مروری بر سبک پاسخگویی امام خامنه­‌ای روحی فداه به پرسش‌های دانشجویان

یکی از ویژگی­‌های رفتاری امام خامنه­‌ای روحی فداه که از سال­‌های دور و پیش از پیروزی انقلاب اسلامی آغاز شده و در تمام سالیان مبارزه و خدمت در سنگرها­ی مختلف همچنان ادامه یافته، ارتباط با مردم و به‌ویژه نسل جوان و مخصوصاً دانشجویان و طلاب است که برای هر دوره نمونه­‌های متعددی قابل اشاره است. از جمله: * در دوران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی:
– روش انتقادی در بحث معارفی و تفسیر قرآن خصوصاً برای دانشجویان
– جلسات مکرر با گروه­‌های مختلف جوانان

* پس از پیروزی انقلاب اسلامی:
– جلسات پرسش و پاسخ در مساجد تهران در ماه­‌های آغازین پس از پیروزی انقلاب اسلامی
– حضور در دانشگاه­‌ها و در جمع دانشجویان پس از اشاره‌ی حضرت امام رحمه‌الله و برقراری ارتباط صمیمی و پرسش و پاسخ با وجود مسئولیت­‌های فراوان در شورای انقلاب، وزارت دفاع، مجلس شورای اسلامی و…

* پس از انتخاب از سوی مردم به‌عنوان رئیس جمهور:
– ادامه‌ی ارتباط با دانشجویان با وجود مسئولیت­‌های سنگین اجرایی کشور
– تقویت ارتباط با دانشجویان و برگزاری جلسات پرسش و پاسخ از طریق حضور در دانشگاه­‌ها

جلسه پرسش و پاسخ در دانشگاه علم و صنعت ۱۳۶۷/۹/۸

* ضرورت ارتباط با جوانان آینده‌ساز
معظم‌له در یکی از دیدارهای دانشجویان فرموده­‌اند: «البته من سال­‌هاست که با دانشگاه­‌ها ارتباط دارم و به همه‌ی دانشگاه­‌ها هم رفته­­‌ام؛ به دانشگاه شما هم چند بار آمده­‌ام؛ البته آن زمانی که شما هنوز دانشجوی این دانشگاه نبودید. بالاخره با دوستانی که با دانشگاه­‌ها ارتباط دارند، مشورت می­‌کنیم و به هر دانشگاهی که نرفته باشیم، می­‌رویم … من همچنان از دوره‌ی جوانی با قشر دانشجو ارتباط داشته­‌ام؛ نه فقط ارتباط صوری، واقعاً ارتباط­گیری داشته­‌ام؛ حرف می­‌زدم، حرف می­‌شنفتم، مباحثه می­‌کردم، تعلیم می­‌دادم، یاد می­‌گرفتم؛ که تا الان هم ادامه دارد. امیدوارم تا هر وقتی که من زنده هستم، رابطه‌ی من با جماعت جوان و دانشجو قطع نشود؛ من این رابطه را دوست می­‌دارم.»۱
ایشان بارها مسئولین قوای سه­‌گانه و دیگر نهادها و دستگاه­‌های کشور را به حضور در این نوع محافل مخصوصاً دانشگاه­‌ها و شنیدن نظرات دانشجویان و پاسخگویی به سؤالات و توضیح عملکرد و مشکلات امور به آنان تشویق و حتی تکلیف کرده­‌اند
دقت در این شیوه به‌خوبی نشان­‌دهنده‌ی اعتقاد معظم­‌له به کارایی، تأثیر و ضرورت این نوع حضور، ارتباط و پاسخ­گویی به پرسش­‌های جوانان – که آینده­‌سازان این کشور و پرچم­داران آینده‌ی این انقلاب اسلامی­‌اند- می‌باشد: «من مایل بودم جلسه را با سؤال­‌های دانشجویان عزیز شروع کنیم. چون یکی از شیرین­‌ترین رخدادها برای انسان این است که جوانانی که مظهر معرفت‌جویی و استفهام و طالب دانستن و آگاهی هستند، یک چیزی را از انسان بپرسند که انسان می­‌تواند در محدوده‌ی اطلاعاتش به آن جواب بدهد و انسان به همین اندازه بتواند در رفع سؤال و ابهام در ذهن جوان که مظهر شادابی و نشاط و میل به پیشرفت است کمک کند به‌خصوص با توجه به این‌که ابهام­‌آفرینی یکی از سیاست­‌های اصلی کانون­‌های معارض با جمهوری اسلامی است؛ این خودش یک سیاستی است؛ ابهام­‌آفرینی؛ نقطه‌ی کور برای ذهن­‌ها درست کردن. لذا من وقت عمده را باز هم صرف به همین پاسخ به سؤالات ان‌شاالله خواهم کرد.»۲

* توصیه به مسئولان برای حضور در جلسات نقد دانشجویی
بر اساس همین اعتقاد و باور است که ایشان بارها مسئولین قوای سه­‌گانه و دیگر نهادها و دستگاه­‌های کشور را به حضور در این نوع محافل مخصوصاً دانشگاه­‌ها و شنیدن نظرات دانشجویان و پاسخگویی به سؤالات و توضیح عملکرد و مشکلات امور به آنان تشویق و حتی تکلیف کرده­‌اند. زیرا از نظر ایشان جوانان متعهد پاکدل و مؤمن این کشور در صورت شنیدن توضیحات دست‌اندرکاران علاوه بر مصون ماندن از تبلیغات سوء دستگاه­‌های تبلیغاتی استکبار که سعی در تضعیف باور مردم به مسئولان کشور دارند، نسبت به مسئولان کشور همدلی بیشتر پیدا کرده و نقش خود را در پشتیبانی از انقلاب و مسئولان کشور به‌خوبی ایفا خواهند کرد.

به‌عنوان نمونه معظم­‌له در تاریخ ۱۳۹۰/۶/۲ خطاب به مسئولان می­‌فرمایند: «لازم است جلسات نقد و پرسش و پاسخ میان مسئولین و دانشگاهیان تشکیل شود. بنده از سال­‌ها پیش همیشه به مسئولین و به رؤسای جمهوری که در این مدت بودند، سفارش می­‌کردم که بروید دانشگاه، بروید با دانشجوها حرف بزنید. خود من که همیشه می­‌رفتم. بنده از اول انقلاب و از پیش از انقلاب با دانشجوها ارتباط داشتم و سفارش هم می­‌کردم.»۳

دیدار دانشجویان کرمانشاه ۱۳۹۰/۷/۲۴

* رعایت اخلاق اسلامی و حریم اشخاص
یکی از مهم‌ترین جلوه­‌های بارز در نحوه‌ی پاسخگویی معظم­‌له به پرسش­‌ها رعایت جدی اخلاق اسلامی و حریم اشخاص است. در تعداد قابل توجهی از پرسش­‌ها، دانشجویان با ذکر نام درباره‌ی پرونده‌ی قضایی یا دیدگاه­‌های سیاسی برخی اشخاص سؤال می­‌کنند. طبیعی است در شرایط خاصی که کشور در سال­های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۲ به دلیل افراط و تفریط­‌هایی که در محافل سیاسی، مطبوعاتی، و حتی برخی دستگاه­‌ها و قوای کشور صورت می­‌گرفت قرار داشت، دانشجویان خواستار موضع­‌گیری صریح مقام معظم رهبری درباره‌ی اشخاص و گروه­‌ها بودند. اما ایشان با دقت تمام در پاسخ عملاً درس عدالت و تقوا را به دانشجویان آموزش می­‌دهند. برای نمونه:
* دانشجویی به صورت کتبی دو سؤال در مورد فردی خاص و همچنین سرانجام پرونده‌ی شهرداری تهران مطرح می­‌کند. حضرت آیت­‌الله خامنه­‌ای در پاسخ به سؤال اول می­‌فرمایند: «در سؤال اول اسم خاص است و من همان‌طور که گفتم جواب نمی­‌دهم.» و در پاسخ به سؤال دوم هم اضافه می­‌کنند من هیچ دخالتی در این ندارم، روند قضایی باید طی شود.»۴

* سؤال­‌کننده‌ی دیگری با ذکر نام فردی تقاضای اعزام گروه تحقیق به دفتر نمایندگی رهبری در دانشگاهی را می‌کند و معظم­‌له در پاسخ فرمودند: «با اجازه‌ی نویسنده‌ی این نامه، این اسم را نمی­‌آورم که قضیه خصوصی نشود.» و تأکید می­‌کنند که درباره‌ی موضوع تحقیق خواهند کرد.۵

* دانشجوی دیگری در مورد محاکمه‌ی یاران انقلاب می­‌پرسد. مقام معظم رهبری در پاسخ می­‌فرمایند: «دو نفر را اسم آورده­‌اند که من اسم­‌ها را اصلاً نخواهم خواند. این را توجه داشته باشید، من اسم اشخاص را این‌جا، چه به نیکی چه به بدی یاد شده باشند نمی­‌خوانم …»
یکی از مهم‌ترین جلوه­‌های بارز در نحوه‌ی پاسخگویی معظم­‌له به پرسش­‌ها رعایت جدی اخلاق اسلامی و حریم اشخاص است
آن‌گاه در پاسخ ادامه می­‌دهند این‌که کسی چون جزو یاران انقلاب بوده، اگر کاری خلاف قانون کرد نباید محاکمه شود غیر منطقی است و … و در واقع رعایت اصل عدالت و یکسان بودن همه‌ی افراد در برابر قانون را مورد تأکید قرار می­‌دهند.۶

* حمایت از مسئولان
از دیگر نکات قابل توجه در مجموعه‌ی پاسخ­‌های مقام معظم رهبری به پرسش­‌های دانشجویان، تأکید بر حمایت از مسئولین قوا خصوصاً قوه‌ی مجریه و ذکر دلایل این حمایت است. معظم‌له با بیان سختی­‌ها و دشواری­‌های امور اجرایی، اعتماد به مسئولین و دولت­‌های منتخب مردم و حمایت از آنان را وظیفه‌ی خود و همه‌ی افراد و گروه‌های معتقد به نظام و انقلاب می­‌دانند و انتقادهای مخرب و حملات پی‌درپی به دولت­‌ها در مجامع عمومی را امری خلاف مصلحت دانسته و ضمن تأکید بر وجود پاره­‌ای انتقادات به عملکرد مسئولین مختلف در ادوار گوناگون، تذکر خصوصی به آنان با دلسوزی و نصیحت خیرخواهانه و امید به اصلاح امور را امری صحیح و قابل قبول مصداق صحیح انتقاد سازنده می­‌دانند و بر شیوه‌ی خود در حمایت از همه‌ی دولت­‌ها، تذکرات خصوصی به مسئولین، و هشدار علنی در صورت بروز عارضه­‌ای مهم با رعایت مصلحت حفظ نظام تأکید می­‌کنند.۷
از دیگر نکات قابل توجه در مجموعه‌ی پاسخ­‌های مقام معظم رهبری به پرسش­‌های دانشجویان، تأکید بر حمایت از مسئولین قوا خصوصاً قوه‌ی مجریه و ذکر دلایل این حمایت است
همچنین به رسمیت شناختن تفکیک قوا و عدم مداخله در امور هر قوه و مخصوصاً قوه‌ی مقننه از دیگر تأکیدات معظم‌له است. پاسخ به برخی از این پرسش­‌ها۸ به‌خوبی نشان­‌دهنده‌ی حساسیت ایشان در حفظ استقلال قوه‌ی مقننه و عدم مداخله در امور لوایح و مصوبات از یک‌سو و حمایت از قوانین مصوب مجلس که به تأیید نهایی شورای نگهبان رسیده باشد از سوی دیگر است.

البته این حمایت­‌ها نافی مسئولیت یکسان همه‌ی افراد، گروه­‌ها و مسئولین در برابر قانون نظارت بر عملکرد آنان نیست. ایشان در پاسخ به پرسش‌هایی۹ در این زمینه بر ضرورت نظارت بر همه‌ی نهادها و دستگاه­‌ها حتی نهادهای منسوب به دفتر رهبری یا دستگاه­‌هایی که مسئولین آن‌ها از طرف مقام معظم رهبری منصوب می‌شوند تأکید می­‌کنند.

دیدار دانشجویان دانشگاه‌ها با رهبر معظم انقلاب ۱۳۸۶/۷/۱۷

* طرح چند نکته با دانشجویان
معمولاً دانشجویان که از اقشار جوان و آرمان­‌گرا در هر جامعه خصوصاً جمهوری اسلامی ایران می­‌باشند با دیدن برخی معضلات و ناکامی­ در نیل به برخی اهداف ممکن است دچار ناامیدی یا افسردگی شوند. مقام معظم رهبری با درک دقیقی که از روحیات این نسل پرشور دارند و با علاقه‌ی قلبی خاص به ایشان همواره در دیدارهای خود با این گروه چند نکته را مورد توجه و تأکید قرار می­‌دهند از جمله:

الف. تحلیل­‌های صحیح و منصفانه که در آن از بزرگ­‌نمایی و سیاه­‌نمایی مسائل کشور خودداری شود.۱۰

ب. تشریح پیشرفت­‌های صورت‌گرفته در موضوعات مختلف پس از پیروزی انقلاب اسلامی در مقایسه با دوران ستم­شاهی پهلوی و یا وضع دیگر کشورها.۱۱

ج. همدلی و تأیید نگرانی­‌ها و آرمان­‌خواهی نسل جوان.۱۲

د. امیدبخشی واقع­‌بینانه به جوانان و ترسیم آینده­‌ای روشن با اتکال به خدا، تداوم تلاش و بصیرت به موضوعات مختلف.۱۳

ه. به رسمیت شناختن اختلاف سلیقه در مسائل سیاسی – اجتماعی و عدم هراس از اختلافات سلیقه­‌ای و روشی۱۴

و. آرامش­‌بخشی و عدم نگرانی از صراحت و رک­‌گویی جوانان در ابراز عقیده۱۵

ز. استفاده از عنصر طنز و مزاح برای تلطیف فضا و القای روحیه‌ی نشاط به جمع و نیز تذکر به دانشجویان، از جمله:
* در پاسخ به برخی پرسش­‌های کتبی به اغلاط املایی و یا بد خط بودن برخی دانشجویان و یا برخی نکات دیگر اشاره کرده‌اند.۱۶
* معظم‌له وقتی پرسش کتبی یکی از دانشجویان را قرائت می­‌کنند، در سطر آخر آن می­‌بینند که آن دانشجو نوشته: «… خواهشمندم این درخواست را در بین جمع ارائه نفرمایید» ایشان در پاسخ می­‌فرمایند: «من اول که این پایین را نمی­‌خوانم … حقش بود بالایش می­‌نوشتند» و بعد با این‌که معلوم است که خطا از آن دانشجو بوده که در ابتدای نامه‌ی خود، محرمانه بودن آن را درج نکرده، معظم‌له با بزرگواری از آن دانشجو معذرت می­‌خواهند.۱۷ بدین ترتیب هم از رنجش آن دانشجو جلوگیری شده، هم جمع حاضران با نمونه­‌ای از حسن سلوک اخلاقی به‌صورت عملی آشنا شده­‌اند.

آزادی و احساس امنیت دانشجویان در طرح­ پرسش­‌های متنوع سیاسی – اجتماعی، فرهنگی و حتی شخصی و یا درباره‌ی زندگی شخصی و مبارزات مقام معظم رهبری، زمینه‌ی طرح بسیاری از مطالب خواندنی در موضوعات مختلف و حاوی نکته­‌های ناب را فراهم کرده است

ح. آزادی و احساس امنیت دانشجویان در طرح­ پرسش­‌های متنوع سیاسی – اجتماعی، فرهنگی و حتی شخصی و یا درباره‌ی زندگی شخصی و مبارزات مقام معظم رهبری، زمینه‌ی طرح بسیاری از مطالب خواندنی در موضوعات مختلف و حاوی نکته­‌های ناب را فراهم کرده است که مروری مختصر بر فهرست پرسش­‌ها به‌خوبی نشان­‌دهنده‌ی این نکات جالب توجه و متنوع است. برای نمونه:
– ویژگی­‌ها و خصوصیات دوران جوانی و جوان مسلمان
– الگوگیری دختران جوان از زندگی حضرت فاطمه‌ی زهرا سلام‌الله‌علیها
– خاطرات معظم‌له از دوران جوانی و علایق ایشان
– تبیین مفهوم و محدوده‌ی آزادی، جمهوریت و انتقاد
– تحلیل علل وقوع انقلاب اسلامی
– مبارزه با فساد اداری و اقتصادی
– نوگرایی، مد، نیاز به هیجان و حجاب
– مسائل مربوط به ولایت فقیه، نظارت بر رهبری، میزان و نحوه‌ی آگاهی مقام معظم رهبری از مسائل کشور و نحوه‌ی اطلاع از دیدگاه معظم‌له
– تهاجم فرهنگی، جمود و تحجر
– روحانیت و دادگاه ویژه‌ی روحانیت
از نکات قابل توجه در این دیدارها بیانات ابتدایی مقام معظم رهبری در برخی از دیدارها است. همچنین گاه بدون طرح سؤالی از سوی دانشجویان، معظم‌له به دلیل اهمیت برخی از مطالب مستقلاً به آن پرداخته­‌اند؛ به‌عنوان نمونه ایشان در پایان دیدار با جمعی از جوانان در تاریخ ۱۳۷۷/۱۱/۱۳ با توجه به عدم طرح پرسش در موضوع نماز به بیان بحثی درباره‌ی اهمیت نماز پرداخته‌اند.۱۶

پی‌نوشت‌ها:
۱. بیانات رهبر انقلاب در دیدار با دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی ۱۳۸۲/۲/۲۲
۲. همان
۳. بیانات رهبر انقلاب در دیدار با جمعی از اساتید دانشگاه­‌ها ۱۳۹۰/۶/۲
۴. علیرضا مختارپور قهرودی، ۱۳۹۳، پرسش و پاسخ (پاسخ به پرسش‌های دانشجویان)، تهران: انقلاب اسلامی، ص ۷۴
۵. همان، ص ۱۱۹
۶. همان، ص ۲۸۸
۷. همان، صص ۱۱۲، ۲۹۴، ۲۹۶
۸. همان، صص ۸۰، ۳۷۰، ۳۸۵، ۴۲۲
۹. همان، صص ۳۱۰، ۳۲۸
۱۰. همان، ص ۲۲۸
۱۱. همان، صص ۲، ۲۵۳،‌ ۳۳۸
۱۲. همان، صص ۲۰۳، ۲۸۴
۱۳. همان، ص ۳۴۴
۱۴. همان، صص ۲۳، ۱۰۸
۱۵. همان، صص ۲۲۸، ۲۴۰
۱۶. همان، صص ۵۵، ۹۳، ۱۱۶، ۲۲۸، ۲۸۴
۱۷. همان، ص ۴۴۱
۱۸. همان، ص ۱۹۴

پايگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت‌الله‌العظمی سيدعلی خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی) – مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی
http://farsi.khamenei.ir/print-content?id=27019

جستجو