميان افراد خانواده اي مرفه و كارمندان كم تحرك شيوع دارد و در نتيجه پرخوري بويژه مصرف بيش از حد چربي و شيريني عارض مي گردد. استعداد چاقي در بعضي از افراد ارثي مي باشد چاقي در حقيقت بيماري كريه و زشتي است كه فعاليت و تحرك شخص را به شكل چشمگيري كاهش مي دهد و زمينه را براي ابتلا به بيماري هاي خطرناك ديگري از قبيل افزايش بيش از حد لايه چربي اطراف قلب، تنگي نفس يا سوزش قلب Angnapectovis ، ديابت بالا رفتن فشار خون Hypertension و تصلب شرايين آماده مي سازد تمام اين بيماري ها امروزه از بيماري هاي شايع در جوامعي هستند كه از رفاه نسبي برخوردارند.
2- پوسيدگي دندان: پوسيدگي دندان نيز از بيماري هاي شايعي است كه علت اصلي آن افراط در خوردن مواد قندي مصنوعي و شيريني است كه بقاياي آنها در لابه لاي دندان ها مكان مناسبي براي رشد ميكروبهاي گوناگون بوجود مي آورد.
3- سنگ كليه: افرادي را كه بيشتر مواد غذائي آنها را مواد گوشتي، شير و پنير تشكيل مي دهد، بيش از ديگران در معرض ابتلا به سنگ كليه هستند.
4- تصلب شرايين : Atherescleros is : بيماري خطرناكي است كه اغلب افرادي كه بيش از حد مواد چربي مصرف مي كنند بدان مبتلا مي شوند. زيرا مصرف چربي فراوان باعث افزايش غلظت خون Hyperliprdeamia مي گردد.
5- نقرس: Cout : نقرس يك بيماري مفصلي توام با حملاتي دردناك در مفاصل و انگشتان پاها بوده و بيشتر افرادي بدان مبتلا مي گردند كه غذاي اصلي آنها را نان و مواد گوشتي تشكيل مي دهد.
ضررهاي شره (تند غذا خوردن (از روي ولع و حرص) :
الف: روي دستگاه هاضمه: سوء هاضمه و گشاد شدن معده كه بزرگ شدن شكم را پي خواهد داشت.
ب: فرو دادن مقدار زيادي غذا ممكن است به اين موارد منفجر شود.
1- تنگي نفس يا سوزش قلب Anginapectoris بويژه اگر غذا چرب باشد و آن حالتي از درد شديد و سوزناك در پشت جناق سينه است كه به طرف كتف و بازوي چپ خون رساني توسط قلب به اين مناطق است. اين حالت بيشتر نزد افرادي مشاهده مي شود كه به دليل فعاليت بيش از حد و خستگي مفرط از بيماري شريان هاي قلبي رنج مي برند.
زيرا غذاي بيش از حد نياز ، مثانه بار سنگيني است كه بر دوش قلب گذاشته مي شود و كاملاً تاثيري همانند خستگي مفرط قلب بر اثر فعاليت زياد بدني دارد.
2- پرخوري باعث عبور برخي ميكروبها و ويروسهاي بيماري زا از معده و نفوذ به ساير اجزا و در نتيجه ابتلاي شخص به بيماري هايي از قبيل وبا، تيفوئيد و … مي گردد. زيرا به علت كثرت غذا تمام آن در معرض تركيب شدن با اسيدهاي معده قرار نمي گيرد و درست هضم نمي گردد، چونكه معمولاً مسئوليت نابودي اين ميكروبها و ويروسها به عهده ترشحات اسيدي معده ميباشد.
3- بزرگ شدن بيش از حد معده كه يك عارضه خطرناك بوده و اگر به موقع درمان نشود منجر به مرگ مي گردد.
4- پيچ خوردن معده : عارضه خطرناكي است كه به ندرت اتفاق مي افتد و به دليل آن واكنش معده در مقابل پرخوري بيش از حد است.
5- معده اي كه پر از غذا باشد در صورتي كه در معرض ضرب يا فشاري ناگهاني قرار گيرد، احتمال پاره شدنش بيش از معده خالي است و اگر معده كسي پر باشد و ضربه اي ناگهاني به قسمت فوقاني آن وارد شود ممكن است در جا بميرد.
ج: شره هم براي روح ضرر دارد و آزار دهنده است و هم فكر انسان را خراب مي كند. زيرا پرخوري باعث ايجادسستي اراده و كودني و ميل به خواب مي شود.
لقمان حكيم خطاب به فرزندش گفت: اگر معده پر گرديده تفكر به خواب مي رود و حكمت لال مي شود و اعضاي بدن از عبادت باز مي مانند و از طرفي پرخوري شهوت را افزايش و غالباً روحيه انسان را تغيير داده و به رغم ميل خود او را به خوي حيواني نزديك مي سازد.