دعای روز بیست ویکم ماه مبارک رمضان
َللّــهُمَّ اجْعَل فِيهِ إِلَي مَرْضَاتِكَ دَليلاًخدايا در اين روز برايم راهنمائي بسوي رضا و خشنودي ات، قرار دهوَ لَاتَجْعَلْ لِلشَّيْطَانِ فِيهِ عَليَّ سَبِيلاًو شيطان را بر من مسلط مكن و برايش راهـي قـرار مدهوَاجعَلِ الْجَنَّةَ لِي مَنْزِلاً وَ مَقِيلاًو بهشت را براي من منزل و جايگاه قرار بدهيَا قَاضِيَ حَوَائِجِ الطَّالِبِينَ.اي برآورنده حاجتهاي، طلب كنندگان.
رضاي خداوند متعال
آدمي در گذر زندگي با يك سلسله رويدادها و حوادث روبروست و در اين ميان انسان مؤمن بايد نسبت به اموري كه از حيطه قدرت او خارج است، تسليم و راضي باشد، تا با حفظ آرامش روحي بتواند بر مشكلات فائق آيد.كساني كه نور ايمان قلبشان را روشن كرده و در برابر حوادث روزگار، دل به خدا بسته و در پيشگاه الهي سر تعظيم فرود مي‌آورند، آغاز و پايان امورشان را در دست قدرت لايزال الهي مي‌بينند و تمام امور را متعلق به اراده او مي‌دانند، از اين رو، غم و اندوه يا سرور و خوشحالي را از ناحيه حق تعالي به حساب آورده و تن به قضاي او مي‌دهند.رضاي بنده از خدا اين است كه به آنچه از قضاي الهي بر او مي‌گذرد خشنود باشد و رضاي خدا از بنده به اين است كه بندگان فرمان او را بكار گيرند و از اموري كه نهي كرده، اجتناب ورزند، كه اين امر يكي از پايه‌هاي ايمان به خدا بيان شده است.حضرت علي عليه‌السّلام در اين زمينه مي‌فرمايد: »اَلْايمَانُ عَلي أرْبَعَةِ اَرْكَانٍ: أَلتَّوَكُّل عَلَي اللهِ وَالتَّفْوِيضُ إِلَي اللهِ وَ التَّسلِيمُ لِأَمْرِ اللهِ وَ الرِضّي بِقَضَاءِ اللهِ«1 ايمان بر چهار پايه استوار است، توكل برخدا، تفويض و واگذاري امور به خدا، تسليم در برابر فرمان خدا و رضايت به قضاي الهي.
آثار ارزنده رضا
بي‌نيازي از غير خدا، استجابت دعا، پاداش الهي و آرامش جسمي، از جمله آثار ارزشمند راضي بودن به قضاي الهي به شمار مي‌رود.از امام صادق عليه‌السّلام روايت شده كه فرمود: »إِرْضَ بِمَا قَسَّمَ اللهُ لَكَ تَكُنْ غَنِيَّاً«2 اگر به آنچه خداوند قسمت تو كرده راضي باشي بي‌نياز خواهي شد.همچنين از امام مجتبي عليه‌السّلام روايت شده كه فرمود: »من ضامن استجابت دعاي كسي هستم كه در قلبش غير از رضا و خشنودي الهي، چيز ديگري جاي ندهد«3 و از رسول خدا صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلّم روايت شده كه فرمود: »اُعْطُوا اللهَ الرِّضَا مِنْ قُلُوبِكُمْ تَظْفَرُوا ثَوابَ اللهِ يَوْمَ فَقْرِكُمْ وُ الْأِفْلَاسِ«4 شما نسبت به خداوند و اوامر او در دل راضي باشيد تا در روز فقر و تهيدستي قيامت به ثواب الهي برسيد.همچنين از امام علي عليه‌السّلام روايت شده كه فرمود: »مَنْ رَضِيَ اللهِ بِمَا قَسَّمَ لَهُ إِسْتَرَاحَ بَدَنُهُ« هركس به آنچه كه خداوند براي او قسمت كرده راضي باشد، جسمش در آرامش و راحتي است.5
راه تحصيل رضا
براي رسيدن به مقام رضا، انسان بايد بداند هر چه را خداي سبحان براي بنده‌اش مقدر كند، خير است، اگر چه بنده از سرّ و حكمت آن، آگاه نباشد و بداند كه غم و غصه هيچ تأثيري در قضاي الهي ندارد و آن را تغيير نمي‌دهد، پس انسان بايد چون عاشقي كه در رسيدن به معشوق و طالبي كه در رسيدن به مطلوب و حبيبي كه در رسيدن به محبوب تلاش ميكند، مجاهدت كرده و احساس خستگي نكند.قرآن كريم براي كسب رضاي الهي، نكات گوهر باري را بيان كرده كه به پاره‌اي از آنها اشاره مي‌نماييم.1- صداقت و راستي: »قَالَ اللهُ هَذا يَوْمَ يَنْفَعَ الصَّدِقِينَ صِدْقُهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَداً رَضِيَ اللهُ عَنْهُمْ وَ رَضُو عَنْهُ ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ«6 خداي ]متعال[ گفت: اين روزي است كه صادقان از راستي خود بهره‌مند مي‌شوند، براي آنها بهشتهايي است كه از زير درختانش نهرها جاري است و در آن به نعمت ابدي متنعمند، خدا از آنها و آنها هم از خدا خشنودند، اين است سعادت بزرگ.2- انفاق در راه خدا: مثل آنانكه مالشان در راه خشنودي خدا انفاق كنند و با كمال اطمينان خاطر دل به لطف خدا شاد دارند، مثل دانه‌اي است كه در زمين شايسته بريزند و برآن باران زياد و به موقع ببارد و ثمره و حاصلي دو چندان، كه منتظرند، بدهد.73- گذشتن از جان: در شب »لَيْلَةُ الْمَبِيت« كه دشمنان پيامبر صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلّم هم قسم شدند تا خون پيـامبر را بريزند، شبانه به منزل او هجوم آوردند، ولي علي عليه‌السّلام خود ررا در بستر پيامبر صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلّم قرار داد و مشركان را از كشتن آن حضرت نااميد نمود، قرآن كريم اين عمل اميرالمؤمنين علي عليه‌السّلام را موجب رضايت خداي متعال دانسته و مي‌فرمايد: »وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءِ مَرضَاتِ اللهِ وَ اللهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ«8 بعضي مردانند كه از جان خود در راه رضاي خدا درگذرند و خداوند، دوستدار چنين بندگاني است.4- تقوي الهي: يكي از راههاي به دست آوردن رضاي خداوند متعال تقوي و پرهيزكاري است، قرآن كريم در اين زمينه مي‌فرمايد: »لِلَّذِينَ اتَّقَوْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهِا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَ أَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَةٌ مِنَ اللهِ وَ اللهُ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ«9 براي آنانكه تقوي پيشه كنند، نزد خدا باغهاي بهشتي است كه زير درختان آن نهرها جاري است و در آن جاويدان هستند و زنان پاكيزه و آراسته‌اي و از همه بهتر خشنودي خداوند است و او به حال بندگان بيناست.5- اجابت كنندگان خدا و رسول و توكل كنندگان بر خدا: در جريان جنگ احد چون لشكريان اسلام شهدايي را تقديم كردند، بعضي از منافقان مانند نعيم بن مسعود اشجعي به لشكريان اسلام گفتند، لشكر بسياري از سپاه ابوسفيان به سوي شما برمي‌گردند و اگر به جنگ احد نرفته بوديد كشته نمي‌داديد، در جواب آنها، مؤمنان گفتند »حَسْبَنَا اللهَ وَ نِعْمَ الْوَكِيل« خدا ما را كفايت است و او نيكو ياوري است پس آن گروه مؤمنان به نعمت و فضل خدا روي آوردند و برآنان هيچ درد و رنجي پيش نيامد و پيرو رضاي خدا شدند و خداوند صاحب فضل و رحمت بي‌منتهاست.106- اصلاح بين مردم: در قرآن كريم، نجوي و سخن در گوشي گفتن را مذمت نموده، ولي در جايي هم مهر تاييد بر آن زده و مي‌فرمايد: اگر كسي سخن سرّي گويد و هدف او از اينگونه سخن گفتن اين باشد كه براساس مصلحت و خير انديشي، امر به معروف يا صدقه دادن و يا اصلاح ميان مردم كند، خداوند اجر و پاداش عظيم، كه همانا رضا و خشنودي‌اش باشد، نصيب او مي‌فرمايد.117- هجرت و جهاد در راه خدا: خداوند متعال هجرت و جهاد را، از جمله راههاي كسب رضاي خود دانسته و مي‌فرمايد: آنان كه ايمان آوردند و از وطن خود هجرت گزيدند و در راه خدا با مال و جانشان جهاد كردند آنها را نزد خدا مقام بلندي است و آنان بالخصوص رستگاران و سعادتمندان دو عالمند، پروردگارشان به رحمت بي‌منتهاي خود بشارت دهد و به مقام رضا و خشنودي و به بهشتهايي كه در آنجا نعمتهاي جاوداني است، بشارت است.128- امر به معروف و نهي از منكر: در سوره مباركه توبه، امر به معروف و نهي از منكر و اقامه نماز و پرداخت زكات و اطاعت از خدا و رسول را، موجب استحقاق دريافت رحمت الهي دانسته و به اين مؤمنان راستين وعده داده است كه آنان را در مساكن طيبه بهشت جاي دهد و بزرگتر از اين، نعمت رضايت و خشنودي خداست كه به آنان كرامت مي‌شود.139- ايمان و عمل صالح و خشوع در برابر خدا: يكي ديگر از مواردي كه موجب رضا و خشنودي خداوند متعال مي‌شود، ايمان و عمل صالح و خشوع در برابر ذات پاك الهي است، همانگونه كه قرآن كريم، مي‌فرمايد: »اَلَّذِينَ ءَامَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِّيةِ جَزَاءُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَداً رَضِيَ اللهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ«14 آنان كه به خداي يكتا ايمان آوردند و نيكوكار شدند، آنها به حقيقت بهترين اهل عالمند، پاداش آنها نزد خدا باغهاي بهشت عدن است كه نهرها زير درختانش جاري است و در آن بهشت ابد، جاويدان و متنعمند و خدا ازآنها خشنود و آنها هم از خدا خشنودند و اين مخصوص كسي است كه در برابر خدا خاشع شود و او را اطاعت كند.
راههاي تسلط شيطان
در جمله ديگري از دعاي امروز از خداوند مي‌خواهيم كه شيطان را بر ما مسلط نكند و براي او راهي كه بتواند بر ما تسلط يابد قرار ندهد، حال اين سؤال پيش مي‌آيد كه شيطان چگونه و از چه راههايي بر انسان تسلط مي‌يابد؟يكي از راههاي تسلط شيطان بر انسان، زينت دادن دنياست، همانگونه كه در قرآن كريم آمده: »قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الْأرضِ وَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ إِلَّا عِبَادِكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ«14 گفت پروردگار من، همانگونه كه مرا گمراه ساختي، من نعمتهاي مادي را در زمين در نظر آنها زينت مي‌دهم و همگي را گمراه خواهم ساخت، مگر بندگان مخلصت.در مناجاه الشاكين از امام سجاد عليه‌السّلام مي‌خوانيم: »إِلهِي اَشْكُوا إِلَيْكَ عَدُوّاً يُضِلُّنِي وَ شَيْطاناً يُغْوِينِي قَدْ مَلَأَ بِالْوَسْوَاسِ صَدْرِي وَ اَحَاطَتْ هَوَاجِسُهُ بِقَلْبِي يُعَاضِدُ لِيَ الْهَوَي وَ يُزَيِّنُ لِي حُبَّ الدُّنْيَا وَ يَحُولُ بَيْنِي وَ بَيْنَ الطّاعَةِ وَ الزُّلْفَي«16 خدايا به سوي تو شكايت مي‌كنم از دشمني كه نفس مرا گمراه ميكند و از شيطاني كه مرا به راه باطل مي‌كشد و سينه‌ام را پر از وسوسه و خيالات فاسد ميكند و اوهام او بر دلم احاطه ميكند، تا به هواپرستيم مدد كرده و حب دنيا را بر من جلوه مي‌دهد و ميان من و طاعت و مقام قربت جدايي مي‌افكند، لازم به ذكر است در اين عبارت از مناجات علاوه بر حب دنيا راههاي ديگري از تسلط شيطان مانند وسوسه‌گري و خرافات و اوهام و فاصله انداختن بين انسان و اطاعت خداي متعال نيز بيان شده است.
شيطان بر چه كساني تسلط ندارد
اولين گروهي كه شيطان بر آنها تسلط ندارد، مخلصين هستند، كه در آيه مذكور نيز به آن اشاره شده است، همچنين در روايتي از امام صادق عليه‌السّلام نقل شده كه فرمود: »ابليس گفت: من بر پنج گروه راه فريب و تسلط ندارم، ولي بقيه مردم در اختيار من هستند.اول: كسي كه از روي نيت راستين خود را وابسته به خدا مي‌داند و در همه امور به او توكل كرده است.دوم: كسي كه در طول شبانه روز تسبيح خداوند را زياد مي‌گويد.سوم: كسي كه آنچه بر خود مي‌پسندد، بر برادر ديني خود نيز همان را مي‌پسندد.چهارم: كسي كه بر مصيبتي كه هنوز نيامده، جزع و ناله نمي‌كند.پنجم: كسي كه به آنچه خداوند تقسيم نموده راضي است و غصه روزي را نمي‌خورد. «17شيطان امر به بديها و زشتيها مي‌كنديكي از اوامر خداوند متعال به انسانها اين است كه: »وَ لاتَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدوٌّ مُبِينٌ إِنَّمَا يَأْمُرُكُمْ بِالسُّوءِ وَ الْفَحْشَاءِ«18 از گامهاي شيطان پيروي نكنيد، زيرا او دشمن آشكار شماست، او شما را فقط به بديها و انحرافات فرمان مي‌دهد. انحرافي كه از ناحيه شيطان صورت مي‌گيرد، آرام آرام وبه تدريج مي‌باشد، شيطان انسان را قدم به قدم در پشت سر خود به سوي پرتگاه مي‌كشاند، تأثير شيطان در وجود انسان، يك نوع اثر گذاري مخفي و ناآگاه است، ولي انسان مي‌تواند اين اثرگذاري نامحسوس را از الهام الهي تشخيص دهد، زيرا الهام چون با فطرت پاك انسان و ساختمان وجود او نيست، به هنگام ايجاد، در قلبش احساس ناراحتي و سنگيني و ظلمت و تاريكي ميكند و اگر تمايلات او بگونه‌اي تحريك گردد كه در هنگام انجام گناه اين احساس در او دريافت نشود، بعد از انجام معصيت، براي او ايجاد مي‌گردد، اين فرق بين القاء شيطان و الهام غيبي و الهي است.
بهشت را منزلگاهم قرار ده
در عبارت ديگري از دعاي امروز مي‌خوانيم »وَ اجْعَلِ الْجَنَّةَ لِي مَنْزِلاً وَ مَقِيلاً« بهشت را براي من منزل و جايگاه قرار ده، ميل به جاودانگي و بهره‌مندي از لذتهاي جاويدان در سرشت انسانها به وديعه گذارده شده و انساني كه دوست دارد جاودانه شود، بايد براي رسيدن به تنعمات بهشتي و جاودانگي در آن تلاش نمايد، در اينجا به برخي از راههاي دستيابي به بهشت اشاره كرده و از خداوند تمناي آن را مي‌نماييم.1- كسي كه با نفس خود مبارزه كند: در كلامي امام علي عليه‌السّلام فرمود: »لايَجُوزُ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ جَاهَدَ نَفْسَهُ« فقط كساني به بهشت وارد مي‌شوند كه با نفس خود مبارزه كنند.2- اطاعت خداوند متعال: همچنين آن حضرت فرمود: »الجَنَّةُ جَزَاءُ المُطِيعَ«19 بهشت پاداش فرمانبردار است.3- انجام دهندگان عمل صالح: »شخصي به نام داوود بن فرقد مي‌گويد: از امام باقر عليه‌السّلام شنيدم، كه فرمود: كار شايسته به بهشت مي‌رود و زمينه را براي صاحبش فراهم ميكند، همانگونه كه آدمي خدمتگذار خود را مي‌فرستد تا جايگاه او را فرش كند. «204- تقوي و خداترسي: قرآن كريم بهشت را چنين توصيف ميكند »مَثَلُ الْجَنَّةُ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ فِيهَا أَنْهَارٌ مِنْ غَيرِ آسٍ و أنْهارٌ مِن لَبَنٍ لَمْ يَتَغَيِّر«21 بهشتي كه به پرهيزكاران وعده داده شده چنين است: در آن نهرهايي است از آب تغييرناپذير و نهرهايي است از شيري كه طعم آن تغيير نيافته.روزي هارون الرشيد، براي امام موسي بن جعفر عليهماالسّلام كه در زندان به سر مي‌برد، كنيزي فرستاد تا امام را از عبادت باز دارد، ولي بعد از مدتي مأموران هارون، آن كنيز را در حال سجده و راز و نياز مشاهده كردند، چون دليل را از او جويا شدند، گفت: در زندان به آن حضرت عرض كردم، حاجتي داريد كه من انجام دهم، فرمود: به شما نيازي ندارم، در حالي كه خداوند بهترين نعمتها را به من عطا فرموده است، با اشاره آن حضرت متوجه باغ بسيار بزرگ و زيبايي شدم و اين امر مرا به سجده واداشت.
برآورده شدن حاجتها
در آخرين عبارت از دعاي اين روز مي‌خوانيم »يَا قَاضِي حَوَائِجِ الطّالِبِينَ« برآورده شدن حاجات به اميدواري و حسن ظن ما به خداي متعال بستگي دارد و او خود برآوردن حاجات را به بعضي از بندگان خود واگذار ميكند، در حديثي از امام كاظم عليه‌السّلام مي‌خوانيم:»اِنّ لِلَّهِ عِبَاداً فِي الْأَرْضِ يَسْعَوْنَ فِي حَوَائِجِ النَّاسِ هُمُ الْأَمِنُونَ يَومَ الْقِيامَةَ«22 همانا براي خداوند در روي زمين، بندگاني است كه در برآورده نمودن حاجتهاي مردم تلاش مي‌كنند و ايشان امنيت يافتگان روز قيامتند، همانطور كه در كلام گهربار امام عليه‌السّلام آمده يكي از اثرات توجه و برآوردن حاجات بندگان خدا، امنيت از عذاب الهي و آتش جهنم در روز قيامت مي‌باشد و اين پاداشي است كه خداوند براي بندگان خود قائل شده، زيرا كسي كه در برآوردن حاجات مؤمنين تلاش ميكند وجه خدا را طلب نموده و براي او پاداش عظيمي مقرر گرديده است.23بندگان خدا اهل و عيال خدا به شمار آمده و خداوند كسي كه به آنها لطف نمايد و حاجاتشان را برآورده كند، دوست دارد.از اميرالمؤمنين علي عليه‌السّلام روايت شده كه فرمود: »قَالَ رَسَولَ اللهِ سَعَي فِي حَاجَةِ أَخِيهِ الْمُؤمِنِ فَكَأَنَّمَا عَبَدَاللهَ تِسْعَةَ آلَافِ سَنَةٍ صَائِماً نَهَارِهِ، قَائِماً لَيلِهِ«24 رسول خدا فرمودند: كسي كه در برآوردن نياز برادر مؤمن خود تلاش كند، مانند كسي است كه نه هزار سال خدا را عبادت نموده، بگونه‌اي كه روزها را روزه و شبها را در حال نماز و مناجات و شب زنده داري سپري كرده باشد.
از چه كساني طلب حاجت نماييم
يكي از نكاتي كه بندگان خدا بايد در درخواست نيازهاي خود از مردم مورد توجه قرار دهند، اين است كه بدانند براي رفع نياز خود در جامعه به چه كسي و با چه مشخصاتي رجوع نمايند، در روايتي از امام باقر عليه‌السّلام آمده است، حاجت خود را نزد كسي مطرح نكنيد، مگر يكي از اين خصوصيات را داشته باشد، اينكه ديندار باشد, يا صاحب مروّت و جوانمردي باشد و يا فرد اصل و نسب‌داري باشد زيرا فرد ديندار صيانت از دين، او را به رفع حاجت وا مي‌دارد و انسان با مروّت جوانمرد، از اينكه حاجتمند را رد كند، حيا ميكند و انساني كه داراي حسب و اصل و ريشه باشد، اگر حاجت فرد را برآورده نسازد، خود را كريم نمي‌يابد.25در روايات متعدد از حضرات معصومين عليهم‌السّلام وارد شده كه رفع گرفتاري و برآوردن نيازهاي خود را، از انسانهاي شرور درخواست نكنيد، همچنين در روايتي آمده است كه، فردي در محضر امام علي بن الحسين عليهماالسّلام، دعا نمود »اللّهُمّ أَغْنِيِ مِنْ خَلْقِكَ« خدايا مرا از بندگانت بي‌نياز گردان، حضرت فرمودند: اينگونه دعا نكن، بلكه بگو : »اَللَّهُمَّ أَغْنِيِ عَنْ شَرَارِ خَلْقِكَ« خدايا مرا ازانسانهاي شرور بي‌نياز گردان.26فردي از رسول خدا صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلّم سؤال كرد، كه انسانهاي شرور چه كساني هستند؟ حضرت فرمود: »اَلَّذِينَ اِذَا أَعْطُوا مَنُّوا وَ إذَا مَنَعُوا عَابُوا« كساني كه هنگامي كه بخشش مي‌نمايند و حاجات را برآورده مي‌سازند منت گذارده و هنگامي كه از برآوردن حاجت فرد سر باز مي‌زنند به خرده‌گيري و رسوا كردن او، مبادرت مي‌كنند.