|
1- نفس ازدواج ، اگر با خودي باشد ، بر و نيكي و اگر با غريبه باشد ، الفت دلها است. امام رضا (ع) : « لو لم تكن في المناكحه آيهٌ متوله و لا سنهٌ متبعه لكان ما جعل الله فيه من برّ القريب م تالف البعيد ما رغب فيه العاقل اللبيب و سارع اليه الموفق المصيب.» اگر دربارة ازدواج آية قراني و سنت محمدي قابل پيروي وجود نداشت، هر آينه، آنچه كه خداوند در آن نيكي به خويشان و مهرباني با غريبان را قرار داده است چيزي است كه خود مند فرزانه به آن رغبت مي كند و صاحب توفيق و راي صائب به آن مي شتابد. |
|
2- شرط لقاء الله : رسول خدا (ص): «من احب ان يلقي الله طاهراً مطهراًَ فليلقه بزوجهٍ.» هر كه مشتاق است در حال پاكي و طهارت خدا را ملاقات كند، بايد با همسري به ديدار خدا برود. |
|
3- بهترين بنا : رسول خدا (ص) : « ما بني في الاسلام بناءً احب الي الله عزوجل و اعزّ من النرويج» در اسلام : هيچ بنايي نزد خدا محبوبتر و عزيزتر از ازدواج نيست. |
|
4- راه ولايت: پيامبر (ص) : «من نكح الله و انكح الله ، استحق ولايه الله» هر كه براي رضاي خدا ازدواج كند يا كسي را به ازدواج برد، لايق ولايت خدا است. |
|
اهميت ازدواج |
|
5- سنت پيامبر(ص):رسول خدا(ص): « النكاح سنتي فمن رغب عن سنتي فليس مني» رسول خدا(ص):«النكاح سنتي، فمن احب فطرتي فليستنّ بسنّتي» امام علي (ع): « تزوجوا فان رسول الله (ص)كثيراً ما يقول: من كان يحب ان يتبع سنتي، فليتزوج فان من سنتي التزويج » ازدواج كنيد زيرا رسول خدا بسيار مي فرمود: هر كه مشتاق است از سنت من پيروي كند پس بايد ازدواج كند چرا كه سنت من ازدواج كند. |
براي تعيين نقش ازدواج در تعليم و تربيت اسلامي بسيار فشرده ، اهميت و ثمرات آن را بيان مي كنيم.
|
1- عصبانيت شيطان : رسول خدا (ص) : «ايما شاب تزوج في حداثه سنه عج شيطانه : يا ويله ! عصم مني دينه» هر جواني كه در آغاز زندگي ازدواج كند شيطانش فرياد مي زند : اي واي دينش را از شر من نگاه داشت.
|
|
2- تكميل دين : رسول خدا (ص): «اذا تزوج العبد فقدا ستكمل نصف الدين فعيتق الله في النصف الباقي» وقتي بنده اي ازدواج كند نصف دينش را حفظ كرده پس در نصف ديگر تقواي الهي داشته باشد. |
|
3- برتري عبادت : امام صادق (ع): «ان ركعتين يصليها رجل متزوج، افضل من رجلٍ يقوم ليله و يصوم نهاره اعزب » دو ركعت نماز مرد ازدواج كرده، برتر است از مرد مجردي كه شب را به نماز و روز را روزه باشد . رسول خدا (ص) : « المتزوج القفائم افضل عند الله من الصائم القائم العزب» متأهل خوابيده برتر است از مجرد شب زنده دار و روزه دار. |
|
4- بركت رزق : قران : «و انكحوا الايا في منكم و الصالحين من عبادكم وامائكم ان يكونوا فقراء يغنهم الله من فضله» به ازدواج درآوريد پسران و دختران صالح مجرد را، اگر فقير باشند خدا از فضلش بي نيازشان مي كند. رسول خدا (ص): زوجوا اياماكم فان الله « يحسن لهم في اخلاقهم » « و يوسع لهم في ارزاقهم » « و يريدهم في مرواتهم » مجردهايتان را متاهل كنيد زيرا خداوند، اخلاقشان را زيبا، روزيشان را وسيع و مروتشان را زياد مي كند . |
|
ثمرات ازدواج |
قصه :
رسول خدا (ص) از يكي از اصحاب خود پرسيدند : فلاني ، ازدواج كرده اي ؟
گفت : نه ، چيزي ندارم كه ازدواج كنم .
فرمود : « قل هو الله احد» را نداري ؟
گفت : چرا .
فرمود : يك چهارم قران است، قل يا ايها الكافرون را بلد نيستي؟
گفت : چرا .
فرمود : ربع قران است، « اذا زلزلت » را نمي داني ؟
گفت : چرا .
فرمود : ربع قران است ، ازدواج كن ، ازدواج كن ، ازدواج كن.[2]
|
1- برخورد عاطفي |
|
2- سوال |
|
3- مثال و تشبيه |
|
4- روش غير مستقيم |
|
5- قصه |
|
6- شعر و هنر |
|
7- تداعي |
|
8- تدريج |
|
9- تشويق |
|
10- تلقين و تكرار |
|
11- هم زباني |
|
14- عفو و گذشت |
|
12- الگو دهي |
|
13- سهل گيري |
|
15- مسابقه |
|
16- يادآوري |
|
17- كلي به جزيي |
|
18- تشنه كردن |
|
19- گوناگوني |
|
20- رمز |
|
21- مقايسه |
|
روش هاي تعليم و تربيت اسلامي |
و ) روش هاي تعليم و تربيت
روش ها از اصول تعليم وتربيت و اصول از ويژگي هاي عمومي انسان استخراج مي شود. روش هايي كه ما را در نيل به اهداف، بر مبناي اصول تعليم و تربيت اسلامي ياري مي كند عبارتند از :
1- برخورد عاطفي :
چهرة خندان ، گويي جلوه اي از ياد خداست كه آرام بخش دلها است. اما نه هر خنده اي، خنده اي كه تا اعماق دل بيننده نفوذ كند. لاجرم بايد از اعماق دل برآيد.
برخورد عاطفي يك رياي آلوده نيست، يك دلسوزي و محبت خالص قلبي است. چهره خندان سيماي محبت و علاقة باطني است.
انسان دو بعد دارد : 1- عقل ، 2- احساس = از راه عقل نه هر كس مي تواند تعليم و تربيت را بنا كند و نه به اين سادگي است. اما از راه احساس و عواطف كه چيزي شبيه به معجزه است مي توان و برخورد عاطفي يك راه احساسي و عاشقانه است. بنابراين بايد حقيتاً مردم را دوست بداريم تا علاقة باطني به چهره سرايت و بيننده را هدايت كند. لازمة چنين تواضع است و خود را پايين تر از ديگران ديدن.
امام علي (ع) : فرمود : « من حَسْنَ خُلقه كثر محبوه و آنست النفوس به»[3]
كسي كه خوش اخلاق شد دوستان و عاشقانش زياد مي شوند و جان ها به او انس مي گيرند.
جان، فريب نمي خورد، تا خنده اي را از بنده اي ببيند و بر جانش نشيند مدتها طول مي كشد.
انسان، انس است و راه نفوذ در او انس است و كليد انس خوي نيكو.
به رسول خدا گفتند : فلاني شبها به نماز است و روزها به روزه اما بداخلاق است و با زبانش همسايگان را مي آزارد. فرمود: هيچ خيري در او نيست او اهل آتش جهنم است.[4]
اين جذابيت پيامبر خلق عظيم او و نرمخويي او بود كه « انك لعلي خلقٍ عظيم »[5] و نيز : فيما رحمهٍ من الله لنت لهم و لو كنت قظّا غليظ القلب لانفضوا من حولك»[6]
به واسطه رحمت خدا با مردم نرمخويي كردي و اگر خشن و درشت خو و غليظ القلب بودي از اطراف تو پراكنده مي شدند.
اين آيه به صراحت اشعار دارد كه نرم خويي ريشه در رقّت قلب دارد و يك امر تصنعي نيست.
سلام : از مصاديق بارز برخورد عاطفي « سلام » است. واقعاً گاهي معجزه مي كند. كسي را كه دلش مملو از كينه است با يك سلام محبت آميز مي توان از قعر چاه ظلماني كنيد بدر آورد و با زمزم زلال سلام آلودگي بغض را از دلش زدود. اما راهش آن است كه خود بيني كنار رود، چه به فرمودة امام خميني رضوان الله عليه :
« خود بيني ، ارث شيطان است »[7]
كسي مي تواند حقيقتاً سلام گرم و صميمانه داشته باشد كه «خود» را نبيند و صرفاً «خدا» را ببيند و بينديشد كه خدا با آن همه عظمت به همراه فرشتگانش دسته جمعي به او سلام مي كنند تا از ظلمت نجات يابد، چه شده است كه او بندة ديگر خدا را تكريم نمي كند :
« هوا الذي يصلي عليكم و ملائكه ليخرجكم من الظلمات الي النور»[8]
او خدايي است كه بر شما درود مي فرستد و نيز فرشتگانش ، تا شما را از تاريكيها به نور خارج كند .
حضرت علي عليه السلام از جلوه هاي خوش اخلاقي، سلام را مطرح مي فرمايند:
« ان بذل الغيه من محاسن الاخلاق»[9]
براستي كه سلام گفتن و خوشامدگويي از نيكويي هاي اخلاق است.
بزرگان نكودند در خود نگاه خدا بيني از خويشتن بين مخواه
بزرگي به ناموس و گفتار نيست بلندي به دعوي و پندار نيست
تواضع سر رفعت از افرازدت تكبر به خاك اندر اندازدت
به گردن فتد سركش تند خوي بلنديت بايد بلندي مجوي
زمغرور و نياره دين مجوي خدا بيني از خويشتن بين مجوي
گرت جاه بايد مكن چون خسان به چشم حقارت نگه در كسان
نه گرد چون تويي بر تو كبر آورد بزرگش نبيني به چشم خود
تو نيز از تكبر كني همچنان نمايي، كه پيشت تكبر كنان
گرفتم كه خود هستي از عيب پاك تعنت مكن بر من عيبناك
يكي حلقه كعبه دارد به دست يكي در خراباتي افتاده مست
گر آرد را بخواند، كه نگذاردش؟ در اين را براند كه باز آردش؟
نه مستظهر است آن به اعمال خويش نه اين را در تو به سبقست پيش
2- سؤال :
سوال دو نوع است : 1- تحقير آميز ، 2- محترمانه = اگر سوال جنبة منفي داشته باشد نفرت انگيز است اما اگر جنبة احترام به شخصيت داشته باشد محبت خيز.
وقتي از هم سفر يا انسان بغل دست خود مي پرسيد : « شما تحصيل مي كنيد؟ چه رشته اي؟ انشاء الله موفق باشيد » اين احترام به شخصيت او است. درب خانه را به روي شما گشوده است.
در تعليم و تربيت، بويژه در آموزش، سوال نقش كليدي دارد. اصلاً خود كليد است:
رسول خدا (ص) فرمود: « العلم خزائن و مفاتيحه السوال فاسالوا رحمكم الله فانه يوجر اربقه، السائل و المتكلم و المستمع و المحب لهم.»[11]
علم گنجينه ها است و كليدهاي آن «سوال» پس بپرسيد رحمت خدا شامل شما باد. چرا كه خدا به چهار دسته پاداش مي دهد : سوال كننده ، پاسخ دهنده ، شنونده ، دوست دارنده
دلها قفل است و كليد آن سوال :
حضرت علي (ع) فرمود : « القلوب اقفال و مفاتيحه السوال »[12]
سوال ، نصف علم است :
رسول خدا (ص) : السوال نصف العلم[13] .
البته هر سوالي نصف عليم نيست. سوال خوب . چه ، سوال بايد عالمانه باشد و ژرف :
فرهنگ پرسش :
سوال بايد :
1- مفيد باشد : « اعوذ بالله من علمٍ لاينفعُ »[14] پناه بر خدا از علمي كه سود نمي بخشد.
2- براي فهميدن باشد نه براي خود كردن : امام علي (ع) : « اذا سئلتَ فَسَلْ تغقهاً ولاتسأل تعنّتاً »[15]
3- دقيق باشد . امام علي (ع): حسن المسأله نصف العلم.[16]
سوال نبايد :
1- تحقير آميز باشد : … لاتسأل تعنتاً [17]
2- تجسسي باشد : خداوند متعال فرمود : لاتجسسوا[18] تجسس كنيد.
3- ناراحت كننده باشد : « لاتسالوا عن ايشاء ان تبدلكم تسوكم[19]
4- بني اسرائيلي باشد : « ام تريدون ان تسألوا رسولكم كماسئل موسي من قبل[20]
5- زياد باشد : رسول الله (ص) : ذروني ماتركتكم فانما ملك من كان قبلكم بكثره سوالهم …[21]
نمونه سوال :
سوالات قراني غالباً يادآور نعمتها ، هدف ها و ارزش ها است:
1- اين تذهبون ؟ ان هو الا ذكرٌ للعالمين لمن شاء منكم ان يستقيم[22]
سراغ كدام رهبر مي رويد، همين رهبر ذكر خدا است براي طالبان صراط مستقيم.
2- هل يستوي الاعمي و البصير افلا تتفكرون ؟[23] آيا كور و بينا مساويند ؟ آيا فكر نمي كنيد ؟
3- هل تستوي الظلمات و النور؟[24] آيا تاريكي و نور مساويند ؟
4- الم نشرح لك صدرك ؟[25] آيا شرح صدر به تو نداديم؟
5- ا ارباب متفرقون خيرٌ ام الله الواحد القهار ؟[26] آيا اربابان پراكنده بهترند يا خداي واحد قهار ؟
6- قل اَانتم اعلم ام الله ؟[27] بگو شما داناتريد يا خدا ؟
7- قل يا اهل الكتاب لم تكفرون بايات الله ؟[28] بگو اي اهل كتاب چرا به آيات خدا كفر مي ورزيد؟
8- هل ادلكم علي تجاره تنجيكم …؟[29] آيا مي خواهيد شما را به تجارت نجات بخشي راهنمايي كنم؟
9- قل من حرم زينه الله … ؟[30] بگو چه كسي زينت خدا را حرام كرده است ؟
10- قل هل تربصون بنا الا احدي الحسيين ؟[31] بگو آيا غير از يكي از دو نيكي را بر ما انتظار مي كشيد؟
11- قل من يرزقكم من السماء و الارض ؟[32] بگو چه كسي از آسمان و زمين به شما روزي مي دهد؟
12- قل من رب السماوات و الارض ؟ [33] بگو پروردگار آسمانها و زمين كيست؟
13- اتستبدلون الذي هوادلي بالذي هو خير ؟[34] آيا امور پست مادي را باارزشهاي معنوي عوضي گرفته ايد؟
14- افلا يتدبرون القران ام علي قلوب اقفالها ؟[35] آيا در قران تدبر نمي كنند؟ يا بر دلها قفل زده شده است؟
15- افلم يسيروا في الارض فتكون لهم قلوب يعقلون بها …؟[36] آيا در زمين سير نمي كنند تا دلي بيايند ژرف انديش ؟ …
16- افلا يتدبرون القرآن و لو كان عند غيرالله لوحدوا فيه اختلافاً كثيراً؟[37] آيا در قران نمي انديشند در حالي كه اگر از غير خدا بود اختلاف زيادي داشت؟
17- افلا ينظرون الي الابل كيف خلقت؟ والي السماء كيف رفعت …؟[38] آيا در خلقت شتر نمي انديشند؟ و در رفعت آسمان …
18- يا ايها الانسان، ما غرك بربك الكريم ؟[39] اي انسان ، چه چيز تو را نسبت به خداي كريم مغرور كرد؟
19- الا تحبون ان يغفر الله لكم؟[40] آيا دوست نداريد كه خدا شما را ببخشد؟
20- ام تسئلهم احوا فخراج ربك خير و هو خير الرازقين . [41] و انك لتدعوهم الي صراط مستقيم.
21- الا تحبون ان يغفر الله لكم ؟ [42] آيا دوست نداريد خدا گناهانتان را بيامرزد؟
3- مثال و تشبيه الف) قران
مثال زدن نقش بسيار موثري در تفهيم مسائل و در تعليم و تربيت دارد و قران هم كه كتاب تعليم و تربيت است به ميزان زيادي از مثل بهره مي گيرد، هر سخن يا كتابي كه با مثل آميخته باشد، شيريني و دلپذيري مي يابد.
گاهي براي بيان محال بودن مثال عبور شتر از سوراخ سوزن را مي آورد:
ان الذين كذبوا باياتنا و استكبروا عنها لا تَفَتَّحُ لهم ابوابُ السماء و لايدخلون الجنه حتي يلج الجملُ في سم الخياط…[43]
همانا كساني كه آيات ما را تكذيب مي كنند و از آن خود را برتر مي دانند درهاي آسمان برويشان باز نخواهد شد و وارد بهشت نمي شوند تا وقتي كه شتر از سوراخ سوزن عبور كند! …
گاهي براي بيان سست بنياني آنچه غير خدا است خانه عنكبوت را مثال مي زند :
مثل الذين اتخنوا من دون الله اولياء كمثل العنكبوت بيتاً و ان اوهن البيوت لبيت العنكبوت لو كانوا يعلمون.[44]
مثل كساني كه غير خدا را دوست خود مي گيرند مانند كار عنكبوت است كه خانه اي مي گيرد و حقيقتاً كه سست ترين خانه ها خانة عنكبوت است، البته اگر علم داشته باشند.
قران حيله گري و توطئه چيني منافقان را به آتش مثال مي زند كه ناگهان باد آن را خاموش كند:
مثلهم كمثل الذي استوقد ناراً فلما اضاءت ما حوله ذهب الله بنورهم و تركهم في ظلماتٍ لايبصرون.[45]
مثل آنان مثل كسي است كه نار يا آتشي را روشن مي كند پس همينكه اطرافش را روشن كرد خدا نور آن را خاموش كند و آنان را در تاريكي هايي رها مي كند كه اصلاً نبينند. (يعني تمام توطئه ها را در موقع عمل خنثي مي كند)
يا كارهاي كافران را به خاكستر تشبيه مي كند كه باد آن را پراكنده كند:
مثل الذين كفروا بربهم : اعمالهم كرمادٍ اشتدت به الريح في يوم عاصف.[46]
مثل آنان كه به پروردگارشان كفر ورزيدند، كارشان مانند خاكستري است كه در يك روز طوفاني باد آن را پراكنده كند.
و كار خدايي را به درخت پر ثمر :
الم تر كيف ضرب الله مثلاً كلمهً طيبهً اصلها ثابت و فرعها في السماء . توتي اكلها كل حينٍ باذن ربها[47]…
آيا نمي بيني كه خداوند چگونه مثال مي زند كلمه طيبه را به درخت پاك كه ريشه اش ثابت و شاخه اش سر به آسمان كشيده كه خوراك خود را در هر زمان با اذن پروردگار مي دهد.
و در همين آيه خباثت را به درخت بي ريشه اي تشبيه مي كند كه از روي زمين كنده شود و دور انداخته گردد.
– انفاق در راه خدا را قران به دانه اي تشبيه مي كند كه هفت سنبله از آن مي رويد و در هر سنبله 100 دانه است[48] :
قران در جايي آن قدر توجه به زخارف دنيا و دلبستگي به آن را پست مي شمارد و پيروي هواي نفس را پليد مي داند كه آن را به سگ تشبيه مي كند :
|
و لو شئنا بها و لكنه |
|
اخله الي الارض |
|
و اتبع هواه |
|
نمثله كمثل الكلب |
|
ان تحمل عليه يلمث |
|
او تتركه يلهث |
|
ذلك مثل القوم الذين كذبوا |
باياتنا فاقصص القصص لعلهم يتفكرون[49]
و چنانچه مي خواستيم او را بالا مي برديم اما او به زمين چسبيد و از هوايش تبعيت كرد بنابراين مثل او مثل سگ است. اگر او را دنبال كني يا رها كني له له مي زند، اين است مثل مردمي كه آيتهاي ما را تكذيب مي كنند پس قصه ها را بازگو كن يا تفكر كنند.
عالمان بي عمل را به خر مثال مي زند:
مثل الذين حملوا التوراه ثم لم يحملوها كمثل الحمار يحمل اسفاراً [50]
مثل كساني كه كتاب تورات به آنان داده شد ولي به آن عمل نكردند مانند خر است كه كتاب بار مي كند.
براي مردم كافر و بي ايمان زن نوح و زن لوط را مثال مي زند كه شوهرشان پيامبر بود ولي به شوهر خيانت كردند.[51]
باطل را به كف روي آب و خاشاك تشبيه مي كند كه كنار زده مي شود و آنچه به نفع مردم است باقي خواهد ماند.[52]
براي مردم با ايمان زن فرعون را مثل مي زند كه شوهرش بدترين انسان ها است ولي او با خدا راز و نياز دارد[53] و فلسفة مثال :
علاوه بر تفهيم بهتر مطالب و رفع خستگي، مثال وسيله اي براي تذكر و تفكر است :
تذكر : و يضرب الله الامثال للناس لعلهم يتذكرون.[54] خدا مثال ها را براي مردم مي زند تا پند گيرند. تذكر : و تلك الامثال نضربها للناس لعلهم يتفكرون.[55] اين مثال ها را براي مردم مي زنيم تا بينديشند.
ذكر و فكر مكمل يكديگرند و هر دو سهم بسزايي در تعليم و تربيت دارند. ذكر و ياد، فراموش شده هاي سازنده را وارد صفحه ذهن و دل مي كند، فكر و انديشه براي آينده برنامه ريزي مي كند و در زمان حال ، برخورد ژرف را موجب مي شود. بنابراين ذكر و فكر گذشته و حال و آيندة انسان ساز را به يكديگر متصل مي كند.
به تعبير بهتر، ذكر انسان را با خدا و ياد خدا مرتبط مي كند و فكر گنجينة به وديعت نهادة الهيِ وجود را كشف و قابل بهره دهي مي نمايد.
ب) مثال در احاديث :
در روايتي وارد شده كه كتاب حضرت ابراهيم يعني صحف تمامش مثال بوده است:
عن ابي در قال : قلت يا رسول الله ما كانت صحف ابراهيم؟ قال : كانت امثالاً كلها.
از ابوذر نقل شده كه گفت : به رسول خدا گفتم يا رسول الله صحف ابراهيم چه بوده ؟ فرمود: تمام آن امثال بود .
راه و خط : پيامبر (ص) براي تبيين صراط مستقيم از راه هاي انحرافي يك خط مستقيم و چندين خط انحرافي كشيدند و فرمود: اين صراط مستقيم خدا و اينها راه هايي است كه هر يك شيطاني به آن فرا مي خواند .[56]
پيامبر و امت : مثل كسي كه مردم را از افتادن در آتشي كه برافروخته شده و همه چيز را ذوب مي كند باز مي دارد.[57]
قرآن و مردم : رسول خدا (ص) فرمود: مثل قران و مردم مثل زمين و باران است. وقتي زمين در حال مردن است خدا بوسيله باران آن را زنده و با نشاط مي كند و انواع زينت ها و وسائل زندگي از آن مي روياند. قران هم با مردم چنين مي كند.[58]
امت اسلامي : رسول خدا است خود را به باغي تشبيه فرمود كه مردم دسته دسته از ميوه هاي آن بهره مي برند.[59]
اهل بيت (ع) : پيامبر (ص) اهل بيت خود را گاهي به «كشتي نوح» گاهي به «سر در مقابل بدن» يا «چشم براي سر»[60] يا « كهف براي اصحاب كهف[61]» يا « چراغ در تاريكي»[62]
مومن : رسول خدا (ص) مومن را به «نور خدا»[63] ، «عطار»[64]، «گل هميشه بهار»[65]، «سنبله»[66] تشبيه فرمود.
كافر : و آن حضرت كافر را به «نهال برنج»[67] ، «قبر زيبا»[68] ، «سراب»[69] تشبيه كردند.
مشرك : شئي رها شده و ساقط شده كه با هر پرنده و بادي آسيب مي بيند.[70]
منافق : «گوسفند حيران»[71]و «حنظله»[72] كه بركش سبز و طعمش تلخ است.
مجاهد با مزد : مثل «مادر موسي»[73] است كه هم به فرزندش شير مي دهد و هم مزدش را مي گيرد. (رسول خدا )
نماز : مثل نمازهاي پنجگانه را پيامبر به «نهري»[74] تشبيه كردند كه بر در خانه اي جاري است و وقتي 5 بار در آن خود را بشويند هيچ پليدي باقي نخواهد ماند.
علماء : رسول خدا (ص) فرمودند: مثل علما مثل «ستارگان آسمان»[75] اند كه در دريا و خشكي هدايتگرند. همينكه اين ستارگان خاموش شوند همه گمراه خواهند شد.
علم بي عمل : حضرت علي (ع) فرمود: علم بي عمل مثل «درخت بي ميوه»[76] و در جاي ديگر «كمان بي وتر»[77] است.
عالم بي عمل: رسول خدا (ص) عالم خود فراموش را به «فتيله»[78] تشبيه فرمود و نيز به «قبر»[79]
عالم بي سخن: مثل كسي است كه گنج دارد وانفاق نمي كند.[80]
عابد بي فكر: رسول خدا (ص) : مثل عابدي كه ژرف انديش نباشد مانند كسي است كه شب مي سازد و روز خراب مي كند.
تعلّم : پيامبر(ص) تعلم در كودكي را «نقش بر سنگ»[81] و تعلم در بزرگسالي را «نقش بر آب»[82] ناميدند.
تازه به دوران رسيده : پيامبر (ص) فرمودند دست نياز پيش كسي كه تازه ثروتمند شده دراز كردن مثل گرفتن «در هم از دهان مار»[83] است.
|
انسان |
|
و در جاي ديگر سه چوب در زمين فرو كردند: |
|
انسان |
|
اجل |
|
امل |
|
آرزو (امل) |
|
اجل |
انسان، اجل ، آرزو : اين سه را پيامبر اكرم (ص) چنين ترسيم كردند[84] :
[1] – در كلاس دانشجويان دوره شهيد صدرل 3 در دانشكده شهيد محلاتي سپاه، يكي از دانشجويان عزيز به نام آقاي فتحي در قالب سوال، پيشنهاد گونه اي كردند كه بنده را به ياد فرمايشات شهيد مطهري در اين راستا انداخت و تصميم گرفتم ازدواج را به عوامل تعليم و تربيت اسلامي اضافه كنم كه بدينوسيله از ايشان تشكر مي كنم.
[2] – با آنچه درباره ازدواج بيان شد به گفته شهيد مطهري بهتر پي مي بريم كه فرمود آن پختگي كه با ازدواج بدست مي آيد با هيچ چيز حاصل نمي شود.