پنهان داشتن بیماری
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
یکی از گنج های نیکی، پوشیده داشتن مصیبت ها، بیماری ها
و صدقه است.( الدعوات: ص ۱۶۷ ح
۴۶۲٫)
پیامبر خدا (صلی
الله علیه و آله و سلم):
خداوند (عزوجل) فرموده است: وقتی بنده ام به درد و رنجی
گرفتار شود و بیماری را پیش از سه (روز) آشکار سازد، از من گلایه کرده است.( المعجم الأوسط: ج ۱ ص ۲۶۹ ح ۸۷۵٫)
ربیع الأبرار:
عمران بن حصین به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)
گفت: ای پیامبر خدا! مردانی نزد من می آمدند که از آنان، خوش سیماتر و خوش بو تر
ندیده ام؛ اما پس از چندی از من بریدند.
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) پرسید: آیا زخمی
به تو رسیده بود و آن را پنهان می داشتی؟.
گفت: آری.
(فرمود:سپس، آن را آشکار ساختی؟.
گفت: چنین بود.
فرمود: لیکن اگر همچنان پوشیده می داشتی، تا زمانی که
زنده بودی، فرشتگان به دیدارت می آمدند.
(راوی می گوید:) آن زخم، جراحتی بود که وی در جهاد در
راه خدا برداشته بود.( ربیع
الأبرار: ج ۱ ص ۳۶۹، شرح نهج البلاغه: ج ۱ ص ۹۴٫)
امام علی (علیه
السلام):
هر کس دردی را که به وی رسیده است، سه روز از مردم پنهان
بدارد و تنها به درگاه خداوند شکایت برد، بر خداوند حق است که او را از این بیماری
عافیت دهد.( الخصال: ص ۶۳۰ ج ۱۰٫)
امام علی (علیه
السلام):
پوشیده داشتن تهی دستی و بیماری ها از مردانگی است.( غررالحکم: ح ۱۱۴۶٫)
امام علی (علیه
السلام):
در گذشته، مرا برادری الهی بود؛ خردی دنیا در نگاه وی،
او را در نظرم بزرگ می ساخت… او از هیچ بیماری ای، مگر به گاه بهبود، نمی
نالید.( نهج البلاغه: حکمت
۲۸۹٫)
امام باقر (علیه
السلام):
– خطاب به فرزند خویش امام صادق (علیه السلام) -: پسرم!
هر کس بلایی را که بدان گرفتار آمده است، از مردم پنهان بدارد و در این باره، تنها
به درگاه خداوند (عزوجل) بنالد، بر خداوند حق است که او را از آن بلا به عافیت برهاند.( الکافی: ج ۳ ص ۱۱۶ ح ۶٫)
الکافی:
– به نقل از ابن ابی عمیر، از یکی از یاران امام صادق
(علیه السلام) -: امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر کس سه روز بیمار باشد و آن را
پنهان کند و هیچ کس را از آن آگاه نسازد، خداوند برای گوشتی بهتر از آن گوشت (که
در بیماری از دست رفته است)، خونی بهتر از خونش، پوستی بهتر از پوست وی و مویی
بهتر از موی وی، جایگزین می کند.
پرسیدم: فدایت شوم! چگونه جایگزین می سازد؟
فرمود: برای او گوشت، خون، پوست و مویی را جایگزین می
کند که با آنها گناه نکرده است.( غررالحکم: ح ۸۵۴۵٫)
اظهار بیماری نزد پزشک
امام علی (علیه السلام):
هر کس بیماری خود را از طبیبان پنهان دارد، بر بدن خویش،
خیانت روا داشته است.( غررالحکم:
ح ۱۰۵۱۶٫)
امام علی (علیه
السلام):
هر کس دردهای نهفته خویش را پنهان بدارد، طبیبش از درمان
وی فرو ماند.( غررالحکم: ح ۱۰۵۱۶٫)
امام علی (علیه
السلام):
برای کسی که بیماری خویش را از طبیب خود پنهان بدارد،
درمانی نیست.( غررالحکم: ح ۱۰۵۱۶٫)
شکیبایی
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
ناله بیمار، نوشته می شود. پس اگر شکیبا باشد، (این
ناله) حسنه نوشته می شود و اگر بی تاب باشد، ناشکیبا و بی پاداش نوشته می شود.( الجعفریات: ص ۲۱۱٫)
پیامبر خدا (صلی
الله علیه و آله و سلم):
بر هر بنده ای در هنگام بیماری، دو فرشته گمارده می شود
. آنان چون شخص بیمار شود، می گویند: پروردگارا! فلان بنده تو بیمار شده است؛ و
البته او خود، به این نکته آگاه تر است. پس خداوند می فرماید: بنگرید که چه می
گوید. اگر شکیبایی کند و پاداش خویش از
خداوند خواهد و در این بیماری، امید خیر داشته باشد، آن را به بارگاه خدا می
رسانند.
پس خداوند می فرماید: اینک من، شما را گواه می گیرم که
چنانچه بیماری او را بر طرف کنم، برایش خونی بهتر از خون وی، و گوشتی بهتر از گوشت
وی، جایگزین می سازم و او را می آمرزم؛ و اگر نیز جان او را بستانم، وی را به بهشت
در می آورم. اما اگر بی تابی و ناشکیبایی کند، خداوند می فرماید: اگر بیماری او را
بر طرف کنم، بر این، گوشتی بدتر از گوشتش، و خونی بدتر از خونش جایگزین می کنم و
او را به گناهش کیفر می دهم و چنانچه او را کیفر دهم، او را به دوزخ در می آورم(الزهد، ابن مبارک (الملحقات): ص ۳۰ ح ۱۲۰٫).( البته این کیفر، در صورتی است که بی تابی، او را به کفرگویی و
ارتداد، وادار سازد.)
پیامبر خدا (صلی
الله علیه و آله و سلم):
هر کس یک شبانه روز بیمار شود و نزد عیادت کنندگانش شکوه
نکند، خداوند، او را در روز قیامت، با خلیل خویش، ابراهیم خلیل الرحمن، بر می
انگیزد، تا به سان برقی پر درخشش، از صراط بگذرد.( کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۴ ص ۱۶ ح ۴۹۶۸٫)
پیامبر خدا (صلی
الله علیه و آله و سلم):
خداوند (عزوجل) فرموده است: هر کس، سه روز بیمار باشد و
در این مدت، نزد هیچ یک از عیادت کنندگان شکوه نکند، برای او گوشتی بهتر از گوشت
(پیشین) وی، و خونی بهتر از خون وی، جایگزین می
سازم و اگر او را بهبود بخشم، در حالی عافیت می دهم که هیچ گناهی برایش نمانده
است، و اگر جان او را بستانم، به سوی رحمت خویش می ستانم.( الکافی: ج ۳ ص ۱۱۵ ح ۱٫)
امام علی (علیه
السلام):
بیمار، تا آن هنگام که نزد عیادت کنندگان خویش شکوه
نکرده، در زندان خداوند است و گناهانش محو می شوند.( دعائم الاسلام: ج ۱ ص ۲۱۷٫)
امام صادق (علیه
السلام):
– هنگامی که از ایشان درباره تعریف شکوه از سوی بیمار
پرسیده شد -: گاه شخص می گوید: امروز، تب دارم و دیشب، بیدار ماندم. این سخن او،
راست است و شکوه نیست. شکوه، تنها آن است که بگوید: به چیزی مبتلا شدم که هیچ کس،
بدان گرفتار نیامده است؛ و بگوید: چیزی دامنگیرم شده که دامنگیر هیچ کس دیگر نشده
است؛ اما شکوه آن نیست که بگوید: دیشب، بیدار بودم و امروز، تب دارم، یا سخنی دیگر
از این قبیل.( الکافی: ج ۳ ص ۱۱۶ ح
۱٫)
سپاسگزاری
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
چون بنده بیمار شود، خداوند، دو فرشته را به سوی او می
فرستد و می فرماید: بنگرید او به عیادت کنندگان خویش، چه می گوید. اگر هنگامی که
آنان نزد او آمدند، خداوند را سپاس و ستایش گفت، آن سپاس و ستایش وی را نزد خداوند
(عزوجل) می برند؛ هر چند البته خداوند، خود، آگاه تر است. پس خداوند می فرماید:
بنده ام بر من حق دارد که اگر او را به سوی خویش ببرم، به بهشتش در می آورم و اگر
او را شفا دهم، گوشتی بهتر از گوشت وی، و خونی بهتر از خون وی برایش جایگزین می
سازم و از گناهان او در می گذرم.(۳۲۰)
الموطأ: ج ۲ ص ۹۴۰ ح ۵٫
الکافی:
– به نقل از عرزمی، از پدرش، از امام صادق (علیه السلام)
-: هر کس شبی بیمار باشد و این بیماری را به جان بپذیرد و سپاس آن را به درگاه
خداوند بگزارد، آن شب، برایش همانند عبادت شصت سال است.
از امام (علیه السلام) پرسیدم: پذیرفتن بیماری چیست؟
فرمود: بر آن شکیبایی کند، دیگران را از آنچه در این شب
بیماری بر او گذشته است، خبر ندهد، و چون شب را به صبح آورد، خداوند را بر آنچه
بوده است، سپاس گوید.( الکافی:
ج ۳ ص ۱۱۶ ح ۶۳۶۸٫)
صدقه دادن
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
هیچ بیماری ای به چیزی برتر از صدقه، درمان نشده است( الفردوس: ج ۴ ص ۱۱۸ ح ۶۳۶۸٫))
پیامبر خدا (صلی
الله علیه و آله و سلم):
بیمارانتان را با صدقه درمان کنید، که آن، بیماری ها و
آفت ها را از شما دور می کند.( .( الجامع الصغیر: ج ۱ ص ۶۴۲ ح ۴۱۶۶٫)
امام علی (علیه
السلام):
صدقه، دارویی مؤثر است.( نهج البلاغه: حکمت ۷٫)
امام صادق (علیه السلام):
مستحب است بیمار به دست خود، صدقه ای به سائل بدهد و از
او بخواهد برای وی، دعا کند.( الکافی: ج ۴ ص ۴ ح ۹٫)
طب الأئمه
(علیهم السلام):
مردی به امام کاظم (علیه السلام) از این نالید که:
نانخور زیادی دارم که همه نیز بیمارند.
امام کاظم (علیه السلام) به او فرمود: آنان را با صدقه
درمان کنید؛ زیرا هیچ چیز به اندازه صدقه به اجابت، نزدیک نیست و بیش از صدقه برای
بیمار، منفعت در پی نمی آورد.()
دعا کردن
امام علی (علیه السلام):
بیمار شدم و پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به
عیادتم آمد و فرمود: بگو: خداوندا! از تو می خواهم عافیتی را که می دهی، پیش
اندازی، بر امتحان خویش، بردباری ام بخشی، و مرا به سوی رحمت خویش ببری.
من، این دعا را خواندم و پس از آن (دعا)، از بستر بیماری
برخاستم، گویا که از بندی رسته باشم.( مسند زید: ص ۱۸۱٫)
امام علی (علیه
السلام):
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، بر مردی از
انصار که بیمار شده بود، وارد شد تا او را عیادت کند. او گفت: ای پیامبر خدا! برای
من به درگاه خداوند، دعا کن.
پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: بگو: از خداوند
بزرگ، پروردگار عرش بزرگ، مسئلت می کنم و از خداوند بزرگ، می خواهم.
مرد، این دعا را سه بار خواند و در پی آن، از بستر
بیماری برخاست، چنان که از بند، رسته باشد.( مسند زید: ص ۱۸۱٫)
السنن الکبری:
– به نقل از عبدالله بن حسن -: عبدالله بن جعفر بن
ابیطالب، بر یکی از فرزندان خویش به نام صالح که بیمار بود، درآمد و به او گفت:
بگو: خدایی نیست جز خداوند بردبار بزرگوار. منزه است پروردگار عرش بزرگ!
پروردگارا، مرا بیامرز! پروردگارا، بر من رحمت فرست! پروردگارا، از من در گذر!
پروردگارا، بر من ببخشای که تو بخشایشگر آمرزنده ای!.
(عبدالله بن جعفر) سپس گفت: اینها کلماتی است که عمویم
(علی (علیه السلام)) به من آموخته و یادآور شده که پیامبر خدا (صلی الله علیه و
آله و سلم)، آنها را به وی، تعلیم فرموده است.( السنن الکبری، نسایی: ج ۶ ص ۱۶۵ ح ۱۰۴۸۱٫)
امام سجاد (علیه
السلام):
– در دعای خویش به گاه بیماری -: خداوندا! بر سلامت تنم
که پیوسته با آن به کار خویش پرداخته ام، تو را سپاس می گویم، و (نیز) بر آن
بیماری ای که بر تنم عارض کردی، تو را سپاس می گویم. اکنون ای خدای من! نمی دانم
کدام یک از این دو حال، سزامندتر برای سپاس گزاردن توست و کدام یک از این دو وقت، سزاوارتر
برای ستودن تو.
زمان تن درستی، که در آن روزی های پاک خویش را گوارایم
ساختی و مرا به آنها برای جستن خشنودی و فضل خود، شور و نشاط بخشیدی و با
برخورداری از آنها، بر آن طاعت ها – که توفیقش را ارزانی ام داشتی – توانا ساختی؟
یا زمان بیماری که مرا بدان آزمودی؟ و نعمت هایی که به من ارمغان دادی تا مایه سبک
شدن بار گناهانی شود که پشتم را سنگین کرده بود و مایه طهارت از آن گناهانی باشد
که در آن، غوطه ور شده بودم، و توجه دهنده ای باشد که به توبه باز گردم، و یادآوری
باشد که گناه را به برکت نعمت دیرین تو بزدایم.
و در این مدت بیماری، کاتبان اعمال، برایم آن اندازه
اعمال پاک نوشتند که نه به دلی خطور کرده است، نه بر زبانی گذشته، و نه اندامی
توان انجام دادنش را یافته؛ بلکه این همه فضل تو بر من بوده و احسان و نیکی ای
بوده است که بر من روا داشته ای. پروردگارا! پس بر محمد و خاندانش، درود فرست و
آنچه را برایم بدان خرسندی، محبوبم بدار. آنچه را بر من وارد آورده ای، آسان و
گوارایم ساز و مرا از آلودگی هایی که پیش تر انجام داده ام، پاک بدار و بدی هایی
را که پیش فرستاده ام، (از نامه عملم) بزدای، و شیرینی
عافیت و خنکای سلامت را به من بچشان.
برون شد مرا از بیماری به سوی عفو خویش، بازگشت مرا از
دوران بستر نشینی ام به سوی چشم پوشی خویش، رهایی ام از درد و رنجم را به فراخنای
رحمت خویش، و سلامت یافتنم از این سختی را به آستان گشایش خویش، قرار ده! تویی که
نیکی ات سرشار است و دست منتت بر همه، گشاده. بخشنده و بزرگوار و صاحب جلال و اکرامی.( الصحیفه السجادیه: ص ۶۵ دعای ۱۵٫)
امام صادق (علیه
السلام):
– دعای ایشان به هنگام بیماری -: خداوندا! تو خود، کسانی
را سرزنش کردی و فرمودی: قُلِ
ادْعُوا الَّذِینَ زَعَمْتُم مِّن دُونِهِ فَلَا یَمْلِکُونَ کَشْفَ الضُّرِّ
عَنکُمْ وَلَا تَحْوِیلًا(اسرا، آیه ۵۶٫) بگو کسانی را که به جای خداوند به
خدایی می پنداشته اید، فرا خوانید تا ببینید که نه نمی توانند سختی ای از شما
بگشایند، و نه شما را به حالتی دیگر در آورند.
پس ای آن که هیچ کس جز او نتواند سختی ای از من بگشاید و
مرا به حالتی دیگر ببرد! بر محمد و خاندانش درود فرست، و سختی را از من بگشای و آن
را به سوی کسانی ببر که در کنار تو – که خدایی جز تو نیست – خدایی دیگر را می خوانند.( الکافی: ج ۲ ص ۵۶۴ ح ۱٫)