(مردان مومن و زنان مومن دوستان یکدیگرند، به نیکی فرمان می هند و از ناشایست باز می دارند). علاوه بر این خداوند امر به معروف و نهی از منکر را نشانه بهترین امت ذکر فرموده است: « کُنتُم خَیرَ اُمَهٍ اُخرِجَت لِلنّاسِ تَامُرُونَ بِالمَعُروفِ وَ تَنهُونِ عَنِ المُنکَرِ » ( شما بهترین امتی هستید که برای مردم پایدار شده اید، به کار پسندیده فرمان می دهید، و از کارهای ناپسند باز می دارید).
علی (ع) در کلامی بسیار ارزشمند و شگفت انگیز درباره ارزش امر به معروف و نهی از منکر چنین فرموده است:
«وَ ما اَعمالُ البِرِّ کُلّها وَ الجِهادُ فی سَبیلِ اللهِ عِندَ اَلامرِ بِالمَعروفِ وَ النَّهی عَنِ المُنکَرِ، اِلا کَنَفثَهٍ فی بَحرٍ لُجِیٍّ »؛ ( همه کارهای خوب و جهاد در راه خدا، در مقایسه با امر به معروف و نهی از منکر چیزی جز آب دهانی که در دریایی ژرف انداخته شود نیست).
آثار و برکات امر به معروف و نهی از منکر
1- فلاح و رستگاری
« وَ یامُرُونَ بِالمَعرُوفِ وَ یَنهَونَ عَنِ المُنکَرِ وَ اُولئِکَ هُمُ المُفلِحُونَ » ؛ ( و به خوبی فرمان دهند و از بدی باز دارند، اینان رستگارنند).
2- تقویت مومنین:
علی (ع) فرمود: « فَمَن اَمَرَ بِالمَعرُوفِ شَدَّ ظُهُورَ المُومِنینَ » ؛ ( کسی که امر به معروف و نهی از منکر کند، مسلمانان را تقویت کرده است).
3- اهل معروف شدن:
علی (ع) فرمود: « وَ امُر بِالمَعرُوفِ تَکُن اَهلَهُ » ؛ ( امر به معروف کن تا اهل معروف باشی).
آثار ترک امر به معروف و نهی از منکر
1- محروم شدن از برکت وحی:
رسول گرامی اسلام فرمود: « اِذا عَظَّمَت اُمَّتی الدُّنیا نُزِعَت مِنها هَیبَهُ الاِسلامِ وَ اِذا تَرَکَتِ اَلامرَ بِالمَعُروفِ وَ النَّهیَ عَنِ المُنکَرِ حُرِمَت بَرَکَه الوَحیِ » ؛ ( هر گاه امت من به دنیا بها دهد شکوه اسلام از آنان گرفته می شود و هر گاه امر به معروف و نهی از منکر را واگذارد، از برکت وحی محروم گردد).
2- نزول انواع عذاب های الهی:
هم چنین آن حضرت (ص) فرمود: « لَتامُرُونَّ بِالمَعرُوفِ وَ لَتَنهُنَّ عَنِ المُنکَرِ اَو لَیَعُمَّنَّکُم عَذابُ اللهِ » ؛ ( یا امر به معروف و نهی از منکر کنید یا عذاب خدا همه شما را فرا می گیرد).
3- گرفته شدن برکتهای الهی:
پیامبر اکرم (ص) فرمود: « لا یَزالُ النّاسُ بِخَیرٍ ما اَمَرُوا بِالمَعرُوفِ وَ نَهَوا عَنِ المُنکَرِ وَ تَعاوَنُوا عَلَی البِّرِ فَاِذا لَم یَفعَلُوا ذلِکَ نُزِعَت مِنهُمُ البَرَکاتُ » ؛ ( مردم تا زمانی که به خوبی فرمان دهند و از زشتکاری باز دارند و در کارهای نیک همیاری کنند، در خیر و خوبی خواهند بود، اما هر گاه چنین نکنند، برکتها از آنان گرفته شود).
امام صادق (ع) نیز فرمود: خدای عزوجل دو فرشته را فرستاد تا شهری را بر سر مردمش واژگون کنند، چون به آن شهر رسیدند مردی را در حال دعا و تضرع دیدند، پس یکی از آن دو نزد خدای تبارک و تعالی برگشت و گفت: پروردگارا! من به آن شهر رسیدم اما دیدم فلان بنده ات تو را می خواند و به درگاه تو زاری می کند، خداوند فرمود: دستوری که به تو دادم انجام بده. او مردی است که هرگز به خاطر من چهره اش از خشم تغییر نکرده است .
شرایط آمر و ناهی:
پیامبر اکرم فرمود« لا یَامُرُ بِالمَعُروفِ وَ لا یَنهی عَنِ المُنکَرِ اَلا مَن کانَ فیهِ ثَلاثُ خِصالٍ: رَفیقٌ بِما یَامُرُ بِه رَفیقٌ فیما یَنهی عَنهُ، عَدلٌ فیما یَامُرُ بِه عَدلٌ فیما یَنهی عَنهُ، عالِمٌ بِما یَامُرُ بِه عالِمٌ بِما یَنهی عَنهُ » ؛
امر به معروف و نهی از منکر نکند مگر کسی که سه خصلت در او باشد: در آنچه به آن امر و یا از آن نهی می کند، طریق مدارا پیش گیرد، در امر و نهی خود به عدالت رفتار کند و به آنگه امر و نهی می کند، دانا باشد.
مرده ای در میان زندگان
علی (ع) فرمود: « مَن تَرَک اِنکارَ المُنکَرِ بِقَلبِهِ وَ َیدِهِ وَ لِسانِهِ فَهُوَ مَیِّتٌ بَینَ اَلاحیاءِ »
کسی که در برابر منکر با دل و دست و زبان خویش اعتراض نکند، او مرده ای است در میان زندگان.
عذر نامقبول
رسول گرامی اسلام (ص) فرمود: « لا یُحَقِّرَنَّ اَحَدُ کُم نَفسَهُ اَن یَری اَمراً لِهِدن تَعالی فیهِ مَقالٌ، فَلا یَقُولَ: یا رَبِّ خَشیَهَ النّاسِ! فَیَقُول: فَایّایَ کُنتَ اَحَقَّ اَن تَخشی » ؛
مبادا کسی از شما در جایی که پای امری از خدا در میان است و باید سخن بگوید با سکوت کردن خود را کوچک کند، زیرا فردای قیامت نمی تواند بگوید: خدایا! از ترس مردم بود. چون خداوند جواب می دهد: سزاوارتر آن بود که از من بترسی.
نوشته را با کلامی بیدار کننده از رسول گرامی اسلام (ص) به پایان می بریم که امروزه مصادیق بارز آن در جامعه عینیت یافته است و هشداری است برای کسانی که آرزوی نیل به سعادت دارند.
آن حضرت فرمود: « کَیفَ بِکُم اِذا فَسَدَت نِساوُکُم وَ فَسِقَ شَبابُکُم، وَ لَم تَامُرُوا بِالمَعرُوفِ وَ لَم تَنهَوا عَنِ المُنکَرِ؟!… کَیفَ بِکُم اِذا اَمَرتُم بِالمُنکَرِ وَ نَهَبتُم عَنِ المَعُروفِ؟!… کَیفَ بِکُم اِذا رَأَیتُمُ المَعروفَ مُنکراً وَالمُنکَرَ مَعرُوفاً » ؛
چه حالی خواهید داشت آنگاه که زنانتان فاسد و جوانانتان نابکار شوند و شما به خوبیها فرمان ندهید و از زشتکاری منع نکنید؟… چه حالی خواهید داشت آن گاه که به زشتکاری فرا خوانید و از خوبیها باز دارید؟… چه حالی خواهید داشت آن گاه که خوب از زشت دانید و زشت از نیکو؟
توبه / 71
آل عمران / 110
نهج البلاغه ، حکت 374
آل عمران / 110
نهج البلاغه ، حکت 31
نهج البلاغه، نامه 31
میزان الحکمه، 12731
همان، 12734
همان، 12736
کافی، ج 5، ص58، ح 8
میزان الحکمه، 12758
التهذیب، ج 6، ص 181، ح 374
مییزان الحکمه، 12796
التهذیب، ج6، ص177،ح 359