اسلام براى نماز جمعه، خیلى اهمیت قایل است و من امروز فکر کردم بعضى از روایاتى را که در باب نماز جمعه هست، بخوانم، تا ببینید چه‌قدر این مراسم هفتگى مهم است.
از قول پیامبر خدا(صلّى‌اللَّه‌علیه‌واله) نقل شده که فرمود: «من کان یؤمن باللَّه و الیوم الاخر فعلیه بالجمعه یوم الجمعه»(1). یعنى هر کس که ایمان دارد، در روز جمعه نباید نماز جمعه را فراموش کند. از امام باقر(علیه‌السّلام) روایت شده است که فرمود: «واللَّه لقد بلغنى انّ اصحاب النّبى(صلّى‌اللَّه‌علیه‌واله) کانوا یتجهّزون للجمعه یوم الخمیس»(2). یعنى اصحاب پیامبر، در روز پنجشنبه خودشان را براى فردا آماده مى‌کردند، تا به نماز جمعه بروند. در یک روایت دیگر دارد که امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: روز پنجشنبه دارویى نخورید که شما را در بستر بیندازد، تا مبادا نماز جمعه‌ى فردا از دستتان برود.(3)
درباره‌ى احترام به نماز جمعه، از امام صادق(علیه‌الصّلاةوالسّلام) روایت است: «لیتزیّن احدکم یوم الجمعه»؛ روز جمعه، خود را زینت کنید. «یغتسل و یتطیّب و یسرّح لحیته»؛ غسل کنید، عطر بزنید و سر و صورت خود را مرتب نمایید. «یلبس انظف ثیابه»(4)؛ تمیزترین لباسهایتان را بپوشید و به نماز جمعه بروید.
در روایت دیگر دارد که ملائکه‌ى الهى مى‌ایستند و مى‌بینند که چه کسى زودتر وارد مصلا شد و همین‌طور مى‌نویسند: نفر اول، نفر دوم، نفر سوم، نفر پنجم، نفر صدم؛ تا وقتى که امام جمعه بلند مى‌شود خطبه را بخواند. (5)یعنى هرچه مى‌توانید، زودتر در نماز جمعه حاضر شوید.
در یک روایت دارد که امام مسلمین، زندانیانى را که به خاطر قرض به زندان افتاده‌اند، روز جمعه یا روز عید، به نماز جمعه یا به نماز عید بیاورد و محافظ هم برایشان بگذارد و وقتى که نماز را تمام کردند، آنها را به زندانشان برگرداند؛(6) یعنى حتّى زندانى هم از نماز جمعه محروم نماند.
در یک روایت دارد که «لو یعلم امّتى ما لهم فیها»؛ اگر مردم منافع این سه چیز را مى‌دانستند، «لیضربوا علیها بالسّهام»بر سر آن با هم منازعه مى‌کردند. آن سه چیز، عبارت از اذان و زود رفتن به نماز جمعه و قرار گرفتن در صف اول است(7)، که ممکن است صف اول جهاد یا صف اول نماز جمعه باشد.چندى پیش، من راجع به اذان سفارش کردم و البته گفتم که صبحها با بلندگو در همه‌جا اذان نگویند، تا مردم از خواب بیدار نشوند. مثل این‌که بعضى از مؤمنین، این قسمت دومش را بیشتر از قسمت اول گوش کردند! آنچه که مقصود ما بود، این بود که در سحرها، هر جایى یک بلندگو صدا نکند؛ ولى معنایش این نبود که به هنگام سحر، صداى اذان در شهرى مثل تهران به گوش نرسد! نه، در جایى مثل تهران، اقلاً در چند مسجد از مساجد مهم، خوب است که با بلندگو اذان پخش بشود؛ حتّى اذان صبح. در شهرهاى کوچک هم به فراخور وسعت آن شهر، مى‌بایست اذان صبح در چندجا پخش بشود. اما در ظهر و شب اذان بگویند؛ هم اذان بلندگو، هم جلوى مساجد، هم داخل مساجد و هم در خیابانها، تا مردم به اذان گفتن عادت کنند.
در یک روایت فرمود: «من ترک الجمعه ثلاثا تهاونا طبع اللَّه على قلبه»(8). هر کس سه جمعه پشت سر هم، از روى بى‌اعتنایى نماز جمعه را ترک کند – اگر کسى کارى داشته باشد، آن مورد بحث نیست – خداوند بر قلب او مهر مى‌زند.
1 ) إنّ اللَّه مع من أطاعه و إن الشّیطان مع من عصاه فاستفتحوا أعمالکم بالصّبر على الجهاد و التمسوا بذلک ما وعدکم اللَّه و علیکم بالّذی أمرکم به فإنّی حریص على رشدکم. إنّ الإختلاف و التّنازع و التّثبیط من أمر العجز و الضّعف و هو ممّا لا یحبّه اللَّه و لا یعطی علیه النّصر و الظّفر. أیّها النّاس إنّه قذف فی قلبی أنّ من کان على حرام فرغب عنه ابتغاء ما عند اللَّه غفر اللَّه له ذنبه و من صلّى على محمّد صلّى اللَّه علیه و ملائکته عشرا، و من أحسن من مسلم أو کافر وقع أجره على اللَّه فی عاجل دنیاه أو فی آجل آخرته، و من کان یؤمن باللَّه و الیوم الآخر فعلیه الجمعة یوم الجمعة إلّا صبیّا أو امرأة أو مریضا أو عبدا مملوکا و من استغنى عنها استغنى اللَّه عنه و اللَّه غنیّ حمید. ما أعلم من عمل یقرّبکم إلى اللَّه إلّا و قد أمرتکم به، و لا أعلم من عمل یقرنکم إلى النّار إلّا و قد نهیتکم عنه و إنّه قد نفث الرّوح الأمین فی روعی أنّه لن تموت نفس حتّى تستوفی أقصى رزقها لا ینقص منه شیء و إن أبطأ عنها فاتّقوا اللَّه ربّکم و أجملوا فی طلب الرّزق و لا یحملنّکم استبطاءه على أن تطلبوه بمعصیة ربّکم،
استوار است خدا قرین مطیعان خویش است و شیطان قرین عاصیان اوست در کارهاى خویش با صبورى در پیکار. ظفر جوئید و بدین وسیله چیزهائى را که خدا بشما وعده داده طلب کنید هر چه را خدا فرمان داده انجام دهید که من بهدایت شما سخت علاقه دارم، اختلاف و نزاع و دو دلى از ناتوانى و زبونى است که خدا آن را دوست ندارد و بدان فیروزى و ظفر نمىبخشد، اى مردم در قلب من نهادهاند که هر که بر کار حرامى باشد و بامید آنچه نزد خداست از آن چشم بپوشد خدا گناهش را ببخشد و هر که بر محمّد صلوات گوید خدا و ملائکه ده صلوات بر او گویند، هر کس از مؤمن و کافر نکوئى کند پاداش وى در دنیاى حاضر یا هر که بخدا و روز جزا ایمان دارد مواظب جمعه باشد، مواظب روز جمعه باشد، مگر طفلى یا زنى یا بیمارى یا بنده مملوکى و هر که از جمعه بىنیازى کند خدا از او بىنیازى کند که خدا بىنیاز و ستوده است، من عملى که شما را بخدا نزدیک کند ندانستهام مگر شما را بدان فرمان دادهام و عملى را که شما را بجهنم نزدیک کند ندانستهام مگر شما را از آن منع کردهام، روح امین در قلب من دمید که هیچ کس نمیرد مگر حد اکثر روزى خویش خورده باشد و چیزى از آن کم نباشد و گر چه کند بدو رسد پس از خدا بترسید و در طلب روزى تأنى کنید و دیر آمدن روزى وادارتان نکند که آن را بمعصیت پروردگار خویش طلبید.
نهج الفصاحة ، ابو القاسم پاینده ، ص 815 ؛
بحار الانوار ،علامه مجلسی،ج86 ص211ح56 ؛
2 ) قُلْتُ لَهُ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَاسْعَوْا إِلى ذِکْرِ اللَّهِ قَالَ اعْمَلُوا وَ عَجِّلُوا فَإِنَّهُ یَوْمٌ مُضَیَّقٌ عَلَى الْمُسْلِمِینَ فِیهِ وَ ثَوَابُ أَعْمَالِ الْمُسْلِمِینَ فِیهِ عَلَى قَدْرِ مَا ضُیِّقَ عَلَیْهِمْ وَ الْحَسَنَةُ وَ السَّیِّئَةُ تُضَاعَفُ فِیهِ قَالَ وَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع وَ اللَّهِ لَقَدْ بَلَغَنِی أَنَّ أَصْحَابَ النَّبِیِّ ص کَانُوا یَتَجَهَّزُونَ لِلْجُمُعَةِ یَوْمَ الْخَمِیسِ لِأَنَّهُ یَوْمٌ مُضَیَّقٌ عَلَى الْمُسْلِمِینَ ».
جابر بن یزید گوید به امام باقر (ع) سخن خداوند بلند مرتبه که می فرماید « به سوی ذکر و یاد خدا بشتابید» گفتم، فرمود عمل کنید و شتاب کنید چرا که آن روزی است که مسلمانان در آن در تنگنا هستند و پاداش اعمال مسلمانان به اندازه ایست که در تنگنا قرار گرفته شده اند و نیکی و بدی در این روز دو چندان می شود و امام[ع] گفت به خدا قسم به من خبر رسیده است که یاران پیامبر(ص) از پنج شنبه برای روز جمعه آماده می شدند چرا که آن روز روزی است مسلمانان در آن در تنگنا هستند.
کافی،ثقه السلام کلینی ج3ص 415ح10؛
تهذیب الاحکام،الشیخ الطوسی ، ج 3 ، ص 236 ح 2 ؛
الامالی،الشیخ الطوسی،ص696ح26 ؛
بحار الانوار،علامه مجلسی، ج87ص22ح4 ؛
3 ) « إِنَّهُ نَهَى أَنْ یُشْرَبَ الدَّوَاءُ یَوْمَ الْخَمِیسِ مَخَافَةَ أَنْ یَضْعُفَ عَنِ الْجُمُعَة »
النوادر ، سید فضل الله راوندی ص 51 ؛
4 ) لِیَتَزَیَّنْ أَحَدُکُمْ یَوْمَ الْجُمُعَةِ یَغْتَسِلُ وَ یَتَطَیَّبُ وَ یُسَرِّحُ لِحْیَتَهُ وَ یَلْبَسُ أَنْظَفَ ثِیَابِهِ وَ لْیَتَهَیَّأْ لِلْجُمُعَةِ وَ لْیَکُنْ عَلَیْهِ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ السَّکِینَةُ وَ الْوَقَارُ وَ لْیُحْسِنْ عِبَادَةَ رَبِّهِ وَ لْیَفْعَلِ الْخَیْرَ مَا اسْتَطَاعَ فَإِنَّ اللَّهَ یَطَّلِعُ عَلَى أَهْلِ الْأَرْضِ لِیُضَاعِفَ الْحَسَنَاتِ».
امام صادق(ع) فرمود هر کدام از شما باید روز جمعه خود را آراسته کند و غسل کند و بوی خوش استفاده نماید و محاسن خود را شانه زند و پاکیزه ترین لباسهایش بپوشد و برای نماز جمعه آماده شود و در آن روز باید آرامش و وقار داشته باشد و بندگی پروردگارش را به زبیایی به جا بیارد و تا جاییکه می تواند کار خیر انجام دهد زیرا که خداوند بر [احوال] زمینیان آگاه است و نیکی ها را دو چندان می کند.
الکافی ،ثقه السلام کلینی ج3ص417،ح1 ؛
5 ) ِذَا کَانَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ نَزَلَ الْمَلَائِکَةُ الْمُقَرَّبُونَ مَعَهُمْ قَرَاطِیسُ مِنْ فِضَّةٍ وَ أَقْلَامٌ مِنْ ذَهَبٍ فَیَجْلِسُونَ عَلَى أَبْوَابِ الْمَسْجِدِ عَلَى کَرَاسِیَّ مِنْ نُورٍ فَیَکْتُبُونَ النَّاسَ عَلَى مَنَازِلِهِمُ الْأَوَّلَ وَ الثَّانِیَ حَتَّى یَخْرُجَ الْإِمَامُ فَإِذَا خَرَجَ الْإِمَامُ طَوَوْا صُحُفَهُمْ وَ لَا یَهْبِطُونَ فِی شَیْءٍ مِنَ الْأَیَّامِ إِلَّا فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ یَعْنِی الْمَلَائِکَةَ الْمُقَرَّبِینَ.»
امام باقر (ع) فرمود در روز جمعه فرشتگان مقرب که به همراه آنان کاغذهایی از نقره و قلم هایی از طلا می باشد، فرود می آیند و بر درهای ورودی مسجد بر صندلی هایی از نور می نشینند و [اسامی]مردم را نفر به نفر بر اساس مقام و منزلتشان می نویسند تا زمانی که امام خارج شود پس کاغذهای خود را می پیچند. و در هیچ روزی جز روز جمعه فرود نمی آیند
الکافی ،ثقة الاسلام کلینی ج3ص413ح2؛
6 ) « إِنَّ عَلِیّاً ع کَانَ یُخْرِجُ أَهْلَ السُّجُونِ فِی دَیْنٍ مِنَ السِّجْنِ إِلَى صَلَاةِ الْجُمُعَةِ فَیَشْهَدُون»
النوادر ، سید فضل الله راوندی ص 56 ؛
7 ) « ثَلَاثٌ لَوْ تَعْلَمُ أُمَّتِی مَا لَهُمْ فِیهَا لَضَرَبُوا عَلَیْهَا بِالسِّهَامِ الْأَذَانُ وَ الْغُدُوُّ إِلَى یَوْمِ الْجُمُعَةِ وَ الصَّفُّ الْأَوَّل »
رسول خدا (ص) فرمود: سه چیز است که اگر امت می دانستند چه چیزی در آن برای آنان است بر سر آن با هم منازعه مى‌کردند؛ اذان و شتاب به سوی نماز جمعه و صف اول نماز.
النوادر ، سید فضل الله راوندی ص 24 ؛
8 ) « مَنْ تَرَکَ الْجُمُعَةَ ثَلَاثَ جُمَعٍ مُتَوَالِیَةً طَبَعَ اللَّهُ عَلَى قَلْبِهِ ».
امام باقر(ع) فرمود کسی که سه جمعه پشت سر هم نماز جمعه را ترک کند خداوند بر دل او مهر می زند [تا هدایت نیابد].
تهذیب الاحکام ، شیخ طوسی ج3 ص238ح14؛
المحاسن،برقی،ج1ص85 ؛ المقنعه،شیخ مفید،ص163 ؛ بحار الانوار،علامه مجلسی،ج86ص163 ؛
مربوط به : خطبه‌هاى نماز جمعه‌ى تهران