مهمترین شاخصۀ مدیریت امام زمان علیه السلام چیست؟
چه ایده ای در زمان غیبت امام عصر می تواند بهترین طرح مدیریت جهان باشد؟
جایگاه مهدویت در وحدت بخشی به دنیای اسلام کجاست؟
وظیفۀ مدیران وآحاد ملّت در قبال جبهۀ جهانی مستضعفین چیست؟
اینها سؤالاتی است که در مقالۀ حاضر با بررسی سخنان وعملکرد مقام معظّم رهبری به دنبال پاسخ هایی راهگشا برای آنان خواهیم گشت.
بسم الله الرّحمن الرّحیم
«اى سيد ما! اى مولاى ما!
ما آنچه بايد بکنيم، انجام ميدهيم؛ آنچه هم بايد گفت، گفتيم و خواهيم گفت. من جان ناقابلى دارم، جسم ناقصى دارم، اندک آبروئى هم دارم که اين را هم خود شما به ما داديد؛ همهى اينها را من کف دست گرفتم، در راه اين انقلاب و در راه اسلام فدا خواهم کرد؛ اينها هم نثار شما باشد.
سيد ما، مولاى ما!
دعا کن براى ما؛ صاحب ما توئى؛ صاحب اين کشور توئى؛ صاحب اين انقلاب توئى؛ پشتيبان ما شما هستيد؛ ما اين راه را ادامه خواهيم داد؛ با قدرت هم ادامه خواهيم داد؛ در اين راه ما را با دعاى خود، با حمايت خود، با توجه خود، پشتيبانى بفرما.»[1]
اینها جملات رهبری الهی خطاب به مراد وامام خود، بود که در زمان تیز شدن دندان های اهریمنان برای پاره پاره کردن اجزای نظام اسلامی انجام گرفت. به یقین این توسل سرشاراز شور وشعور یک سیاستمدار برحسته ورهبر عالیقدر ومجاهد جانباز، خطاب به رهبری که بر فراز قرون ایستاده و حامی مستضعفان تاریخ بوده وهست، انقلاب ونظام را تا ظهور حضرتش بیمه خواهد کرد.
مرور صفحات زندگی سرشار از مجاهدت رهبر معظم انقلاب، نشان گر عمق توجّه ایشان به باورداشت مهدویت درتدبیر امور انقلاب، کشور و جهان است. این صفحات سرشار از اخلاص ومجاهدت می توانند الگوی «مدیریت مهدوی» برای مسئولان نظام اسلامی باشند.
عدالت گستری مهمترین شاخصۀ مدیریت مهدوی
«انتظار ظهور، اشتياق انسانهاى صالح براى گسترش عدالت است.»[2] «انتظار منتظران مهدى موعود در درجه اول، انتظار استقرار عدالت است و امروز درد بزرگ بشريت، مسئله فقدان عدالت است. هميشه دستگاههاى ظلم و جور در سطح دنيا به شکلهاى مختلف بر مردم جفا کردهاند. بشريت را زير فشار قرار دادهاند و انسانها را از حقوق طبيعى خود محروم کردهاند؛ اما امروز اين معنا از هميشة تاريخ بيش‌تر است. و رفع اين را انسان از ظهور مهدى موعود ميطلبد و انتظار ميبرد.» [3]
«امروز با انقلاب اسلامى ما که در خط ايجاد عدالت در سطح جهان است، انقلاب حضرت مهدى(عج) يک گام بزرگ به هدف خود نزديک شد. نه فقط به وجود آمدن حکومت اسلامى، آن عاقبت موعود را به عقب نمياندازد؛ بلکه آن را تسريع هم ميکند و اين است معناى انتظار.»[4]
عملکرد مقام معظم رهبری در مسائل مختلف بیانگر اهمیت دادن فوق العاده ایشان به عدالت در مدیریت کلان وخرد است.
سید حسن نصر الله (دبیر کل حزب الله لبنان) می گوید:
«به همراه شورای حزب الله لبنان محضر مقام معظم رهبری بودیم . اوج سختی و تنگنایی ما بود و خیلی به حزب الله سخت میگذشت . کنفرانس شرم الشیخ هم صورت گرفته بود، همه توطئهها شده بود که حزب الله را نابود کنند . موقعی که ما با رهبر معظم جهان اسلام دیدار داشتیم، ایشان به ما امید داد و فرمود: «شما پیروز میشوید، این چیزها زیاد مهم نیست .
سپس اضافه کردند:
من در اداره امور کشور بعضی وقتها حل مسائل برایم دشوار میشود و دیگر هیچ راهی پیدا نمیشود، به دوستان و اعوان و انصار میگویم که آماده شوید به جمکران برویم . راه قم را پیش میگیریم و راهی مسجد جمکران میشویم، بعد از راز و نیاز با آقا، من احساس میکنم همانجا دستی از غیب مرا راهنمائی میکند و من در آنجا به تصمیمی میرسم و مشکل بدین صورت حل میشود و همان تصمیم را عملی میکنم .»[5]
عدالت در زندگی شخصی و مسائل ریز کشور نیز از توجّه ایشان پنهان نیست.
حضرت آیه الله جوادی آملی می فرمودند:
«يک روز مهمان مقام معظم رهبرى بودم. فرزند ايشان آقا مصطفى نيز نشسته بود که سفره گسترده شد،آيت الله خامنه اى به وى نگاهى کرد و فرمود:
شما به منزل برويد.
من خدمت ايشان عرض کردم: اجازه بفرماييد آقازاده هم باشند، من از وى درخواست کرده ام که باهم باشيم.
آقا فرمودند: اين غذا از بيت المال است، شما هم مهمان بيت المال هستيد. براى بچه ها جايز نيست که بر سر اين سفره بنشينند. ايشان به منزل بروند و از غذاى خانه ميل کنند.
من در آن لحظه فهميدم که خداوند چرا اين همه عزت به ایشان عطا فرموده است.»[6]
انتظارفرج، طرح راهبردی رهبری برای مدیریت کشور وجهان
«معناى انتظار فرج، نشستن و دل خوش کردن به مفهوم انتظار و يا زمان ظهور نيست بلکه انسان منتظر مانند يک سرباز مجاهد در راه استقرار عدالت و نزديک شدن به هدف والاى ظهور حرکت و تلاش مى‌کند و با ايجاد و حفظ آمادگى‌هاى همه جانبه فردى و اجتماعى، زمينه را براى ظهور دست قدرتمند و ملکوتى امام عصر فراهم مى‌سازد.
تشکيل نظام جمهورى اسلامى در ايران از مقدمات اين حرکت عظيم تاريخى بود و «ملت عزيز ايران، با برداشتن اين قدم بزرگ، فضاى واقعى انتظار را ايجاد کرده و نشان داده است که «کمربسته» حقيقى مهدى موعود است.»[7]
کمربستگی برای خدمت به آرمانهای مهدی موعود از شاخصه های یک «مدیرمهدوی» وبلکه از ویژگی های یک مسلمان عدالتخواه است وخود مقام معظم رهبری ثابت کرده اند که کمر بستۀ مهدی موعودند. از مصادیق این روحیّۀ ارزشمند در مقام معظّم رهبری می توان به حضور ایشان در جبهه های جنگ ودر مراکز خطر اشاره کرد.
«آیت الله خامنه ای از ابتدای جنگ، همراه شهید چمران، حضور فعال در جبهه ها داشتند. اسلحه به دوش می گرفتند و شب ها در عملیات شناسایی شرکت می کردند. ایشان با حمایت رزمندگان، به آنان روحیه می دادند. در اواخر جنگ (1367) که وضعیت جبهه ها حساس شد و برخی روحیه خود را از دست داده بودند، معظم له با این که در آن موقع عهده دار مقام ریاست جمهوری بودند، لباس رزم پوشیدند و با یک برنامه منظم، به جبهه آمدند.
حضور آقا در جبهه، در روحیه رزمندگان بسیار موثر بود؛ تا آن جا که مدافعان واقعی انقلاب توانستند با انسجام و تداوم رزم، تجاوزهای دشمن را خنثی کنند و جنگ را به نفع جمهوری اسلامی ایران پایان دهند.»[8]
تلاش مستمر ایشان برای ادارۀ همزمان سنگرهای مختلفی که امام امّت به ایشان سپرده بود از قضایایی است که تحسین امام راحل را که خود اسوۀ مجاهدت وتلاش بود برانگیخت .
یکی از فرماندهان جنگ از مقام معظم رهبری نقل می کند که فرمودند:
«من در زمان جنگ، همیشه با لباس نظامی در جبهه ها حاضر می شدم. اما تردید داشتم که آیا مصلحت همین است که من لباس پیغمبر (صلی الله علیه وآله) را کنار بگذارم و این لباس نظامی را بپوشم یا با همان لباس روحانی در جبهه ها حضور پیدا کنم؟ یک روز پنجشنبه که از جبهه به منظور شرکت در نماز جمعه به تهران آمدم، برای دادن گزارش مستقیماً از فرودگاه به جماران رفتم. امام(ره) در پشت پنجره ایستاده بودند. من مشغول باز کردن بند پوتین ها شدم و این کار مدتی طول کشید.
حضرت امام (ره) همچنان ایستاده بودند و با لبخند، به دقت مرا نگاه می کردند. چون وارد اتاق شدم و دست امام را بوسیدم، ایشان دستی به شانه من زدند و فرمودند: زمانی پوشیدن لباس سربازی در عرف ما خلاف مروت بود، ولی می بینم برازنده شماست. با این کلام دلربای امام، تردید از دلم بیرون رفته و همیشه از پوشیدن لباس نظامی لذت می بردم.»[9]
مهدویت ایدۀوحدت بخش و کارگشا در مدیریت جهان اسلام
«همه فرق اسلامى معتقدند که مهدى (عج) از نسل طيب و طاهر پيغمبر، عالم را مملو از عدل و داد و براى اقامه دين خدا و حق الهى قيام خواهد کرد.»[10]
مقام معظم رهبری که مانند سلف صالح خود، خمینی کبیر از منادیان اصلی وحدت در جهان اسلام هستند بارها وبارها وبه مناسبت های مختلف از ایدۀ مهدویّت برای القای روح وحدت در کالبد جهان اسلام استفاده کرده و بعد دیگری از ابعاد مدیریت مهدوی را به نمایش گذاشته اند. تأکیدات ایشان به این امر برای بسیاری از دلسوزان ودردمندان جهان اسلام الهام بخش بوده است.
از تأکیدات فوق می توان به سخنان ذیل اشاره کرد:
« مسئله مهدى موعود، متفقٌ عليه ميان همه مسلمانان است و شيعه و سنى به وجود منجى و مصلحى با آن خصوصيات معترفاند که خواهد آمد و سراسر گيتى را از عدل و داد پر خواهد کرد.»[11]
« اين عقيده که همه مسلمانها هم به آن معتقدند، مخصوص شيعه نيست. البته در خصوصيات و جزئياتش، بعضى فِرَق حرفهاى ديگرى دارند؛ اما اصل اين که چنين دورانى پيش خواهد آمد و يک نفر از خاندان پيامبر (ص) چنين حرکت عظيم الهى را انجام خواهد داد و «يملأ الله به الارض قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا[12]» بين مسلمانها متواتر است. همه اين را قبول دارند. اين عقيده از آن عقايد بسيار کارگشا است.»[13]
زندگی مهدوی نتیجۀ مهدی باوری
باور به حضور ومدیریت امام عصر در جهان والگو گیری از زندگی حضرتش به عموان عالی ترین مقام در عالم، جهات دیگری از زندگی یک مدیر مهدوی را در زندگی شخصی مقام معظم رهبری آشکار نموده است.
از جملۀ این جهات می توان به زهد وساده زیستی مهدوی اشاره کرد.
در روایات فراوانی بر زهد امام عصر واینکه زندگی ایشان همچون زندگی امیر مؤمنان ساده وبی آلایش است تأکید شده و توجّه رهبری به این امر وپیاده کردن این مشی در زندگی شخصی، زبانزد خاص وعام است.
داستانهای ذیل که نمونۀ آن هم در نظام های سیاسی دیگر مشاهده نمی شود از مصادیق این ادّعاست:
«در اوایل ریاست جمهوری آیت الله خامنه ای، یک شب دیداری با ایشان داشتم. صحبت به درازا کشید، معظم لَه فرمودند:
شام پیش ما بمان.
من از این دعوت خوشحال شدم؛ زیرا می توانستم مدتی بیش تر در خدمت ایشان باشم.
آقا فرمودند:
من نمی دانم شام چی داریم یا اصلاً به اندازه ما دونفر شام هست یا نه؟ به هر حال، هرچه باشد با هم می خوریم.
از همان دفتر کار به منزل تلفن زدند و با خانواده صحبت کردند و گفتند:
خانم، شام چی داریم؟ فلانی پیش ماست و من گفته ام که هر چه باشد با هم می خوریم.
از جواب های آیت الله خامنه ای، احساس کردم که در منزل به اندازه یک نفر شام کنار گذاشته اند.
آقا فرمودند:
عیبی نداره! هر چه هست برای ما بفرستید، قدری هم پنیر و ماست همراهش کنید.
پس از گذشت حدود یک ربع، یک بشقاب برنج ساده با یک کاسه کوچک خورشت معمولی خیلی متوسط و مختصر آوردند. قدری هم شاید نان و پنیر و ماست همراه آن بود. آن ها را نصف کردیم و با هم خوردیم.
من در دلم و بعدها به زبانم، هزار مرتبه خداوند را به سبب نعمت انقلاب اسلامی شکر کردم که چنین تحولی در کشور ایجاد کرد. در دستگاه طاغوت – در قبل از انقلاب – چه جاه و جلال و تجمل و اصراف و تبذیری وجود داشت و امروز رئیس جمهور چه ساده زندگی می کند!
زندگی آیت الله خامنه ای هنوز هم همین طور است. روش ایشان در زندگی عوض نشده است. اگر معظم لَه مردم را به صرفه جویی دعوت می کنند، خودشان قبل از مردم به صرفه جویی عمل می نمایند.» [14]
به تصدیق بسیاری از بزرگان نظام، زندگی شخصی آقا از سادگی و سلامت خاصی برخوردار است. این سادگی به زندگی نزدیکان ایشان نیز سرایت کرده است. آقا و فرزندانش اهل تجملات نیستند. همین اعتقاد آنان را از سوء استفاده از مقام و موقعیت بازداشته است.
یکی از مسئولان نظام می گوید:
«روزی معظم لَه مرا به کتابخانه خود دعوت کردند، من درآن جا یک میز ساده و قدیمی دیدم. در کنار میز نیز یک صندلی کهنه بود. آن میز وصندلی مربوط به قبل از انقلاب بود. مقام معظم رهبری در کتابخانه ی ساده ی خود هنوز از همان میز و صندلی استفاده می کنند.» [15]
شهادت یادگار امام راحل آقای حاج سید احمد آقا نیز در این باره شنیدنی است:
«بر خود واجب می دانم که شهادت دهم زندگی داخلی آیت الله خامنه ای نه ازباب این که رهبر عزیزانقلاب ما به این حرف ها نیاز داشته باشند، بلکه وظیفه خود می دانم تا این مهم را به مردم مسلمان وانقلابی ایران بگویم.
من از داخل منزل ایشان مطلع هستم. مقام معظم رهبری درخانه، بیش از یک نوع غذا بر سفره ندارند. خانواده ی معظم لَه روی موکت زندگی می کنند. روزی به منزل ایشان رفتم، یک فرش مندرس آن جا بود. من از زبری آن فرش به موکت پناه بردم!» [16]
وداستانی که باور آن برای حاکمان فاسد نظامهای شرقی وغربی قطعاً سخت می نماید:
آیت الله خامنه ای، خود می فرمودند: «در زمان ریاست جمهوری روزی در دفتر کارم نشسته بودم، تلفن زنگ زد. مادرم پشت خط بود، گوشی را که برداشتم با صدای خنده ایشان روبه رو شدم. علت را پرسیدم؛ مادرم گفت:
چند روزی است در خانه هیچ نداریم، پدرت هم پولی ندارد.»
این نشان می داد که پدر و مادر رئیس جمهور کشور، پول و غذا ندارند. [17]
مدیریت جبهۀ جهانی مستضعفین وزمینه سازی ظهور
«مبنای کار قدرتهای طاغوتی بر این است که فروغ امید را در دلها بمیرانند و همه امیدها را به یک نقطه مادی یعنی پول و زخارف کم ارزش دنیا متمرکز کنند که سررشته آن نیز در دستخود آنهاست. همه چیز را با حسابهای کمی و پولی محاسبه میکنند و معنویات را از حساب خارج میکنند و بویژه میکوشند که آن آینده موعود را از چشم ملتها دور نگهدارند. اما ملتها باید امیدوار باشند تا این اراده تکوینیالهی تحقق پیدا کند.» [18]
«قدرت جهنمی استکبار و صهیونیست امروز با تکیه بر پول و تبلیغات و استفاده از شعارهای ظاهر فریب مانند حقوق بشر، حقوق زن و حقوق اساسی ملتها برای تحمیل ظلم بر ملتها و ترویج فساد ، دورویی، تزویر و ریاکاری و نفاق در جوامع بشری تلاش میکند و در طول تاریخ چنین شرایطی وجود نداشته است اما برای تحقق ظهور امام زمان(ع)، وجود ظلم و جور، شرط کافی نیست و وجود انسانهای صالح، انگیزههای قوی ، ایمانهای راسخ، گامهای استوار و نیز دلهای روشن نیز لازم و ضروریست.»[19]
«عدالتى که ما در انتظار آن هستيم، عدالت حضرت مهدى (عج) که مربوط به سطح جهان است، با موعظه و نصيحت به دست نميآيد. يعنى مهدى موعود ملتها نميآيد ستمگران عالم را نصيحت کند که ظلم و زيادهطلبى و سلطه گرى و استثمار نکنيد. با زبان نصيحت، عدالت در هيچ نقطه عالم مستقر نميشود. استقرار عدالت، چه در سطح جهانى ـ آن‌طور که وارث انبيا انجام خواهد داد ـ و چه در همه بخشهاى دنيا، احتياج به اين دارد که مردمان عادل و انسانهاى صالح و عدالت طلب، قدرت را در دست داشته باشند و با زبان قدرت با زورگويان حرف بزنند. با کسانى که سرمست قدرت ظالمانه هستند نميشود با زبان نصيحت حرف زد؛ با آنها بايد با زبان اقتدار صحبت کرد. آغاز دعوت پيغمبران الهى با زبان نصيحت است؛ اما بعد از آن که توانستند طرفداران خود را گرد بياورند و تجهيز کنند، آنگاه با دشمنان توحيد و دشمنان بشريت، با زبان قدرت حرف زدند. شما ببينيد در همين آيه کريمه قرآن ـ که راجع به قسط صحبت ميکند و ميگويد خداى متعال همه پيغمبران را فرستاد (ليقوم الناس بالقسط) براى اين که قسط و عدالت را در جامعه مستقر کنند ـ بلافاصله مى‌فرمايد: «وانزلنا الحديد فيه بأس شديد و منافع للناس»[20] يعنى پيغمبران علاوه بر اين که با زبان دعوت سخن ميگويند، با بازوان و سرپنجگان قدرتى که مجهز به سلاح هستند، با زورگويان و قدرت طلبان فاسد معارضه و مبارزه ميکنند.
ما نبايد فکر کنيم که چون امام زمان خواهد آمد و دنيا را پر از عدل و داد خواهد کرد، امروز وظيفه‌اى نداريم. نه، به عکس، ما امروز وظيفه داريم در آن جهت حرکت کنيم تا براى ظهور آن بزرگوار آماده شويم.»[21]
پاورقی ها:
[1] نماز جمعۀ تهران، 88/3/29 .
[2] سخنرانی، 12/10/75 .
[3] سخنرانى نيمة شعبان، 30/7/81 .
[4] سخنرانى، 19/3/60 .
[5] حجت الاسلام والمسلمین کعبی (عضو مجلس خبرگان رهبری)
[6] طاهایی، سید علی اکبر، مباحثی در باره حوزه، ص215.
[7] سخنرانی نیمه شعبان، 27/5/87.
[8] سردار سرتیپ عبدالله عراقی.
[9] حجت الاسلام والمسلمین مجتبی ذوالنوری – فرمانده تیپ 83 امام صادق(ع) در زمان جنگ
[10] جمهورى اسلامى، 15/9/77.
[11] خطبه نماز جمعه، 29/3/60 .
[12] کمال الدّين، ص 287، ح 7 ؛ بحار، ج51، ص11، ح 14.
[13] سخنرانى، 25/9/76.
[14] دکتر غلامعلی حداد عادل.
[15] آیت الله سیدمحمودهاشمی شاهرودی.
[16] حجت الاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینی.
[17] حجت الاسلام و المسلمین مسیح مهاجری.
[18] سخنرانی نیمۀ شعبان سال 1375.
[19] همان.
[20] حديد، 25.
[21] سخنرانى نيمة شعبان،30/7/81 .