8-کفاره ی افطار عمدی روزهی ماه مبارک رمضان
1. وجوب کفاره و موارد آن
1. هرگاه در ماه مبارک رمضان کارهایی که روزه را باطل میکند را از روی عمد و اختیار و بدون عذر شرعی انجام دهد، علاوه بر این که روزهی او باطل میشود و قضا دارد کفاره نیز بر او واجب است اعم از این که هنگام انجام مفطر، عالم به وجوب کفاره باشد یا نه. (اجوبة الاستفتاءات، س 750و 822 و استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م 53)
توجه
· اگر فردی به خاطر عذری احتمال دهد که روزهی ماه مبارک رمضان بر او واجب نیست و به همین دلیل روزه نگیرد ولی بعداً معلوم شود که روزه بر او واجب بوده, علاوه بر قضا, کفاره هم بر او واجب است. (صرف احتمال عدم وجوب روزهی ماه مبارک رمضان برای افطار کافی نیست). بلی اگر افطار به علت ترس از ضرر باشد و ترس هم منشأ عقلایی داشته باشد کفاره ندارد، ولی قضا بر او واجب است. (اجوبة الاستفتاءات، س 735)
· اگر به سبب بیاطلاعی از حکم شرعی، کاری را انجام دهد که روزه را باطل میکند، مثل این که نمیدانست سر زیرآب کردن روزه را باطل میکند و سر زیر آب کرد، روزهاش باطل است و باید آن را قضا کند ولی کفاره بر او واجب نیست. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م55)
· اگر کاری را انجام دهد که میداند حرام است, ولی نمی دانسته که روزه را باطل میکند علاوه بر قضا، بنابر احتیاط واجب باید کفاره بدهد. (اجوبة الاستفتاءات، س 792)
· اگر به جهتی باطل کردن روزه برای او جایز یا واجب شود، مانند این که او را مجبور کنند که روزه را باطل میکند انجام دهد، یا برای نجات غریق خود را در آب بیندازد، در این صورت، کفاره بر او واجب نیست، ولی باید قضای آن روز را به جا آورد. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م56)
2. اگر چیزی از اندرون روزهدار به دهان او برگردد، نباید آن را دوباره فرو برد، و اگر عمداً فرو ببرد قضا و کفاره بر او واجب است. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م65)
3. اگر روزهدار به گفتهی کسی که میگوید مغرب شده و اعتماد به گفتهی او نیست، افطار کند و سپس بفهمد که مغرب نبوده، قضا و کفاره بر او واجب میشود. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م67)
4. هرگاه روزهدار در ماه رمضان باه مسر خود که روزهدار است جماع کند و زن نیز به آن راضی باشد برهیک از آنان حکم افطار عمدی جاری است و علاوه بر قضا، کفاره هم بر هر دو واجب است. (اجوبة الاستفتاءات، س 770)
2. مقدار کفاره و کیفیت آن
. کفارهی افطار عمدی روزهی ماه مبارک رمضان در شرع اسلام یکی از سه چیز است
– 1. آزاد کردن یک برده.
– 2. دود ماه (شصت روز) روزه گرفتن.
– 3. شصت فقیر را غذا دادن.
(اجوبة الاستفتاءات، س 784 و 814 و استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م 57)
توجه
· از آن جایی که در این دوران ظاهراً بردهیی وجود ندارد که بتوان آزاد کرد مکلف باید یکی از آن دو کار دیگر را انجام دهد. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م57)
· در مقدار کفاره تفاوتی نیست بین آن که روزهدار، به چیز حلال روزهی خود را باطل کند یا به چیز حرام، مثل زنا یا استمنا یا خوردن و آشامیدن حرام، گرچه احتیاط مستحب در افطار به چیز حرام آن است که کفارهی جمع بپردازد یعنی هم یک برده آزاد کند و هم دو ماه روزه بگیرد و هم شصت فقیر را غذا دهد. (اجوبة الاستفتاءات، س 784و785 و استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م 63)
· هرگاه هیچ یک از این سه کار ممکن نشود باید به هر تعداد فقیر که قادر است غذا بدهد و احتیاط (واجب) آن است که استغفار نیز بکند و اگر به هیچ وجه قادر به دادن غذا به فقرا نیست فقط کافی است که استغفار کند یعنی با دل و زبان بگوید: «اَستَغفِرُاللهَ» (از خداوند بخشایش میطلبم). (اجوبة الاستفتاءات، س 811و812 و استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م 59)
· کسی که به خاطر عدم توانایی بر روزه و غذا دان به فقیر، وظیفهاش استغفار است، اگر بعدها تمکن پیدا کرد که روزه بگیرد یا به فقرا غذا دهد، لازم نیست این کار را بکند، گرچه موافق احتیاط مستحبی است. (اجوبة الاستفتاءات، س 812 و استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م 60)
2. کسی که میخواهد دو ماه کفارهی روزهی ماه رمضان را بگیرد باید یک ماه تمام و حداقل یک روز از ماه دوم را پی در پی بگیرد و اگر بقیهی ماه دوم پی در پی نباید اشکال ندارد. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م61)
3. زنی که میخواهد شصت روز روزهی کفاره بگیرد و در اثنای روز به روزهای عادت ماهانه و امثال آن برسد پس از پایان آن روزها میتواند بقیهی روزهها را بگیرد و لازم نیست آنها را از سر بگیرد. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م62)
. غذا دادن به شصت فقیر را میتوان به دو صورت انجام داد
– 1. این که با غذای آماده آنان را سیر کند.
– 2. این که به هر نفر به اندازهی 750 گرم (یک مد) گندم یا آرد یا نان یا برنج یا سایر مواد غذایی بدهد.
(استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م 58)
5. کسی که برای کفارهی روزه میخواهد به شصت فقیر غذا دهد (به شرحی که در مسألهی قبل گفتیم) اگر به شصت فقیر دسترسی دارد نمیتواند سهم هر دو نفر یا بیشتر را به یک نفر بدهد، بلکه لازم است به تمام شصت نفر به اندازهی سهم هر یک غذا بدهد. البته میتواند به عدد افراد خانوادهی شخص فقیر مقدار سهم آنان را به او واگذار کند و او آن را مصرف آنان نماید. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م71)
توجه
· در فقیر، تفاوتی میان بچه و بزرگ و زن و مرد نیست. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م71)
3. احکام کفاره
1. اگر روزهدار در یک روز بیش از یک بار کاری که روزه را بطال میکند انجام دهد فقط یک کفاره بر او واجب میشود. بلی اگر این کار، آمیزش جنسی یا استمنا باشد احتیاط واجب آن است که به عدد دفعات آمیزش جنسی یا استمنا کفاره بدهد. (اجوبة الاستفتاءات، س 794 و استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م 64)
2. کسی که عمداً روزهی خود را باطل کرده، اگر پس از آن به سفر برود کفاره از او ساقط نمیشود بنابراین اگر با حالت جنابت از خواب بیدار شود و علم به جنب بودن خود داشته باشد وقبل از فجر اقدام به غسل یا تیمم نکند و برای فرار از روزه تصمیم بگیرد بعد از طلوع فجر مسافرت کند و این کار را نیز انجام دهد، صف تصمیم و قصد سفر در شب و رفتن به مسافرت در روز برای سقوط کفاره از او کافی نیست. (اجوبة الاستفتاءات، س 755 و استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م 68)
3. کسی که کفاره بر او واجب شده، لازم نیست که آن را فوراً بدهد، ولی نباید آن را به قدری تأخیر بیندازد که کوتاهی در ادای واجب شمرده شود. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م69)
4. کفارهی واجب را اگر چند سال بگذرد و ندهد، چیزی بر آن اضافه نمیشود. (استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م70)
5. در کفارهی روزه، بین قضا و فکاره، ترتیب واجب نیست. (اجوبة الاستفتاءات، س 807)