احادیث اخلاق درمانى

اخلاق در مانی

امام هادى (عليه‏السلام) فرمودند:
اَلسَّهَرُ اَ لَذُّ لِلْمَنامِ وَ الْجوعُ يَزيدُ فى طيبِ الطَّعامِ ؛
شب‏زنده‏دارى، خواب را شيرين‏تر و گرسنگى، غذا را لذت بخش‏تر مى‏كند.
تنبيه الخواطر، ص 141، ح 18.
امام صادق (عليه‏السلام) فرمودند:
يَعيشُ النّاسُ بِاِحْسانِهِمْ اَكْثَرَ مِمّا يَعيشونَ بِاَعْمارِهِمْ وَ يَموتون بِذُنوبِهِمْ اَكْثَرَ مِمّا يَموتونَ بِآجالِهِمْ؛
مردم، بيشتر از آن‏كه با عمر خود زندگى كنند، با احسان و نيكوكارى خود زندگى مى‏كنند و بيشتر از آن‏كه با اجل خود بميرند، بر اثر گناهان خود مى‏ميرند.
دعوات الراوندى، ص 291، ح 33.
امام صادق (عليه‏السلام) فرمودند:
اَلرَّوْحُ وَ الرّاحَةُ فِى الرِّضا وَ الْيَقينِ وَ الْهَمُّ وَ الْحَزَنُ فِى الشَكِّ وَ السَّخَطِ؛
خوشى و آسايش، در رضايت و يقين است و غم و اندوه در شكّ و نارضايتى.
مشكاة‏الأنوار، ص34.
امام صادق (عليه‏السلام) فرمودند:
ما ضَعُفَ بَدَنٌ عَمّا قَويَتْ عَلَيْهِ النِّـيَّةُ؛
اگر اراده قوى باشد، هيچ بدنى براى انجام دادن كار، ناتوان نيست.
من لايحضره الفقيه، ج 4، ص 400، ح 5859.

امام صادق (عليه‏السلام) فرمودند:
ايّاكَ وَ الْمِراءَ، فَاِنَّهُ يُحْبِطُ عَمَلَكَ وَ ايّاكَ وَ الْجِدالَ، فَاِنَّهُ يوبِقُكَ وَ ايّاكَ وَ كَثْرَةَ الْخُصوماتِ فَاِنَّها تُبْعِدُكَ مِنَ اللّه‏ِ ؛
از بگو مگو خوددارى كن، زيرا كه اين كار، عملت را نابود مى‏كند. از جدل و ستيز هم خوددارى كن؛ زيرا كه تو را هلاك مى‏سازد و از دشمنى زياد كناره بگير؛ چه اين‏كه چنين كارى تو را از خدا دور مى‏كند.
تحف العقول، ص 309.
امام صادق (عليه‏السلام) فرمودند:
اَوَّلُ النَّظَرَةِ لَكَ وَ الثّانيَةُ عَلَيْكَ وَ لا لَكَ وَ الثّالِثَةُ فيهَا الْهَلاكُ؛
نگاه اول [ناخودآگاه به نامحرم] براى تو [حلال[ است و نگاه دوم ممنوع است و حرام و نگاه سوم، هلاكت‏بار است.
من لايحضره الفقيه، ج3، ص 474، ح 4658.
امام صادق (عليه‏السلام) فرمودند:
اَرْوَحُ الرَّوْحِ اَلْيَأسُ مِنَ النّاسِ؛
بهترين راحتى و آسودگى، بى‏توقعى از مردم است.
كافى ، ج 8، ص 243، ح 337.
امام باقر (عليه‏السلام) فرمودند:
مَثَلُ الْحَريصِ عَلَى الدُّنْيا مَثَلُ دودَةِ القَزِّ: كُلَّمَا ازْدادَتْ مِنَ القَزِّ عَلى نَفْسِها لَـفّـا كانَ أَبْعَدَ لَها مِنَ الْخُروجِ حَتّى تَموتَ غَمّا؛
حريص به دنيا، همانند كرم ابريشم است كه هر چه بيشتر دور خود مى‏تند، خارج شدن از پيله بر او سخت‏تر مى‏شود، تا آن‏كه از غصه مى‏ميرد.
كافى، ج 2، ص 316، ح7.
امام باقر (عليه‏السلام) فرمودند:
اِنَّ اللّه‏َ عَزَّوَجَلَّ يَقى بِالتَّقْوى عَنِ الْعَبْدِ ما عَزُبَ عَنْهُ عَقْلُهُ وَ يُجَلّى بِالتَّقْوى عَنْهُ عَماهُ وَ جَهْلَهُ؛
خداوند عزوجل به وسيله تقوا، انسان را از آنچه عقلش به آن نمى‏رسد، حفظ مى‏كند و كوردلى و نادانى را از او دور مى‏نمايد.
كافى، ج 8، ص 52، ح 16.
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
مَنْ حَسُنَتْ خَليقَـتُهُ طابَتْ عِشْرَتُهُ؛
هر كس خوش اخلاق باشد، زندگى‏اش پاكيزه و گوارا مى‏شود.
غررالحكم، ح 8153 .
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
وُصولُ الْمَرْءِ اِلى كُلِّ ما يَبْتَغيهِ مِنْ طيبِ عَيْشِهِ وَ اَمنِ سِرْبِهِ وَ سَعَةِ رِزْقِهِ بِحُسْنِ نيَّتِهِ وَ سَعَةِ خُلْقِهِ؛
انسان، با نيّت خوب و اخلاق خوب، به تمام آنچه در جستجوى آن است، از زندگى خوش و امنيت محيط و روزى زياد، دست مى‏يابد.
غررالحكم، ح 10141 .
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
اِذا فَسَدَتِ النِّـيَّةُ وَقَعَتِ الْبَليَّةُ؛
هرگاه نيت فاسد شود، بلا و گرفتارى پيش مى‏آيد.
غررالحكم، ح 4021.
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
اِنَّ الْعِلْمَ حَياةُ الْقُلوبِ وَ نورُ الاَْبْصارِ مِنَ الْعَمى وَ قُوَّةُ الاَْبْدانِ مِنَ الضَّعْفِ؛
به راستى كه دانش، مايه حيات دل‏ها، روشن كننده ديدگان كور و نيروبخش بدن‏هاى ناتوان است.
امالى صدوق، ص 493، ح 1.

امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
اَ لْجَهْلُ مُميتُ الاَْحْياءِ وَ مُخَلِّدُ الشَّقاءِ؛
نـادانى، مايـه مرگ زندگان و دوام بدبختى است.
غررالحكم، ح 1464 .
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
اَلصَّبْرُ فِى الاُْمورِ بِمَنْزِلَةِ الرَّأسِ مِنَ الْجَسَدِ، فَاِذا فارَقَ الرَّأسُ الجَسَدَ فَسَدَ الْجَسَدُ وَ اِذا فارَقَ الصَّبْرُ الاُْمورَ فَسَدَتِ الاُْمورُ؛
نقش صبر در كارها همانند نقش سر در بدن است؛ همچنان كه اگر سر از بدن جدا شود، بدن از بين مى‏رود، صبر نيز هرگاه همراه كارها نباشد، كارها تباه مى‏گردند.
كافى، ج 2، ص 90، ح 9.
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
اَطْيَبُ الْعَيْشِ القَناعَةُ؛
خوش‏ترين زندگى، زندگى با قناعت است.
غررالحكم، ح 2918 .
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
مَنْ لَمْ يَتَدارَكْ نَفْسَهُ بِاِصْلاحِها اَعْضَلَ داؤُهُ وَ اَعْيى شِفائُهُ وَ عَدِمَ الطَّبيبَ؛
هر كس به اصلاح خود نپردازد، بيمارى‏اش سخت مى‏شود و در درمانش به رنج مى‏افتد و طبيبى نخواهد يافت.
غررالحكم، ح 9025.
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
اَلاِْنْصافُ راحَةٌ؛
انصاف، مايه آسايش است.
غررالحكم، ح16.
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
اَلْبَغْىُ يَصْرَعُ الرِّجالَ وَ يُدْنِى الاْآجالَ؛
ظلم و تجاوز، انسان را زمين مى‏زند و مرگ‏ها را نزديك مى‏سازد.
غررالحكم، ح 1494.
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
حُبُّ الدُّنْيا يُفْسِدُ الْعَقْلَ وَ يُصِمُّ الْقَلْبَ عَنْ سَماعِ الْحِكْمَةِ وَ يوجِبُ اَليمَ الْعِقابِ؛
دل بستگى به دنيا، عقل را فاسد مى‏كند، قلب را از شنيدن حكمت ناتوان مى‏سازد و باعث عذاب دردناك مى‏شود.
غررالحكم، ح 4878.
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
اَلزُّهْدُ فِى الدُّنْيا الراحَةُ الْعُظْمى؛
بى‏رغبتى به دنيا، بزرگ‏ترين آسايش است.
غررالحكم، ح 1316.
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
اَ لْحَقودُ مُعَذَّبُ النَّفْسِ، مُتَضاعَفُ الهَمِّ ؛
كينه‏توز، روحش در عذاب است و اندوهش دو چندان.
غررالحكم، ح 1962.
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
اَ لْحِلْمُ حِجابٌ مِنَ الآْفاتِ؛
بردبارى، مانعى در برابر آفت‏هاست.
غررالحكم، ح 720 .
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
اَ لْحَسَدُ يُضْنِى الجَسَدَ ؛
حسد، بدن را فرسوده و عليل مى‏كند.
غررالحكم، ح 943 .
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
اَ لْمُريبُ اَبَدا عَليلٌ؛
آدم بدبين، هميشه بيمار است.
غررالحكم، ح 839 .
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
مَنْ لَجَّ وَ تَمادى فَهُوَ الرّاكِسُ الَّذى رانَ اللّه‏ُ عَلى قَلْبِهِ وَ صارَت دائرَةُ السَّوءِ عَلى رَأسِهِ ؛
هر كس لجاجت كند و بر آن پافشارى نمايد، او همان بخت برگشته‏اى است كه خداوند بر دلش پرده [غفلت] زده و پيشامدهاى ناگوار بر فراز سرش قرار گرفته است.
نهج البلاغه، از نامه58.
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
صيانَةُ الْمَرْاَةِ اَنـْعَمُ لِحالِها وَ اَدْوَمُ لِجَمالِها؛
محفوظ بودن زن، براى سلامتى‏اش مفيدتر است و زيبايى او را با دوام‏تر مى‏كند.
غررالحكم، ح 5820 .
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
قَدْ خاطَرَ بِنَفْسِهِ مَنِ اسْتَغْنى بِرَأيِهِ؛
هر كس خود را، از رأى و نظر ديگران بى‏نياز بداند، خودش را به خطر انداخته است.
من لايحضره الفقيه، ج 4، ص 388، ح 5834 .
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
اَعْجَبُ ما فِى الاِْنْسانِ قَلْبُهُ وَ لَهُ مَوارِدُ مِنَ الْحِكْمَةِ وَ اَضْدادٌ مِنْ خِلافِها فَاِنْ سَنَحَ لَهُ الرَّجاءُ اَذَ لَّهُ الطَّمَعُ وَ اِنْ هاجَ بِهِ الطَّمَعُ اَهْلَكَهُ الْحِرْصُ وَ اِنْ مَلَكَهُ الْيَأسُ قَتَلَهُ الاَْسَفُ… فَكُلُّ تَقْصيرٍ بِهِ مُضِرٌّ وَ كُلُّ اِفْراطٍ بِهِ مُفْسِدٌ؛
شگفت‏ترين عضو انسان قلب اوست و قلب مايه‏هايى از حكمت و ضد حكمت دارد. اگر آرزو به آن دست دهد، طمع خوارش مى‏گرداند و اگر طمع در آن سر بركشد، حرص نابودش مى‏كند و اگر نااميدى بر آن مسلّط شود، اندوه، او را مى‏كُشد… هر كوتاهى برايش زيانبار است و هر زياده‏روى برايش تباهى آفرين.
علل الشرايع، ص 109، ح 7 .
امام على (عليه‏السلام) فرمودند:
مَنِ اقْتَصَرَ عَلى بُلْغَةِ الْكَفافِ فَقَدِ انْتَظَمَ الراحَةَ وَ تَبَوَّأَ خَفْضَ الدَّعَةِ؛
هر كس به مقدار كفايت، قناعت كند، آسايش مى‏يابد و براى خويش زمينه گشايش فراهم مى‏كند.
نهج البلاغه، حكمت 377.
پيامبراکرم(صلى‏الله‏عليه‏و‏آله وسلم) فرمودند:
فِى الاِْنْسانِ مُضْغَةٌ اِذا هىَ سَلِمَتْ وَ صَحَّتْ سَلِمَ بِها سائرُ الْجَسَدِ، فَاذا سَقِمَتْ سَقِمَ بِها سائرُ الْجَسَدِ وَ فَسَدَ، وَ هِىَ الْقَلْبُ؛
در انسان پاره گوشتى است كه اگر آن سالم و درست باشد، ديگر اعضاى بدنش هم با آن سالم مى‏شوند و هرگاه آن بيمار شود، ديگر اعضاى بدنش بيمار و فاسد مى‏گردند. آن پاره گوشت، قلب است.
خصال، ص 31، ح 109 .
پيامبراکرم(صلى‏الله‏عليه‏و‏آله وسلم) فرمودند:
اِذا رَآى اَحَدُكُمْ مِنْ نَفْسِهِ اَوْ مالِهِ اَوْ مِنْ اَخيهِ ما يُعْجِبُهُ فَلْيَدْعُ لَهُ بِالْبَرَكَةِ فَاِنَّ الْعَيْنَ حَقٌ؛
هرگاه يكى از شما در خودش، يا مالش، يا برادرش، چيز جالب توجهى ديد، براى بركت يافتن آن دعا كند؛ زيرا چشم‏زخم، واقعيت دارد.
نهج الفصاحه ، ح 206 .
پيامبراکرم(صلى‏الله‏عليه‏و‏آله وسلم) فرمودند:
مَنْ اَكَلَ وَ ذو عَيْنَيْنِ يَنْظُرُ اِلَيْهِ وَ لَمْ يُواسِهِ ابْتُلى بِداءٍ لا دَواءَ لَهُ ؛
هر كس غذا بخورد و ديگرى به او نگاه كند، و به او ندهد، به دردى بى درمان مبتلا مى‏شود.
تنبيه الخواطر، ج 1 ، ص 47.
پيامبراکرم(صلى‏الله‏عليه‏و‏آله وسلم) فرمودند:
اَلا وَ اِنَّ الْغَضَبَ جَمْرَةٌ فى قَلْبِ ابْنِ آدَمَ، اَما رَأيْتُمْ اِلى حَمْرَةِ عَيْنَيْهِ وَ انْتِفاخِ اَوْ داجِهِ؟! فَمَنْ اَحَسَّ بِشَىْ‏ءٍ مِنْ ذلِكَ فَلْيَلْصَقْ بِالاَْرْضِ ؛
بدانيد كه خشم پاره آتشى در دل انسان است. مگر چشمان سرخش و رگ‏هاى گردنش را [هنگام خشم] نديده‏اند. هر كس چنين احساسى پيدا كرد، روى زمين بنشيند.
سنن الترمذى، ج 3، ص 328، ح 2286.
پيامبراکرم(صلى‏الله‏عليه‏و‏آله وسلم) فرمودند:
اَلصَّدَقَةُ تَدْفَعُ الْبَلاءَ وَ هِىَ اَنـْجَحُ دَواءٍ وَ تَدْفَعُ الْقَضاءَ وَ قَدْ اُبْرِمَ اِبراما وَ لا يَذْهَبُ بِالاَْدواءِ اِلاَّ الدُّعاءُ وَ الصَّدَقَةُ؛
صدقه بلا را برطرف مى‏كند و مؤثرترينِ داروست. همچنين، قضاى حتمى را برمى‏گرداند و درد و بيمارى‏ها را چيزى جز دعا و صدقه از بين نمى‏برد.
بحارالأنوار، ج 93، ص 137، ح 71 .
پيامبراکرم(صلى‏الله‏عليه‏و‏آله وسلم) فرمودند:
طَعامُ السَّخىِّ دَواءٌ وَ طَعامُ الشَّحيحِ داءٌ؛
غذاى سخاوتمند، دارو و غذاى بخيل، درد است.
بحارالأنوار ، ج 68، ص 357، ح 22 .
پيامبراکرم(صلى‏الله‏عليه‏و‏آله وسلم) فرمودند:
اَلصِّدقُ طُمَأْنينَةٌ وَ الْكَذِبُ ريبَةٌ ؛
راستگويى [مايه] آرامش و دروغگويى [مايه[ تشويش است.
نهج الفصاحه، ح 1864 .
پيامبراکرم(صلى‏الله‏عليه‏و‏آله وسلم) فرمودند:
اِنَّما اَهْلَكَ النّاسَ الْعَجَلَةْ وَ لَوْ اَنَّ النّاسَ تَثَـبَّتوا لَمْ يَهْلِكْ اَحَدٌ؛
مردم را، در حقيقت، شتابزدگى به هلاكت انداخته است، اگر مردم، از شتابزدگى به‏دور بودند، هيچ كس هلاك نمى‏شد.
محاسن، ج 1، ص 340، ح 697.
پيامبراکرم(صلى‏الله‏عليه‏و‏آله وسلم) فرمودند:
مَنْ ساءَ خُلْقُهُ عَذَّبَ نَفْسَهُ وَ مَنْ كَبُرَ هَمُّهُ سَقُمَ بَدَنُهُ؛
هر كس بد اخلاق باشد، خودش را عذاب مى‏دهد و هر كس غم و غصه‏اش زياد شود، تنش رنجور مى‏گردد.
نهج الفصاحه، ح 3002 .