بعثت پیامبر اعظم ( صلی الله علیه واله وسلم)

هُوَ الّذی بَعَثَ فِی اْلأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفی ضَلالٍ مُبینٍ. (سوره مبارکه جمعه/ 2)

اوست خدایی که در میان جمعیت درس نخوانده، پیامبری را از خود آنان مبعوث کرد، تا آیات الهی را بر آنان بخواند و آنان را پاک سازد و کتاب و حکمت تعلیم دهد، هر چند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند.

قرآن کریم، سند جاودانگی بعثت است. بعثت، همزاد قرآن است و با قرآن آغاز می شود.

خداوند در قرآن، از بعثت پیامبران و اهداف آن سخن به میان آورده ودر آیه دوم از سوره جمعه، نکته هایی درباره بعثت پیامبران وجود دارد که به برخی اشاره می کنیم:

1-هو الذی بَعَثَ: برانگیزاننده پیامبران، خداوند است.

 به بیان دیگر، بعثت پیامبران، به ویژه پیامبر اسلام با آن ویژگی هایی که جز از راه اعجاز نمی توان تفسیر کرد، نشان عظمت خداوند و شاهکار آفرینش اوست.

2-فی الامیین:

 علم نبوت و رسالت در کتاب ها نیست، بلکه علم لَدُنی و از سوی خداوند است. پیامبر اسلام از میان قشر درس نخوانده برخاست و همین مسئله، دلیل حقانیت اوست؛ زیرا کتابی مانند قرآن با آن همه محتوای عظیم و ژرف نمی تواند زاییده فکر بشر باشد.

3-رسولاً منهم:

پیامبران از قشرهای متوسط یا پایین جامعه از نظر مادی و از جنس خود مردم اند.

4-یتلوا علیهم:

 مطالعه آیات الهی، مقدمه و لازمه تزکیه نفس است..

 انسان در پرتو قرآن از هرگونه شرک، کفر، انحراف و فساد، پاک و پاکیزه می شود و کتاب و حکمت می آموزد.

5-یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ:

 پاک شدن صحیفه دل، مقدمه تعلیم آیات الهی است.

در آیه شریفه ذکرشده، هدف بعثت در سه امر خلاصه شده است:

 یکی جنبه مقدماتی دارد و آن، تلاوت آیات الهی است که با تلاوت آن، جهان تازه ای پیش چشم جهانیان باز شد و مردم با حقایق زندگی آشنا شدند.

 دو قسمت دیگر؛ یعنی تهذیب و تزکیه نفس و تعلیم کتاب و حکمت، دو هدف بزرگ و نهایی را تشکیل می دهد.

 [1]

شعاع نور الهی

پیامبر اکرم(صلی الله علیه واله وسلم)فرمودند:

اِنَّما بُعثِتُ لِاُتَمَّمَ مَکارِمَ الأخلاقِ.(2)

من مبعوث شدم تا بزرگواری های اخلاقی را کامل کنم.

همچنین نبی اکرم(صلی الله علیه واله وسلم)می فرمایند:

بُعثِتُ بِمَکارِمِ الأخلاقِ و مَحاسِنِها. (3)

من برای مکارم و نیکی های اخلاقی مبعوث شدم.

 امیر المومنین علی(علیه السلام) می فرمایند:

(4)…الی أن بَعَثَ اللهُ سبحانَهُ محمداً رَسولَ اللهِ لإنجازِ عِدَتِهِ و إتمامِ نُبُوَّتِهِ

تا اینکه خداوند سبحان، محمد (صلی الله علیه واله وسلم)پیامبر خود را فرستاد تا وعده خویش را به انجام رساند و سلسله نبوتش را کامل کند.

امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)فرمودند:

إن اللهَ بَعَثَ مُحَمَّداً رحمةً لِلعالَمین و تَمَّمَ بِهِ نِعمَتُه(5)

خداوند، محمد(صلی الله علیه واله وسلم) را برانگیخت تا رحمتی برای جهانیان باشد و نعمت خود را تمام کند.

همچنین امیر المومنین (علیه السلام) می فرمایند:

خداوند او(محمد صلی الله علیه واله وسلم) را در زمانی فرستاد که روزگاری بود پیامبری برانگیخته نشده بود ، انگونه که قران کریم می فرماید: يَا أَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمْ عَلَىٰ فَتْرَةٍ مِّنَ الرُّسُلِ أَن تَقُولُوا مَا جَاءَنَا مِن بَشِيرٍ وَلَا نَذِيرٍ ۖ فَقَدْ جَاءَكُم بَشِيرٌ وَنَذِيرٌ ۗ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ﴿١٩/مائده﴾

‎‏ای اهل کتاب! رسول ما، پس از فاصله و فترتی میان پیامبران، به سوی شما آمد؛ در حالی که حقایق را برای شما بیان می‌کند؛ تا مبادا (روز قیامت) بگویید: «نه بشارت دهنده‌ای به سراغ ما آمد، و نه بیم دهنده‌ای»! (هم اکنون، پیامبر) بشارت‌دهنده و بیم‌دهنده، به سوی شما آمد! و خداوند بر همه چیز تواناست.

بعد از دوران فترت رسل که حدود پانصد سال بعد از عیسی مسیح علیه السلام بوده است، مردم در خوابی طولانی به سر می بردند، فتنه ها بالا گرفته و کارها پریشان شده بود.

 آتش جنگ ها شعله می کشید، دنیا بی فروغ و پر از مکر و فریب گشته، برگ های درخت زندگی به زردی گراییده و از به بار نشستن آن قطع امید شده بود.(6)

پیامبر اکرم(صلی الله علیه واله وسلم) درمورد دین مبین اسلام می فرمایند:

بُعِثتُ بِالحَنفیَّةِ السَمَحةِ السَّهلَةِ.(7)

من بر اساس آیین پاک ابراهیم(علیه السلام) که سهل و آسان است، مبعوث گردیده ام.

همچنین ان حضرت(صلی الله علیه واله وسلم) فرمودند:

اِنَّ اللهَ اَرسَلِنی مُبَلَّغاً و لم یُرسِلَنی مُتَعَنِّتا(8)ً

خداوند مرا برای تبلیغ و پیام رسانی فرستاده، نه برای سرزنش و تحمیل و مشقت آفرینی.

بعثت، منت الهی بربشریت:

سالروز بعثت پیامبر اکرم(صلی الله علیه واله وسلم) روز بزرگی برای تاریخ و بشریت است.

 واقعه بعثت، جایگاه ویژه ای در فرهنگ مسلمانان دارد.

 بعثت درحقیقت، نقطه آغازین اسلام است.

 دین اسلام که در سال های نخستین خود با پیروانی اندک و در شرایط سخت آغاز شد، بعدها در سراسر جهان انتشار یافت و دل های فراوان را به سوی خود جذب کرد.

 این اتفاق بزرگ، در روز دوشنبه 27 رجب سال چهلم عام الفیل روی داد.

به فرمان خداوند، حضرت محمد(صلی الله علیه واله وسلم) مأمور شد مردم را به سوی پروردگار خویش دعوت کند، پروردگاری که جهان و انسان را آفرید و آنچه را نمی دانست، به او آموخت، همانگونه که در سوره علق می فرماید:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ

اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ ‎﴿١/سوره العلق﴾‏

بخوان به نام پروردگارت که (جهان را) آفرید،

 خَلَقَ الْإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍ ‎﴿٢/سوره العلق﴾‏

همان کس که انسان را از خون بسته‌ای خلق کرد!

 اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ ‎﴿٣/سوره العلق﴾‏

بخوان که پروردگارت (از همه) بزرگوارتر است،

الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ ‎﴿٤/سوره العلق﴾‏

همان کسی که بوسیله قلم تعلیم نمود،

 عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ ‎﴿/سوره العلق٥﴾‏

و به انسان آنچه را نمی‌دانست یاد داد!

اهداف بعثت پیامبران

نخستین و اساسی ترین هدف بعثت پیامبران( علیهم اسلام)، دعوت به توحید و یکتاپرستی و نفی هرگونه شرک و طاغوت است.

 قرآن کریم می فرماید: ‏ وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ ۖ فَمِنْهُم مَّنْ هَدَى اللَّهُ وَمِنْهُم مَّنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلَالَةُ ۚ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ ‎﴿٣٦/ النحل﴾‏

ما در هر امتی رسولی برانگیختیم که: «خدای یکتا را بپرستید؛ و از طاغوت اجتناب کنید!» خداوند گروهی را هدایت کرد؛ و گروهی ضلالت و گمراهی دامانشان را گرفت؛ پس در روی زمین بگردید و ببینید عاقبت تکذیب‌کنندگان چگونه بود!(9)

هدف دیگر بعثت پیامبران، اصلاح فرد و جامعه در تمام جنبه هاست.

در زمینه اصلاح اجتماعی، مهم ترین کار پیامبران الهی را می توان ، از میان بردن ارزش های جاهلی و کاذب و معیارهای نادرست و جایگزینی ارزش های الهی دانست.(10)

 یکی دیگر از مهم ترین هدف های بعثت پیامبران، اقامه قسط و عدل در جامعه است. پیامبران مبعوث شدند تا با اجرای احکام الهی و سیراب کردن تشنگان عدالت از منبع فیض الهی، زندگی بشری را رنگ الهی بزنند.

خداوند بزرگ با بعثت پیامبران، با انسان ها اتمام حجت کرده است تا عذر و بهانه ای برای آنان وجود نداشته باشد. عقل انسان، پیامبر درونی و یکی از دو حجت خداوند به شمار می آید، ولی فعالیت های عقلی، خالی از تردید و شک نیست. پس جای این گفته برای انسان وجود دارد که: خدایا! اگر حجت خود را می فرستادی، ما از او پیروی می کردیم و فرد شایسته ای می شدیم. ازاین رو، قرآن فرموده است:

 مَّنِ اهْتَدَىٰ فَإِنَّمَا يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ ۖ وَمَن ضَلَّ فَإِنَّمَا يَضِلُّ عَلَيْهَا ۚ وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَىٰ ۗ وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّىٰ نَبْعَثَ رَسُولًا ‎﴿١٥/اسرا﴾‏

هر کس هدایت شود، برای خود هدایت یافته؛ و آن کس که گمراه گردد، به زیان خود گمراه شده است؛ و هیچ کس بار گناه دیگری را به دوش نمی‌کشد؛ و ما هرگز قومی رامجازات نخواهیم کرد، مگر آنکه پیامبری مبعوث کرده باشیم تا وظایفشان را بیان کند.

جهانی سازی اسلام:

پایه و اساس همه ادیان یکی است، ولی جهانی ساختن و برتری بخشیدن به دین خدا، تنها به دست پیامبر اسلام انجام گرفته است.

 پیامبر اسلام مبعوث شد تا کار ناتمام پیامبران پیشین را به کمال برساند.

 نکته مهم این است که ادیان دیگر نمی توانستند مانند اسلام، برنامه های کامل و جاودانی ارائه کنند؛ چون ادیان گذشته برای مخاطب و زمان خاصی فرستاده شده بودند و قابلیت جاودانگی و در نتیجه، جهانی شدن را نداشتند.

 پس با گذشت زمان دچار تحریف شدند.

 بنابراین، پیامبر اسلام مبعوث شد تا برنامه کاملی برای انسان به ارمغان آورد.

 منظور از غالب بودن و غلبه اسلام، غلبه آن در بعد نظامی، سیاسی، منطق و استدلال و محتواست.(11)

بار امانت رسالت برای پیامبر( صلی الله عله واله وسلم) آن قدر مهم بود که حاضر نشد آن را با ثروت های مادی و به فرموده خودشان،مانند ماه و خورشید هم عوض کنند. ازاین رو، پیامبر( صلی الله عله واله وسلم)  در راه اجرای رسالت، سختی های بسیاری تحمل نمودند و برای هدایت انسان ها و ابلاغ پیام توحید، بیش از طاقت خود تلاش کردند. تا جایی که خدای متعال به ان حضرت خطاب کرده ومی فرماید:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ

طسم ‎﴿١/سوره الشعراء﴾‏

طسم‌

 تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْمُبِينِ ‎﴿٢/ سوره الشعراء ﴾‏

این آیات کتاب روشنگر است.

 لَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَّفْسَكَ أَلَّا يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ ‎﴿٣/ سوره الشعراء ﴾‏

گویی می‌خواهی جان خود را از شدّت اندوه از دست دهی بخاطر اینکه آنها ایمان نمی‌آورند!.

 (12)

 خود حضرت نیز فرمودند: مَا أُوذِيَ نَبِيٌّ مِثْلَ مَا أُوذِيتُ(13).

 که هیچ پیامبری در راه رسالت خود، مثل من سختی ندیده

امام خمینی(قدس سره الشریف)

اصل بعثت چه هست؟ نزول وحی یعنی چه؟ این ها از اموری هستند که سربسته و دربسته باقی می ماند. آنچه که ما از بعثت می توانیم بفهمیم، برکاتی است که از این پدیده حاصل شده است.(14)

امام خمینی(قدس سره الشریف)

انگیزه بعثت، نزول وحی و نزول قرآن است و انگیزه تلاوت قرآن، تزکیه است که دل مصفا گردد و قابلیت فهم کلام خدا را پیدا کند.(15)

آیت الله العظمی امام خامنه ای روحی له الفداه:

هر انسان مسلمانی وظیفه دارد که بعثت نبوی را در زندگی شخصی و دنیای خود تحقق ببخشد و با ایمان و عمل و حرکت به سمت هدف هایی که در بعثت نبی اکرم( صلی الله علیه واله وسلم وجود داشته است، خود را به بهشت سعادت الهی و معنوی واصل و نائل کند(16)

همچنین معظم له می فر مایند: روز بعثت تحقیقاً بزرگ ترین روز در تاریخ بشریت است؛ روز ولادت برجسته ترین و شریف ترین مفاهیم و ارزش هاست.

آنچه خدای تعالی به وسیله بعثت، در درجه اول به انسان ها می دهد، ذکر و تذکر و به خود آمدن انسان است.(17)

بعثت رسول خدا(صلی الله علیه واله وسلم)، حکایت پایان یافته ای نیست ،حکایت امروز و فردای ماست همه انسان های دیروز و امروز و فردا مخاطب اویند که فرمود:

رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَصرَ عَيْنِي بِسُوقِ ذِي الْمَجَازِ، يَقُولُ:” يَا أَيُّهَا النَّاسُ قُولُوا: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، تُفْلِحُوا”(18)”

ربیعة بن عباد –از افراد جاهلی بود که اسلام آورده بود- گفت: رسول خدا(صلی الله علیه واله وسلم) را با چشم بینای خود در بازار «ذی مجاز» دیدم که میگفت: ای مردم بگوييد: “معبودى جز خدا نيست” تا رستگار شويد آری! رستگاری، نتیجه حتمی توحید است.

بعثت رسول خدا(صلی الله علیه واله وسلم)، از نظر تاریخی، فقط یک بار و در چهارده قرن پیش رخ داده است، ولی این حادثه، برخلاف دیگر حوادث تاریخی و دیگر بعثت ها، یک حادثه تمام شده نیست، بلکه فرآیندی است که همواره دوام و جریان دارد.

‏ لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُوا مِن قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ ‎﴿19 ﴾‏ خداوند بر مؤمنان منت نهاد [= نعمت بزرگی بخشید] هنگامی که در میان آنها، پیامبری از خودشان برانگیخت؛ که آیات او را بر آنها بخواند، و آنها را پاک کند و کتاب و حکمت بیاموزد؛ هر چند پیش از آن، در گمراهی آشکاری بودند.

.یعنی خداوند در میان تمام نعمت هایش، یک نعمت را نعمت بزرگ معرفی می کند که همان نعمت بعثت است.

 «منت»، که در آیه شریفه آمده، به معنای نعمت بزرگ است، نه به معنای چیزی به رخ کشیدن خداوند در بین نعمت های از قبیل آب، آسمان آفتاب، و بعثت و زنده شدن روح و جان آدمیان را نعمت بزرگ می شمارد.

مسئله بعثت پیامبراسلام(صلی الله علیه واله وسلم)   پیش از ظهور آن حضرت مطرح بوده است و بسیاری از اهل کتاب و اعراب مشرک با آن آشنایی قبلی داشته اند.

 به تصریح قرآن، بشارت ظهور پیامبر خاتم(صلی الله علیه واله وسلم)  در تورات و انجیل آمده است.

در این کتاب ها به ویژگی های رسول اکرم(صلی الله علیه واله وسلم)  و یارانشان نیز اشاره شده بود.

در آیات شریفه قرآن، بعثت به الله جل جلاه نسبت داده شده است؛ یعنی هم حشر مردگان، هم قانون مندی های خاص هستی و هم ارسال رسل که نشان از تسلط مطلق اراده و برنامه خدا در اداره جهان هستی است همه وهمه به او(جل جلاله)

منتسب گردیده است.

]

پی نوشتها:

[1]. عبدالرحیم گواهی، کوثر: برداشت هایی از قرآن کریم، تهران، آفتاب توسعه، 1381، ج 2، ص 669.

[2]. بحارالانوار، ج 16، ص 210.

[3]. همان، ص 287.

[4]. نهج البلاغه، خطبه 1.

[5]. بحارالانوار، ج 53، ص 194.

[6]. نهج البلاغه، خطبه 89.

[7]. بحارالانوار، ج 65، ص 319.

[8]. کنزالعمال، ج 3، ص 33.

[9]. نحل: 36.

[10]. اسراء: 15.

[11]. سبحان عصمتی، «اهداف بعثت پیامبر اعظم(ص) از نگاه قرآن کریم»، روزنامه کیهان، 30/5/1385، ص 6.

[12]. شعرا: 3.

کشف الغمة / ترجمه زواره ای ;  ج ۳  ص465 (13)

[14]. صحیفه نور، ج 18، ص 268.

[15]. همان، ج 14، ص 252.

[16]. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار کارگزاران نظام(29/9/1374)

مسند الإمام أحمد بن حنبل ؛ ج‏۲۵ ؛ ص۴۰۴(17)

ایه164 سوره مبارکه ال عمران(18)