«استمنا» یا «خودارضایی»، یکی از راه های انحرافی در ارضای میل جنسی است که امروزه نسل جوان را به خصوص در وضعیت فعلی جامعه و دشوار بودن امر ازدواج، در معرض آسیبهای جدی قرار می دهد؛ از اینرو، می توان آن را نوعی انحراف جنسی یا بیماری نامید که نیاز ضروری به درمان دارد.
اگر چه درمان واقعی این عادت ناپسند، تنها از راه ازدواج ممکن است، امّا ارائه اطلاعاتی در باب حرمت، و پیامدهای این عمل، همچنین روشهای کنترل و درمان آن، می‌تواند تاحدودی در ترک یا کاهش ابتلاء به این عمل ناشایست، مؤثر باشد. تعریف
استمناء[1]، نوعی تحریک میکانیکی در دستگاه تناسلی است؛ به نحوی که فرد عمداً با خود کاری می‌کند که به تخلیه هیجان منجر شود.[2]
روشهای استمناء
استمناء‌با روشهای زیر انجام میشود:
1. استمنای انفرادی از طریق دست که بیشتر در بین پسرها رایج است.
2. استمنای انفرادی از طریق اسباب که بیشتر در بین دخترها رایج است.
3. استمنای متقابل که گاه این روش در بین بچه‌های پرورشگاهی به صورت مسابقه دیده میشود.
4.استمنای روحی روانی یا رؤیایی که در آن، فرد از طریق تجسم و یا دیدن تصاویر محرک ( بدون تحریک مکانیکی اندامِ آمیزشی) خود را به اوج لذت جنسی می‌رساند.
نشانه های ابتلا به استمناء
ممکن است بعضی از مواردی که در ذیل می‌آید به صورت مادرزادی یا در اثر بیماریهای عفونی برای افراد به‌وجود آمده باشد که در آن حالت، نمی‌تواند از علائم و نشانه‌های استمناء محسوب گردد. نشانه‌ها عبارت‌اند از:
• حلقه سیاه، زیر چشمان؛
• اشک‌آلودگی و نا آرامی چشم؛
• عرق کردن کف دستها؛
• بی‌حالی و بی‌رمقى؛
• خواب آلودگی و اضطراب؛
• رنگ‌پریدگی در چهره؛
• ضعف و سستى عمومى؛
• غمگین بودن و افسردگى؛
• سستی در بدن؛
• تنبلی و بی‌حالى؛
• تندخویی و زود خشمگین شدن؛
• در خود فرو رفتن؛
• عدم تعادل عصبى؛
• خارش دستگاه تناسلى؛
• بی‌نشاطی برای بازی و دویدن؛
• خودخواه، متکبر، عبوس و کمرو شدن؛
• بدبینی نسبت به اجتماع و تقلیل قدرت سازش با دیگران؛
• لرزش دست و ضعف چشم در افراد کم سن و سال و ضعیف؛
• ترشح چیزی چرک مانند در دختران، در برخی موارد.[3]
سن ابتلا
استمناء،یک عمل انحرافی و یک عکس‌العمل از نوع جانشین‌ساختن رفتاری به جای رفتاری دیگر است. این امر بیشتر در نوجوانان و جوانان مصداق دارد. برخی از صاحب‌نظران سعی بر این دارند که این امر را به کودکان نیز تسری دهند، و به گونه‌ای وانمود کنند که آنها هم می‌توانند گرفتار این عمل شوند. برای این امر نیز شواهد وقراینی می‌آورند.[4]
بازی با اندام تناسلی خود در کودکان معمولا نفهمیده، بدون اراده و بی‌حساب و حتی ممکن است بدون شرم در حضور دیگران صورت گیرد. این عمل به غیر از استمنای نوجوانان و جوانان است که اساس آن، ارادی وبا توجه به قبح عمل و زیان احتمالی و مبتنی بر تحریکات روانی است.
استمناء،یک عمل انحرافی و یک عکس‌العمل از نوع جانشین‌ساختن رفتاری به جای رفتاری دیگر است
تفاوت خودارضایی با ارضای طبیعى
باید گفت که، «خود‌‌تحریکی» افزون بر ضررهای متعددی که دارد، تفاوت عمده‌ای با ارضای غریزه جنسی از راه طبیعی و ازدواج دارد. هنگامی که ارضای غریزه جنسی از راه طبیعی و ازدواج صورت می‌گیرد، فرد از طریق مشاهده، لمس و سایر حواس، مرکز تحریکات جنسی را در مغز، بر می‌انگیزاند و از جهت فیزیولوژى، تأثیراتی از چشم، لمس و… به مراکز مغزی منتقل میشود و سپس انعکاسات جنسی پدید می‌آید و در نهایت، عمل جنسی به صورت طبیعی انجام می‌گیرد.
اما در «خودْ تحریکی» قضیه کاملا بر عکس است و این راه دگرگون میشود و تخیل و تصور مَناظر خاص و لمس موضعى، جانشین عوامل و تحریک طبیعی میشود و به این طریق، یک سیستم انعکاسی انحرافی بر مدار جنسی ایجاد میشود.
به تعبیر دیگر در «خودْ تحریکی» با هر بار دفع منى، انسان از دو جهت جسمی و روانی در معرض تخلیه و کاهش نیرو قرار می‌گیرد که در جریان روابط زناشویى، این تخلیه و کاهش قوای روحی با توجه و القائات روانی فرد مقابل، جبران میشود.
هنگامی که عمل «خودْ تحریکی» تکرار شود و «انعکاس انحرافی» در وجود جوان تثبیت شود، سبب میشود که هنگام لزوم نتواند عمل جنسی را به طور طبیعی انجام دهد؛ زیرا سیستم طبیعی راه ارضای غریزه جنسی در او مختل میشود و به همین دلیل، خود را در کامیابی هنگام ازدواج، ناتوان می‌بیند.[5]
باید گفت که، «خود‌‌تحریکی» افزون بر ضررهای متعددی که دارد، تفاوت عمده‌ای با ارضای غریزه جنسی از راه طبیعی و ازدواج دارد
گونه شناسی مبتلایان
بررسیها نشان می‌دهد که این ابتلا نزد عده‌ای با شرایط زیر به مراتب بیشتر از دیگران است:[6]
• در آنها که ابتلاءات جسمی معدى، چون کرمک و انگل دارند؛
• در سنین بلوغ و نوجوانی که در این‌باره بیداری پیدا و تحریک‌پذیریها بیشتر میشود؛
• آنها که اختلاط روانی دارند و مضطرب و پریشان‌اند و یا به‌بیماری روانی خاصی مبتلا هستند؛
• کسانی که فوق العاده خجول و شرمنده اند واز شدت خجلت همیشه سرد و منزوی هستند؛
• آنها که ارتباط صمیمانه با دیگران را مخل آسایش فرض می‌کنند و از دیگران فاصله می‌گیرند؛
• کودکان و نوجوانانی که خود را در خانه و یا مدرسه فراموش‌شده و ناخشنود می‌یابند؛
• آنها که فوق العاده رؤیایى، خیالباف و منزوی‌اند؛
• آنها که به این امر عادت کرده‌اند و تحریکى، مختصر آنان را از خود بیخود می‌کند؛
• افراد متأهلی که به ضعف قوای جنسی دچارند و از این طریق خود را آرامش می‌بخشند؛
• متأهلانی که از مقاربت، احساس ارضا نمی‌کنند.
آسیب شناسى
آیین مقدس اسلام که از جانب خداوند و آفریدگار و صانع بشر است، استمناء را امری حرام و ناپسند ذکر کرده و در برابر آن موضع مخالف گرفته است.[7]استمناء در تعبیرات اسلامی به عنوان نکاح با خود ذکر شده که مورد نهی است. قرآن می‌گوید:«فَمَنِ ابْتَغى وَراءَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ العادُونَ»؛[8]«هر کس با غیر از همسرش شهوتش را دفع کند از تجاوزکاران است.»
رسول خدا(ص) فرموده است: «نَاکِحُ الْکَفِّ مَلْعُونٌ؛[9] ازدواج کننده با کف دست، از رحمت خدا به دور است.»
در بعضی از روایات تعبیرات تکان دهنده‌تری آمده است. امام(ع) صادق می‌فرماید:
« ثَلَاثَةٌ لَا یُکَلِّمُهُمُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ لَا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ وَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ النَّاتِفُ شَیْبَهُ وَ النَّاکِحُ نَفْسَهُ وَ الْمَنْکُوحُ فِی دُبُرِه؛ِ[10] سه گروه‌اند که خدا در روز رستاخیز با آنان سخن نمى‌گوید و به آنان نظر رحمت نمى فرماید و برای ایشان عذابى دردناک است: آن که ریش خود را بکند، آنکه با خودش ازدواج کند (استمناء کننده) و آن کس که با او لواط شده باشد.»
در ادامه بحث، آسیبهایی که از جهات مختلف متوجه عمل ناشایست خودارضایی است را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
الف. جنبه زیستى- فیزیولوژیک[11]
پیامدهای فیزیولوژیکی و بدنی عمل خودارضایی از قرار زیر است:
• پدید آمدن کم‌‌خونی به ویژه بر اثر تحریک مصنوعی و مداوم آلت تناسلى؛
• پدید آمدن و گسترش تورم غدد وذی در انسان؛
• تورم کانال نطفه؛
• تورم قسمت پایانی و عقب کانال ادرار؛
• فرسودگی بسیار مراکز تیره پشت در سایه تداوم این عمل و آمادگی فرد برای ناتوانی جنسى؛
• تحلیل رفتن قوای جسمانی و ضعف انرژی جسمانی افراد؛
• گرفتگی عضلانی برای رسیدن به حالت اوج لذت جنسی یا ارگاسم: عضلات بدن و دستگاه تناسلی چه در مردان برای تخلیه‌اسپرم و چه در زنان برای پمپاژ خون به ناحیه‌تناسلی منقبض می‌شوند. عضلات در استمنای اعتیاد گونه و زیاده از حد، همیشه در حال انقباض و گرفتگی هستند؛
• خستگی و کوفتگی مفرط: ایجاد زمینه برای احساس خستگی در افراد و رخوت بی‌حاصل پس از ارتکاب، از دیگر مسائل قابل توجه است. این حالت به دلیل صرف انرژی زیاد در اعمال جنسی که خود ارضایی را نیز شامل میشود، باعث کمبود انرژی و تخلیه‌ذخایر (گلیکوژن) نوعی قند میشود که برای تأمین انرژی سلولهای عضلانی لازم است. در نتیجه، خستگی و کوفتگی مفرط روی می‌دهد؛
• شل شدن عضلات تناسلی و از دست دادن قدرت نگهداری منی یا ادرار؛
• پژمردگى،زردی رنگ و بی‌رمق به نظر آمدن؛
• پیدایش تغییرات در مراکز ستون فقرات و اعضائی که هنوز کامل نشده اند.
• پدید آمدن سردرد، سرگیجه ، سوت کشیدن گوشها و …؛
• خستگی عصبی و فرسودگی دستگاه اعصاب؛[12]
• ضعف عمومی بدن، به ویژه بینایى؛
• عقیم شدن و ناتوانی در تولید مثل؛
• پیری زودرس؛
• ضعف مفاصل و لرزش دست؛
• ایجاد قاعدگی نامنظم برای دختران در سنین بعدی و بلوغ؛
• احساس درد برای دختران در سنین بلوغ در حین خونریزی و قاعدگى؛
• پدید آمدن ترشحات چرکی از دستگاه تناسلی دختران؛
• پیدایش فراوانی خون در آب تناسلی در سایه تحریکات بیش از اندازه و بی‌اعتنایی به بهداشت جنسى؛
• خطر از بین رفتن پرده بکارت برای دختران بر اثر دستکاری زیاد؛
• زشتی چهره و از بین رفتن طراوت صورت؛
• زرد و لاغر شدن؛
• درشت شدن چشمها؛
• عجز در فهم مطالب؛
• فلج شدن برخی اعضا و یا تمامی اعضا در بعضی وقتها؛[13]
• از دست دادن قوای تناسلی به صورت تدریجى؛[14]
ب. جنبه روانی – شخصیتى
هیجانات جنسی ناشی از استمناء بلای کوچکی نیست و آثاری ناگوار بر اعصاب می‌گذارد.
برخی از آسیبهای روانی و شخصیتی استمناء عبارتند از: احساس محرومیت جسمی و روحی در صورت عدم انزال؛
• آشفتگیهای خُلقی مانند: افسردگى، غمگینى، بی‌خوابى، بی‌اشتهایى، ناتوانی در انجام وظایف روزانه.
• پدید آمدن احساس نارضایتی و به دنبال آن بدبینی به دیگران؛
• ضعف اراده و گرفتاری در اخذ تصمیمهای لازم تا حدی که فرد را چون غلامی حلقه به گوش و دچار جنگ و جدال می‌سازد؛
• کم‌حوصلگى، سستى، خمودى، حساسیت فراوان در برابر نور، صدا و امثال آن؛
• بی‌مبالاتى، کمرویى، ترسو و خواهان تنهایی و انزوا بودن در افرادی که در سنین پایین گرفتار استمناء می‌شوند؛
• زود رنجی و حساسیت و ناراحتی از برخوردی کوچک؛
• پدید آمدن عکس‌العملهای مالیخویایی و وسواسى؛
• کاستی در اعتماد به‌نفس به‌خاطر دلهره و وحشت فرد در حین ارتکاب از بیم رسوایى؛
• درهم کوبیده شدن شخصیت فرد به‌خاطر سرزنش و تحقیر خود، به علت ارتکاب گناه؛
• فراهم شدن زمینه بی‌مبالاتی به‌خاطر احساس دائمی گناه از عمل؛
• اضطراب دختران به‌خاطر وحشت آنها نسبت به از دست دادن بکارت خود؛[15]
ج. جنبه فرهنگی– اجتماعى
هدف واقعی جنسیت و غریزه که ازدواج است به تدریج از افراد مبتلا به استمناء دور میشود و این افراد از مشغول شدن با خود رضایت دارند و این امر، علاوه بر عوارض جسمانی و روانى، سبب پیدایش اختلالهای اجتماعی و فرهنگی میشود. برخی از اختلالها عبارتند از:
• استمناء در فرد، یک حس گریز از اجتماع را پدید می‌آورد که بر اثر افراط و تکرار در او ریشه‌دارترخواهد شد. در گوشه‌ای خود را منزوی می‌کند و به افکاری دور و دراز سرگرم میشود و به آینده و جهانی نامعلوم می‌اندیشد.
• توجه به لذات شخصى، سبب سستى روابط اجتماعی میشود و حیات جمعی را دچار مخاطره می‌سازد. فرد به غیر از میل به انزواجویى، در عرصه اجتماعی نیز با مردم جوششی ندارد و از زندگی در جمع، احساس لذت نمی‌کند.
• احساس بی‌کفایتی در حیات اجتماعی و بدبینی نسبت به دیگرانی که دارای حیاتی با نشاط‌اند، از دیگر عوارض استمناء است. احساس حسادت در این بین از مسائل ناگواری است که عواقب بدی برای فرد پدید می‌آورد.
• شخصیت اجتماعی و انسانی چنین افرادی به تدریج متزلزل‌تر شده، روز به روز بدتر میشود و بدان نظر، زیان آن از این دید نیز انکار ناپذیر است.
• انزالهای زودرس، حتی در کنار همسر و در مقاربت، از عوارضی است که روابط صحیح را به خطر می‌اندازد. مبتلایان به استمناء پس از ازدواج، تنها به فکر خویش‌اند نه ارضای همسر.
• ناسازگاری خانوادگی و سردی در روابط بعد از ازدواج از عوارض دیگری است که منشأ بسیاری از اختلافات زوجین است؛ به ویژه در دختران، ابتلا به این کار، سبب میشود که تحریکات جنسی در آنها بی‌اثر باشد و از شوهر دلسرد شوند. این حالت برای کسانی بیشتر است که قبل از ازدواج چنین وضع و حالتی را داشته‌اند.[16]و[17]
پی نوشت ها:
[1]. خود ارضایى، ماسترباسیون masteubation، انانیسم Onanism.
[2]برگرفته از: خانواده و مسائل جنسی کودکان، دکتر علی قائمى، انتشارات انجمن اولیا و مربیان، چ یازدهم، ص124.
[3]. خانواده و مسایل جنسی کودکان، دکتر علی قانمى، ص129
[4]. همان، ص124.
[5]. ر.ک:پرسشها و پاسخهای مذهبى، آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله جعفر سبحانى، انتشارات نسل جوان، ج3، ص154و روان شناسی رفتار جنسی (نظریه ها و دیدگاه‌ها)، دکتر محمدباقر کجباف، نشر روان، ص184.
[6]. خانواده و مسائل جنسی کودکان، دکتر علی قائمى، ص127.
[7]. منهاج الصالحین، سیدابوالقاسم موسوی خوئى، مدرسه الامام باقرالعلوم7، ج1، ص112،س 408.
[8]. معارج /31.
[9]. مستدرک الوسائل، محدث نورى،18 جلدى، مؤسسه آل البیت: قم، 1408، ج14، ص356.
[10]. وسائل الشیعه، شیخ حر عاملى، وسائل الشیعه، 29 جلد، مؤسسه آل البیت: قم، 1409، ج2، ص131.
[11]. بسیاری افراد گمان می‌کنند که « منی» تنها برای «آمیزش جنسی» به کار می‌رود و فقط برای این کار لازم است و بس !« منی» در بدن انسان و ساختن و نیرومند کردن بدن و اندامهای انسان نقش بسیار داد که در مقایسه با نقش «عمل جنسی» آن بسیار بالاتر و با اهمیت تر است.
در اینجا این پرسش به میان می‌آید که کم بودن «منی» چه ربطی به کارهای مغزی و روانی دارد ؟ در پاسخ آن باید بگویم که مقداری از «منی»، جذب خون انسان میشود و در ساختن سلولهای مغزی و استخوانی و دیگر لوازم بدن انسان کمک بسیار خوبی می‌کند.
اکنون اگر کسی بر اثر «خود ارضایی» در نوجوانی یا جوانی مقدار زیادی از «منی» خود را هدر دهد، نتیجه آن، این است که مغز و اعصاب، به ویژه اعصاب چشمها و شنوایی انسان- از آن مقدار «منی» که در نیرو بخشیدن به مغز و اعصاب لازم است بی‌بهره و محروم میشود. و رفته رفته آن نوجوان یا جوان مبتلا به بلا را از نظر قوای مغزی و عصبی ناتوان می‌سازد.
در نتیجه چنین فردی از نظر «ضریب هوشی» و کنترل اعصاب و بینایی چشم و محکمی مهره‌های کمر دچار ناتوانی و ضعف میشود و کم کم خود را با آن عمل ناپسند (خود ارضایی) به ورطه زیانهای جبران ناشدنی می‌اندازد.
از سوی دیگر، مقداری از «منی» صرف رشد خود «بیضه‌ها» میشود؛ ولی نوجوان یا جوانی که عادت به «خود ارضایی» پیدا می‌کند با هدر دادن «منی» خود جلوی رشد طبیعی و لازم بیضه‌های خود را می‌گیرد و با این کار نکوهیده، باعث میشود که بیضه‌هایش رشد لازم را نکنند و کوچک بمانند. بیضه‌هایی هم که از اندازه لازم کوچک‌تر باشند روشن است که نمی‌توانند به اندازه کافی «منی» بسازند.
در نتیجه آن جوان مبتلا به «خود ارضایی» با بیضه‌های کوچک و «منی» ناکافی، هم به مغز و استخوان و اعصاب خود زیان می‌رساند و هم اگر ازدواج کند نخواهد توانست از نظر «لذت جنسی» همسر خود را خشنود سازد و در انجام این عمل- یعنی « آمیزش جنسی» که از نظر شرعی و اجتماعی و بقای نسل انسانى، کاری لازم و پسندیده است کامیاب و روسپید نخواهد بود. (پایگاه اطلاع راسانی تنظیم خانواده)
(://hp://asheghiu.4.blogsky.com/1385.4)
[12]. خانواده و مسایل جنسی کودکان، دکتر علی قانمى، ص138.
[13]. علوم روز و قرآن، محسن عباس نژاد، محمدکاظم شریعتی اندراتی ونعمت الله تقوى،بنیاد پژوهشهای قرآنی حوزه و دانشگاه،ص112.
[14]. همان، ص141.
[15]. همان، ص139.
[16]. علوم روز و قرآن، ص140 و 141.
[17]. برای نمومه به این سؤال توجه فرمایید که از نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاهها پرسیده شده است: دختری 24 ساله هستم که حدود 5 سال است به مرض استمناء مبتلایم و صحنه‌ها و تصورات شهوانی هر چند کوچک هم باعث تحریک من میشود و مرا مجبور به خود ارضایى می‌کند که ریشه اش بر می‌گردد به دوستان دوران دبیرستان که با همدیگر صحبت می‌کردیم که کنجکاوی من باعث کشف این حس شد که تا آن زمان از وجود چنین حسی در وجودم اطلاع نداشتم و خوشم آمد و نمی‌دانستم چیست؟ ولی وجدانم می‌گفت که این کار درستی نیست. در کتابی خواندم که این گناه کبیره است و چاره‌اش ازدواج است. من توبه کرده بودم و سعی می‌کردم این خاطرات را از یاد ببرم. پس ازدواج کردم؛ اما متاسفانه ازدواج باعث تحریک بیشتر من میشود و مرا مجبور به خود ارضایى بیشتر می‌کند یعنی با همسر بودن مرا راضی نمی‌کند. البته به او می‌گویم که ارضا نشدم و او کمک می‌کند اما نمی‌توانم ارضا شوم و حالا نمی‌دانم چه کار کنم و از نظر روحی خیلی عذابم می‌دهد. حال بگویید من چه کنم آیا گناهان من بخشوده میشود؟ بعضی وقتها تصمیم به طلاق می‌گیرم و با خود می‌گویم این ازدواج چه سودی دارد و باعث دور شدن من از خدا میشود شوهرم هم می‌گوید که در تو اشکالی است که ارضا نمی‌شوى.