مقدمه – راههای شناخت احکام
اقسام تقلید- اعمال بدون تقلید
1. مقدمه
مکلف باید مسایلی را که انجام تکایف شرعی روزمره وابسته به دانستن آن است فرا بگیرد، مانند مسایل اصلی نماز و روزه و طهارت و برخی معاملات و غیر آن، و اگر یاد نگرفتن احکام به ترک واجب یا ارتکاب حرام بیانجامد گناهکار خواهد بود.
(اجویة الاستفتاءات، س6 و استفتا از دفتر معظم‌له، باب تقلید، م6)· مکلف به کسی گفته می‌شود که واجد شرایط تکلیف باشد.
· بالغ باشد
· عاقل باشد
· قدرت بر انجام تكليف داشته باشد
(اجویة الاستفتاءات، س 732و 1887و 1889و1892)
نشانه هاي بلوغ يكي از سه چيز است
1-روييدن موب درشت زير شكمبالاي عورت (شرمگاه)
2-احتلام (بيرون امدن مني)
3-تمام شدن 15سال قمري براي پسر و9سال قمري براي دختر
(اجویة الاستفتاءات ، س 732و 1887و 1889 )
· جماع بدون انزال و خروج منی، به تنهایی از نشانه‌های بلوغ نیست، ولی باعث جنابت می‌شود و اگر غسل نکرده باشد واجب است هنگام رسیدن به سن بلوغ غسل کند.
(اجویة الاستفتاءات، س 1891)
· تا زمانی که یکی از نشانه‌های بلوغ در فردی تحقق پیدا نکرده شرعاً حکم به بلوغ او نمی‌شود و مکلف به احکام شرعی نیست.
(اجویة الاستفتاءات، س 1891)
· صرف احتمال این که انبات (رویش موی درشت زیر شکم) یا احتلام زودتر ازسن تکلیف ظاهر شده‌اند برای حکم به بلوغ کفایت نمی‌کند.
(اجویة الاستفتاءات، س 1890)
خونی که دختر از اتمام نه سالگی می‌بیند علامت شرعی بلوغ نیست.
(اجویة الاستفتاءات، س 1891)
همانطور که گفتیم معیار در سن بلوغ، سال قمری است و در صورتی که تاریخ تولد براساس سال شمسی معلوم باشد می‌توان آن را براساس سال قمری از طریق محاسبه‌ی اختلاف بین سال قمری و سال شمسی به دست آورد. (هر سال قمری 10 روز و 21 ساعت و 17 ثانیه کمتر از سال شمسی است)
(اجویة الاستفتاءات، س 1887و1888 )
2. راههای شناخت احکام
1. اجتهاد
اجتهاد یعنی استنباط و استخراج احکام شرعی و قوانین الهی از مدارک و منابع معتبر که نزد فقهای اسلام مقرر و ثابت شده است.
2. احتیاط
احتیای یعنی عمل کردن به طوری که مطمئن شود وظیفه شرعی خود را انجام داده است. مثلاً کاری را که بعضی از مجتهدین حرام می‌دانند و بعضی دیگر حرام نمی‌دانند به جا نیاورد و کاری را که بعضی واجب می‌دانند و بعضی دیگر واجب نمی‌دانند، انجام دهد.
(اجویة الاستفتاءات، س 1و3 و استفتا از دفتر معظم له، باب تقلید،م1 )
3. تقلید
تقلید یعنی در احکام دین به مجتهد جامع الشرائط مراجعه کردن، و به عبارت دیگر بر طریق تشخیص و فتوای او اعمال شرعی را به جا آوردن.
(اجویة الاستفتاءات، س 1و3 و استفتا از دفتر معظم له، باب تقلید،م1 )
توجه
· تقلید، علاوه بر این که ادله‌ی لفظی دارد، عقل نیز حکم می‌کند که شخص ناآگاه به احکام دین باید به مجتهد جامع‌الشرائط مراجعه کند. (اجویة الاستفتاءات، س 1 )
· مکلف اگر در احکام دین مجتهد نیست باید از کسی که مجتهد است تقلید کند و یا به احتیاط رفتار نماید. (استفتا از دفتر معظم له، باب تقلید،م1 )
· از آن‌جایی که عمل به احتیاط مستلزم شناسایی موارد و چگونگی احتیاط و صرف وقت بیشتر است، بهتر آن است که مکلف در احکام دین از مجتهد جامع‌الشرائط تقلید کند.
(اجویة الاستفتاءات، س2)
تكليف بر كسي واجب است كه:
مكلف باشد
مجتهد نباشد
محتاط نباشد
(استفتا از دفتر معظم له، باب تقلید،م1 )
3. اقسام تقلید
تقلید از میّت از یک نظر بر دو قسمت است:
1. ابتدایی: (یعنی تقلید کردن از مجتهد مرده بدون آن که قبلاً در زمان حیات وی از اوتقلید کرده باشد) که بنا به احتیاط واجب) جایز نیست.
2. بقایی:(یعنی باقی بودن بر تقلید از مجتهد مرده‌یی که در زمان حیات وی از او تقلید کرده است) که در همه‌ی مسایل حتی در مسایلی که تاکنون مکلف به آنها عمل نکرده جایز و مجزی است.
(اجویة الاستفتاءات، س 22و41 و استفتا از دفتر معظم له، باب تقلید،م4 )
توجه
· در تقلید بقایی، فرقی نیست بین آن که مجتهد میّت، اعلم باشد یا نباشد، در هر صورت جایز است، ولی سزاوار است که احتیاط در بقا بر تقلید میّت اعلم ترک نشود.
(اجویة الاسفتاءات، س 35)
· تقلید ابتدایی از مجتهد میت یا بقا بر تقلید او و حدود آن، باید به تقلید از مجتهد زنده و بنابر احتیاط واجب اعلم باشد. بلی در صورتی که جواز بر تقلید میت، مورد اتفاق فقهای عصر حاضر باشد اجازه از اعلم واجب نیست.
(اجویة الاستفتاءات، س 22و 36 و40 و استفتا از دفتر معظم له، باب تقلید،م4 )
افرادی که در زمان حیات مجتهد جامع‌الشرائط غیر بالغ بوده‌ا ند ولی به نحو صحیح از او تقلید کرده‌اند، می‌توانند بعد از فوت آن مجتهد همچنان بر تقلید وی باقی بمانند
(اجویة الاستفتاءات، س 42 )
شخصی که از مجتهدی تقلید می کرده و بعد از فوت او در بعضی از مسایل از مجتهد دیگری تقلید کرده است و این مجتهد نیز وفات نموده، می‌توان مانند گذشته بر تقلید از مجتهد اول در مسایلی که از او عدول نکرده باقی بماند، همچنان که مخیّر است در مسایلی که عدول نموده بر فتوای مجتهد دوم باقی بماند و یا به مجتهد زنده عدول کند.
(اجویة الاستفتاءات، س 37 )
4. اعمال بدون تقلید
اعمال افرادی که تقلید نمی‌کنند یا تقلید صحیح ندارند در صورتی محکوم به صحت است که:
1. موافق احتیاط باشد.
2. یا مطابق واقع باشد.
3. یا مطابق با نظر مجتهدی باشد که وظیفه دارند از او تقلید کنند. (اجویة الاستفتاءات، س 7 )