چیزهایی که سجده بر آنها صحیح است:
– زمین
-آنچه از زمین میروید :به سه شرط
-1. خوردنی نباشد.
– 2. پوشیدنی نباشد.
– 3. معدنی نباشد
1. سجدهی نماز باید بر زمین یا گیاهان غیر خوراکی که از زمین میروید گزارده شود، مانند سنگ و خاک و چوب و برگ درختان و امثال آن، و سجده بر چیزهای خوراکی و پوشاکی، هر چند از زمین بروید، مانند پنبه و گندم، و چیزهای معدنی که از جنس زمین محسوب نمیشود، مانند فلزات و شیشه و امثال آن صحیح نیست.
(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 311)
2. سجده بر سنگ مرمر و دیگر سنگهایی که در ساخت یا زینت بنا به کار میرود صحیح است، و همچنین سجده بر عقیق و فیروزه و دُرّ و امثال آن، هر چند احتیاط (مستحب) آن است که بر این دستهی آخری سجده نکنند.
(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 312)
3. سجده بر چیزهایی که از زمین میروید و فقط خوراک حیوان است، مانند علف و کاه، صحیح است. (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 313)
4. سجده کردن بر برگ سبز چای بنابر احتیاط واجب صحیح نیست، ولی سجده بر برگ درخت قهوه که خود برگ، استفاده خوراکی ندارد صحیح است.
(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 314)
5. سجده بر گلهایی که خوراکی نیستند و نیز داروهای گیاهی که از زمین میروید و فقط برای معالجهی بیماریها به کار میآید، مانند گل ختمی و گل بنفشه صحیح است، ولی بر گیاهانی که در موارد غیر معالجه نیز برای خواص طبّی که در آن است به مصرف خوراکی میرسد، مانند خاکشیر و امثال آن، درست نیست.
(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 315)
6. گیاهانی که در بعضی از مناطق یا میان بعضی از مردم، خوردنی شمرده میشود، ولی دیگران از آن استفادهی خوردنی نمیکنند، جزو خوراکیهاست و سجده بر آن صحیح نیست. (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 316)
7. سجده بر آجر و سفا و گچ و آهک و سیمان صحیح است.
(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 317)
8. سجده بر کاغذی که از چوب و گیاهان – غیر از کتان و پنبه – ساخته میشود، درست است. (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 318)
9. اگر چیزی که سجده بر آن صحیح است ندارد، با به وساطهی سرما یا گرما و مانند آنها نمیتواند بر آن سجده کند، چنانچه لباس او از جنس پنبه یا کتان است یا چیزی از جنس پنبه و کتان دارد باید بر آن سجده کند، و احتیاط (واجب) آن است که تا سجده بر لباسی که از پنبه و کتان باشد ممکن است بر غیر آن یعنی غیر لباسی که از این جنس باشد سجده نکنند و اگر ندارد بنابر احتیاط واجب بر پشت دست خود سجده کند. (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 320)
10. اگر در بین نماز چیزی که بر آن سجده میکند گم شود و چیزی که سجده ب آن صحیح است در دسترس نداشته باشد، چنانچه وقت وسعت داشته باشد باید نماز را بشکند و اگر وقت تنگ است به ترتیبی که در مسالهی قبل گفته شده، عمل کند.
(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 322)
11. جایی که انسان باید تقیه کند میتواند بر فرش و مانند آن سجده نماید، و لازم نیست برای نماز به جای دیگر برود، ولی اگر در همان محل بتواند طوری که به زحمت نیفتد بر حصیر یا سنگ و امثال آن سجده کند، بنابر احتیاط واجب باید بر این اشیا سجده نماید. (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 307)
12. اگر در سجدهی اول، مُهر به پیشانی بچسبد باید برای سجدهی دوم مهر را از پیشانی بر دارد، و اگر مهر را از پیشانی جدا نکند و به همان حال به سجدهی دوم برود اشکال دارد. (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 321)
توجه
· نیکوترین سجده، سجده بر خاک و روی زمین است که نشانهی خضوع و خشوع در برابر حضرت باری تعالی است، و هیچ خاکی برای سجده در فضیلت به تربت مقدس سید الشهداء(علیهالسلام) نمیرسد. (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 319)
4. برخی از مستحبات سجده :
– 1. پیش از سجده و پس از آن در حالی که بدن آرام گرفته است، تکبیر بگوید.
– 2. میان دو سجده در حالی که بدنش آرام است، بگوید: «اَستَغفِرُ اللهَ رَبَّی وَ اَتُوبُ اِلَیهِ».
– 3. سجده را طولانی کند و در آن ذکر و دعا برای حاجتهای دنیا و آخرت بخواند و صلوات بفرستد.
– 4. بعد از سجده بر ران چپ بنشیند و روی پای راست را بر کف پای چپ بگذارد.
(اجوبة الاستفتاءات، س 498 و499)
توجه
· قرآن خواندن در حال سجده مکروه است (یعنی ثواب کمتری دارد).
دو نکته در ارتباط با سجده
§ سجده کردن برای غیر خداوند متعال حرام است، و بعضی از مردم که در آستانهی در حرم امامان (ع) پیشانی بر زمین میگذارند، اگر به قصد سجدهی شکر خدای متعال باشد، اشکال ندارد وگرنه حرام است.
§ در هریک از چهار سورهی الم تنزیل (سورهی سجده)، حم سجده (سورهی فصلت)، النجم، اقرء (سورهی علق)، یک آیهی سجده هست که اگر انسان بخواند یا به آن گوش دهد، باید پس از پایان آیه فوراً سجده کند، و اگر فراموش کرد هر وقت یادش آمد باید سجده نماید.
آیات سجده:
– 1. آیهی 15 از سورهی 32 (سجده)
– 2. آیهی 37 از سورهی 41 (فصلت)
– 3. آیهی 62 از سورهی 53 (النجم)
– 4. آیهی 19 از سورهی 96 (علق)
(استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 89)
· اگر به آیهی سجدهیی که از رادیو یا تلویزیون یا ضبط صوت و امثال آن پخش میشود، گوش دهد سجده واجب است.
· در سجدهی واجب قرآن باید بر چیزهایی سجده کند که در نماز میتواند بر آنها سجده کند، ولی دیگر شرایط سجدهی نماز، مانند رو به قبله بودن، با وضو بودن و امثال آن در این سجده لازم نیست.
· در سجدهی واجب قرآن، گذاشتن پیشانی بر زمین کافی است و لازم نیست در آن ذکر گفته شود، ولی گفتن ذکر در آن مستحب است، و بهتر است این ذکر را بگوید: «لاَ اِلَهَ اِلاَّ اللهُ حَقّاً حَقّاً، لاً اِلَهَ اِلاَّ اللهُ اِیمَآناً وَ تَصدِیقاً، لاَ اِلَهَ اِلاَّ اللهُ عُبُودیَّةً وَ رِقّاً، سَجَأتُ لَکَ یَا رَبَّ تَعَبُّداً وَ رِقّاً، لاً مُستَنکِفاً وَ لاَ مُستَکبِراً، بَل اَنَا عَبدُ ذَلِیل ضَعِیفٌ خَائِفٌ مُستَجِیرٌ». (استفتا از دفتر معظم له، باب نماز، م 328)