1- قرآن به دعا و نیایش دستور داده، از بندگان می خواهد تا از این برکت عظیم که منشأ رسیدن به تمامی فیوضات الهی در خیر دنیا و آخرت است غفلت نکنید. خداوند متعال در قران کریم چنین می فرماید:
« وَ قالَ رَبُّکُم اُدعُونی اَستَجِب لَکُم »
( پروردگار تان فرمود: مرا بخوانید تا اجابت کنم شما را).
2- قرآن، دعا را از نشانه های صالحان ذکر فرموده است:
« اَنَّهُم کانُوایُسارِعُونَ فِی الخَیراتِ وَ یَدعُونَنا رَغَباً وَ رَهَباً »
( آنان در کارهای نیک شتاب می نمودند و ما را از روی رغبت و بیم می خواندند).
3- قرآن، دعا و نیایش را امری فطری و ضروری دانسته و تنها راه نجات از گرفتاریها و مشکلات را نیایش پروردگار معرفی می کند:
« وَ اِذا مَسَّ الِانسانَ الضُّرُّ دَعانا لِجَنبِهِ اَو قاعِداً اَو قائِماً فَلَمّا کَشَفنا عِنُه ضُرَّهُ مَرَّ کَاَن لَم یَدعُنا اِلی ضُرٍّ مَسَّهُ »
( و چون انسان را آسیبی رسد، ما را به پهلو خوابیده یا نشسته یا ایستاده می خواند و چون گرفتاریش را برطرف کنیم، چنان می رود که گویی ما را برای گرفتاری که به او رسیده، نخوانده است).
علاوه بر آیات قرآن، روایات فراوانی نیز درباره اهمیت دعا و نیایش در کتاب های روایی به چشم می خورد. به عنوان نمونه پیامبر اکرم (ص) دعا را همان عبادت دانسته می فرماید: «اَلدُّعاءُ هُوَ العِبادَه » دعا همان عبادت است.
همچنین آن حضرت می فرماید: « اَلدُّعاءُ مُخُّ العِبادَهِ وَ لا یُهلَکُ مَعَ الدُّعاءِ اَحَدٌ ؛ دعا مغز عبادت است و با دعا احدی هلاک نخواهد شد.
از علی (ع) نقل شده که فرمود: « اَلدُّعاءُ مَفاتیحُ النَّجاحِ وَ مَقالیدُ الفَلاحِ ؛ دعا کلیدها نجات و کامیابی و گنجینه های رستگاری است» شرایط اجابت دعا
1- شناخت پروردگار
گروهی به محضر امام صادق (ع) شرفیاب شدند و سوال کردند: ما دعا می کنیم ولی اثری از اجابت نمی بینیم. حضرت فرمودند: « لاِنَکُم تَدعُونَ مَن لا تَعرِفُوَنُه » زیرا شما کسی را می خوانید که نمی شناسید.
2- کسب حلال:
در این باره رسول گرامی اسلام فرمودند:
« مَن اَحَبَّ اَن یُستَجابُ دُعاوُهُ فَلیُطَیِّب مَطعَمَهُ وَ مَکسَبَهُ »
هر کس دوست دارد دعایش مستجاب شود، آنچه را می خورد و کسب می کند پاکیزه نماید.
3- حضور قلب
پیامبر اکرم ص می فرماید: « لا یَقبَلُ اللهُ عَزَّوَجَّلَ دُعاءَ قَلبٍ ساهٍ » خدای عزوجل دعای برخاسته از قلب غافل را مستجاب نکند.
4- واقعی بودن نیاز:
در بسیاری از مواقع، انسان چیزی را با پافشاری و با اتمام وجودش از خدا می خواهد در حالی که به سود و نیاز واقعی او نیست. در این زمینه امیرالمومنان فرموده است:
« رُبَّ اَمرٍ حَرَصَ الاِنسانُ عَلَیهِ، فَلَمّا اَدرَکَهُ وَدَّ اَن لَم یَکُن اَدرَکَهُ » بسیار است که انسان بر کاری حریص است و همین که آن را یافت، دوست دارد که ای کاش آن را نمی یافت.
5- همراه بودن دعا با عمل:
از دیگر شرایط استجابت دعا، همراه بودن آن با کار و تلاش است. علی (ع) در این باره می فرماید: « اَلداعی بِلا عَمَلٍ کَالرّامی بِلاوَتَرٍ ؛ دعا کننده بودن عمل و تلاش مانند تیرانداز بدون «زه» است».
زمان های دعا
در روایات اسلامی علاوه بر اینکه توصیه شده، هر گاه نسیم رحمت الهی وزیدن گرفت انسان حساس کرد میل به سخن گفتن با خداوند پیدا کرده، دعا کند، زمانهایی نیز به عنوان وقتهایی مناسب تر برای دعا سفارش شده است؛ از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- بعد از اقامه فرضیه نماز:
امام صادق (ع) فرمودند: « اِنَّ اللهَ فَرَضَ عَلَیکُمُ الصَّلاهَ فی اَحَبِّ الوقاتِ اِلَیهِ فَاسالُوا اِلَیه حَوائِجَکُم عَقیبَ فَرائِضِکُم ؛ همانا پروردگار، نماز را در محبوب ترین وقتها نزد خود واجب کرد، پس، حاجتهای خود را پس از اقامه نمازهایتان طلب کنید».
2- شب و روز جمعه:
از امام صادق روایت است که وقتی فرزندان یعقوب از پدر خواستند تا برای آنها استغفار کند، فرمود: « سَوفَ اَستَغفِرُلَکُم رَّبی» حضرت فرمود: این طلب استغفار را تا سحر گاه جمعه با تاخیر انداخت .
3- از سحر تا طلوع آفتاب
امام باقر (ع) درباره اهمیت دعا در این فاصله چنین می فرماید:
« اِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ یُحِبُّ مِن عِبادِهِ المُومِنینَ کُلَّ {عَبدٍ} دَعّاءٍ فَعَلَیکِم بِالُّدعاءِ فِی السَّحَرِ اِلی طُلُوعِ الشَّمسِ، فَاِنَّها ساعَهٌ تُفَتَحُ فیها ابوابُ السَّماءِ وَ تُقسَمُ فیها الارزاقُ وَ تَقضی فیهَا الحَوائِجُ العِظامُ ؛ خداوند متعال از بین بندگان مومنش آنان را که بسیار دعا می کنند، دوست می دارد. پس بر شما باد به دعا در سحر تا طلوع آفتاب، زیرا در این ساعات درهای آسمان باز می شود، رزق و روزی میان بندگان تقسیم می گردد و حاجتهای بزرگ برآورده می شود».
4- ماه رمضان:
از امیرمومنان (ع) نقل شده است که فرمودند:
« عَلَیکُم – فی شَهرٍ رَمَضانَ – بِکَثرَه اِلاستِغفار وَ الدُّعاءِ؛ فَاَمَّا الدعاء فَیَدفَعُ البَلاءَ عَنکُم وَ اَمَّا الاِستِغفارُ فَتُمحی بِه ذُنوبُکُم ؛ در ماه رمضان بسیار از خداوند آمرزش بخواهید و بسیار دعا کنید، زیرا دعا بلا را از شما دفع می کند و آمرزش خواهی از خداوند مایه نابودی گناهان است.
دعاهای مستجاب
از روایات استفاده می شود که برخی از دعاها از بقیه به اجابت نزدیکتر است.
امام صادق (ع) فرمودند: « ثَلاثُ دَعَواتٍ لا یُحجَبنَ عَنِ اللهِ تَعالی، دُعاهُ الوالِدِه اِذا بِرِهُ وَ دَعوَتُهُ عَلَیه اِذا عَقَّهُ، وَ دُعاهُ اَلمَظلُومِ عَلی ظالِمِهِ، وَ دُعاوُهُ لِمَنِ انتَصَرَ لَهُ مِنُه، وَرَجَلٌ مُومِنٍ دَعا لاخٍ لَهُ مومِنٍ وَ اساهُ فینا وَ دُعاوُهُ عَلَیه اِذا لَم یُواسِهِ مَعَ القُدرَهِ عَلَیهِ وَ اضِطِرارِ اَخیهِ اِلَیهِ »
سه دعاست که از خدای متعال پوشیده نمی ماند و مستجاب می شود: دعای پدر در حق فرزندش هر گاه نسبت به او نیکوکار و فرمانبردار باشد و نفرین پدر در حق او هر گاه وی را بیازارد و نافرمانی کند، نفرین ستمدیده در حق ستمگر و دعای ستمدیده درحق کسی که انتقام او را از ستمگر گرفته باشد، دعای مرد مومن در حق برادر مومن خود که به خاطر ما او را کمک مالی کرده باشد و نفرین او در حق برادرش که به وی محتاج شده و او را می توانسته است نیازش را برطرف سازد و نکرده است.
از جمله دعاهای مستجاب، دعای کودکانی است که به گناه آلوده نشده باشند.
رسول اکرم (ص) فرمودند: « دُعاهُ اَطفالِ اُمَّتی مُستَجابٌ مالَم یُقارِفُوا الذُّنُوبَ ؛ دعای کودکان امت من مستجاب است، مادامی که به گناه آلوده نشوند».
Normal 0 false false false EN-US X-NONE AR-SA /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:”Table Normal”; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-qformat:yes; mso-style-parent:””; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin-top:0cm; mso-para-margin-right:0cm; mso-para-margin-bottom:10.0pt; mso-para-margin-left:0cm; line-height:115%; mso-pagination:widow-orphan; font-size:11.0pt; font-family:”Calibri”,”sans-serif”; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-fareast-font-family:”Times New Roman”; mso-fareast-theme-font:minor-fareast; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin;}
[1] مومن / 60
[1] انبیاء / 90
[1] انبیاء / 90
[1] بحارالنوار، ج 93،ص 300، روایت 37
[1] همان، روایت 37
[1] بحار، ج 93، ص 341
[1] بوستان سعدی
[1] بحار الانوار، ج 93، ص 368
[1] همان، 93، ص 373
[1] من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 367
[1] ترجمه عده الداعی، ص 8
[1] بحارالانوار، ج 78، ص 60
[1] همان، ج 85، ص 324
[1] ترجمه عده الداعی ، ص 30
[1] اصول کافی، ج 2، ص 478
[1] وسائل الشیعه، ج 7، ص 320
[1] امالی طوسی، ص 280، ح541
[1] بحار الانوار ، ج 90، ص 357