بهداشت مو

ضرورت رسیدگی به موها

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
موی خوب، از پوشش های خدایی است. آن را گرامی بدارید.( کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۱ ص ۱۲۹ ح ۳۲۷٫)
تاریخ أصبهان:
– به نقل از عبدالله بن عمر -: از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که فرمود: هر کدام از شما که موی خود را بلند می گذارد: آن را گرامی بدارد.
پرسیدند: ای پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)! گرامی داشتن آن به چیست؟
فرمود: آن را هر روز، روغن بزند و شانه کند.( تاریخ أصبهان: ج ۱ ص ۲۶۲ ح ۴۳۰٫)
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
هر کس مو می گذارد، خوب بدان برسد و گرنه، آن را بچیند.( الکافی: ج ۶ ص ۴۸۵ ح ۲٫)
الکافی:
– به نقل از ابوالعباس بقباق -: از امام صادق (علیه السلام) در این باره پرسیدم که اگر مردی موی فراوان(مقصود از وفره که در متن عربی آمده، مویی است که بلند شود و بر سر، جمع شود، یا مویی که از گوش ها پایین تر آمده و یا تا نرمه گوش رسیده باشد.) داشته باشد، آیا میان موها فرق باز کند یا آنها را واگذارد؟
فرمود: فرق باز کند.( الکافی: ج ۶ ص ۴۸۵ ح ۱٫)

شستن سر با سدر

مکارم الاخلاق:
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، چون سر و ریش خود را می شست، آنها را با سدر، شستشو می داد.( مکارم الاخلاق: ج ۱ ص ۸۰ ح ۱۲۵٫)
امام کاظم (علیه السلام):
شستن سر با سدر، روزی آور است.( الکافی: ج ۶ ص ۵۰۴ ح ۶٫)

خضاب کردن با حنا و وسمه (کتم)( کتم، گیاهی است که آن را با حنا می آمیزند و موها را بدان، خضاب می کنند و رنگش بر جای می ماند. اگر ریشه آن را در آب بپزند، مرکب قلم از آن به دست می آید (القاموس المحیط: ج ۴ ص ۱۶۹).)

الکافی:
– به نقل از ابوشیبه اسدی -: از امام صادق (علیه السلام) درباره خضاب کردن موها پرسیدم.
فرمود: حسین و ابوجعفر (امام باقر (علیه السلام)) – که درود خدا بر آنها باد – به حنا و وسمه خضاب می کردند.( الکافی: ج ۶ ص ۴۸۱ ح ۹٫)
الکافی:
– به نقل از حلبی -: از امام صادق (علیه السلام) در باره خضاب مو پرسیدم. فرمود: پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، حسین بن علی و ابو جعفر، به وسمه، خضاب می کرده اند.( الکافی: ج ۶ ص ۴۹۱ ح ۷٫)

شانه کردن مو

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
فراوان شانه زدن موها، وبا را از میان می برد، روزی می آورد و بر قدرت انسان برای نزدیکی می افزاید.( الکافی: ج ۶ ص ۴۸۹ ح ۶٫)
امام صادق (علیه السلام):
شانه کردن فراوان، از بلغم می کاهد.( الکافی: ج ۶ ص ۴۸۹ ح ۹٫)
مکارم الاخلاق:
امام صادق (علیه السلام) فرمود: شانه کردن سر، بلغم را از میان می برد. شانه زدن ابروها، مایه ایمنی از جذام است، و شانه کردن رخساره، دندان ها را استحکام می بخشد.
از ایشان، درباره تراشیدن سر پرسیدند.
فرمود: خوب است.( مکارم الاخلاق: ج ۱ ص ۱۶۷ ح ۴۸۰٫)
امام صادق (علیه السلام):
جامه پاکیزه، دشمن را در هم می شکند، چرب کردن پوست، سختی را از میان می برد و شانه کردن سر، وبا را دور می کند.
راوی گوید که پرسیدم: وبا چیست؟
فرمود: تب. شانه کردن ریش، دندان ها را استحکام می بخشد.( الکافی: ج ۶ ص ۴۸۸ ح ۱٫)
امام صادق (علیه السلام):
از شانه کردن در حمام بپرهیز؛ چرا که وبای مو می آورد(در مکارم الاخلاق چنین آمده است: در حمام شانه مکن؛ چرا که این کار مو را ضعیف می کند.).( علل الشرائع: ص ۲۹۲ ح ۱، مکارم الاخلاق: ج ۱ ص ۱۶۵ ح ۴۶۷٫)

کوتاه کردن موها

امام رضا (علیه السلام):
از سنت های پیامبران است: عطر زدن، کوتاه کردن(در تهذیف الحکام، کتاب من لا یحضره الفقیه، به جای کوتاه کردن، عبارت تراشیدن آمده است.) مو و فراوانی آمیزش.( الکافی: ج ۵ ص ۳۲۰ ح ۳، تهذیب الاحکام: ج ۷ ص ۴۰۳ ح ۱۶۱۱، کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۳ ص ۳۸۲ ح ۴۳۴۱٫)
الکافی:
– به نقل از اسحاق بن عمار -: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: موی خود را از ته بزن تا آلودگی اش و جنبندگان و چرک آن، کم شود، گردنت ستبر گردد و دیده ات جلا یابد و در روایت دیگری است: و تنت راحت شود.( الکافی: ج ۶ ص ۴۸۴ ح ۲٫)
الکافی:
– به نقل از این سنان -: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: درباره بلند کردن موها چه می فرمایی؟
فرمود: یاران محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)، موهای خود را می زدند؛ یعنی کوتاه می کردند.( مکارم الاخلاق ج ۱ ص ۱۳۹ ح ۳۵۰٫)
امام کاظم (علیه السلام):
موی سر، چون بلند شود، بینایی ضعیف می گردد و نور دیده از میان می رود؛ اما کوتاه کردن موها، دیده را روشن می سازد و نور آن را افزون می کند.( مستطرفات السرائر: ص ۵۷ ح ۱۷٫)

تراشیدن موها

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
زن و مرد! موهای روی شکم را بتراشید(در الکافی و تهذیب الاحکام، روایت از امام صادق (علیه السلام) نقل شدده و چنین آمده است: پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، به تراشیدن موی شکم، فرمان داده.).( کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۱ ص ۱۲۰ ح ۲۶۱، الکافی: ج ۶ ص ۴۰ ح ۳، تهذیب الاحکام: ج ۷ ص ۴۴۷ ح ۱۷۹۱٫)
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
موهای پس گردن را بتراشید.( الجعفریات: ص ۱۵۶٫)
الکافی:
– به نقل از اسحاق بن عمار، از امام صادق (علیه السلام) -: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: فدایت شوم! گاه موهای پشت گردنم زیاد می شود و به سختی مرا اندوهگین می کند. مرا فرمود: ای اسحاق! آیا نمی دانی که تراشیدن (موهای) پشت گردن، اندوه را از میان می برد؟.( الکافی: ج ۶ ص ۴۸۵ ح ۸٫)
امام صادق (علیه السلام):
– در تفسیر آیه واذ ابتلی ابراهیم ربه، بکلمت(آن گاه که خداوند، ابراهیم را به کلمه هایی آزمود (بقره، آیه ۱۲۴).) -: آن گاه که خداوند او را به رویای ذبح دنیای عرب، اسماعیل، آزمود و وی این آزمود را به درستی پشت سر نهاد و تسلیم فرمان خدا شد و آهنگ انجام دادن خواسته او کرد، و چون خداوند به پاداش صدق و راستی و عمل او برایش چنین مقرر ساخت که انی جاعلک للناس اماماً؛ من تو را برای مردم، امام قرار می دهم آیین حنیفی را که همان پاکی و طهارت است، بر او فرو فرستاد. این طهارت، ده چیز است: پنج مورد از آن در سر، و پنج مورد دیگر در تن. اما آن پنج مورد که در سر است، عبارت اند از: گرفتن سبیل، واگذاردن ریش، کوتاه کردن موها، مسواک زدن، و خلال کردن. آن پنج مورد که در تن است نیز عبارت اند از: تراشیدن موهای بدن، ختنه کردن، کوتاه کردن ناخن ها، غسل جنابت، و طهارت گرفتن با آب، این، همان آیین حنیف پاکی است که ابراهیم آورد و نه نسخ شده است و نه تا روز قیامت، نسخ خواهد شد. این معنای کلام خداوند است که فرمود: واتبع مله ابراهیم حنیفاً(آیین چه کسی بهتر است از آن کس که خود را تسلیم خدا کرد و نیکو کار است) و از آیین حنیف ابراهیم پیری کند (نساء، آیه ۱۲۵).).( مجمع البیان:ج ۱ ص ۳۷۷٫)
امام کاظم (علیه السلام):
پنج چیز درباره سر و پنج چیز هم درباره تن از سنت هاست: اما آنچه درباره سر است، مسواک زدن، گرفتن سبیل، از هم گشودن موها از میانه سر، آب در دهان چرخاندن، و آب در بینی چرخاندن است.
آنچه نیز درباره تن است، ختنه کردن، تراشیدن موی زهار، زدودن موهای زیر بغل، کوتاه کردن ناخن ها و زدودن پلیدی مخرج است.( الخصال: ص ۲۷۱ ح ۱۱٫)

کندن موها

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
سبیل ها را از ته بتراشید،( این حدیث، همان طوری که در منبع بدان اشاره شده، ضعیف و غیر قبل اعتماد است. آنچه سنت است، چنان که از روایات بعدی نیز استفاده می شود،کوتاه کردن سبیل است، نه تراشیدن آن.) ریش ها را واگذارید، و موهایی را که در بینی است بکنید.( کنز العمال: ج ۶ ص ۶۵۰ ح ۱۷۲۱۹٫)
کتاب من لا یحضره الفقیه:
امام صادق (علیه السلام)، موی زیر بغل خود را در حمام، نوره می کشید و می زدود و می فرمود: از ریشه کندن موهای زیر بغل، شانه ها را ضعیف می کند و بینایی را سست و کم قدرت می سازد.( کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۱ ص ۱۲۰ ح ۲۶۲٫)
الکافی:
– به نقل از عبدالله بن ابی یعفور -: در مدینه بودیم که میان من و زراره، بر سر تراشیدن یا کندن موهای زیر بغل، بحث پیش آمد. من گفتم: تراشیدن آنها بهتر است. زراره گفت: کندن آنها بهتر است. آن گاه از امام صادق (علیه السلام) اجازه دیدار خواستم. در حالی که در حمام، موزدایی می کرد و موهای زیر بغل خود را زدوده بود، به ما اجازه دیدار داد. به زراره گفتم: تو را بس است؟
گفت: نه؛ شاید او این کار را به جهتی انجام داده است که انجام دادنش برای من از آن جهت، درست نیست. پس امام (علیه السلام) پرسید: درباره چه گفتگو می کنید؟.
گفتم: زراره در مورد کندن یا تراشیدن موهای زیر بغل، با من مخالفت کرده است. من گفته ام که تراشیدن و زدودن آنها، بهتر است و زراره گفته است که کندن آنها بهتر است.
فرمود: تو به سنت راه یافته ای و زراره، بدان: نرسیده است. تراشیدن آنها از کندنشان بهتر است و زدودن (به نوره و همانند آن)، از تراشیدن نیز بهتر.
سپس به ما فرمود: موزدایی کنید.
گفتم: سه روز پیش این کار را انجام داده ایم.
فرمود: دوباره انجام دهید؛ چرا که موزدایی، خود، نوعی طهارت است.( الکافی: ج ۴ ص ۳۲۷ ح ۶ و ج ۶ ص ۵۰۸ ح ۵٫)
امام صادق (علیه السلام):
قطع کردن و کندن تار موهای سفید، اشکال ندارد؛ اما قطع کردن آنها از کندنشان بهتر است.( ) الکافی: ج ۶ ص ۴۹۲ ح ۱٫)

گرفتن سبیل

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
مباد که کسی از شما سبیل خود را(در علل الشرائع و الجعفریات، موهای شرمگاه و زیر بغل هم ذکر شده است.) بلند کند؛ زیرا شیطان، آن را مخفیگاه می گیرد و در آن، پنهان می شود.( الکافی: ج ۶ ص ۴۸۸ ح ۱۱، علل الشرائع،: ص ۵۱۹ ح ۱، الجعفریات: ص ۲۹٫)
الکافی:
– به نقل از ابن فضال، از راوی ای که خود از وی نام برده است -: (نزد امام صادق (علیه السلام)) از کوتاه کردن سبیل سخن به میان آوردیم.
فرمود: این عمل: نوعی پیشگیری از بیماری و عمل به سنت پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) است.( الکافی: ج ۶ ص ۴۸۷ ح ۸٫)

کوتاه کردن موهای زیر بغل

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):
مبادا کسی از شما موهای زیر بغل خود را بلند بدارد؛ چرا که شیطان، آن را مخفیگاه می گیرد تا در آن پنهان شود.( الکافی: ج ۶ ص ۵۰۷ ح ۱٫)

دفن موهای زاید

دعائم الاسلام:
از امام علی (علیه السلام) روایت شده که به دفن کردن موهای فرمان داد و فرمود: هر چه از آدمیزاد جدا می شود، مردار است.( دعائم الاسلام: ج ۱ ص ۳۲۹٫)
الخصال:
– به نقل از عایشه -: پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به دفن هفت چیز از انسان، امر می فرمود: مو، ناخن، خون، حیض، جفت جنین، دندان، و خون بسته.( الخصال: ص ۳۴۰ ح ۱٫)