استفتائات امام خامنه اي روحي فداه – خمس

1. معنای خمس

خمس در لغت به معنی یک پنجم است، ودر اصطلاح یکی از واجبات مهم مالی در دین اسلام به شمار می­رود، و عبارت است از مالی که هر فرد واجب شرایط به نسبت یک پنجم طبق ضوابط خاصی باید بپردازد.

توجه

· مالیاتی که حکومت جمهوری اسلامی براساس قوانین و مقررات وضع می­کند، هر چند پرداخت آن بر کسانی که قانون شامل آنان می­شود واجب است، و مالیات پرداختی هر سال از مؤونه­ی همان سال محسوب است، ولی از خمس (سهمین مبارکین) محسوب نمی­شود، بلکه بر آنان دادن خمس درآمد سالانه­شان درزاید بر مؤونه­ی سال به طور مستقل واجب است.

(اجوبة الاستفتاءات، س 1031)

2. وجوب خمس

وجوب خمس از ضررویات اسلام است و انکار آن اگر بها نکار رسالت یا تکذیب پیامبر اکرم اسلام (ص) با وارد کردن نقصی به شریعت منجر شود باعث کفر و ارتداد است. (اجوبة الاستفتاءات، س 336)

توجه

· صرف عدم توانایی یا دشواری پرداخت خمس، موجب فراغت ذمه و سقوط تکلیف نمی­شود، بنابراین افرادی که خمس بر آنها واجب است ولی تاکنون آن را نپرداخته­اند و در حال حاضر هم توانایی پرداخت آن را ندارند ویا بر آنها دشوار است واجب است هر زمانی که توانایی پرداخت بدهی بابت خمس داشتند آن را بپردازند. این افراد می­توانند با دست گردان مبالغ بدهی خود با ولی امر خمس یا وکیل او، آن را به تدریج بر حسب استطاعت خودشان از جهت مقدار و زمان ادا نمایند. (اجوبة الاستفتاءات، س 925و 1035)

· تأخیر پرداخت خمس از سال خمسی به سال دیگر جایز نیست، هر چند هر وقت آن را بپردازد ادای بدهی حاصل می­شود. (اجوبة الاستفتاءات، س 976)

· هرگاه به مال شخص غیر بالغ خمس تعلق بگیرد (مثل این که معدن یا حلال مخلوط به حرام باشد) بر ولی شرعی او پرداخت آن واجب است، مگر خمس سود حاصل از تجارت با اموال او یا منافع کسبش که پرداخت آن بر ولی واجب نیست، بلکه بنابر احتیاط (واجب) در صورتی که سود به دست آمده باقی بماند ادای خمس آن بر خود طفل بعد از رسیدن به سن تکلیف واجب است. (اجوبة الاستفتاءات، س 971و1037)

· خمس فقط بر شخصیت­های حقیقی (شخص یا اشخاص) واجب است، و بر شخصیت­های حقوقی از قبیل دولت­ها و حکومت­ها، مؤسسه­ها و بانک­ها و مانند آن واجب نیست، بنابراین اگر مؤسسه­یی منفعتی ببرد لازم نیست بعد از کسری مخارج سالانه، خمس منافع را بپردازد. بله، اگر اموال آن شخصیت حقوقی ملک اشخاص حقیقی بوده باید خمس آن منفعت را بپردازند. (اجوبة الاستفتاءات، س 893و944و1033)

3. منابع هفتگانه خمس

خمس در هفت چیز واجب است:

– 1. در آمد ( منفعت کسب و کار).

– 2. معدن.

– 3. گنج.

– 4. مال حلال مخلوط به حرام.

– 5. جواهراتی که با غواصی از دریا به دست می­آید.

– 6. غنایم جنگی.

– 7. زمینی که کافر ذمی از مسلمانان می­خرد.

4. بخشی از آثار سوء عدم پرداخت خمس

1. تصرف در اموالی که خمس به آن تعلق گرفته و پرداخت نشده حکم غصب را دارد (یعنی حرام ات و موجب ضمان می­شود) مگر آن که با اجازه­زی ولی امر خمس یا وکیل او باشد، بنابراین:

1. مکلف تا خمس مالش را نداده نمی­تواند در آن تصرف کند و اگر در آن قبل از پرداخت خمس تصرف کند مقدار خمس آن را ضامن است، و چنانچه با عین مال غیر مخمس، کالا یا زمین و یا مانند آنها بخرد، معامله در مقدار خمس فضولی است و موقوف بر اجازه­ی ولی خمس یا وکیل او است که پس از اجازه، باید خمس آن کالا یا زمین را به قیمت فعلی حساب نماید و آن را بپردازد. (اجوبة الاستفتاءات، س 937و976و984)

2. اگر با افرادی که پایبند به خمس نیستند معامله کند یا نزد آنها برود از غذای آنها بخورد و در اموالشان تصرف نماید، در صورتی که یفین به وجود خمس در اموالی داشته باشد که از طریق خردی و فروش از آنان گرفته است و یا هنگام رفتن نزد آنان مصرف می­کند، معامله در مقدار خمس موجود در اموالی که از طریق خرید و فروش از آنان می­گیرد فضولی است و احتیاج به اجازه­ی ولی امر خمس یا وکیل او دارد و تصرف در اموال ایشان برای وی جایز نیست مگر این که ترک معاشرت و خودداری از خوردن غذای آنان و تصرف در اموالشان برای وی حرجی باشد که در این صورت، تصرف جایز است ولی ضامن خمس اموالی که در آنها تصرف می­کند خواهد بود. (اجوبة الاستفتاءات، س 931)

3. اگر بداند مالی را که شخص می­خواهد به مسجد ببخشد متعلق خمس بوده و پرداخت نشده، گرفتن آن جایز نیست و در صورت دریافت آن، باید نسبت به خمس آن به ولی امر خمس یا وکیل او مراجعه کند. (اجوبة الاستفتاءات، س 932)

4. شراکت با شخصی که به سرمایه­اش خمس تعلق گرفته ولی آن را نپرداخته است، به مقدار خمس مال او فضولی است که باید نسبت به آن به ولی امر خمس یا وکیل او مراجعه شود. (اجوبة الاستفتاءات، س 940)

5. اگر میت وصیت کند که مقداری از دارایی او به عنوان خمس پرداخت شود یا ورثه یقین پیدا کند که وی مقداری خمس بدهکار است تا وصیت میت و یا خمسی را که بر عهده دارد از ما ترک او ادا نکنند نمی­توانند در ترکه­ی او تصرف نمایند و تصرفات آنان قبل از عمل به وصیت وی یا پرداخت دین او نسبت به وصیت یا دین در حکم غصب است و نسبت به تصرفات قبلی نیز ضامن هستند. (اجوبة الاستفتاءات، س 864)

2. عبادت با اموالی که خمس آن پرداخت نشده باطل است، بنابراین اگر شخصی مدتی بر سجاده یا لباسی که خمس به آن تعلق گرفته نماز بخواند نمازهایی که تا به حال در آن خوانده باطل است، مگر این که جهل به تعلق خمس به آن مال و یا به حکم تصرف در آن داشته باشد. (اجوبة الاستفتاءات، س 373)