ترجمه لغات قران کریم در تفسیر شریف مجمع البیان ج5

سه شنبه - 18 سپتامبر 2012

جلد ‌5 صفحه ‌14 سطر ‌1
بيان آيه سوم و چهارم  
لغت : 
اقساط : عدل و انصاف .  
تقسطوا : عدالت و انصاف كنيد . 
مثني و ثلاث و رباع : اين كلمه‌ها باين صورتها استعمال شده‌اند : ثناء ، مثني ، مثلث . رباع ، مربع . به معناي دوتا دوتا ، سه‌تا سه‌تا ، چهارتا چهارتاست و بالاتر از چهار ، استعمال نشده است ، جز كلمه”عشار ” ( ده تا ده تا ) كه در شعر كميت بكار رفته است :                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   و لم يستر يثوك حتي رميت                        |        فوق الرجال خصالا عشارا      يعني : ترا از تيراندازي باز نداشتند تا اينكه ده‌تا ده‌تا ، تيرها را افزون از   مردان ديگر به هدف زدي . ديگري گويد : و لقد قتلتكم ثناء و موحدا  |  و تركت مرة مثل امس الدابر                            يعني : شما را دوتا دوتا و يكي يكي كشتم و مره را مانند ديروز كه پشت كرده   است ، ترك كردم .  
عول ، ستم و انحراف . ” عول فرايض ” هنگامي است كه سهام كم آيد و نقص  بر آنها وارد شود .
ابو طالب گويد : ” بميزان قسط وزنه غير عا‏ل ” يعني : با ميزان   عدل كه وزن آن ستمكارانه نيست . فعل اين كلمه : ” عال يعول ” است و ” عال  يعيل ” مصدر آن ” عيله ” بمعناي احتياج است . شاعر گويد :  
فما يدري الفقير متي غناه               |                و ما يدري الغني متي يعيل                                                                                         يعني : فقير نميداند كه كي غني ميشود و غني نميداند كه كي محتاج ميشود . برخي گفته‌اند : ” الا تعولوا ” يعني ” كه احتياج پيدا نكنند ” لكن اشتباه   رفته اند برخي هم گفته اند : يعني ” نانخورهاي شما زياد نشوند ” اين هم اشتباه است   زيرا اين معني با ” الا تعيلوا ” مناسب است كه اسم فاعل آن ” معيل ” مي‌آيد .  

ترجمه لغات قران کریم در تفسیر شریف مجمع البیان ج4

سه شنبه - 18 سپتامبر 2012

جلد ‌4 صفحه ‌11 سطر ‌1
آيه ‌23-‌24   لغت :  
نصيب : بهره از چيزي و آن قسمتي است كه براي شخص گزارند.  
دعاء : استدعاء فعل كه گاه بصيغه امر است و گاه باخبر ، و گاه بدلالت حكم : خبريكه بين حق و باطل جدا ميكند و از حكمت م‌کخوذ است .
غرور : طمع در چيزيكه صحيح نيست ( غر يغر غرور ) ( مغرور ) و غرور :   يعني شيطان چون مردم را مغرورمي‌كند .  
غار : غافل چون مثل آدم غافل و فريب خورده است .   غراره يعني دنيا كه اهل خود را فريب مي‌دهد .  
غر ( = غمر ) كسيكه در كارها تجربه كار نيست ، چون ش‌کن چنين آدم اينست كه   فريب خورد و غرور پذيرد و مصدر آن غرارة است .  
غرر : خطر .  
افتراء : دروغ .
وفري : شق و فرية : شكافته شده  
فريت الارض : سرتها و قطعتها ( پيمودم زمين را ) 
جلد ‌4 صفحه ‌15
لغت آيه 25 :
کيف : براي سؤال از حال و کيفيت است و در اينجا تنبيه بر حال کساني است که به آتش        مي روند و در اين جمله بلاغت و اختصار بسيار است و تقدير چنين است : چگونه خواهد بود حال کسانيکه به ادعاهاي باطل مغرور شده به حدي که آنها را به خلود در آتش کشانده مثل اينکه بگويي : و تقدير آيه چنين است : چگونه خواهد بود حالشان در وقت اجتماعشان در قيامت . >

ترجمه لغات قران کریم در تفسیر شریف مجمع البیان ج3

سه شنبه - 18 سپتامبر 2012

جلد ‌3 صفحه ‌3 سطر ‌7
لغت : 
قروء جمع قرء است و ” قرء ” دو معنا دارد : ‌1- پاكي ‌2- آلودگي به حيض . 
بعولة : جمع ” بعل ” : شوهران .  
رجال : مردان ، اصل اين كلمه ” رجل ” بمعناي قوه است و كلام ارتجالي به آن   كلام گويند كه متكلم بدون فكر و تأمل آن را ادا كند . 

جلد ‌3 صفحه ‌10 سطر ‌5
لغت :  
مرة و مرتان : يك دفعه و دو دفعه . 
امساك : نگاهداري كردن ، خودداري كردن ؛ خلاف ” اطلاق ” كه رها كردن   است .
ممسك : بخيل .  
تسريح : از سرح است بمعناي رها كردن . و بدرخت بلند كه در رشد آزاد و رها است ” سرحه ” مي گويند .  
يخافا : بترسند. از خوف بمعناي ترس است و بعضي گفته اند در اينجا بمعناي  ” گمان ” و بعضي گفته اند بمعناي ” يقين و علم ” مي باشد .  

جلد ‌3 صفحه ‌21 سطر ‌5
شرح لغات : 
اجل : پايان مدت و آخر كار .  
معروف : نيكي و حق كه عقل و شرع مردم را بدان دعوت ميكنند در مقابل   “منكر ” .

شرح وترجمه لغات قران کریم در تفسیر شریف مجمع البیان ج2

سه شنبه - 18 سپتامبر 2012

جلد ‌2 صفحه ‌1 سطر ‌1
شرح لغات
منع : باز داشت .
جلد ‌2 صفحه ‌16 سطر ‌16
شرح لغات : 
جحيم : آتش شعله ور .  

جلد ‌2 صفحه ‌18 سطر ‌1
شرح لغات :
و لن ترضي : هرگز خشنود نميگردد
ملتهم : طريقه آنانرا .
جلد ‌2 صفحه ‌23 سطر ‌8
شرح لغات :
ابتلي : امتحان كرد .
اتمهن : آنها را بانجام رسانيد .
ذريه : نسل ،فرزندان .
لا ينال : نميرسد .
جلد ‌2 صفحه ‌37 سطر ‌10
شرح لغات :
بيت : منزل ، در اينجا منظور خانه كعبه است .
مثابه : محل بازگشت .
طا‏فين : طواف كنندگان .
عاكفين : اقامت گزيدگان .
ركع : جمع راكع يعني ركوع كننده .
سجود : جمع ساجد يعني سجده كننده .
و اذ جعلنا : هنگامي كه قرار داديم .
جلد ‌2 صفحه ‌46 سطر ‌10
شرح لغات 
بلد : شهر
اضطرار : مقهور ساختن ، مقهور شدن
مصير : مال ، عاقبت