12. جاهایی که قضا واجب است ولی کفاره واجب نیست
1. کسی که در روز ماه رمضان نیت روزه نمیکند، یا از روی ریا روزه میگیرد ولی هیچ یک از کارهایی که موجب باطل شدن روزه است انجام نمیدهد قضای آن روز بر او واجب است، ولی کفاره واجب نیست. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م73)
2. کسی که در ماه رمضان غسل نجابت را فراموش کرده و با حال جنابت یک یا چند روز، روزه بگیرد قضای آن روزها بر او واجب است. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م74)
3. اگر در سحر ماه رمضان بدون این که تحقیق کند صبح شده یا نه، کاری که روزه را بطال میکند انجام دهد، سپس معلوم شود که در آن هنگام صبح شده بوده است، باید قضای آن روز را بگیرد، ولی اگر تحقیق کند و بداند که صبح نشده و چیزی بخورد، و بعد معلوم شود که صبح بوده است قضای آن روز بر او واجب نیست. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م75)
4. اگر در روز ماه رمضان به خاطر تاریکی هوا یقین کند که مغرب شده یا کسی که خبر او شرعاً حجت است بگوید مغرب شده، و افطار کند سپس معلوم شود که هنوز در آن هنگام مغرب نبوده است باید قضای آن روز را به جا آورد. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م76)
5. اگر بر اثر ابر گمان کند که مغرب شده و افطار کند، بعد معلوم شود که مغرب نبوده است، قضای آن روز بر او واجب نیست. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م77)
6. در سحر ماه رمضان تا وقتی یقین به طلوع فجر نکرده است میتواند کارهایی را که موجب بطلان شدن روزه است انجام دهد، ولی اگر بعداً معلوم شود که در آن هنگام صبح شده بوده است حکم آن در مسأله «3» گفته شد. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م78)
7. در روز ماه رمضان تا وقتی یقین به فرارسیدن مغرب نکرده باشد نمیتوان افطار کند، و اگر با یقین مغرب افطار کند و بعد معلوم شد که مغرب نشده بوده است حکم آن در مسأله «4 و 5» گفته شد. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م79)
8. اگر روزه دار در هنگام وضو که مستحب است قدری آب در دهان بگرداند و مضمضه کند، این کار را کرد و آب بیاختیار فرو داده شد روزهاش صحیح است و قضا بر او واجب نیست، ولی اگر این کار را نه برای وضو بلکه برای خنک شدن و امثال آن انجام داد و آب بی اختیار به حلق او فرو رفت، باید قضای آن روز را به جا آورد. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م80)
13. احکام قضای روزه
1. کسی که یک یا چند روز بی هوش و در حال اغما بوده و روزهی واجب از او وفوت شده، لازم نیست قضای روزه آن روزها را به جا آورد. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م81)
2. کسی که به خاطر مستی، روزه از او فوت شده، مانند این که بر اثر مستی نیت روزه نکرده هر چند همه روز را امساک کرده باشد، قضایی روزهیی که از او فوت شده واجب است. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م82)
3. کسی که نیست روزه کرده ولی سپس مست شده و همه یا بخشی از روز را با حل مستی گذرانیده بنا به احتیاط (واجب) باید روزهی آن روز را قضا کند، مخصوصاً در مستیهای شدید که موجب زایل شدن عقل است. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م83)
توجه
· در این مسأله و مسألهی قبل فرقی نیست میان اینکه صَرف مادهی سکرآور برای او حرام باشد یا به خاطر بیماری یا بی اطلاعی از موضع، حلال بوده باشد. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م83)
4. زن باید ایامی را که به خاطر عادت ماهیانه و یا زایمان روزه نگرفته پس از ماه رمضان قضا کند. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م84)
5. کسی که چند روز از ماه رمضان را به خاطر عذری روزه نگرفته، و تعداد آن روزها را نمیداند، مثلاً نمیداند که آیا در روز بیست و پنجم ماه رمضان به سفر رفته تا روزههایی که از او فوت شده مثلاً شش روز باشد یا در روز بیست و ششم رفته که پنج روز باشد میتواند مقدار کمتر را قضا کند و اما در صورتی که هنگام شروع عذر (مثلاً سفر) را میداند، مثلاً میداند که در روز پنجم ماه به سفر رفته ولی نمیداند که در شب دهم برگشته تا پنج روز فوت شده باشد یا شب یازدهم برگشته تا شش روز فوت شده باشد، در این صورت احتیاط (واجب) آن است که مقدار بیشتر را قضا کند. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م85)
6. اگر از چند ماه رمضان روزهی قضا داشته باشد، قضای هر کدام را که اول بگیرد مانع ندارد، ولی اگر وقت قضای آخرین ماه رمضان تنگ باشد، مثلاً پنج روز از رمضان آخر قضا داشته باشد و پنج روز هم به ماه رمضان مانده باشد، در این صورت احتیاط(واجب) آن است که قضای رمضان آخر را بگیرد. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م86)
7. کسی که روزهی قضای ماه رمضان را به جا میآورد میتواند به پیش از ظهر روزه را افطار کند به شرط این که وقت برای قضای روزه، تنگ نباشد، ولی بعدازظهر جایز نیست. (اجوبة الاستفتاءات، س 805)
8. هرگاه به واسطهی بیماری، روزهی ماه رمضان را نگیرد و بیماری او تا ماه رمضان سال بعد طولانی شود قضای روزههایی را که نگرفته واجب نیست، ولی اگر به واسطهی عذر دیگری (مثلاً به خاطر مسافرت) روزه نگرفته باشد و عذر او تا رمضان بعد باقی بماند واجب است روزههایی را که نگرفته بعد از ماه رمضان قضا کند، همچنین اگر ترک روزه به خاطر بیماری بوده، بعد بیماری رفع شده و عذر دیگری مانند مسافرت پیش آمده است. (اجوبة الاستفتاءات، س 736و749و752و810)
یک نکته در ارتباط با قضای روزه
· ناتوانی از گرفتن روزه و قضای آن به صرف ضعف و عدم قدرت موجب سقوط قضای روزه نمیشود، بنابراین دختری که به سن تکتلیف رسیده، ولی به علت ضعف جسمانی، توانایی روزه گرفتن ندارد و تا ماه رمضان آینده هم نمیتواند قضای آن را به جا آورد واجب است روزههایی که از او فوت شده را قضا کند، همچنین فردی که چند سال روزه نگرفته و فعلاً توبه کرده و به سوی خدا بازگشته و تصمیم بر جبران آنها دارد، واجب است تمام روزههای فوت شده را قضا کند و چنانچه نتواند، قضای روزهها را از او ساقط نمیشود وبر جبران آنها دارد، واجب است تمام روزههای فوت شده را قضا کند و چنانچه نتواند، قضای روزهها از او ساقط نمیشود و بر عهدهاش میماند. (اجوبة الاستفتاءات، س 736و749و752و810و811)
14. احکام روزهی قضای پدر و مادر
1. اگر پدر و نیز بنا به احتیاط واجب، مادر روزههای خود را به خاطر عذری غیر از سفر به جا نیاورده و با این که میتوانسته آن را قضا کند، قضا نیز نکرده است بر پسر بزرگتر آنان واجب است که پس از مرگ آنان، خودش یا به وسیلهی اجیر قضای آنروزه را به جا بیاورد، و اما آنچه به خاطر سفر به جا نیاوردهاند واجب است حتی در صورتی که فرصت و امکان قضا را هم نیافتهاند، آن را قضا کند. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م93)
2. روزههایی را که پدر و مادر عمداً به جا نیاوردهاند بنا بر احتیاط (واجب) باید به وسیلهی پسر بزرگتر شخصاً یا با گرفتن اجیر – قضا شود. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م94)
3. در نماز و روزه قضای پدرو مادر، ترجیحی بین نماز و روزه نیست و هریک را میتوان بر دیگری مقدم داشت. (اجوبة الاستفتاءات، س 537)
15. احکام روزهی مسافر
1. کسی که در ماه رمضان مسافرت میکند در هر مورد که نماز را باید شکسته بخواند نباید روزه بگیرد، و در هر مورد که باید نماز چهار رکعتی(تمام) بخواند، مانند مسافری که ده روز در یک محل قصد ماندن میکند یا این که مسافرت شغل اوست واجب است روزه را نیز به جا بیاورد. (مگر در مواردی که استثنا شده است). (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م95)
2. هرگاه روزهدار بعد از ظهر مسافرت نماید باید روزهی خود را تمام کند، اما اگر پیش از ظهر مسافرت نماید روزهاش باطل است، ولی قبل از آن که به حد ترخص برسد نمیتواند روزه را افطار کند و اگر پیش از آن افطار کند بنابر احتیاط کفارهی (افطار عمدی روزهی ماه رمضان) بر او واجب است. (اجوبة الاستفتاءات، س 798 و استفتا از دفتر معظم له)
3. هرگاه مسافر پیش از ظهر وارد وطن شود یا به جایی برسد که قصد ده روز توقف دارد، چنانچه کاری که روزه را باطل میکند انجام نداده باشد باید روزه بگیرد و اگر انجام داده باید بعداً قضا کند، ولی اگر بعد از ظهر وارد شود نمیتواند روزه بگیرد. (اجوبة الاستفتاءات، س 738)
4. مسافرت در ماه رمضان هر چند برای فرار از روزه باشد جایز است. البته بهتر است به سفر نرود مگر این که سفر برای کار نیکو یا لازمی باشد. (اجوبة الاستفتاءات، س 742 و استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م 96)
یک نکته در ارتباط با روزهی مسافر
· مسافری که تصمیم به اعتکاف در مسجد الحرام دارد اگر قصد اقامت ده روز در مکهی مکرمه نماید و یا نذر کرده باشد که در سفر روزه بگیرد بر او واجب است بعد از این که دو روز روزه گرفت، اعتکاف خود را با روزهی روز سوم کامل کند، ولی اگر قصد اقامت و یا نذر روزه در سفر نکرده باشد، روزهی او در سفر صحیح نیست و با عدم صحت روزه، اعتکاف هم صحیح نیست. (اجوبة الاستفتاءات، س 833)