رسول اللّه صلى الله عليه و آله :
ساعَةٌ مِن إمامٍ عَدلٍ أفضَلُ مِن عِبادَةِ سَبعينَ سَنَةً ، وحَدٌّ يُقامُ للّه ِِ فِي الأَرضِ أفضَلُ مِن مَطَرِ أرَبعينَ صَباحا ؛
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
يك ساعت حكمرانى پيشواى عدالت پيشه ، از عبادت هفتاد سال برتر است ؛ و حدّى كه براى خدا در زمين جارى گردد ، [بركتش] از بارندگىِ چهل روز افزون تر است .
الكافي : 7 / 175 / 8
قال الامام علي – عليه السلام – : زَکاةُ السُّلطانِ اِغاثَةُ المَلهُوفِ.
امام علي – عليه السلام – فرمود: زکات فرمانروايي، فريادرسي گرفتاران است.
«مستدرک الوسائل، ج 7، ص 46»
قال رسول الله – صلي الله عليه و آله – : إسمعوا و أطيعوا لمن ولاه الله الأمر، فإنه نظام الإسلام.
پيامبر اكرم – صلي الله عليه و آله – فرمودند: از حاكمان الهي اطاعت كنيد و گوش بفرمان باشيد زيرا اطاعت از رهبري مايه نظام (و انسجام) اسلام است.
«امالي مفيد، ج 1, ص 14, ح 2»
قال الامام علي – عليه السلام – : و مكان القيم بالامر مكان النظام من الخرز يجمعه و يضمه فإذا انقطع النظام تفرق الخرز و ذهب ثم لم يجتمع بحذافيره أبدا.
امام علي – عليه السلام – فرمودند: جايگاه رهبر و سرپرست در اجتماع، جايگاه رشتهاي است كه دانهها را بهم پيوند داده و جمع ميكند، و آنگاه كه آن رشته بگسلد، دانهها پراكنده گشته و هرگز تمام آنها جمع نخواهند شد.
«نهج البلاغه، خطبه 146» قال رسول الله – صلي الله عليه و آله – : مَنْ وَلي مِنْ اُمورِ الْمُسْلِمينَ شَيْئا فَحَسُنَتْ سيرَتُهُ رُزِقَ الْهَيْبَةَ في قُلوبِهِمْ … وَ اِذا عَدَلَ فيهِمْ مُدَّ في عُمُرِهِ.
پيامبر اكرم – صلي الله عليه و آله – : هر كس اداره بخشي از امور مسلمانان را بر عهده بگيرد و رفتارش خوب باشد، در دل هاي آنان هيبت مي يابد … و اگر در ميان آنان به عدالت رفتار كند، عمرش افزون مي گردد.
«ذيل تاريخ بغداد، ج 2، ص 136، ح 419»
امام على عليهالسلام :
العَدلُ قِوامُ الرَّعِيَّةِ وجَمالُالوُلاةِ .
عدالت، برپادارنده مردم و زيور حكمرانان است.
الامام علی علیه السلام
مِن كِتابهِ لِلأشتَرِ لَمّا وَلاّهُ مِصرَ: وَلْيَكُنْ أبعَدَ رَعِيَّتِكَ مِنكَ ، وأشنَأهُم عِندَكَ ، أطلَبُهُم لِمَعايِبِ النّاسِ ؛ فإنَّ في النّاسِ عُيوبا ،الوالي أحَقُّ مَن سَتَرَها ، فلا تَكشِفَنَّ عَمّاغابَ عَنكَ مِنها .
امام على عليهالسلام – در فرمان استاندارى مصر به مالك اشتر- فرمودند: بايد دورترين افراد ملت از تو و دشمنترين آنها نزد تو ، عيبجوترين آنها از مردم باشد ؛ زيرا مردم (خواه ناخواه) عيبهايى دارند و زمامدار سزاوارترين كس به پوشاندن آنهاست . بنابراين ، درباره آن دسته از عيبهاى مردم كه بر تو پوشيدهاست ، پىجويى و كنجكاوى مكن .
نهج البلاغة : الكتاب 53 منتخب ميزان الحكمة : 420
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
مَن مَدَحَ سُلطانا جائرا وتَخَفَّفَ وتَضَعضَعَ لَهُ طَمَعا فيهِ كانَ قَرينَهُ إلَى النّارِ .
هر كس حكمران ستمگرى را مـدح گـويد و از سرِ چشمداشت به او ، خود را در برابرش خفيف و خوار گرداند ، همسفر او به سوى آتش باشد .
أمالي الصدوق : 347 / 1
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
النَّظَرُ إلَى العالِمِ عِبادَةٌ ،والنَّظَرُ إلَى الإمامِ المُقسِطِ عِبادَةٌ ، وَالنَّظَرُ إلَى الوالِدَينِ بِرَأفَةٍ وَرحمَةٍ عِبادَةٌ ، وَالنَّظَرُ إلى أخٍ تَوَدُّهُ في اللّه عز و جل عِبادَةٌ .
نگريستن به دانشمند عبادت است ، نگريستن به پيشواى دادگر عبادت است ، نگاهِ دلسوزانه و مهرآميز به پدر و مادر عبادت است و نگريستن به برادرى كه براى خداوند عز و جل دوستش دارى عبادت است .
أمالي الطوسيّ : 454 / 1015 منتخب ميزان الحكمة : 354
امام على عليهالسلام :
إنَّ في سلطانِ اللّه عِصمَةً لأِمرِكُم، فَأعطُوهُ طاعَتَكُم غَيرَ مُلَوَّمَةٍ (مُتَلَوِّمِينَ) ولا مُستَكرَهٍ بها، واللّه لَتَفعَلُنَّ أو لَيَنقُلَنَّ اللّه عَنكُم سلطانَ الإسلامِ، ثُمَّ لا يَنقُلُهُ إلَيكُم أبدا حتّى يَأرِزَ الأمرُ إلى غَيرِكُم؛
همانا سلطان خدا (حكومت و رهبرى دين حقّ) مايه نگهدارى و سامان يافتن كار شماست؛ پس بی درنگ و با ميل و اختيار او را اطاعت كنيد. سوگند به خدا كه يا اين كار را مىكنيد يا خداوند سلطان اسلام (حكومت حقّه اسلامى) را از شما مىگيرد و ديگر هرگز آن را به شما منتقل نمىكند، تا به دست ديگرى سپرده شود .
نهج البلاغة : الخطبة 169 منتخب ميزان الحكمة : 278
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
قـالَ اللّه عز و جل : إذا عَـصاني مِن خَلقي مَن يَعرِفُني سَلَّطتُ علَيهِ مِن خَلقي مَن لا يَعرِفُني؛
خداوند عز و جل فرمود: هرگاه از خلق من كسى كه مرا مىشناسد نافرمانيم كند، از ميان خلق خود كسى را كه مرا نمىشناسد بر او مسلّط گردانم .
الفقيه : 4 / 404 / 5871 منتخب ميزان الحكمة : 616
امام على عليهالسلام :
شَرُّ الوُلاةِ مَن يَخافُهُ البَريءُ ؛
بدترين حكمرانان ، كسى است كه بيگناه از او بترسد .
غرر الحكم : 5687 منتخب ميزان الحكمة : 616
امام على عليهالسلام :
سَبُعٌ أكُولٌ حَطُومٌ خَيرٌ مِن والٍظَلُومٍ غَشُوم ؛
جانور درنده پُرخور بىرحم، بهتر از حكمران ستمگر دژخيم است .
غرر الحكم : 5626 منتخب ميزان الحكمة : 616
امام على عليهالسلام :
لاَبُدّ لِلنَّاسِ مِنْ أمِيرٍ بَرٍّ أوْ فَاجِرٍ ، يَعْمَلُ فِي إمْرَتِهِ المُؤْمِنُ وَيَسْتَمْتِعُ فِيهَا الكَافِرُ ، وَيُبَلِّغُ اللّهُ فِيهَا الأجَلَ ، ويُجْمَعُ بِهِ الفَيْءُ ، وَيُقَاتَلُ بهِالعَدُوُّ ، وَتَأمَنُ بِهِ السُّبُلُ ، وَيُؤْخَذُ بِهِ لِلضّعِيفِ مِنَالقَوِيِّ ، حَتّى يَسْتَرِيحَ بَرٌّ وَيُسْتَراحَ مِنْ فَاجِرٍ ؛
مــردم را ناچار فرمانروايى بايد ؛ نيكوكار يا تبهكار ؛ زيرا در حكومت او فرد با ايمان كار خويش (اطاعت خدا) مىكند و كافر بهره خويش مىبرد و خداوند با وجود حكومت هركس را به اجل مقدّر مىرساند و به وسيله او مالياتها جمعآورى مىشود و با دشمن جنگيده مىشود و راهها ايمن مىگردد و حقّ ناتوان از زورمند ستانده مىشود و نيكوكار آسايش مىبيند و از تبهكار در امان مىمانند .
بحار الأنوار : 75 / 358/ 72 منتخب ميزان الحكمة : 26
رسول الله صلى الله عليه و آله و سلّم
لِعَبدِ الرَّحمنِ بنِ سَمُرَةَ: يا عبدَالرَّحمنِ بنَ سَمُرَةَ ، لاتَسألِ الإمارَةَ ؛ فإنَّكَ إذا اُعطِيتَها عَن مَسألَةٍ وُكِلتَ فيها إلى نَفسِكَ ، وإنْ اُعطِيتَها عَن غَيرِ مَسألَةٍ اُعِنتَ علَيها .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم – به عبدالرحمن بن سمره – فرمودند:
اى عبدالرحمنبن سمره ، داوطلب امارت مشو ؛ زيرا اگر با تقاضاى تو اين منصب به تو سپرده شود در اداره آن به خودت واگذار مىشوى و اگر بدون تقاضاى تو به تو واگذار شود ، در اداره آن يارى مىشوى .
سنن أبي داود : 2929 منتخب ميزان الحكمة : 618
امام صادق عليهالسلام :
ثَلاثَةٌ تَجِبُ على السُّلطانِ لِلخاصَّةِ والعامَّةِ: مُكافأةُ الُمحسِنِ بالإحسانِ لِيَزدادُوا رَغبَةً فيهِ ، وتَغَمُّدُ ذُنوبِ المُسيءِ لِيَتُوبَ ويَرجِعَ عَن غَيِّهِ (عَتبهِ) ، وتَألُّفُهُم جَميعا بالإحسانِ والإنصافِ ؛
سـه چيز اسـت كـه بـر زمامدار واجب است درباره خواص و عوام رعايت كند : پاداش نيكوكار را به نيكى دادن تا بر رغبت مردم به كارهاى نيك افزوده شود ، پوشاندن گناهان بدكار تا توبه كند و از گمراهى و انحراف خود برگردد و ايجاد الفت ميان همه آنان از طريق احسان و رعايت انصاف و داد .
تحف العقول : 319 منتخب ميزان الحكمة : 618
امام على عليهالسلام :
حَقٌّ على الإمامِ أنْ يَحْكُمَ بما أنْزَلَ اللّهُ وأنْ يُؤدّيَ الأمانةَ ، فإذا فَعَلَ فَحَقٌّ على النّاسِ أنْ يَسْمَعوا لَهُ وأنْ يُطيعوا وأنْ يُجيبوا إذا دُعوا .
امام وظيفه دارد بر اساس كتاب خدا حكومت كند و امانت را ادا نمايد . چون چنين كند مردم وظيفه دارند سخنش بشنوند ، فرمانش ببرند و هرگاه آنان را فرا خواند ، اجابت كنند .
كنز العمّال : 14313 منتخب ميزان الحكمة : 32
الامام علی علیه السلام
فِي كِتابِه إلَى ابنِ عبّاسٍ: أمّا بَعْدُ ، فَلاَ يَكُنْ حَظُّكَ فِي وِلاَيتِكَ مَالاً تَسْتَفِيدُهُ ، وَلاَ غَيْظا تَشْتَفِيهِ ، وَلكنْ إمَاتَهُ بَاطِلٍ وإحْيَاءُ حَقٍّ .
امام على عليهالسلام
– در نامه خود به ابن عباس- : امّا بعد ؛ مبادا بهره تو از حكومتت به دست آوردن مالى يا فرو نشاندن خشمى باشد . بلكه بايد بهرهات ميراندن باطل باشد و زندهكردن حقّ .
بحار الأنوار : 40 / 238 / 10 منتخب ميزان الحكمة : 26
امام صادق عليهالسلام :
مَـن تَـوَلّى أمرا مِناُمورِ النّاسِ فَـعَدَلَ وفَتَحَ بابَهُ ورَفَعَ شَرَّهُ ونَظَرَ في اُمورِ النّاسِ ، كانَ حَقّا علَى اللّه عز و جل أن يُؤمِنَ رَوعَتَهُ يَومَ القِيامَةِ ويُدخِلَهُ الجَنَّةَ ؛
هر كس زمام امرى از امور مردم را بهدست گيرد و عدالت پيشه كند و درِ خانه خود را به روى مردم بگشايد و شرّ نرساند و به امور مردم رسيدگى كند ، بر خداوند عز و جل است كه در روز قيامت او را از ترس و هراس ايمن گرداند و به بهشتش بَرَد .
بحار الأنوار : 75 / 340 / 18
امامعلى عليهالسلام :
أحسَنُ المُلوكِ حالاً مَن حَسُنَ عَيشُ النّاسِ في عَيشِهِ ، وعَمَّ رعِيَّتَهُ بعَدلِهِ ؛
نكوحالترين شاهان، كسى است كه مردم در روزگار او به نيكى زندگى كنند و عدالتش را در ميان رعيّت خود بگستراند .
غرر الحكم : 3261 منتخب ميزان الحكمة : 514
امام صادق عليهالسلام :
أفضَلُ المُلوكِ مَناُعطِيَ ثلاثَ خِصالٍ : الرّأفةَ ، والجُودَ ، والعَدلَ ؛
برترين شهرياران كسى است كه سه خصلت داشته باشد : مهربانى ، بخشندگى و دادگرى .
تحف العقول : 319 منتخب ميزان الحكمة : 514
امام على عليهالسلام :
خَيرُ المُلوكِ مَن أماتَ الجَورَ وأحيا العَدلَ ؛
بهترين پادشاهان ، آن است كه بيداد را بميراند و دادگرى را زنده سازد .
غرر الحكم : 5005 منتخب ميزان الحكمة : 514
امام على عليهالسلام :
أجَلُّ المُلوكِ مَن مَلَكَ نفسَهُ وبَسَطَ العَدلَ ؛
ارجمندترين شهرياران كـسى اسـت كه بـر نفس خود شهريارى كند و عدالت را بگستراند .
غرر الحكم : 3206 منتخب ميزان الحكمة : 514
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
إنَّ مِن تَعظيمِ جَلالِاللّه عز و جل كَرامَةَ ذي الشَّيبهِ ، وحامِلِ القُرآنِ ، والإمامِ العادِلِ ؛
احترام نـهادن بـه ريـش سـفيد و قـرآن دان و پيشواى دادگر، بزرگداشت جلال و شكوه خداوند عز و جل است .
كنزالعمّال : 25507 منتخب ميزان الحكمة : 384
امام على عليهالسلام :
أفضَلُ عِبادِ اللّه عِندَ اللّه إمامٌ عادِلٌ ، هُدِيَ وهَدَى ، فَأقامَ سُنَّةً مَعلومَةً ، وأماتَ بِدعَةً مَجهولَةً ؛
برترين بندگان خدا نزد خداوند، پيشواى دادگرى است كه رهيافته باشد و رهنما . پس ، سنّتى شناخته شده را بر پا دارد و بدعتى ناشناخته را بميراند .
نهج البلاغة : الخطبة 164 منتخب ميزان الحكمة : 448
امام على عليهالسلام :
السُّلطانُ وَزَعَهُ اللّه في أرضِهِ؛
فرمانروايان، پاسداران احكام خدا در زمـين اويند .
نهج البلاغة : الحكمة 332 منتخب ميزان الحكمة : 278
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
السُّلطانُ العادِلُ المُتَواضِعُ ظِلُّ اللّه ورُمحُهُ في الأرضِ ؛
سلطانِ دادگرِ فروتن، سايه خدا و نيزه او در زمين است .
كنزالعمّال : 14589 منتخب ميزان الحكمة : 278
امام على عليهالسلام :
العُلَماءُ حُكّامٌ عَلَىالنّاسِ؛
عالمان ، فرمانرواى بر مردمند.
غرر الحكم : 507 منتخب ميزان الحكمة : 402
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
ثَلاثَةٌ لا يَستَخِفُّ بِحَقِّهِم إلاّ مُنافِقٌ بَيِّنُ النِّفاقِ : ذو الشَّيبهِ في الإسلامِ ، والإمامُ المُقسِطُ ، ومُعَلِّمُ الخَيرِ؛
سه كساند كه جز منافقى كه نفاقش آشكار است درحقّ آنان بىحرمتى نكند : ريش سفيد اسلام ، پيشواى دادگر و آموزگار خوبيها.
كنزالعمّال : 43811 منتخب ميزان الحكمة : 400
امام صادق عليهالسلام :
يُـهلِكُ اللّه سِـتّا بِسِتٍّ : الاُمَراءَ بـالجَورِ ، والعَربَ بالعَصَبيَّةِ ، والدَّهاقِينَ بالكِبرِ ، والتُّجّارَ بالخِيانَةِ ، وأهلَ الرُّستاقِ بالجَهلِ ، والفُقَهاءَ بالحَسَدِ ؛
خداوند شش گروه را به سبب شش خصلت نابود مىكند : فرمانروايان را به سبب ستمگرى ، عربها را به سبب تعصّب ، ملاّكان را به سبب كبر ، بازرگانان را به سبب خيانت ، روستاييان را به سبب نادانى و فقيهان را به سبب حسادت .
بحار الأنوار : 78 / 207 / 67
امام على (عليهالسلام) فرمودند:اَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنّاسِ اِماما فَليَبْدَأ بِتَعْليمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْليمِ غَيْرِهِ وَلْيَكُنْ تَاْديبُهُ بِسيرَتِهِ قَبْلَ تَأْديبِهِ بِلِسانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُها اَحَقُّ بِالاِْجْلالِ مِنْ مُعَلِّمِ النّاسِ ومُؤَدِّبِهِمْ؛
كسى كه خود را پيشواى مردم قرار داده، بايد پيش از آموزش ديگران، خود را آموزش دهد و پيش از آنكه ديگران را با زبان، ادب بياموزد، باكردارش ادب آموزد و البته آموزش دهنده و ادبآموز خود بيش از آموزگار و ادبآموز مردم، شايسته تجليل است.
نهج البلاغه ، حكمت 73
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
مَن عَمِلَ بِالحَقِّ مالَ إلَيهِ الخَلقُ ؛
هر كه به حق عمل كند ، مردم به او روى مىآورند .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث8646
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
فَضِيلَةُ السُّلطانِ عِمارَةُ البُلدانِ ؛
فضيلت مندى حاكم ، مايه آبادى شهرهاست .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث6562
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
اَلجُنُودُ عِزُّ الدِّينِ وَ حُصُونُ الوُلاةِ ؛
لشكريان، مايه عزّت دين و دژهاى حاكماناند .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث1953
امام علي(عليه السلام) فرمودند:
آلَةُ الرِّئاسَةِ سِعَةُ الصَّدرِ ؛
سعهصدر، ابزار رياست است .
غرر الحكم و درر الكلم، حديث1256
امام على عليهالسلام:
فيما كَتَبَهُ للأشتَرِ حينَ وَلاّهُ مِصرَ: واعْلَمْ مَع ذلكَ أنّ في كثيرٍ مِنهُم التُجّار وذَوِي الصَناعاتِ ضِيقا فاحِشا ، وشُحّا قَبيحا ، واحْتِكارا للمَنافِعِ ، وتَحَكُّما في البِياعاتِ ، وذلكَ بابُ مَضَرَّةٍ للعامَّةِ ، وعَيْبٌ على الوُلاةِ ، فامْنَعْ مِن الاحْتِكارِ ؛ فإنَّ رسولَ اللّه صلى الله عليه و آله و سلّم مَنعَ مِنهُ؛
– در فرمان زمامدارى مصر به مالك اشتر- : با اين همه ، بدان كه بسيارى از آنان – تجّار و صاحبان صنعت – در داد و ستد بيش از اندازه سختگيرند و بخل ورزى ناپسندى دارند و به منظور سود بيشتر كالا را احتكار مىكنند و به دلخواه نرخ گران مىبندند و اين كار براى توده مردم زيانبار و براى حكمرانان عيب و ننگ است . بنابراين ، از احتكار جلوگيرى كن ؛ زيرا كه رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلّم از آن منع فرموده است .
نهج البلاغه: الكتاب 53 و منتخب ميزان الحكمة : 160
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
من ولّى شیئا من أمور المسلمین لم ینظر اللَّه فی حاجته حتّى ینظر فی حوائجهم؛
هر که چیزى از امور مسلمانان را به عهده گیرد خدا در حاجت وى ننگرد تا وى در حوائج مسلمانان بنگرد.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
من عامل النّاس فلم یظلمهم و حدّثهم فلم یکذبهم و وعدهم فلم یخلفهم فهو ممّن کملت مروّته و ظهرت عدالته و وجبت أخوّته و حرمت غیبته؛
هر که زمامدار مردم شود و ستمشان نکند و با آنها سخن کند و دروغشان نگوید و وعده شان دهد و تخلف نکند وى از جمله کساني است که مروتش به کمال رسیده و عدالتش نمایان گشته و برادرى با وى واجب و غیبتش حرام است.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
ما من أمیر عشره إلّا و هو یؤتى به یوم القیمه مغلولا حتّى یفکّه العدل أو یوبقه الجور؛
هر که زمام دار ده تن باشد روز قیامت در غل بیارندش تا عدالت غل او باز کند یا ستم هلاکش کند.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
ما من إمام یعفو عند الغضب إلّا عفى اللَّه عنه یوم القیامه؛
هر پیشوائى که هنگام خشم ببخشد خدا روز قیامت او را ببخشد.
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
ما من أحد أفضل عند اللَّه من إمام إن قال صدق و إن حکم عدل؛
هیچ کس نزد خدا از پیشوائى که چون گوید راست گوید و چون حکم کند عدالت کند برتر نیست.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
العدل حسن و لکن فی الامراء أحسن، السّخاء حسن و لکن فی الأغنیاء أحسن، الورع حسن و لکن فی العلماء أحسن، الصّبر حسن و لکن فی الفقراء أحسن، التّوبه حسن و لکن فی الشّباب أحسن، الحیاء حسن و لکن فی النّساء أحسن؛
عدالت نیک است ولى از زمامداران نیکوتر است، سخاوت نیک است ولى از اغنیا نیکوتر است، تقوى نیک است ولى از علما نیکوتر است صبر نیک است ولى از فقرا نیکوتر است. توبه نیک است ولى از جوانان نیکوتر است شرم نیک است ولى از زنان نیکوتر است.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
صنفان من النّاس إذا صلحا صلح النّاس و إذا فسدا فسد النّاس العلماء و الامراء؛
دو گروه از مردمند که اگر صالح بودند مردم به صلاح آیند و اگر فاسد بودند به فساد گرایند، دانشوران و زمامداران.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
خیار أئمّتکم الّذین تحبّونهم و یحبّونکم و تصلّون علیهم و یصلّون علیکم و شرار أئمّتکم الّذین تبغضونهم و یبغضونکم و تلعنونهم و یلعنونکم؛
بهترین پیشوایان شما کسانى هستند که آنها را دوست دارید و شما را دوست دارند. شما آنها را دعا کنید و آنها نیز شما را دعا کنند و بدترین پیشوایان شما کسانى هستند که آنها را دشمن دارید و شما را دشمن دارند و آن ها را نفرین کنید و شما را نفرین کنند.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
خمس هنّ من قواصم الظّهر: عقوق الوالدین و المرأه یأتمنها زوجها تخونه و الإمام یطیعه النّاس و یعصی اللَّه و رجل وعد عن نفسه خیرا فأخلف و اعتراض المرء فی أنساب النّاس؛
پنج چیز کمر شکن است، بد رفتارى با پدر و مادر و زنى که شوهرش بدو اطمینان دارد ولى بدو خیانت کند و پیشوائى که مردم او را اطاعت کنند ولى او خدا را اطاعت نکند و مردى که وعده دهد و تخلف کند و بد گوئى شخص در باره نسب مردم.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
ثلاثه لا یستخفّ بحقّهم إلّا منافق ذو الشّیبه فی الإسلام و ذو العلم و إمام مقسط؛
سه کسند که هر که تحقیرشان کند منافق است آن که مویش در اسلام سپید شده باشد و دانشمند و پیشواى دادگستر.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
ثلاثه لا یردّ اللَّه دعاءهم: الذّاکر اللَّه کثیرا و المظلوم و الإمام المقسط؛
سه کسند که خدا دعایشان را رد نمی کند آن که فراوان یاد خدا کند و ستمدیده و پیشواى دادگر.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
ثلاثه لا تحرم علیک أعراضهم المجاهر بالفسق و الإمام الجائر و المبتدع؛
سه کسند که آبرویشان محترم نیست: آن که به فسق تجاهر کند و پیشواى ستمگر و بدعت گذار.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
تعوّذوا باللَّه من ثلاث فواقر: جار سوء إن رأى خیرا کتمه و إن رأى شرّا أذاعه و زوجه سوء إن دخلت علیها لسنتک و إن غبت عنها خانتک و إمام سوء إن أحسنت لم یقبل و إن أسأت لم یغفر؛
از سه چیز به خدا پناه ببرید که کمر شکن است: همسایه بد که اگر خیرى ببیند مستور دارد و اگر بدى ببیند منتشر سازد و همسر بدى که اگر پیش وى باشى بد زبانى کند و اگر پیش وى نباشى به تو خیانت کند و پیشواى بدى که اگر نیکى کنى نپذیرد و اگر بدى کنى نبخشد.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
أیّما وال ولی من أمر أمّتی بعدی أقیم على الصّراط و نشرت الملائکه صحیفته فإن کان عادلا نجّاه اللَّه بعدله و إن کان جائرا انتفض به الصّراط انتفاضه تزایل بین مفاصله حتّى یکون بین عضوین من أعضائه مسیره مائه عام ثمّ ینخرق به الصّراط؛
هر زمامدارى که پس از من کار امت مرا به دست گیرد روز رستاخیز بر صراط متوقف شود و فرشتگان نامه اعمال او را بگشایند اگر عادل باشد خداوند او را به وسیله عدلش نجات دهد و اگر ستمگر باشد صراط زیر پاى او چنان بلرزد که بندهاى او را از هم جدا کند چنان که میان دو عضو او صد سال راه فاصله باشد سپس از صراط بیفتد.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
أیّما وال ولی فلان و رفق رفق اللَّه تعالى به یوم القیامه؛
هر کس به زمامدارى برسد و با مردم به ملایمت و مدارا رفتار کند، خداوند روز قیامت با او مدارا کند.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
أیّما وال ولی شیئا من أمر أمّتی فلم ینصح لهم و یجتهد لهم کنصیحته و جهده لنفسه کبّه اللَّه تعالى على وجهه یوم القیامه فی النّار؛
هر زمامدارى چیزى از کار امت مرا به دست گیرد و در کار آنها مثل کارهاى خصوصى خود دلسوزى و کوشش نکند، روز رستاخیز خداوند او را وارونه در آتش اندازد.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
أیّما راع استرعى رعیّه فلم یحطها بالأمانه و النّصیحه ضاقت علیه رحمه اللَّه تعالى الّتی وسعت کلّ شی ء؛
هر کس سرپرستى گروهى را به عهده گیرد و در کار آنها به امانت و دلسوزى رفتار نکند، رحمت خدا که شامل همه چیز است به او نمی رسد.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
إنّ أخوف ما أخاف على أمّتی الأئمّه المضلّون؛
بیش از هر چیز بر امت خود از پیشوایان گمراه کننده بیم دارم.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
إنّ أحبّ النّاس إلى اللَّه تعالى یوم القیامه و أدناهم منه مجلسا إمام عادل و أبغض النّاس إلى اللَّه تعالى و أبعدهم منه إمام جائر؛
محبوبترین مردم در نظر خدا روز قیامت و نزدیکتر از همه به او پیشواى دادگستر است و منفور ترین مردم و دورتر از همه به او پیشواى ستمگر است.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
اللّهمّ من ولی من أمر أمّتی شیئا فشقّ علیهم فاشقق علیه و من ولی من أمر أمّتی شیئا فرفق بهم فارفق به؛
خدایا هر کس عهده دار کار امت من شد و بر آنها سخت گرفت بر او سخت گیر و هر کس عهده دار کار امت من شد و با آنها مدارا کرد با او مدارا کن.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
أشدّ النّاس عذابا یوم القیامه إمام جائر؛
روز رستاخیز عذاب پیشواى ستمگر از همه کس سخت تر است.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
أربعه یبغضهم اللَّه تعالى: البیّاع الحلّاف و الفقیر المختال و الشّیخ الزّانی و الإمام الجائر؛
چهار کس را خداوند دشمن دارد، فروشنده قسم خور، فقیر متکبر و پیر زنا کار و پیشواى ستمگر.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
إدرءوا الحدود عن المسلمین ما استطعتم فإنّ الإمام لأن یخطى فی العفو خیر من أن یخطى فی العقوبه؛
تا آنجا که مى توانید مجازات ها را از مسلمانان باز دارید زیرا اگر پیشوائى در بخشش خطا کند بهتر از آن است که در مجازات خطا کند.
نهج الفصاحه
پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
أخذ الأمیر الهدیّه سحت و قبول القاضی الرّشوه کفر؛
هدیه گرفتن امیر نارواست و رشوه گرفتن قاضى کفر است.
نهج الفصاحه
قال رسول اللّه ـ صلّي الله عليه و آله و سلّم ـ :
النّظر الي العالم عبادة، و النّظر الي الامام المقسط عبادة، و النّظر الي الوالدين برأفة و رحمة عبادة، و النّظر الي أخ تَوَدُه في اللّه عزّوجّل عبادةَ؛
نگريستن به دانشمند عبادت است، نگريستن به پيشواي دادگر عبادت است، نگاه دلسوزانه و مهرآميز به پدر و مادر عبادت است و نگريستن به برادري كه براي خداي عزوجل دوستش داري عبادت است.
أمالي الطوسّي: 454 / 1015.
امام علی ( علیه السلام) فرموند:
مکان القیم بالامر مکان النظام من الخرز یجمعه و یضمه فإذا انقطع النظام تفرق الخرز و ذهب ثم لم یجتمع بحذافیره أبدا.
جایگاه رهبر و سرپرست در اجتماع، جایگاه رشته ای است که دانه ها را بهم پیوند داده و جمع می کند، و آنگاه که آن رشته بگسلد، دانه ها پراکنده گشته و هرگز تمام آنها جمع نخواهند شد.
نهج البلاغه، خطبه 146
قال النبی ( صلی الله علیه و آله و سلم) :
إسمعوا و أطیعوا لمن ولاه الله الأمر، فإنه نظام الإسلام.
پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
از حاکمان الهی اطاعت کنید و گوش بفرمان باشید زیرا اطاعت از رهبری مایه وحدت امت اسلام است.
امالی مفید، جلد 1 ص 14 مجلس 2 حدیث 2
امام صادق عليهالسلام می فرمایند:
مردم هر شهرى به سه چيز نيازمندند كه در امور دنيا و آخرت خود به آنها رجوع كنند و اگر آن سه را نداشته باشند گرفتار سرگردانى مىشوند: دينشناسِ داناىِ پرهيزكار، حاكم نيكوكارى كه مردم از او اطاعت كنند و پزشك داناى مورد اعتماد.
تحف العقول، ص 321.
امام صادق عليهالسلام می فرمایند:
وَ لَيْسَ يُحَبُّ لِلْمُلوكِ أَنْ يُفَرِّطوا فى ثَلاثٍ: فى حِفْظِ الثُّغورِ وَ تَفَقُّدِ الْمَظالِمِ وَ اخْتيارِ الصّالِحينَ لاَِعْمالِهِمْ؛
حاكم سزاوار نيست كه در سه كار كوتاهى كند: حفظ مرزها، رسيدگى به حقوق پايمال شده و انتخاب افراد شايسته براى كارهايشان.
تحف العقول، ص 319.
پيامبراکرم صلىاللهعليهوآله وسلم می فرمایند:
صِنْفانِ مِنْ اُمَّتى اِذا صَلُحا صَلُحَتْ اُمَّتى وَ اِذا فَسَدا، فَسَدَتْ اُمَّتى، قيلَ يا رَسولَ اللّهِ وَ مَنْ هُما؟ قالَ: اَ لْـفُقَهاءُ وَ الاُْمَراءُ؛
دو گروه از امّت من اگر صالح شوند، امّتم صالح مىشوند و اگر فاسد شوند، امّتم فاسد مىشوند. عرض شد اى رسول خدا آن دو گروه كدامند؟ فرمودند: عالمان و حاكمان.
خصال، ص 37.
امام على عليه السلام :
خَيْرُ الْمُلوكِ مَنْ اَماتَ الْجَوْرَ وَ اَحْيَى الْعَدْلَ؛
بهترين فرمانروا كسى است كه ظلم را از بين ببرد و عدل را زنده كند.
غررالحكم، ج3، ص 431، ح 5005 .
امام على عليه السلام :
اِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ فَرَضَ عَلى اَئِمَّةِ الْعَدْلِ اَنْ يُقَدِّروا اَنْفُسَهُمْ بِضَعَفَةِ النّاسِ كَيْلا يَتَبَيَّغَ بِالْفَقيرِ فَقْرُهُ؛
خداوند عزوجل بر پيشوايان عادل واجب كرده كه سطح زندگى خود را با مردم ناتوان برابر كنند تا فقير را، فقرش برآشفته نكند.
نهج البلاغه، خطبه 209.
امام على عليه السلام :
قُلوبُ الرَّعِيَّةِ خَزائِنُ راعيها فَما اَوْدَعَها مِنْ عَدْلٍ اَوْ جَوْرٍ وَجَدَهُ؛
دلهاى مردم صندوقچههاى حاكم است، پس آنچه از عدالت و يا ظلم در آنها بگذارد، همان را خواهد ديد.
غررالحكم، ج4، ص 521، ح 6825.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند :
هر چیزی آفتی دارد که مایه فساد آن می شود و آفت این دین زمامداران بدند.
(نهج الفصاحه ، ح 2255)
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند :
آفت دین سه چیز است : دانای بدکار، پیشوای ستم کار و مجتهد نادان.
(نهج الفصاحه ، ح 4)
رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
وقتی زنا رواج گیرد زلزله پیدا شود ، وقتی حاکمان ستم کنند باران کم شود .
نهج الفصاحه ، حدیث 219
امام على عليهالسلام می فرمایند:
تِسْعَةُ اَشْياءَ قَبيحةٌ وَ هِىَ مِنْ تِسْعَةِ اَنـْفُسٍ اَقبَحُ مِنها مِنْ غَيْرِهِمْ: ضيقُ الذَّرْعِ مِنَ الْـمُلوكِ وَ الْبُخْلُ مِنَ الاَْغْنياءِ وَ سُرْعَةُ الْغَضَبِ مِنَ الْعُلَماءِ وَ الصِّبا مِنَ الْكُهولِ وَ الْقَطيعَةُ مِنَ الرُّؤوسِ وَ الْكِذْبُ مِنَ الْـقُضاةِ وَ الزَّمانَةُ مِنَ الاَْطِبّاءِ وَ الْبَذاءُ مِنَ النِّساءِ وَ الطَّيشُ مِن ذَوِى السُّلْطانِ؛
نُه چيز زشت است، اما از نه گروه زشتتر: درماندگى و ناتوانى از دولتمردان؛ بخل از ثروتمندان؛ زود خشمى از دانشمندان؛ حركات بچگانه از ميانسالان؛ جدايى حاكمان از مردم؛ دروغ از قاضيان؛ بيمارى كهنه از پزشكان؛ بدزبانى از زنان و سختگيرى و ستمگرى از سلاطين.
دعائم الإسلام، ج 1، ص 83
امام على عليهالسلام می فرمایند:
مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنّاسِ اِماما فَليَبْدَأ بِتَعْليمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْليمِ غَيْرِهِ وَلْيَكُنْ تَاْديبُهُ بِسيرَتِهِ قَبْلَ تَأْديبِهِ بِلِسانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُها اَحَقُّ بِالاِْجْلالِ مِنْ مُعَلِّمِ النّاسِ ومُؤَدِّبِهِمْ؛
كسى كه خود را پيشواى مردم قرار داده، بايد پيش از آموزش ديگران، خود را آموزش دهد و پيش از آنكه ديگران را با زبان، ادب بياموزد، باكردارش ادب آموزد و البته آموزش دهنده و ادبآموز خود بيش از آموزگار و ادبآموز مردم، شايسته تجليل است.
غرر الحكم، ح 7016
امام علی (علیه السلام) فرمودند:
قُلوبُ الرَّعِیةِ خَزائِنُ راعیها فَما اَودَعَها مِن عَدلٍ اَو جَورٍ وَجَدَهُ
دلهاى مردم صندوقچههاى حاکم است، پس آنچه از عدالت و یا ظلم در آنها بگذارد، همان را خواهد دید.
(غررالحکم، ج4، ص 521، ح 6825)
رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)می فرمایند:
از کسی که خداوند ولی امر شما کرده، شنوایی و اطاعت داشته باشید که او رشته ی کار اسلام است.
میزان الحکمه، ج1، ص 208.
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)می فرمایند:
از کسی که خداوند ولی امر شما کرده، شنوایی و اطاعت داشته باشید که او رشته ی کار اسلام است.
میزان الحکمه، ج1، ص 208.