|
اهمیت گریه: |
|
1- محبوب خدا: امام سجاد (ع): ما من قطرهٍ اَحَبُ الی الله عزوجل من قطرتین (قطره دم فی سبیل الله، و قطره دمعهٍ فی سواد اللیل لایرید بها عبدالا الله عزوجل. هیچ قطره ای نزد خدا محبوبتر از دو قطره نیست: قطره خون در راه خدا و قطره اشک در سیاهی شب که جز برای خدا جاری نشود. 2- کلید رحمت خدا: امام علی (ع) البکاء من خشیه الله مفتاح رحمه الله. 3- در سایه خدا: رسول خدا (ص): سبعهٌ فی ظل عرش الله عزوجل یوم لاظلَ الاظله… و رُجُل ذکر الله عزوجل خالیاً ففاضت عیناه من خشیه الله. هفت دسته در روز قیمات در سایه عرش خدایند. 4- پاداش بی شمار: رجوع شود به حدیث اول بخش که از چهل حدیث نقل شد. 5- عفو عمومی: امام صادق (ع): لو اَن باکیاً بکی فی اُمهٍ لَرُهموا. اگر یک نفر بگوید امتی بخشیده شوند. 6- توصیه به تباکی: امام صادق (ع): ان لم یحبُکَ البکاء فتباکِ بان خرج من مثل رأس الذباب فبخّ ٍ بخٍ. اگر گریه ایت نیامد خود را به حالت گریان درآور پس اگر یک سرمگسی اشک خارج شد پس به به از این نعمت اکنون سری به باغ روایات گریه می زنیم تا میوه های این باغ را بچینیم و از آن بهره ببریم. |
|
آثار گریه: |
|
1- نگاه معشوق: رسول خدا (ص): طوبی لصورهٍ نظر الله الیها تبکی علی ذنب من خشیه الله عزوجل لم یطلع علی ذلک الذنب غیره. خوشا چهره ای که خدا به آن نگاه کند. از ترس خدا بر گناهی می گرید که جز خود نمی داند. 2- مزد شگفت: رسول خدا (ص): من ذَرفت عیناه من خشیه الله کان له بکل قطره من دموعه مثل جبل احد یکون فی میزانه من الاجر. کسی که اشک از چشم جاری کند برای هر قطره اش بقدر کوه احد پاداش دارد. 3- کاخ مجلل: رسول خدا (ص): الا و من ذرفت عیناه من خشیه الله کان له بکل قطره قطرت من دموعه قصرٌ فی الجنه مکللاً بالدر و الجوهر، فیه ما لا عینٌ رأت و لا اُذُنٌ سمعت و لاخَطَر علی قلب بشر. هان هر که از ترس خدا اشک بریزد برای هر قطره اشکی کاخی مزین به دُر و گوهر در بهشت دارد که چشمی ندیده و گوشی نشنیده و بر دلی نگذشته است. 4- امنیت: رسول خدا (ص): من خرج من عینه مثل الذباب من الدمع من خشیه الله آمنه الله به یوم الفرع الاکبر. هر که از چشمش به قدر مگسی اشک خارج شود از ترس خدا. خدا او را ایمن می کند در روز فریاد بزرگ. 5- نو امنیت دل: امام علی (ع): البکاء من خشیه الله ینبر القلب. گریه از ترس خدا دل را نورانی می دارد. 7- استجابت دعا: امام سجاد (ع): بُکاء العیون و خشیه القلوب من رحمه الله تعالی ذکره فاذا وجدتموها فاغتنمو الدعاءَ. گریه دیدگان و ترس دلها از رحمت خدا است پی همینکه یافتید دعا را غنیمت بشمارید. 8- خشوع: …… و یخرون للاذقان یبکون و یزیدهم خشوعاً. گریانند در حالی که صورتهایشان روی خاک است و بر خشوع آنان افزوده می شود. |
چرا گریه می کنیم؟
حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «من علامات الشقاء جمد الدین». خشکی چشم فقط از نشانه های شقاوت است.
امیرمومنان حضرت علی (ع) فرمود: «ما جنت الدموعُ الا لقسوه القلوب و ما قست القلوب الا لکثره الذنوب.
فرمود: اشکها نخشکید مگر بخاطر قساوت دلها، و دلها سخت نشد مگر بخاطر زیادی گناهان.
بنابراین سیر خشک شدن دیدگان چنین است: «گناه قساوت دل خشکی چشم»
کم و کیف گریه
چگونه گریه کنیم و چقدر؟
کیفیت: مثل خداحافظی با خانواده برای مرگ: به عیسی (ع) وحی شد که: و ابکِ علی نفسک بُکاءَ من قدر وَدَعَ الاهل و قلی الدنیا. بر خودت گریه کن، گریه کسی که با خانواده اش وداع می کند در حالی که دنیا را ترک می کند.
کمیت: همیشه: به موسی وحی شد که: اِبکِ علی نفسک ما دُمتَ فی الدنیا. تا زنده ای بر خودت گریه کن.
بخش پنجم: بذل مال و خون
متأسفانه حضرت امام قدس سره سفارش پنجم رسول الله (ص) را شرح نفرموده اند. البته بذل مال با صدق که سنت سوم از سفارش ششم است ارتباط دارد که آن عزیز مطالبی فرموده اند ولی در مورد بذل خون هیچ رهنمودی در شرح حدیث بیست و نهم وجود ندارد.
در این بخش که از کلام امام محرومیم چهار موضوع را بررسی می کنیم انشاء الله:
1- انفاق 2- بخل 3- سخاوت 4- شهامت
سه موضوع اول در رابطه با بذل مال و موضوع چهارم در خصوص بذل خون.
ابتدا پیامدهای انفاق نکردن را جستجو کنیم:
پیامدهای انفاق نکردن در راه حق:
1- گناه: امام کاظم (ع): ایاک ان تمنع فی طاعه الله فتنفق مثلیه فی معصیه الله. بپرهیز از اینکه مانع انفاق مالت در اطاعت خدا شوی که دو برابرش را در معصیت خدا خرج می کنی.
2- کمک به اشرار: رسول خدا (ص): من مَنَعَ ماله من الاخیار اختیاراً معرفه الله ماله الی الاشرار اضطراراً. کسی که مالش را آزادانه از اختیار دریغ کند بناچار خرج اشرار خواهد کرد.
3- عذال الیم: والذین یکترون الذهَبَ و الفضه و لاینفقونها فی سبیل الله فبشرهم بعذاب الیم.[2] کسانی که طلا و نقره ذخیره می کنند و در راه خدا انفاق نمی کنند بشارتشان ده به عذابی دردناک.
حقیقت انفاق:
1- بزرگترین نعمت: امام علی (ع): ان انفاق هذا المال هذا المال فی طاعه الله اعظم نعمه. براستی انفاق این مال در طاعت خداوند بزرگترین نعمت است.
2- نیاز: امام علی (ع): انکم الی اجراء ما اعطیتم اشد حاجهً من السائل الی ما اخذ منکم. شما به نتیجه آنچه بخشیده اید نیازمندترید از مسائل به آنچه از شما می گیرد.
3- رد امانت: یا ایها الذین آمنوا انفقوا مما رزقناکم[3]…. از آنچه روزیتان کردیم انفاق کنید.
4- پس انداز: و ما تنفقوا من خیر فلا نفسکم[4] آنچه از خیر بدیهد برای خودتان می ماند.
5- نمو مال: و ما انفقتم من شیء فهو یخلفه آنچه خرح کنید جایش پر می شود.
آثار انفاق:
6- 700 برابر: رسول خدا (ص): من اعطی در هماً فی سبیل الله کتب الله له سبحماه حسنه. کسی که درهمی ببخشد خداوند برایش 700 حسنه ثبت می کند.
1- زیاد شدن مال: امام علی (ع): الصدقه تنمی المال عندالله.
2- سعادت: امام علی (ع): اذا قدمتَ مالک لآخرتک …. سعدتَ…. وقتی مالت را برای آخرت پیش فرستادی سعادتمندی
3- بهره مندی فرزند: امام صادق (ع): ما احسن عبدٌ الصدقه فی الدنیا الا احسن الله الخلافه علی ولده من بعده.
4- جاودانگی: ماعندکم ینفدُ و ما عندالله باقٍ. آنچه نزدش است از بین می رود و آنچه نزد خداست باقی می ماند.
کیفیت نفاق:
1- انفاق محبوب: لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون[5]
2- انفاق مومنانه: قل انفقوا طوعاً اوکرهاً لن یتقبل منکم کنتم قوماً فاسقین[6]. بگو انفاقتان را بکنید با میل یا با اکراه اما هرگز از شما پذیرفته نمی شود زیرا شما مردمی هستید فاسق و بی ایمان.
ماهیت بخل:
1- جامع عیبها: امام علی (ع): البخل جامعٌ لِمساوی العیوب و هو زمامُ یقاد به الی کل سوء[8]
2- بدترین اخلاق: امام هادی (ع): البخلُ اَذَمّ الاخلاق. بخل ناپسندترین اخلاق است.
3- ننگ: امام علی علیه السلام: البُخل عارٌ. بخل ننگ است.
4- لباس ذلت: امام علی (ع): البخل جلبابُ المسکنه. بخل روپوش ذلت و مسکنت است.
5- سوء ظن به خدا: امام علی (ع): البخل بالموجود سوء ظن بالمعبود. بخل ورزیدن به موجودی بدگمانی به خداست.
آثار بخل:
1- ناسزا: امام علی (ع): بالبخل تکثرالحسبه. با بخل ناسزا زیاد می شود.
2- ضعف شرف: امام صادق (ع): من بَریَ من البخل قال الشرف. هر که از بخل بیزار شود شرف می یابد.
3- دوری از خدا و مردم: رسول الله (ص): البخیل بعیدٌ من الله، بعیدٌ من الناس. قریبٌ من النار.
4- قساوت قلب: امام علی (ع): النَظَرُ الی البخیل یَقسی القلب. نگاه به بخیل دل را سخت می کند.
5- تنهایی: امام علی (ع): لیس لبخیل حبیبٌ. بخیل دوست ندارد.
6- نفاق: ……بخلوا به ….. فَاعقبهم نفاقاً فی قلوبهم[9]…. بخل ورزیدند در نتیجه نفاق در دلشان افتاد.
7- ناراحتی: رسول الله (ص): اَقَلُ اناس راحهً البخیل. راحتی بخیل از همه مردم کمتر است.
8- زندگی فقیرانه: امام علی (ع): عجبتُ للشقی البخیل، یتعجل الفقرالذی منه هدب و یفرت الغنی الذی ایاه طلب فیعیش فی الدنیا عیش الفقراء و یحاسب فی الآخره حساب الاغنیاء . در شگفتم از انسان پست بخیل، به سوی فقری می شتابد که از آن گریزان است و دارا بودن مطلوبش را از بین می برد. در نتیجه در دنیا مانند فقیران زندگی می کند و در آخرت مانند ثروتمندان به حسابش رسیدگی می شود.
بخیل:
1- کاسب حرام: امام صادق (ع): ان البخیل من کسب مالاً من غیر حله و انفقه فی غیر حقه[10]
2- تارک واجبات: امام کاظم (ع): البخیل من بخل بما افترض الله علیه: بخیل کسی است که به آنچه خدا بر او واجب کرده بخل ورزد.
3-
|
سخی و السخی الذی یاکل و یعطی کریم و و الکریم الذی لایاکل و یعطی بخیل و والبخیل الذی یاکل و لایعطی. لئیم واللئیم الذی لا یاکل و لایعطی |
بی سلام و صلوات: امام صادق (ع): البخیل من بخل بالسلام[11]. پیامبر اکرم (ص). البخیل حقاً من ذکرتُ عنده فم یُضل علی.[12]
4- پر خور بی بخشش: پیامبر (ص): الرجال اربعه:
معنی سخاوت: امام صادق علیه السلام: السخی الکریم الذی ینفق ماَلهُ فی حقٍ
جوانمرد سخاوتمند کسی است که مالش را در راه حق صرف می کند.
امام عسکری علیه السلام: اِنَ للسخاء مقداراً بان زاد علیه فهو سرف. سخاوتمندی حدی دارد بیش از آن اسراف است.
قرآن: و لاتجعل یدک مغلولهً الی عنقک و لاتبسطها کل البسط فتقعُدَ ملولاً محسوراً.[14]
عظمت سخاوت:
1- خلق و خوی خدا: رسول خدا (ص): السخاءُ خُلقُ الله الاعظم.
2- اخلاق انبیاء: امام صادق (ع): السخاء من اخلاق الانبیاء
3- ستون ایمان: امام صادق (ع): السخاء من اخلاق الانبیاء و هو عماد الایمان.
4- پرتو نور یقین: امام صادق (ع): ان السخاء شعاعُ نورالیقین.
5- بهترین اخلاق: امام علی (ع): اکرم الاخلاق السخاء.
6- آقایی در دنیا: امام علی (ع): ساده الناس فی الدنیا الاسخیاء و فی الآخره الانبیاء.
سخاوت ملاک برتری: امام صادق (ع): جاهلٌ سخی افضل من ناسکٍ بخیلٍ.
نادان سخاوتمند برتر از عبادت کننده بخیل است.
قریب به همین مضمون امام صادق (ع) فرمودند: شابً سخیً موهقً فی الذنوب احبّ الی الله عزوجل من شیخٍ عابدٍ بخیل. جوان سخاوتمند اتفاده در گناهان نزد خدا محبوبتر است از پیرمرد عبادت کننده بخیل از رسول گرامی اسلام (ص) هم روایتی شبیه به این دو، آمده:
«شابً سخیً حَسَنُ الخلق احبُ الی الله تعالی من شیخٍ بخیلٍ عابدٍ سیئی الخلق».
«جوان سخاوتمند خوش اخلاق نزد خداوند محبوبتر است از پیر بخیل عبادت کننده بداخلاق»
روان شناسی سخاوت:
امام صادق علیه السلام: السخی یاکل من طعام الناس لیأکلو من طعامه و البخیل لایأکل من طعام الناس لئلا یاکلوا من طعامه. سخاوتمند از غذای مردم می خورد تا از غذایش بخورند و بخیل از غذای مردم نمی خورد تا از غذای او نخورند.
رسول خدا صلی الله علیه و آله: طعام السخی دواءَ و طعام الشحیح داءً.
غذای سخاوتمند دوا و غذای بخیل درد است.
آثار سخاوت:
1- عیب پوشی: السخاء ستر العیوب سخاوت پوشش عیبها است.
2- جلب محبت: السخاءُ یجلب محبه العلوب. سخاوت محبت دلها را جلب می کند.
3- زینت اخلاق: السَحاءُ …. یزیّن الاخلاق. سخاوت زینت بخش اخلاق است.
|
السَخاء و حُسنِ الخلق |
4- پاکی از گناهان: السَحاءُ یُمحَصُ الذنوب. سخاوت گناهان را پاک می کند.
5- روزی فراوان: علیکم ب فانما یریدان الرزق و یوجبان المحبه.[15]
6- دوست یابی: کثره السخاء تکثر الاولیاء. سخاوت زیاد دوستان را زیاد می کند.
7- اصلاح دشمن: کثره السخاء تستصلح الاعداء سخاوت زیاد دشمنان را اصلاح می کند.
8- صفا: السخاء یُثمِرُ الصفا میوه سخاوت صفا است.
گر چه این بخش در چهل حدیث از قلم مبارک امام عزیز افتاده اما تشنه، آب را خواهد جست و اینک پیام او:
بسم الله الرحمن الرحیم
«ولا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله بل احیاءٌ عند ربهم یرزقون» اگر نبود در شأن و عظمت شهداء معظم فی سبیل الله جز این آیه کریمه که با قلم قدرت غیب بر قلب مبارک نورانی سید رسل صلی الله علیه و اله و سلم نگاشته و پس از تنزل مراحل به ما خاکیان صورت کتبی آن رسیده است کالی بود که قلمها ملکوتی و ملکه شکسته شود و قلبهای ماوراء اصفیاء الله از جولان در حول آن فرو بسته شود. ما خاکیان محجوب یا افلاکیان چه می دانیم که این ارتزاق عند رب الشهداء چی است؟ چه بسا مقامی باشد که خالص حربان درگاه ارجل و وارستگان از خود و ملک هستی باشد پس در مثل من وابتسه به علائق و وامانده از حقایق چه گویم و چه نویسم که خاموش بهتر و شکستن قلم اولی است.»
بارالها تو واقفی بر هر امر و غیر تو چه داند و چه تواند و چه سان از عهده شکر نعمتهایی که به ملت عزیزمان عطا فرموده ای بدر آید، ما از عهده شکر شهدای گرانقدر و شهیدان زنده عزیز و اسراء و مفقودین معظم و بازماندگان و وابستگان به آنان و بالجمله ملت بزرگوار نیز نخواهیم برآمد پس تو که شکور و غفوری به همه آنان از الطاف خفیه خود مرحمتی فرما و دری از معارف الهیه به روی همگان بگشا و
به شهداء گرانقدر مقام هر چه والاتر و
به شهداء زنده اجر شهید در راه خود و سلامت و عافیت و
به مفقودین و اسراء صبر و عودت به وطن و
به بازماندگان شهداء و بستگان سایرین اجر و صبر عنایت فرما و
شهور بقیه الله ارواحنا لقدمه الفداء را نزدکی نما
انما ولی النعمه و المغفره.
|
اهمیت شهادت: |
|
1- بلاترین ارزش: پیامبر (ص): فوق کل برّبرٌ حتی یقتل الرجل فی سبیل الله فاذا قتل فی سبیل الله عزوجل فلیس فوقه بّر. بالای هر خوبی خوبی دیگری است تا وقتی که انسان در راه خدا کشته شود که بهتر از آن چیزی نیست. 2- بهترین مرگ: پیامبر (ص): اشرف الموت قتل الشهاده. شریفترین مرگ شهادت است. 3- محبوب خدا: امام باقر و صادق (ع): ما مِن قطرهٍ احبّ الی الله عزوجل من قطرتین، قطره دمٍ فی سبیل الله …. هیچ قطره ای نزد خدا محبوبتر از قطره خون شهید و قطره اشک خواجو نیست. 4- آرزوی پیامبر: پیامبر (ص): کوَدَرت انی اغذو فی سبیل الله فاُقتل ثم اغذو فاُقتل ثم اغزد فاُقتل . بسیار علاقمندم که در راه خدا بجنگم و کشته شوم. باز بجنگم و کشته شوم. باز هم بجنگم و کشته شوم. 5- حسن ختام زندگی: امام علی (ع): فوَالله لولا طمعی عندالقاء عدوّی فی الشهاده و توطینی نفسی عند ذلک لاحببت اَلا ابغی مع هولاء یوماً و احداً. بخدا قسم اگر امید نداشتم که در برخورد با دشمنم در جنگ به شهادت برسم و خود را برای چنین روزی آماده نمی کردم یک روز هم حاضر نبودم با این مردم زندگی کنم. |
در جای دیگر هنگام عزیمت به صفین فرمودند:
«اللهم ا…. ان اظهرتنا علی عدونا فجنبنا البغی و سددنا للحق و ان اظهرتم علینا فارزقنا الشهاده و اعصمنا الفتنه. پروردگارا اگر ما را بر دشمنان پیروز فرمودی از ستم دورمان فرما و بر حق هدایتمان کن و اگر آنان را بر ما غلبه دادی شهادت را روزی ما فرما و از فتنه نگاهمان دار.
نیز آن بزرگوار در آخرین لحظات زندگی پس از فرود آمدن شمشیر بر فرق مبارکش فرمود: فزتُ و ربِ الکعبه.
امام حسن (ع): ما منا الا مقتولٌ او مسمومٌ ما (اهل بیت) نیستیم مگر مقتول یا مسموم.
امام حسین (ع): اَلا و اِن الدعی ابن الدعی قدر کزنی بین اثنتین بین السلهِ و الذله و هیهات منا الا الله …
آگاه باشید که این آزاد شده فرزند آزاد شده هوا بین دو چیز مخیر کرده است یا کشته شدن با شمشیر و یا زندگی با ذلت. ما و ذلت؟ هرگز. انی لااری الموت الا سعادهً و لاالحیاهَ مع الظالمین الا بَرَماً[17] من مرگ را جز سعادت و زیستن با ستمگران را جز ننگ نمی بینم. مرحباً بالقتل فی سبیل الله[18] آفرین بر شهادت در راه خدا.
امام سجاد (ع): الحمدلله …. حمداً نسعَدُ به فی السُعداء من اولیاء و نصیر به فی نظم الشهداء بسیرف اعدائه.
حمد و سپاس خدای را…. حمدی که بوسیله آن در زمره سعادتمندان قرار گیریم. سعادتمندان از اولیای خودش و بدان وسیله در صفوف شهدای با شمشیر دشمنان محسوب شویم.
امام صادق (ع): و الله ما منا الا مقتول شهید.
امام رضا (ع): ما منا الا مقتولٌ
شیهدان برتر: خط مقدم: حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم:
«افضلَ الشهداء الذین یقاتلون فی الصف فلا یلفتون وجوههم حتی یُقتلوا اولئک تیلبطون فی الغرف العلی من الجنه یضحک الیهم ربک فاذا ضحک ربک الی عبد فی موطنٍ فلا حساب علیه.»
«برترین شهیدان کسانیند که در خط مقدم می جنگند و رو از دشمن بر نمی گردانند (پشت به دشمن نمی کنند) تا کشته شوند اینان در غرفه های بالای بهشت استراحت می کنند. خدا به رویشان می خندد. پس همین که خداوند به روی بنده ای بخندد او از حساب معاف است.
ظاهر ملاک نیست: رسول خدا (ص): کم من اصابه السلاح لیس بشهیدٍ و لاحمیدٍ و کم ممن قدمات علی فراشه حتفَ انغه عندالله صدیق شهید.
چه بسا کسی با شمشیر کشته شده در جنگ ولی شهید یا حمید نیست و چه بسا کسی که در بستر، تسلیم خدا، غیر منظره بمیرد و صدیق شهید باشد.
آرزو: پیامبر (ص): من سأل الله الشهاده بصدقٍ بلغه الله منازل الشهداء و ان مات علی فراشه.
هر کسی صادقانه از خداوند خواست شهادت کند خدا او را به منزلت شهیدان می رساند اگر چه در بستر بمیرد.
|
آثار شهادت: |
|
1- نداشتن سوال قبر: رسول الله (ص): کَفی ببارقه السیوف علی راسه فتنهً. برق شمشیر بالای سر شهید از سوال و جواب قبر او کفایت می کند. 2- پاک شدن گناهان: رسول خدا (ص): اولُ مایَهواق من دم الشهید یُفغر له ذََنبه کُلُهِ الدین. اولین قطره خون شهید که بر زمین بریزد گناهش بخشیده خواهد شد مگر دین او. 3- زندگی جاوید در دنیا: ولا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتاً بل احیاء عند ربهم یرزقون. آیه الله جوادی آملی: منظور این است که زندگی آنان در دنیا باقی می ماند و الا در آخرت خوب و بد زنده اند. 4- احساس نکردن درد: رسول الله (ص): الشهید لایجد اَلَم القتل اِلا کما یجد احدکم مسَ القرصه. شهید درد کشته شدن را احساس نمی کند مگر به اندازه ای که یکی از شما را نیشگون بگیرند. 5- بی نیازی از غسل و کفن: پیامبر (ص) درباره شهدای اُحُد فرمودند: ذمّلوهم بدمائهم و ثیابهم. با خونشان و لباسشان دفنشان کنید. 6- شفاعت: رسول الله (ص): یشفع الشهید فی سبعین من اهله. شهید از اهل خود، هفتاد هزار را شفاعت می کند. 7- اولین وارد شونده به بهشت: امام رضا (ع) اول مَن یَدخل الجنه الشهید.
|
حسن ختام این بخش را کلام مولای متقیان علیه السلام قرار می دهیم که فرمود:
«ان اکرمَ الموت القتل و الذی نفس ابن ابیطالب بیده لالف ضربتم بالسیف اهون علی من میتهٍ علی الفراش فی غیر براستی گرانترین مرگ کشته شدن است. قسم به کسی که جان پسر ابیطالب در دست اوست هزار ضربه شمشیر (در راه خدا) بر من.
|
سنت پیامبر (ص) |
|
1- نماز |
|
2- روزه |
|
3-صدقه |
|
واجب |
|
مستحب |
|
1- ظهر 2- عصر 3- مغرب 4- عشاء 5- صبح
|
|
1- قبل از ظهر 2- قبل از عصر 3- بعد از مغرب 4- بعد از عشاء 5- قبل از صبح 6- شب
|
|
اول ماه: پنج شنبه اواسط ماه: چهارشنبه اواخر ماه: پنج شنبه
|
|
حداکثر توان |
بخش ششم: عمل به سنت
حضرت امام خمینی:
«شاید ترک ذکر رسول خدا (ص) این رکعت را (وُتَیره) برای این باشد که این پنجاه رکعت، سنت موکد بوده است[19] و در بعضی روایات می فرماید «شیعیان ما (اهل) پنجاه و یک رکعت نماز هستند.»
از برای نوافل یومیه فضیلت بسیار است. بلکه در بعض روایات ترک آن را معصیت شمرده و در بعضی دیگر در این مقام فرموده: خداوند عذاب می کد بر ترک سنت. و در بعضی روایات تعبیر به وجوب فرموده و این از برای تأکید در ایمان آنها است و زجر از ترک آنها و سزاوار این است که انسان حتی الامکان آنها را ترک نکند، زیرا که به حسب روایات شریفه نکته جالب آنها برای تمام فرایض و قبولی آنها است.»[20]
حضرت امام خمینی سلام الله علیه:
اما سنت دوم رسول اکرم (ص) که عبارت است از سه روز روزه در هر ماه، پس اخبار کثیره که بالغ بر چهل حدیث می شود در فضل آن وارد است و در کیفیت آن بین علماء اعلام خلاف است. آنچه مشهور بین آنها و موافق با اخبار کثیره است و عمل رسول خدا (ص) در آخر عمر و ائمه هدی بر آن بوده آن است که آن سه روز پنجشنبه اول که روز عرض اعمال است و چهارشنبه اول دهه دوم که روز نحس مستمر و روز نزول عذاب است. و پنج شنبه آخر از دهه آخر که نیز روز عرض اعمال است می باشند و در روایتی وارد است که «بر امم سابقه هر وقت عذاب نازل می شد در یکی از این ایام نزول می شد، پس رسول اکرم (ص) در این ایام مخوفه روزه گرفت.» و در حدیث است که صوم این روز معادل صوم دهر است»….
و اما سنت سوم رسول اکرم (ص) که آن عبارت است از صدقه و جهد نمودن در آن، پس آن نیز یکی از مستحبات است که کمتر در اعمال مستحبه به پایه آن می باشد و اخبار در موضوع صدقه حتی بر خارج از مذهب و بر حیوانات بری و بحری بیش از آن است که در این مختصر بگنجد و ما به ذکر بعضی از آنها اکتفا می کنیم:
محمدبن یعقوب باسناده عن عبدالله بن سنان فی حدیث قال: قال ابوعبدالله علیه السلام: «لیس شی اتقلَ علی الشیطان من الصدقه علی المومن و هو تقع فی ید الرب تبارک و تعالی قبل الاتقع فی یدالعبد.»
ابن سنان گوید: فرمود حضرت صادق (ع): هیچ چیز گرانقدر نیست بر شیطان از صدقه بر مومن و آن واقع شود در دست پروردگار تبارک و تعالی پیش از آن که واقع شود در دست بنده»
«در بیان یکی از اسرار صدقه»
باید دانست که انسان با علاقمنید و محبت به مال و منال وزخارف دنیویه بزرگ شده است و تربیت گردیده و این علاقه در اعماق قلب او جایگزین گردیده و منشأ بیشتر مفاسد اخلاقی و اعمالی، بلکه مفاسد دینی همین است چنانچه در احادیث کثیر وارد است و ما در شرح بعضی احادیث به ان اشاره کردیم. پس اگر انسان به واسطه صدقات و ایثار بر نفس، این علاقه را بتواند سلب کند یا کم کند، البته قطع ماده فساد و جرثومه قبایح را کرده و طیق نیل به حصول معارف و انقطاع به عالم غیب و ملکوت و حصول ملکات فاضله و اخلاق کامله را برای خود مفتوح نموده و این یکی از نکات بزرگ انفاقات مالیه واجبه و مستحبه است و در مستحبات این نکته کاملتر است چنانچه واضح است.
پس، از مجموع اخبار و آثار این باب معلوم شد که صدقه جامع فضایل دنیویه و اخرویه است. از ساعت اول دادن آن با انسان همراه است و دفع بلیات می کند تا آخر امر در قیامت و سایر مراحل که انسان را به بهشت و جوار حق برساند.[21] …. «و در حدیث دیگر است از حضرت رضا (ع) به حضرت جواد (ع) مرقوم فرمود: …. همراه خود طلا و نقره بردار و هیچ کس از تو سوال نکند مگر آنکه به او عطا نمایی و از عموهای تو هر کس از تو سوالی کرد کمتر از پنجاه دینار به او مده و اگر بیشتر خواستی بدهی اختیار با تو است و من اراده کردم به این امر اینکه خداوند مقام تو را رفیع فرماید پس انفاق کن و ترس مکن که خداوند بر تو سختگیری فرماید.
اسراف در صدقه یعنی چه؟
و این احادیث منافات ندارد با احادیثی که دلالت کند بر آنکه کثرت صدقه بقدری که معیشت بر عیال سخت شود از جمله اسراف است و خداوند دعای کسی را که انفاق کند و از برای معیشت خود و عیالش چیزی نگذارد قبول نفرماید و در حدیث است که افضل صدقه، صدقه ای است که از زیادت کفات باشد.»[22]
بخش هفتم: نماز شب
فبل از بحث «نماز شب» بعضی از آیات قرآن در این رابطه را تلاوت می کنیم تا به عظمت شب پی ببریم:
ارزش و اهمیت نماز شب:
1- معراج محمد (ص): سبحان الذی اَسری بعبده لیلاً من المسجد الی …… .[23]
2- نزول قرآن: انا انزلنا فی لیله القدر[24] انا انرلنا فی لیلهٍ مبارکهٍ[25]
3- وعده موسی: و واعدنا موسی ثلاثین لیله و اتممناها بعشر فتم میقات ربه اربعین لیله[26]
4- نجات بنی اسرائیل: و لقد اوحینا الی موسی ان اسر بعبادی فاضرب لهم طریقاً فی البحر بساً.[27]
5- شبهای دهگانه: والفجر، ولیالٍ عشر.[28]
6- لحظه استغفار: ان المتقین ….. بالاسحار یستغفرون.[29]
برکات شب:
1- رشد ظرفیت: یا ایها المزمل قم الیل الا قلیلاً ….. انا نَسنُلقی علیک قولاً ثقیلاً.[30]
2- مقام محمود: و من اللیل فتهجد به نافلهً لک عسی ان یبعثک ربک مقاماً محموداً.[31]
3- ثبات قدم: ان ناشئه اللیل هی اشدُ وَطاً و اقوم قلیلاً.[32]
4- قوم سخن: ناشئه اللیل هی اشدُ وَطاً و اقوم قلیلاً.
5- آرامش: الله الذی جعل لکم اللیل لتسکنوافیه[33]….
6- حفظ اسرار: هو الذی جعل لکم اللیل لباساً.[34]
7- رضایت: و من آناء اللیل فسبح و اطرافَ النهار لعلک ترضی[35]
بحث شب را با این روایت پایان می دهیم که فرمودند: «ان الوصول الی الله عزوجل لایدرک الا بامتطاء اللیل» «براستی که به وصال خدا رسیدن حاصل نخواهد شد مگر با مرکب قرار دادن شب» یعنی باید زمام شب به دست تو باشد و از آن برای درک ملاقات استفاده کنی و جز با این مَرکب، این راه پیموده نمی شود.
قلم مبارک امام قدس سره چنین می نگارد:
[در وسائل از کتاب کافی سند به حضرت صادق (ع) رساند که فرمود: «شرف مومن نماز کردن درست در شب و عزتش نگاهداری خود از اعراض مردم است.»
زینت آخرت: و سند به حضرت صادق (ع) رساند که فرمود: «مال و اولاد زینت زندگانی دنیا است و هشت رکعت در آخر شب با وَتر زینت آخرت است و گاهی خدای تعالی جمع فرماید آنها را برای طایفه ای و از شیخ مفید رضوان الله علیه نقل کند که: «فرمد رسول خدا (ص) وتی که ایستاد بنده از خوابگاه لذیذش که راضی کند حق را به نماز شب در صورتی که چرت می زند، مباهات می فرماید خدای تعالی به واسطه او بر ملائکه و فرماید: شاهد باشید که آمرزیدم او را».][36]
اهمیت نماز شب[37]: قال رسول الله صلی الله علیه و آله: مازال جبرئیل …. یومینی بقیام اللیل حتی ظننتُ ان خیاءَ امتی لن یناموا من اللیل الا قلیلاً. همواره جبرئیل مرا به نماز شب سفارش می کرد به گونه ای که گمام کردم خوبان امتم جز اندکی از شب راضی خوابند.
سیمای نماز شب:
1- شرف مومن: امام صادق (ع): شرف المومن صلاقه باللیل.
2- زینت آخرت: امام صادق (ع): ان الله عزوجل قال: «المال و البنون زینه الحیاه الدنیا» ان الثمانی رکعات یصیلها العبد آخر الیل زینه الآخره. خداوند فرمود: «مال و فرزند زینت زندگی دنیا است.» هشت رکعت نماز آخر شب زینت آخرت است.
3- یاد خدا: رسول الله (ص): اذا ایقظ الرجل اهله من اللیل و توضیا و صلیا کتبا من الذاکرین الله کثیراً و الذاکرات.
همین که کسی خانمش را بیدار کند و هر دو وضو بگیرند و نماز شب بخوانند در زمره «ذاکرین الله کثیراً و الذاکرات» نوشته می شوند.
علت محرومیت از نماز شب:
1- گناه: امام باقر (ع): جاء رجل الی امیرالمومنین (ع) فقال: انی قد حُرمتُ الصلاه باللیل فقال: قد قیدتک الذنوب. گفت: از نماز شب محروم فرمود: گناهان به بندت کشیده اند.
2- دروغ: امام صادق (ع): ان الرجل لیکذب الکلابه فیحرم بها صلاه اللیل. انسان دروغی می گوید در نتیجه از نماز شب محروم می شود.
3-خودبینی: امام باقر (ع): رسول الله (ص): قال الله تعالی: ان من عبادی المومنین لََمَن یجتهد فی عبادتی فیقوم من و قاده و لذید و ساده فیتَهَجدلی اللیالی فَیتعَبُ نفسه فی عبادتی فاضربه بالنعاس اللیله و اللیلتین نظراً منی له و ابقاءً علیه فینام حتی یصبح فیثرأه و هوماقتٌ لنفسه، ذار علیها و لو اُخَلی بینه و بین مایرید من عبادتی لدخله العُجب فیصیره العجب الی الفتنه باعماله فیأتیه من ذلک ما فیه هلاکه لعجبه باعماله و رضاه عن نفسه عند حدالتقصیر فیتباعدمنی عند ذلک و هو یظن انه یتقرب الی. امام باقر (ع) فرمود: رسول خدا فرمود: خداوند فرمود: از بندگانم بعضی در عبادتم تلاشگرند لذا از بستر و جای خوش بر می خیزند و شبها را شب زنده داری می کنند و خود را به صدمه می اندازند. پس گاهی یک دو شب به خاطر اینکه به او نظر دارم و می خواهم این نمازش ادامه یابد او را به خواب می زنم تا اینکه صبح بیدار می شود. خشمگین بر خود و گریان. و چنانچه آنچه می خواست خواهم می کردم خود بین می شد و این عُجب او را به فتنه می کشید با اعمالش و در نتیجه (عجب به اعمال، و رضایت از خود) هلاک می شد در حالیکه مقصر بود. پس خیال می کرد به من تقرب می جوید در حالیکه از من دور می شد
|
آثار نماز شب: |
|
1- عقده گشایی: رسول خدا (ص): یوم احدکم من اللیل یُعالج نفسه للطهور و علیه عقده فیتوضأ فاذا وَضأ یده انحلت عقدهً فاذا وَضأ وجههُ عقده فیقول الله للذین وراء الحجاب انظروا الی عبدی هذا یعالج نفسه، ما سألنی فهوله. بعضی از شما در شب بر می خیزد تا با وضو عقده اش را بگشاید پس وضو می گیرد، دستش را که می شوید عقده یا گشوده می شود و نیز صورتش. پس خدا به افراد پشت حجاب می فرماید بنده ام را ببینید که خود را معالجه می کند. آنچه می خواهد مال او. 2- زیاد شدن روزی: امام صادق (ع): صلاه اللیل تَجلبُ الرِزق. 3- نورانیت چهره: امام صادق (ع): صلاه اللیل تبیض الوجوه. 4- سلامتی بدن: امام صادق (ع): علیکم بصلاه اللیل فانها سنه نبیکم و دأب الصالحین قبلکم و مطرده الداء عن اجسادکم. بچسبیده به نماز شب چرا که سنت نبی شما است و شیوه صالحان پیش از شما و طرد کننده درد من بدن شما است. 5- نهی از گناه: رسول الله (ص): ان قیام اللیل … منهاه عن الاثم. نماز شب وسیله منع از گناه است. 6- خنده معشوق: امام علی (ع): ثلاثه یضحک الله الیهم یوم القیامه: رجلٌ علی فراشه مع زوجته و هو یحیها فیتوضأ و یدخل المسجد فیصلی و یناجی ربه. سه نفرند که خدا روز قیامت به روی آنان می خندد ….. یکی مردی که با همسرش در بستر است و او را دوست دارد اما در عین حال وضو می گیرد و به محل نمازش می رود و نماز می گذارد و با پروردگارش مناجات می کند. 7- افتخار خدا: رسول خدا (ص): ان ربک یباهی المائکه بثلاثه نفر ….. و رجلٌ قام من اللیل یصلی وحده فسجد و نام و هو مساجد فیقول: انظرو الی عبدی روحه عندی و جسده ساجدلی. پروردگارت افتخار می کند نزد ملائکه به کسی که شب بر می خیزد نماز می خواند به تنهایی پس به سجده می رود و می خوابد در حالی که در سجده است پس خدا می فرماید: به بنده ام بنگرید. روحش نزد من و بدنش ساجد من است. 8- اعطای درجه بی شمار: رسول خدا (ص): من رُزِقَ صلاه اللیل من عَبدٍ او اَمَه قام لله عزوجل مخلصاً فتوضاً وضوعاً سابغاً و صلی الله عزوجل بنیهٍ صادقهٍ و قلب سلیمٍ و بدن خاشع و عین دامعهٍ جعل الله تبارک و تعالی خلفه تسعه صفوف من الملائکه فی کل صفٍ ما لا یحصی عددهم الا الله تبارک و تعالی اَحَدُ طَرَفَی کلِ صفٍ بالمشرق و الآخر بالمغرب قال: فاذا فرغ کتب له بعددهم درجاتٍ. کسی که نماز شب روزی او شود چه مرد و چه زن، خالصانه برخیزد وضو بگیرد و با نیت صادقه و دل پاک و بدن خاشع و چشم گریان نماز بخواند پشت سر او خداوند نه صف از ملائکه قرار می دهد که در هر صفی تعدادشان را جز خدا کسی نمی داند یک سر صف در مشرق و سر دیگر در مغرب است. فرمود: همینکه فارغ شدید او به تعداد آن ملائکه درجه می دهد 9- دوست خدا شدن: رسول الله (ص): ما اتخذ الله ابراهیم خلیلاً الا لاطعامه الطعام و صلاقه باللیل و الناس نیام. 10- نشاط: رسول الله (ص): یا علی ثلاث فرحات للمومن |
|
لقی الاخوان والانطار من الصیام والتهجد من آخر اللیل |
ترجمه دو حدیث گذشته:
9- دوست خدا شدن: رسول خدا فرود: خداوند ابراهیم را دوست خود نگرفت مگر برای دو چیز یکی طعام دادنش به مردم و دیگری نماز شبش در حالی که مردم خواب بودند
10- نشاط: رسول خدا فرمود: علی جان سه خوشحالی برای مومن هست: 1- دیدار برادران 2- افطار از روزه 3- شب زنده داری در آخر شب.
بخش هشتم: نماز ظهر یا نوافل ظهر
حضرت امام خمینی رضوان الله علیه:
[و اما نماز زوال که مورد سفارش رسول اکرم (ص) است مراد از آن نوافل ظهر است چنانچه در روایات دیگر تصریح به آن شده و اهتمام به خصوص این نوافل یا برای آن است که در خود خصوصیت و اهمیت است و یا برای آن که از متعلقات صلاه وسطی هستند و موجب اتمام و قبول آن می باشند. و شاید که در این حدیث مراد خود نماز ظهر باشد که آن نماز وسطی است به اعتبار آن که در وسط نمازهای یومیه واقع است و حق تعالی امر به حفظ آن و قیام به آن بالخصوص نموده در آیه شریفه «حافظوا علی الصلوات و الصلاه الوسطی و قوموا لله قانتین».
و مشهور بین فقهاء رضوان الله علیهم … و اظهر ا« است که صلاه وسطی همان صلاه ظهر است و مزید اختصاص در بین نمازها دارد و اول نمازی است که حق تعالی بر آدم ابی البشر- علی بنینا و آله و علیه الصلاه و السلام- فرو فرستاده توسط جبرئیل (ع) و ظاهر آنست که سفارش جناب رسول اکرم (ص) به اینکه علیک بصلاه الزوال برای حفظ حدود و نوافل و وقت آنست نه برای اصل اینان فقط چنانچه از امر به محافظه صلوات و خصوصاً حفظ نماز ظهر نیز چنین استفاده شود.][38]
|
1- وضوی باحال سهم منها اسباغ الوضوء و 2- رکوع سهم منها الرکوع و 3- سجود سهم منها السُجود و 4- خشوع سهم منها الخشوع |
|
رسول خدا (ص): بُنیت الصلاه علی اربعه اسهم: |
در این قسمت جا دارد بر روایات ویژه نماز گذر کنیم و در آنها نظر:[39]
زیربنای نماز:
کدام نماز؟ رسول خدا (ص) فرمود: ان الرَجُلین من امتی یقومان فی الصلاه و رکوعهما و سجودهما و اَحد وَاِن ما بینَ صلاتیهما مثل ما بین المساء و الارض.
دو نفر از امتم به نماز می ایستند و رکوع و سجودشان یکسان است و حقیقتاً فاصله این دو نماز مثل فاصله آسمان و زمین است.
اهمیت نماز؟ خطاب به معذبن جبل، رسول خدا (ص) فرمود: «ولیکُن اکثرُ همِک الصلاه فانها وأمن الاسلام بعد الاقرار بالدین» بیشترین همت تو باید نماز باشد زیرا رأس اسلام است بس از اقرار به دین.
در جای دیگر، کان رَسولُ الله صلیَ الله علیه و آله لایوثر علی الصلاه عَشاءً و لا غیره و کان اذا دخل وقت ها کانه لایعرفُ هلاً و لا هیماً. سیره رسول خدا بر این بود که نه شام و نه هیچ چیز دیگر را بر نماز ترجیح نمی دادند و همیشه این گونه بودند که همین که وقت نماز می شد گویی نه خانواده را می شناسند و نه دوست.