احادیث حسن ظن وپرهیز ازبد گمانی
1. قال الامام علی – علیه السلام – : اِطرَحُوا سُوءَ الظَّنِّ بَینَكُم، فَإِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ نَهَی عَن ذَلِكَ.
«الخصال، ص 624»
امام علی – علیه السلام – فرمود: سوء ظن و بدبینی نسبت به یكدیگر را دور افكنید؛ زیرا خدای عزوجل از این امر نهی فرموده است.
2. قال رسول الله – صلی الله علیه وآله – : إِنَّ الجُبنَ وَالبُخلَ وَالحِرصَ غَرِیزَةٌ وَاحِدَةٌ یَجمَعُهَا سُوءُ الظَّنِّ.
«بحار الانوار، ج 73، ص 304»
پیامبر خدا – صلی الله علیه وآله – فرمود: همانا ترس و بخل و حرص، یك خصلتند كه ریشه آنها سوء ظن و بدگمانی است.
3. قال الامام الهادی – علیه السلام – : إِذَا كَانَ زَمَانٌ، اَلعَدلُ فِیهِ أَغلَبَ مِنَ الجَورِ فَحَرَامٌ أَن یُظَنَّ بِأَحَدٍ سُوءً حَتَّی یعلَمَ ذَلِكَ مِنهُ، وَإِذَا كَانَ زَمَانٌ، اَلجَورُ أَغلَبَ فِیهِ مِنَ العَدلِ فَلَیسَ لأَحَدٍ أَن یَظُنَّ بِأَحَدٍ خَیراً مَا لم یَعلَم ذَلِكَ مِنهُ.
«أعلام الدین، ص 312»
امام هادی – علیه السلام – فرمود: هرگاه روزگاری بود كه عدالت در آن بر ستم غالب باشد، حرام است كه به كسی گمان بد بری مگر این كه بدی او بر تو معلوم شود و هرگاه روزگاری بود كه در آن ظلم و ستم بر عدل و دادگری غالب باشد، هیچ كس نباید به كسی گمان نیك برد، مگر این كه خوبی او بر وی معلوم شود.
4. قال رسول الله – صلی الله علیه وآله – : إِیَّاكُم وَالظَّنَّ، فَإِنَّ الظَّنَّ أَكذَبُ الكِذبِ.
«بحار الانوار، ج 75، ص 195»
پیامبر اكرم – صلی الله علیه وآله – فرمود: از ظن و گمان بپرهیزید زیرا ظن (نابجا) دروغ ترین دروغ ها است.
5. قال الامام علی – علیه السلام – : إِیَّاكَ أَن تَغلِبَكَ نَفسُكَ عَلَی مَا تَظُنُّ وَلا تَغلِبُهَا عَلَی مَا تَستَیقِنُ، فَإِنَّ ذَلِكَ مِن أَعظَمِ الشَّرِّ.
«غرر الحكم، ح 2708»
امام علی – علیه السلام – فرمود: زنهار كه نفست در آنچه گمان میبری بر تو چیره آید و تو در آنچه یقین داری بر او چیره نشوی؛ زیرا این كار از بزرگترین بدیهاست.
6. قال الامام علی – علیه السلام – مِن كِتَابِهِ لِلأَشتَرِ لَمَّا وَلاهُ مِصرَ: إِنَّ البُخلَ وَالجَورَ وَالحِرصَ غَرَائِزُ شَتَّی یَجمَعُهَا سُوءُ الظَّنِّ بِاللهِ، كُمُونُهَا فی الأَشرَارِ.
«بحار الانوار، ج 77، ص 243»
امام علی – علیه السلام – (در فرمان استانداری مصر به مالك اشتر) فرمود: همانا بخل و ستم و آزمندی (حرص) خصلتهای گوناگونی هستند كه منشأ آنها بدگمانی به خداست و در نهاد اشرار از مردمان نهفتهاند.
7. قال الامام علی – علیه السلام – : لا دِینَ لِمُسِئِ الظَّنِّ.
«غرر الحكم، ح 10511»
امام علی – علیه السلام – فرمود: برای بد گمان دینی نیست (دین ندارد).
8. قال الامام علی – علیه السلام – : سُوءُ الظَّنِّ یُفسِدُ الاُمُورَ وَیبعثُ عَلَی الشُّرُورِ.
«غرر الحكم، ح 5575»
امام علی – علیه السلام – فرمود: بدگمانی كارها را تباه میكند و باعث روی آوردن به انواع بدیها میشود.
9. قال الامام علی – علیه السلام – : سُوءُ الظَّنِّ بِمَن لا یَخُونُ مِنَ اللُّؤمِ.
«غرر الحكم، ح 5574»
امام علی – علیه السلام – فرمود: بدبینی به كسی كه خیانت نمیكند، از پستی است.
10. قال الامام علی – علیه السلام – : سُوءُ الظَّنِّ بِالمُحسِنِ شَرُّ الإِثمِ وَأَقبَحُ الظُّلمِ.
«غرر الحكم، ح 5573»
امام علی – علیه السلام – فرمود: بدبینی به نیكوكار بدترین گناه و زشتترین ستم است.
11. قال الامام علی – علیه السلام – : إِیَّاكَ أَن تُسِئَ الظَّنَّ، فَإِنَّ سُوءَ الظَّنِّ یُفسِدُ العِبَادَةَ.
«غرر الحكم، ح 2709»
امام علی – علیه السلام – فرمود: از بدگمانی بپرهیز ؛ زیرا بدگمانی عبادت را تباه میكند.
12. قال الامام علی – علیه السلام – : شَرُّ النَّاسِ مَن لا یَثِقُ بِأَحَدٍ لِسُوءِ ظَنِّهِ، وَلا یَثِقُ بِهِ أَحَدٌ لِسُوءِ فِعلِهِ.
«غرر الحكم، ح 5748»
امام علی – علیه السلام – فرمود: بدترین مردم كسی است كه به سبب سوء ظنی كه دارد به هیچ كس اعتماد نمیكند و دیگران نیز به سبب بد كرداریش به او اعتماد نمیكنند.
13. قال الامام علی – علیه السلام – : لَیسَ مِنَ العَدلِ القَضَاءُ عَلَی الثَّقَةِ بِالظَّنِّ.
«نهج البلاغة، حکمت 220»
امام علی – علیه السلام – فرمود: قضاوتی كه با تكیه به ظن و گمان باشد، عادلانه نیست.
14. قال الامام علی – علیه السلام – : اَلرَّجُلُ السُّوءُ لایَظُنُّ بِأَحَدٍ خَیراً، لأنَّهُ لا یَرَاهُ إلا بِوَصفِ نَفسِهِ.
«غرر الحكم، ح 2175»
امام علی – علیه السلام – فرمود: آدم بد، به هیچ كس خوشبین نیست ؛ زیرا همه را مانند خودش می بیند.
15. قال الامام علی – علیه السلام – : اَلشَّرِیرُ لا یَظُنُّ بِأَحَدٍ خَیراً، لأنَّهُ لا یَرَاهُ إِلا بِطَبعِ نَفسِهِ.
«غرر الحكم، ح 1903»
امام علی – علیه السلام – فرمود: آدم شرور به هیچ كس گمان نیك نمیبرد ؛ زیرا همگان را به خوی و خصلت خود میبیند.
16. قال الامام علی – علیه السلام – : مَن وَقَفَ نَفسَهُ مَوضِعَ التُّهَمَةِ فَلا یَلُومَنَّ مَن أَسَاءَ بِهِ الظَّنَّ.
«أمالی الصدوق، ص 250، ح 8»
امام علی – علیه السلام – فرمود: هركه خود را در جایگاه تهمت و بدگمانی قرار دهد، نباید كسی را كه به او گمان بد میبرد سرزنش كند.
17. قال الامام علی – علیه السلام – : مَن دَخَلَ مَدَاخِلَ السُّوءِ اِتَّهَمَ، مَن عَرَّضَ نَفسَهُ التُّهمَةَ فَلا یَلُومَنَّ مَن أَسَاءَ بِهِ الظَّنَّ.
«بحار الانوار، ج 78، ص 93»
امام علی – علیه السلام – فرمود: هركه به جاهای بد آمد و شد كند، متهم شود و هركه خود را در معرض تهمت قرار دهد، نباید كسی را كه به او گمان بد میبرد، سرزنش كند.
18. قال الامام علی – علیه السلام – : مُجَالَسَةُ الأَشرَارِ تُورِثُ سُوءَ الظَّنِّ بِالأَخیَارِ.
«بحار الانوار، ج 74، ص 197»
امام علی – علیه السلام – فرمود: همنشینی با بدان بدگمانی به نیكان را در پی دارد.
19. قال الامام علی – علیه السلام – : مَن سَاءَت ظُنُونُهُ اِعتَقَدَ الخِیَانَةَ بِمَن لا یَخُونُهُ.
«غرر الحكم، ح 8837»
امام علی – علیه السلام – فرمود: هركه گمانهای بد برد، كسی را كه به او خیانت نمیكند، خیانتكار شمارد.
20. قال الامام علی – علیه السلام – : مَن سَاءَ ظَنُّهُ سَاءَت طَوِیَّتُهُ.
«غرر الحكم، ح 7792»
امام علی – علیه السلام – فرمود: هركه بدگمان باشد، بدنهاد و بد طینت شود.
21. قال الامام علی – علیه السلام – : مَن غَلَبَ عَلَیهِ سُوءُ الظَّنِّ لم یَترُك بَینَهُ و بَینَ خَلِیلٍ صُلحاً.
«غرر الحكم، ح 8950»
امام علی – علیه السلام – فرمود: هركه بدگمانی بر او چیره شود، بین او و دوستانش دوستی ای باقی نمی ماند.
22. قال الامام علی – علیه السلام – : أَسوَأُ النَّاسِ حَالاً مَن لم یَثِق بِأَحَدٍ لِسُوءِ ظَنِّهِ، وَلم یَثِق بِهِ أَحَدٌ لِسُوءِ فِعلِهِ.
«بحار الانوار، ج 78، ص 93»
امام علی – علیه السلام – فرمود: آن كس از همه حال و روزش بدتر است، کسی است كه به سبب بدگمانیش به هیچ كس اعتماد ندارد و به سبب بدرفتاریش هیچ كس به او اعتماد نمیكند.
23. قال الامام علی – علیه السلام – : مَن لم یُحسِن ظَنَّهُ اِستَوحَشَ مِن كُلِّ أَحَدٍ.
«غرر الحكم، ح 9084»
امام علی – علیه السلام – فرمود: هر كه حسن ظن نداشته باشد، از همگان گریزان باشد و با هیچ كس خو نگیرد.
24. قال الامام علی – علیه السلام – : اَلمُرِیبُ أَبَداً عَلِیلٌ.
«غرر الحكم، ح 839»
امام علی – علیه السلام – فرمود: آدم شکاک و بدبین، همواره بیمار است.
25. قال الامام علی – علیه السلام – : مَن كَثُرَت رَیبَتُهُ كَثُرَت غَیبَتُهُ.
«غرر الحكم، ح 8094»
امام علی – علیه السلام – فرمود: هركه گمانهای بدش زیاد باشد، غیبتش (از مردم یا مردم از او) زیاد شود.
26. قال الامام علی – علیه السلام – : آفَةُ الدِّینِ سُوءُ الظَّنِّ.
«غرر الحکم، 3924»
امام علی – علیه السلام – فرمود: آفت دین بدگمانی است.
27. قال الامام علی – علیه السلام: فی وصیته لابنه الحسن – علیه السلام – : لا یَعدَمُكَ مِن شَفِیقٍ سُوءُ الظَّنِّ.
«بحار الانوار، ج 74، ص 211»
امام علی – علیه السلام – فرمود در سفارش به فرزند بزرگوار خود حسن – علیه السلام -، میفرماید: بدگمانی، تو را از دوست دلسوز محروم نكند.
28. قال الامام الكاظم – علیه السلام – : إِذَا كَانَ الجَورُ أَغلَبَ مِنَ الحَقِّ لم یَحِلَّ لأحَدٍ أَن یَظُنَّ بِأَحَدٍ خَیراً حَتَّی یَعرِفَ ذَلِكَ مِنهُ.
«الكافی، ج 5، ص 298»
امام كاظم – علیه السلام – فرمود: هرگاه ظلم و ستم، از حق و درستكاری بیشتر بود، بر هیچ كس روا نیست كه به كسی گمان خوب برد، مگر آن گاه كه خوبی او بر وی معلوم شود.
29. قال الامام علی – علیه السلام – : لا إِیمَانَ مَعَ سُوءِ الظَّنِّ.
«غرر الحكم، ح 10534»
امام علی – علیه السلام – فرمود: ایمان، با بدگمانی سازگار نیست.
30. قال الامام الصادق – علیه السلام – : إِذَا كَانَ الزَّمَانُ زَمَانُ جَورٍ وَأَهلُهُ أَهلُ غَدَرٍ فَالطُّمَأنِینَةُ إِلی كُلِّ أَحَدٍ عَجزٌ.
«بحار الانوار، ج 78، ص 239»
امام صادق – علیه السلام – فرمود: هرگاه روزگار، روزگارِ ستم باشد و مردمش اهل نیرنگ، اطمینان كردن به هر كسی درماندگی است.
31. قال الامام الصادق – علیه السلام – : لا تَثِقَنَّ بِأَخِیكَ كُلَّ الثِّقَةِ، فَإِنَّ صُرعَةَ الاِستِرسَالِ لا تُستَقَالُ.
«تحف العقول، ص 357»
امام صادق – علیه السلام – فرمود: به برادرت اعتماد كامل و تمام مكن؛ زیرا زمین خوردن ناشی از اطمینان كردن قابل عفو نیست.
32. قال الامام علی – علیه السلام – : إِذَا اِستَولَی الصَلاحُ عَلَی الزَّمَانِ وَأَهلِهِ ثُمَّ أَسَاءَ رَجُلٌ اَلظَّنَّ بِرَجُلٍ لم تَظهَر مِنهُ حَوبَةٌ فَقَد ظَلَمَ، وَإِذَا اِستَولَی الفَسَادُ عَلَی الزَّمَانِ وَأَهلِهِ فَأَحسَنَ رَجُلٌ اَلظَّنَّ بِرَجُلٍ فَقَد غَرَّرَ.
«نهج البلاغة، حکمت 114»
امام علی – علیه السلام – فرمود: هرگاه درستی و پاكی بر روزگار و مردمش حكمفرما شد، اگر كسی به دیگری بیآن كه گناهی از او آشكار شود گمان بد برد ستم كرده است و هرگاه فساد و ناراستی بر روزگار و مردم آن چیره شد، اگر كسی به دیگری گمان نیك برد و خوشبین باشد هلاک و نابود می شود.