ویژگیهای امام زمان علیه السلام
«هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ»(1).
او كسى است كه رسول خود را با هدايت و دين حق فرستاد تا او را بر همهٔ اديان غالب سازد، هر چند مشركان كراهت داشته باشند.
«اللّهم كن لوليّك الحجّة ابن الحسن صلواتك عليه وعلى آبائه في هذه الساعة وفي كلّ ساعةٍ وليّاً وحافظاً وقائداً وناصراً ودليلاً وعيناً حتىتسكنه أرضك طوعاً وتمتّعه فيها طويلاً» «وامنن علينا برضاه وهب لنا رأفته ودعائه ورحمته وخيره ورؤيته واجعل صلواتنا به مقبولة وذنوبنا به مغفورة وهمومنا به مكفيّة وحوائجنا به مقضيّة ودعائنا به مستجاباً وصلّ عليه وعلى آبائه الطيبين الطاهرين»(2).
ولى عصر (عجّل اللَّه فرجه الشريف) در حديث لوح:
جابر بن عبداللَّه انصارى براى تبريك و تهنيت ولادت سيّد الشهدا عليه السلام خدمت حضرت فاطمه زهرا عليهما السلام شرفياب شد و در دست ايشان لوح سبز رنگى ديد كه در آن نوشتههايى شبيه بهرنگ آفتاب بود. جابر به حضرت صدّيقه كبرى عليهما السلام عرض كرد: «اين لوح چيست»؟ حضرت در پاسخ فرمودند: «اين لوحى است كه خداوند متعال آن را به رسول اللَّه صلى الله عليه وآله وسلم هديه داده است و در آن اسم پدرم، همسرم، دو فرزندم و اسم امامانى كه از نسل فرزندم مىباشند نوشته شده است و پدرم صلى الله عليه وآله وسلم آن را براى خوشحالى (مژدگانى) به من هديه داده است».
در اين روايت نامهاى مبارك ائمّهٔ اطهار عليهم السلام و ويژگىهاى آنان ذكر شده است. به مناسبتِ سخن، ويژگىهايى را كه در اين حديث براى امام زمان (عجّلاللَّه فرجه الشريف) ذكر شده است را بيان مى نماييم.
«… أخرج منه الدّاعي إلى سبيلي والخازن لعلمي الحسن واُكمّل ذلك بابنه «م ح م د» رحمة للعالمين، عليه كمال موسى وبهاء عيسى وصبر ايّوب؛
از امام هادى عليه السلام كسى متولد مىشود كه دعوت كننده به راه من است وگنجينهدار نيكوى علم من، و آن را كامل و تمام مىكنم بوسيلهٔ فرزندش «م ح م د» كه رحمت است براى جهانيان. براى او استكمالات موسى [عليه السلام] و آبرو و عزّت عيسى [عليه السلام] و صبر ايّوب [عليه السلام].
فيذلّ اوليائي في زمانه وتتهادى رؤوسهم كما تتهادى رؤوس الترك والديلم، فيقتلون ويحرقون و يكونون خائفين، مرعوبين، وجلين، تصبغ الأرض بدمائهم؛
در زمان [غيبت] او دوستان و اولياى من ذليل و خوار مىگردند، وسرهاى آنان از بدن [جدا مىگردد] و هديه داده مىشود همانندسرهاى غلامان ترك و ديلم، آنان كشته و سوزانده مىشوند، در آنزمان آنان، بيمناك ترسان و نگرانند و زمين با خون آنان رنگين مىگردد.
ويفشو الويل و الرّنّا في نسائهم اولئك أوليائي حقّاً، بهم أدفع كلّ فتنة عمياء حندس وبهم أكشف الزّلازل وأدفع الآصار والأغلال، اُولئك عليهم صلوات من ربهم ورحمة واُولئك هم المهتدون؛
صداى ناله و شيون از زنانشان برخاسته است. به درستى كه آنان دوستان من هستند و من به وسيلهٔ آنان فتنههاى كور و تاريك را دفع مىكنم و از بروز حوادثى چون زلزله و اسارت جلوگيرى مىنمايم، سلام و رحمت خداوند بر آنان است و آنان هدايت شدگاناند.
قال عبدالرّحمن بن سالم: قال أبو بصير(4): لو لم تسمع في دهرك، إلّا هذاالحديث لكفاك، فصُنه إلّا عن اهله»(5).
عبدالرّحمن بن سالم مىگويد: ابو بصير به من گفت: اگر در سر تا سر زندگانيت، فقط اين حديث را شنيده باشى تو را كافى و بسنده است،پس آن را فقط به اهلش بازگو.
امام زمان (عجّل اللَّه فرجه الشريف) رحمت جهانيان:
نخستين امتيازى كه در اين حديث شريف قدسى براى امام زمان (عجّلاللَّه فرجه الشريف) ذكر شده است صفت «رحمة للعالمين» مىباشد. اين صفت فقط يك بار در قرآن و آن هم در رابطه با وجود مبارك رسول اللَّه صلى الله عليه وآله وسلم به كاربرده شده است.
«وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلاَّ رَحْمَةً لِّلْعَالَمِينَ»(6).
ما تو را جز براى رحمت جهانيان نفرستاديم.
به جز خاتم الأنبياء صلى الله عليه وآله وسلم و خاتم الأوصياء (عجّل اللَّه فرجه الشريف) هيچ يك از اولياء، انبياء و ائمّهٔ اطهار عليهم السلام به اين وصف نايل نشدهاند، و اين امتيازمخصوص آن دو بزرگوار مىباشد.
اين امتياز نشان دهنده آن است كه دارنده و صاحب اين مقام از سعهٔ وجودى خاصّى برخوردار است و داراى رحمتى گسترده، وسيع و عام مىباشد و همهٔ مخلوقات و موجودات را در همهٔ اعصار و قرون در بر مىگيرد و به مخلوقى خاصّ و يا زمانى خاصّ تعلّق ندارد. به عبارت گوياتر صاحب اين مقام داراى رحمتى گسترده است كه همهٔ هستى را در زير بال و پر خود دارد.
معناى عالمين:
براى فهم بهتر و دقيتر معناى رحمة للعالمين بهتر است ابتدا معناى تكتك واژهها را بررسى كنيم تا به عظمت اين مقام پى ببريم. رحمت كه نيازى به ترجمه ندارد چون به لطف شاگردى مكتب اهل بيت عليهم السلام و عنايت خاصّ حضرت ولى عصر (ارواحنا فداه) آنچنان در آن غوطه وريم كه مانند ماهى در آب، از ايننعمت به كلّى غافل شدهايم و فقط كافى است تا قدرى به اطرافمان نگاه كنيم تارحمت الهى را با تمام وجود درك كنيم. آيا به راستى اين سر بلندى و آزادگى شيعه در عين مظلوميّتش، به جز با افاضه رحمت از سوى رحمة للعالمين (ارواحنا فداه) امكان دارد؟ ولى براى اينكه بدانيم دايرهٔ شمول رحمت حضرت ولى عصر (ارواحنا فداه) تا چه اندازه است بايد قدرى در معناى كلمه (عالمين) تأمل كنيم؛ چرا كه با پى بردن به گستردگى معناى اين كلمه، به گستردگى سفره رحمت آنجناب هم پى مىبريم.
خداوند متعال مىفرمايد:
«الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ * الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ»(7).
ستايش مخصوص خداوندى است كه پروردگار جهانيان است * (خداوندى كه) بخشنده و بخشايشگر است.
بر اساس اين آيهٔ شريفه تربيت همهٔ عالم در انحصار ذات اقدس ربوبى مىباشد، دليل آن هم دو صفت رحمن و رحيم بودن خداوند متعال است.
عالمين به صورت جمع ذكر شده است نه به صورت تثنيه يعنى همهٔ عوالم وجود در پرتو رحمت الهى قرار دارد، كه منظور از همهٔ عوالم، «عالم ملك وعالم ملكوت» مىباشد.
«عالم مُلك» عالمى است كه ما آن را درك و احساس مىكنيم و مشهود و محسوس انسانها مىباشد.
«عالم ملكوت» عالمى است كه مشهود و محسوس انسانهايى است كه مراحل و مقاماتى را در تهذيب نفس طى كردهاند و البته اين عالم را نمىتوان باحواس ظاهرى شناخت و به آن پى برد.
«فَسُبْحَانَ الَّذِي بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ»(8).
پس منزّه است خداوندى كه ملكوت همه چيز در دست اوست؛ وشما را به سوى او باز مىگرداند.
به قول برخى از فلاسفه عالم مُلك نماد و آيينهاى از عالم ملكوت است.
چرخ با اين اختران نغز و خوش وزيباستى
صورتى در زير دارد هر چه در بالاستى
عالم ملك و ملكوت با همهٔ وسعت و گستردگى آن، تربيت شده خداوندى است كه ربّ العالمين و رحمان ورحيم است.
ربانيّت (مربىگرى) و رحمانيّت الهى همهٔ عوالم وجود را در بر مىگيرد و به همين دليل هيچ تفاوت و تناقضى بين عوالم، چه عالم مُلك و چه عالمملكوت، وجود ندارد. لذا خداوند متعال مىفرمايد:
«الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقاً مَّا تَرَى فِي خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِن تَفَاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِن فُطُورٍ * ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ كَرَّتَيْنِ يَنقَلِبْ إِلَيْكَ الْبَصَرُ خَاسِأً وَهُوَ حَسِيرٌ»(9).
همان كسى كه هفت آسمان را بر فراز يكديگر آفريد؛ در آفرينش خداوند رحمان هيچ تضادّى و عيبى نمىبينى. بار ديگر نگاه كن، آيا هيچ شكاف و خللى مشاهده مىكنى؟! بار ديگر (به عالم هستى) نگاه كن، سر انجام چشمانت (در جستجوى خلل و نقصان نا كام مانده) بهسوى تو باز مىگردد در حالى كه خسته و ناتوان است.
معناى رحمانيّت الهى:
در آيه شريفه خداوند فرمودند هيچ تضادّ و تناقضى در مخلوقاتِ آن كسى كه داراى صفت «رحمن» است مشاهده نمىكنى. چنانكه مشاهده مىكنيد خداوند پس از آنكه خود را با صفت رحمانيّت معرفى كرد اين مطلب را بيان فرمود كه هيچ تناقضى در عالم وجود ندارد. در ميان فقها و علماء علم اصول قاعدهاى وجود دارد كه مىفرمايند: «تعليق الحكم بالوصف مشعرٌ بالعليّة» يعنى معلّق بودن ومتوقف بودن يك حكم به صفتى نشان دهندهٔ اين است كه آن صفت عامل وعلّت به وجود آمدن حكم است. با اين توضيح، اگر قاعده مذكور را به اين آيه سرايت دهيم در مىيابيم كه عدم وجود تناقض در آفريدههاى خداوند ريشه در رحمانيّت حضرت حق (سبحانه و تعالى) دارد.
خداوند متعال به دليل رحمانيّت خود، هيچ تفاوتى بين مخلوقات نمىگذارد و وسعت رحمت او همهٔ آفرينش را در بر مىگيرد و همهٔ مخلوقات وموجودات متناسب با قابليّت دريافت و ظرفيّت وجودى خود از رحمانيّت الهى مستفيد و مستفيض مىگردند.
دهندهاى كه به گُل نكهت و به گِل جان داد
به هر چه، هر چه سزا ديد حكمتش آن داد(10)
در اين رابطه خداوند متعال در آيه ديگرى مىفرمايد:
«الرَّحْمَنُ * عَلَّمَ الْقُرْآنَ * خَلَقَ الْإِنسَانَ * عَلَّمَهُ الْبَيَانَ * الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ * وَالنَّجْمُ وَالشَّجَرُ يَسْجُدَانِ»(11).
خداوند رحمان * قرآن را تعليم فرمود * انسان را آفريد * و به او (بيان) را آموخت * خورشيد و ماه با حساب منظّمى مىگردند * وگياه و درخت براى او سجده مىكنند.
معناى رحيّميت الهى:
علاوه بر آن كه خداوند متعال رحمان است، رحيم نيز مىباشد؛ يعنى ذات اقدس ربوبى، مربّى و تربيت كننده عالم ملكوت است و رحيم بودن خداوند متعال، رحمت خاصّى است كه مخصوص عالم ملكوت مىباشد، بدين دليل اينصفت در تمام قرآن به همراه اوصاف ديگرى ذكر شده است و به تنهايى و مستقلاً نيامده است.
خداوند متعال رحمت خاصّ خود (رحيم) را نيز به رسول اللَّه صلى الله عليه وآله وسلم عنايت فرموده است. در اين رابطه خداوند متعال مىفرمايد:
«لَقَدْ جَاءكُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُم بِالْمُؤْمِنِينَ رَؤُوفٌ رَّحِيمٌ»(12).
به يقين رسولى از خود شما به سويتان آمد كه رنجهاى شما بر او سخت است، و اصرار بر هدايت شما دارد، و نسبت به مؤمنان رؤف و مهربان است.
امام زمان (عجّل اللَّه فرجه الشريف) رحمان و رحيم:
با توجّه به آياتى كه تا به حال ذكر نموديم روشن گرديد كه خداوند متعال تربيت كنندهٔ همهٔ عوالم و داراى يك رحمت عام و گسترده «رحمان» و يكرحمت خاصّ «رحيم» مىباشد و خداوند سبحان اين دو رحمت را به پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله وسلم هم تفويض كرده است؛ زيرا ايشان مظهر تامّ و اتمّ اسم رحمان ورحيم مىباشند.
با توجّه به حديث لوح در مىيابيم كه امام عصر (عجّل اللَّه فرجه الشريف) نيز همانند رسول اللَّه صلى الله عليه وآله وسلم مظهر اسم رحمان و رحيم مىباشند. نكته مهمّ آن كه اين وصف و امتياز مخصوص خاتم الأنبياء عليهم السلام و خاتم الأوصياء (عجّل اللَّهفرجه الشريف) مىباشد و هيچ مخلوق و موجود ديگرى در اين وصف با آنان شريك نمىباشد.
در دعاى عديله در رابطه با امام زمان (عجّل اللَّه فرجه الشريف) آمده است.
«ببقائه بقيت الدّنيا وبيمنه رزق الورى وبوجوده ثبتت الأرض والسّماء»(13).
دنيا به [بركت] وجود ايشان پا برجاست و به يمن وجود ايشان مردم از رزق و روزى بهرهمند مىشوند و به وجود ايشان آسمان و زمين ثبات و قرار يافته است.
جهان آفرينش طُفيل وجود ائمّه اطهار عليهم السلام است و به بركت آنان است كه مخلوقات و موجودات از روزى برخوردار و بهرهمند مىگردند، آنان وسايط فيض الهى هستند و قيام مخلوقات به وجود آنان است. قيوميّت ائمّه اطهار عليهم السلام با قيوميّت ذات اقدس حقّ منافات و تعارضى ندارد، زيرا قيوميّت آنان به اذن الهى ودر طول قيوميّت خداوند متعال قرار دارد(14).
انواع فاعل:
براى اينكه بهتر دريابيم كه چگونه حيات، قيام و رزق همهٔ موجودات به ائمّه اطهار عليهم السلام وابسته است و در عين حال اين اوصاف با خالقيّت، قيوميّت ورزاقيّت ذات ذوالجلال ربوبى منافات و تعارضى ندارد به اين تقسيم بندى توجّه بفرماييد.
در يك تقسيم بندى فاعل را به دو گونه، تقسيم مىكنند،
1 – فاعل ما منه الوجود، اين فاعل، فعّال ما يشاء(15) است و همهٔ هستى به ارادهٔ او موجود شده است و آن ذات اقدس ربوبى مىباشد.
2 – فاعل ما به الوجود، منظور از اين فاعل ائمّهٔ اطهار عليهم السلام و در حال حاضر حضرت ولى عصر (عجّل اللَّه فرجه الشريف) مىباشند. زيرا قوام همهٔ موجودات به آنان است و اگر جهان هستى لحظهاى از وجود آنان تهى گردد، از هم فرو پاشيده خواهد شد(16).
امام زمان (عجّل اللَّه فرجه الشريف) از زبان رسول اللَّه (ص):
رسول اللَّه صلى الله عليه وآله وسلم پس از حجّة الوداع خطبه معروفى ايراد فرمودند، كه به «خطبه غديريّه» مشهور است. ايشان صلى الله عليه وآله وسلم در اين خطبه اميرالمؤمنين عليه السلام را به جانشينى خود معرّفى مىنمايند و سپس ديگر جانشينان خود را كه از فرزندان اميرالمؤمنين عليه السلام مىباشند يك به يك نام برده و معرّفى مىكنند.
به فرازهايى از اين خطبه اشاره مىنماييم.
امام باقر عليه السلام مىفرمايند:
«حجّ رسول اللَّه صلى الله عليه وآله وسلم… فأتاه جبرئيل عليه السلام فقال له: يا محمّد إنّ اللَّه جلّ اسمه يقرؤك السّلام ويقول لك:
پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم به حجّ مشرف شدند… سپس جبرئيل عليه السلام خدمت ايشان مشرف شد و عرض كرد: اى محمّد [صلى الله عليه وآله وسلم]! خداوند متعال به شماسلام فرستاد و فرمود:
إنّي لم أقبض نبيّاً من أنبيائي ولا رسولاً من رسلي إلّا بعد إكمال ديني وتأكيد حجّتي وقد بقي عليك من ذاك فريضتان مما تحتاج أن تبلغهما قومك: فريضة الحجّ وفريضة الولاية والخلافة من بعدك؛ فإني لم أخل أرضي من حجّةٍ ولن اُخليها أبداً؛
من هيچ پيامبر و فرستادهاى را قبض روح نكردم مگر آن كه پيش از آن دينم را كامل گردانم و حجّتم را محكم، و براى تو دو فريضه (دستور) از رسالتت باقى مانده است كه بايد آن را به قوم خود ابلاغ كنى،فريضه حج و فريضه ولايت و خلافت پس از خود را؛ چرا كه من زمين خود را از حجّت خالى نگذاشته و بعد از اين هم نمىگذارم.
سپس پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم فرمودند:
… معاشر الناس! إنّه آخر مقام أقومه في هذا المشهد فاسمعوا وأطيعوا وانقاد والأمر ربكّم، فإنّ اللَّه عزّوجلّ هو مولاكم والهكم ثمّ من دونه محمّد صلى الله عليه وآله وسلم وليّكم القائم المخاطب لكم، ثم من بعدي عليّ وليّكم وإمامكم بأمر ربّكمثم الإمامة في ذريّتي من ولده إلى يوم تلقون اللَّه ورسوله؛
اى گروه مردمان! اين آخرين جايگاهى كه در آن با شما سخن مىگويم. پس گوش دهيد، اطاعت كنيد و مطيع و پيرو دستور خدايتان باشيد. به درستى كه خداوند عزّوجلّ مولى وإله شماست وپس از او من ولىّ شما هستم كه در حال سخن با شما مىباشم، و پس از من على [عليه السلام] به امر پروردگار ولىّ و امام شما است، و سپس امامت در نسل من و از فرزندان على عليه السلام مىباشد.
… معاشر الناس! النور من اللَّه عزّوجل فيَّ مسلوك ثم في عليّ ثم فيالنسل منه إلى القائم المهدي الذي يأخذ بحقّ اللَّه وبكلّ حقّ هو لنا لأنّ اللَّه عزّوجلّ قد جعلنا حجّة على المقصّرين والمعاندين والمخالفين والخائنينو آلاثمين والظالمين من جميع العالمين؛
اى گروه مردم! نور الهى در من، و در على [عليه السلام] و در فرزندان او تامهدى قائم [عجّل اللَّه فرجه الشريف] راه يافته است، او [ولى عصر عجّل اللَّه فرجه الشريف] حقّ خداوند و حقّ ما را مىستاند، زيرا خداوند متعال ما را حجّتى بر كوتاهى كنندگان، لجبازان، مخالفان،خيانتكاران، گناه كاران و ستم كنندگان از تمام جهانيان قرار دادهاست.
… ألا إنّ خاتم الأئمّة منّا القائم المهدي، ألا إنّه الظاهر على الدين، ألا إنّه المنتقم من الظالمين… ألا إنّه خيرة اللَّه ومختاره… ألا إنّه المخبر عن ربّه عزّوجل والمنبّه بأمر إيمانه… ألا إنّه الباقي حجّة ولا حجّة بعده ولا حقّ إلّا معه ولانور إلّا عنده ألا إنّه لا غالب له ولا منصور عليه ألا إنّه وليّ اللَّه فيأرضه وحكمه في خلقه وأمنيه في سرّه وعلانيته»(17).
… آگاه باشيد، به درستى كه خاتم امامان از نسل ما مىباشد و او مهدىقائم [عجّل اللَّه فرجه الشريف] است، او آشكار كننده دين است، او ازستمكاران انتقام مىگيرد… او برگزيده و مختار خداوند است… او ازخدا خبر مىدهد و نسبت به ايمانِ به وى، هشدار مىدهد… او حجّت باقيمانده خداوند است و حجّتى پس از او نخواهد بود، و حقّى نيست مگر آن كه همراه وى باشد، و نورى نيست مگر آن كه نزد وى باشد،[او پيروز كننده دين استو] كسى بر او پيروز نخواهد شد و نصرت نخواهد يافت، او ولىّ خداوند در زمين است و حاكم او در ميان مخلوقات است و امانت دار نهان و آشكار اوست…
حقّ ائمّه اطهار عليهم السلام:
در فرازى از اين روايت آمده است كه امام زمان (عجّل اللَّه فرجه الشريف) حقّ خداوند و حقّ ما را مىستاند. به روايتى در اين رابطه توجّه فرماييد:
روزى شخصى در حضور امام صادق عليه السلام عطسه كرد و از اين بابت خداوند را شكر كرد و به پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم سلام فرستاد، امام صادق عليه السلام به او فرمودند:
«هذا حقّ اللَّه أديّت وهذا حقّ رسول اللَّه صلى الله عليه وآله وسلم فأين حقّنا»؟(18).
حقّ خداوند را به جاى آوردى (شكر) حق پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم را ادا نمودى (به او سلام فرستادى) پس چرا حقّ ما را به جاى نياوردى؟
منظور حضرت اين است كه پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم و اهل بيت عليهم السلام از يكديگر جدا نيستند لذا هر گاه بر پيامبر درود فرستادى بايد همراه آن به اهل بيت عليهم السلام نيز درود بفرستى و شايد سِرّ اينكه شيعه بر خلاف اهل سنّت پس از ذكر نام مبارك پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم جمله «صلّى اللَّه عليه وآله وسلّم» را مىگويند و در صلوات و درود برپيامبر و آل طاهرينش با هم تكيه دارند همين حديث شريف و امثال آن باشد.
منتخب و برگزيده خداوند:
در فراز ديگرى از خطبه غديريّه، رسول اللَّه صلى الله عليه وآله وسلم امام زمان (عجّل اللَّهفرجه الشريف) را برگزيده خداوند مىنامند و مىفرمايند:
«ألا إنّه خيرة اللَّه ومختاره».
آگاه باشيد كه او برگزيده خداوند است.
اين تعبير و وصف در مورد سيّد الشهدا عليه السلام نيز بكار برده شده است، در زيارت آن حضرت عليهما السلام آمده است:
«السّلام عليك يا خيرة اللَّه وابن خيرته»(19).
سلام بر تو اى برگزيده خدا و فرزند برگزيده او.
اگر در زندگى اين دو بزرگوار دقّت و تأمل كنيم خواهيم ديد كه سيّد الشهدا عليه السلام با خون خود و فرزندان و يارانشان و حضرت ولى عصر (ارواحنا فداه) با نهضت وقيام فراگيرشان باعث احياى دين خداوند، درست در موقعى كه دين در آستانه اضمحلال و فرو پاشى است، هستند و احتمالاً به دليل اين صفت مشترك به مقام خيرة اللهى نائل آمدهاند.
امام عصر (عجّل اللَّه فرجه الشريف) داراى بالاترين كمال و عزّت:
يكى ديگر از امتيازات امام عصر (عجّل اللَّه فرجه الشريف) در حديث لوح اين است كه ايشان داراى كمالات و فضايل حضرت موسى عليه السلام و عزّت و شرافت حضرت عيسى عليه السلام هستند. با رجوع به قرآن كريم در مىيابيم كه منتهاى كمال حضرت موسى عليه السلام اين است كه وى به مقام «كليم اللهى»(20) رسيده و هم صحبت خداوند متعال شد، و آخرين مقام و مرحلهاى كه حضرت عيسى عليه السلام به آن دست يافت مقام «اذن و كلمة اللهى»(21) مىباشد و آن حضرت كلمة اللَّه گرديد. امّا، امام زمان (عجّل اللَّه فرجه الشريف) بقيّة اللَّه مىباشند و به اين مقامعالى دست يافتهاند كه بسى والاتر وبالاتر از مقام حضرت موسى و حضرت عيسى عليهما السلام مىباشد.
به روايتى در اين زمينه توجّه فرماييد،
احمد ابن اسحاق اشعرى قمّى(22) مىگويد: نزد امام حسن عسكرى عليه السلامشرفياب شدم،
«وأنا اُريد أن أسأله عن الخلف [من] بعده، فقال لي مبتدئاً: يا أحمد بنإسحاق! إنّ اللَّه تبارك وتعالى لم يخل الأرض منذ خلق آدم عليه السلام ولايخليها الى أن تقوم الساعة من حجّة اللَّه على خلقه، به يدفع البلاء عن أهل الأرض، وبه ينزّل الغيث وبه يخرج بركات الأرض؛
مىخواستم از جانشينشان سؤال كنم. امّا ايشان پيش از آن كه پرسش خود را مطرح نمايم فرمودند: اى احمد! خداوند متعال از هنگامى كه حضرت آدم عليه السلام را آفريد تا روز قيامت، زمين را تهى از حجّتى برخلق خود نمىگذارد، خداوند به وسيله حجّتش بلا را از اهل زمين دور مىسازد و باران را فرو مىآورد و بركات و خير زمين را بيرون مىآورد.
قال: فقلت له: يا ابن رسول اللَّه! فمن الإمام والخليفة بعدك؟ فنهض عليه السلام مسرعاً فدخل البيت، ثم خرج وعلى عاتقه غلام كأنّ وجهه القمر ليلة البدر من أبناء الثلاث سنين؛
ابو اسحاق مىگويد: به ايشان عرض كردم: اى فرزند رسول اللَّه [عليه السلام] چه كسى پس از شما امام است؟ امام عليه السلام سريع برخاستند و داخل منزل شدند، هنگام بازگشت بر دوششان كودكى بود با صورتى چون ماه و داراى سه سال سن.
فقال: يا أحمد بن إسحاق! لولا كرامتك على اللَّه عزّوجلّ وعلى حججه ماعرضت عليك إبني هذا، إنّه سمّى رسول اللَّه صلى الله عليه وآله وسلم وكنيّه، الّذي يملأ الأرض قسطاً وعدلاً كما ملئت جوراً وظلماً؛
سپس امام عليه السلام فرمودند: اى احمد ابن اسحاق! اگر كرامت و تفضّل خداوند بر تو و بر حجّتهايش نبود [و نزد ايشان محبوب نبودى] ،فرزندم را به تو نشان نمىدادم، او هم نام و هم كنيه رسول اللَّه صلى الله عليه وآله وسلم است او است كه زمين را پر از داد و عدل مىنمايد همانگونه كه سرشار از بى داد و ستم مىباشد.
… فقلت له: يا مولاي فهل من علامة يطمئنّ إليها قلبي؟ فنطق الغلام عليه السلامبلسان عربيّ فصيح فقال: أنا بقيّة اللَّه في أرضه والمنتقم من اعدائه فلاتطلب أثراً بعد عين يا أحمد بن إسحاق»(23).
پس به ايشان عرض كردم: اى مولاى من! آيا نشانهاى وجود دارد كه قلبم با آن آرام گيرد؟ نا گهان فرزند خردسال عليه السلام زبان گشودند و با زبان عربى فصيح فرمودند: من بقية اللَّه در زمين هستم و انتقام گيرنده از دشمنان خدا، حال پس از اين مشاهده ديگر نشانهاى درخواست نكن.
امام زمان (عجّل اللَّه فرجه الشريف) بقية اللَّه هستند، در برخى از متون دينى در تعريف بقية اللَّه آمده است:
«حجّة اللَّه في أرضه، الذين يبقاهم اللَّه في الأرض ولا تبقى الأرض إلّا ببقائهم».
بقية اللَّه يعنى حجّت خداوند بر زمين، كسانى كه خداوند آنان را در زمين نگه مىدارد و زمين بدون وجود آنان باقى و پايدار نمىماند.
در ادعيه و روايات تعبيرات بسيار زيبايى در رابطه با امام عصر (عجّل اللَّه فرجه الشريف) بكار برده شده است، به عنوان نمونه هنگام ورود به سرداب مقدّس امام زمان (عجّل اللَّه فرجه الشريف) مستحب است كه بخوانيم:
«السّلام عليك يا باب اللَّه الّذي لا يؤتى إلّا منه… السّلام عليك يا ناظرشجرة طوبى وسدرة المنتهى»(24).
سلام بر تو اى درب الهى كه تنها از آن درب مىتوان وارد شد… سلام بر تو اى نگاه كننده به درخت طوبى و سدرة المنتهى.
و در جايى ديگر اين گونه به ايشان (عجّل اللَّه فرجه الشريف) درود و سلاممىفرستيم:
«اللّهم صلّ على محمّد وآل محمّد وأظهر كلمتك التامّة»(25).
خداوندا بر محمد [صلى الله عليه وآله وسلم] وآل او سلام و درود بفرست و كلام تام خود را روشن و ظاهر بگردان.
جايگاه پيروان راستين امام عصر (عجّل اللَّه فرجه الشريف):
يكى ديگر از ويژگىهايى كه در رابطه با امام زمان (عجّل اللَّه فرجهالشريف) در حديث لوح ذكر شده اين است كه، اوليا و دوستان خداوند پيش از ظهور ايشان ذليل و خوار مىگردند و كشته مىشوند و سرهاى آنان از بدن جدا مىگردد و… .
با توجّه به اين عبارتها در مىيابيم كه خداوند متعال ياران و انصار امام عصر (عجّل اللَّه فرجه الشريف) را دوستان و اولياى خود معرّفى مىنمايد ومىفرمايد: دوستان و اولياى من در آن زمان به خاك و خون كشيده مىشوند.حال آن كه در همين حديث هنگامى كه سخن از اصحاب و ياران امام صادق عليه السلام به ميان مىآيد، خداوند متعال مىفرمايد:
«حقّ القول منّي لأكرمنّ مثوى جعفر ولأسرّنّه في أشياعه وأنصاره وأوليائه»(26).
حقيقتاً من جايگاه جعفر [عليه السلام] را كرامت مىبخشم و او را از پيروان،ياران و دوستانش شاد و مسرور مىگردانم.
خداوند متعال در رابطه با دوستان امام جعفر صادق عليه السلام مىفرمايد: آنان پيروان، ياران و دوستان امام صادق عليه السلام هستند، ولى در رابطه با پيروان امام زمان (عجّل اللَّه فرجه الشريف) مىفرمايد: آنان دوستان من هستند و من بهوسيلهٔ آنان فتنهها را دفع و رفع مىنمايم و در نهايت خداوند متعال به آنان سلام و درود مىفرستد.
امام باقر عليه السلام در رابطه با جايگاه پيروان و انصار امام زمان (عجّل اللَّه فرجه الشريف) مىفرمايند:
«كأنّي بأصحاب القائم عليه السلام و قد أحاطوا بما بين الخافقين فليس من شيءٍ إلّا وهو مطيع لهم حتّى سباع الأرض وسباع الطير يطلب رضاهم في كلّ شيء حتّى تفخر الأرض على الأرض وتقول مرّبي اليوم رجل من أصحاب القائم»(27).
گو يا من در ميان ياران امام قائم عليه السلام هستم و آنان شرق و غرب عالم را در بر گرفتهاند، چيزى يافت نمىشود بهجز آنكه از آنان اطاعت مىكند حتّى درندگان زمين و آسمان خواستار جلب رضايت آنان مىباشند، تا آن جا كه قطعهاى از زمين بر قطعهاى ديگر فخر مىورزد و مىگويد امروز يكى از ياران امام زمان (عجّل اللَّه فرجه الشريف) از روى من گذشت.
داستانى از يكى از ياران امام زمان (عجّل اللَّه فرجه الشريف):
يكى از علماى حوزه علميّه قم براى من نقل كرد كه يكى از پزشكانى كه در مشهد واقعهٔ حملهٔ روسها به حرم مطهّر ثامن الحجج عليه السلام را ناظر بود به منگفت كه: در بيمارستان مشغول طبابت بودم كه فردى خوش سيما و نورانى نزد من آمد و گفت: «گلولهاى به من اصابت كرده است، لطفاً آن را خارج كنيد». پساز معاينهٔ مجروح به وى گفتم: «درمان تو كار سادهاى نيست؛ زيرا گلوله به مكان حساسى اصابت كرده است و احتمال مرگ شما مىرود». امّا آن شخص اصرار كرد كه او را جرّاحى كرده و گلوله را خارج نمايم، با سخنان او من مسحور و مسخّر شدم و آماده مداواى او شدم. مشغول كار شدم. او بر روى تختى دراز كشيد و اذكارى را زمزمه نمود. عمل دو ساعت به طول انجاميد، هنگامى كه عمل تمام شد لبان او به حركت در آمد و اذكارى را خواند و از جا برخاست. از قدرت او متعجّب شدم به وى گفتم: «شما چه قدرت خيره كنندهاى داريد»! و از وى خواستم كه دعا كند كه روسها از خراسان خارج بشوند و دست آنان از هتك حرمت حرم مطهر على بن موسى الرضا عليه السلام كوتاه گردد. او در پاسخ گفت: «روسها خواهند رفت». چند روز از اين واقعه نگذشته بود كه روسها گروه گروه ازشهر خارج مىشدند پزشك در ادامه گفت: پس از مدّتى آن شخص نورانى را درحرم ديدم و به او گفتم: «شما كيستى»؟ و با اصرار از او خواستم كه خودش را به من معرفى نمايد و از ارتباطاش با امام زمان عجل اللَّه فرجه الشريف بگويد. او درپاسخ گفت: «من با هفت واسطه با امام زمان (عجّل اللَّه فرجه الشريف) ارتباط دارم».
كسانى كه با هفت واسطه با حضرت بقية اللَّه (عجّل اللَّه فرجه الشريف) ارتباط دارند، اگر چنين قدرت عجيبى دارند، قدرت، شرافت و جايگاه افرادى كه ارتباط نزديكتر و پيوند قوىترى دارند چگونه و به چه صورت است؟!
امام زمان (عجّل اللَّه فرجه الشريف) امامى صبور:
امتياز ديگرى كه در حديث لوح براى امام زمان (عجّل اللَّه فرجه الشريف) بر شمرده شده اين است كه ايشان داراى صبر ايّوب هستند. آرى! حضرت ايّوب عليه السلام مصائب و سختىهاى فراوانى را تحمّل نمود. خود و همسرش بيمار شدند؛ فرزندانشان در گذشتند. و در فقر و تنگ دستى روزگار مىگذراندند امّا بر همهٔ آنها صبر كرد و آنى نا شكيبايى و بىتا بى ننمود و در همه حال خداوند را شاكر بود. امّا مصائبى كه امام زمان (عجّل اللَّه فرجه الشريف) شاهد آن است،بسى فراتر و سختتر از مصائب حضرت ايّوب عليه السلام است و صبر آن حضرت بسيار بالاتر از صبر حضرت ايّوب عليه السلام است.
امام زمان (عجّل اللَّه فرجه الشريف) ناظر و شاهد تمام وقايع و اتفاقات گذشته، حال و آينده مىباشند و بر همهٔ مصائب و گرفتارىهاى شيعيان در همه اعصار و قرون اشراف كامل دارند و زمانهاى مختلف براى ايشان هيچ تفاوتى ندارد. امام زمان (عجّل اللَّه فرجه الشريف) از سال 255 هجرى قمرى تا به حال كه نزديك به 1200 سال مىباشد شاهد و ناظر مصائب شيعيان مىباشند. ايشان همچنان كه مصائب و گرفتارىهاى امروزه شيعيان را مىنگرند، ضربت خوردن اميرالمؤمنين عليه السلام، قرار گرفتن مادرشان صديقه كبرى بين در و ديوار، سقط شدن محسن عليه السلام و آتش گرفتن خانه مادرشان را نيز شاهد بودند و هستند، ايشان در همين حال حاضر شهادت سيّد الشهدا عليه السلام و اسارت عمّهشان حضرت زينب عليهما السلام را مىبينند و بر تمام مصايب و گرفتارىها صبر و بردبارى مىكنند.
در آستانه ماه مبارك رمضان قرار داريم از مبلّغين محترم درخواست مىكنم، فقط به درب خانه اهل بيت عليهم السلام بروند و فقط از آنان بگويند و معرفت وعلاقه مردم را به آنان افزايش دهند، سخن امام معصوم عليه السلام با سخن غير معصوم تفاوت زيادى دارد و به هيچ وجه قابل مقايسه نمىباشد سخنان و احاديث آنان رابه مردم بازگو كنيم، باشد كه با بركت و توجّهات آنان رستگار و سعادتمند شويم.
1) سورهٔ صف، آيه 9.
2) المزار، صفحه 584.
3) جزوهٔ شماره 24.
4) ابو بصير (يحيى بن القاسم الاسدى) از شاگردان امام باقر و امام صادقعليهم السلام، و از اصحاباجماع مىباشد، كتابى در مناسك حجّ نوشته است و در سال 150 هجرى قمرى فوتنمود. (معجم رجال الحديث آيت اللَّه خويى قدس سره جلد 20 صفحه 74).
5) كافى، جلد 1 صفحهٔ 528.
6) سورهٔ انبياء، آيه 107.
7) سورهٔ حمد، آيات 3 و 2.
8) سورهٔ يس، آيه 83.
9) سورهٔ ملك، آيات 4 و 3.
10) محتشم كاشانى.
11) سورهٔ الرحمن، آيات 6 تا 1.
12) سورهٔ توبه، آيه 128.
13) دعاى عديله، (مفاتيح الجنان).
14) زيارت مقدسه جامعه كبيره اين مطالب را به زيباترين شكل ممكن بيان فرموده است كه به همه خوانندگان محترم توصيه مىكنيم از مداومت بر اين زيارت شريف غافل نباشند.
15) يعنى هر چه را اراده كند به وجود مىآيد قرآن در اين زمينه مىفرمايد: «إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَشَيْئاً أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ».
16) روايات در اين زمينه را در منبع ذيل ملاحظه فرماييد. مستدرك سفينة البحار، جلد 5 صفحه 273.
17) احتجاج، جلد 1 صفحات 55 – 64.
18) مستدرك الوسايل، جلد 8 صفحه 382.
19) كامل الزيارات، صفحه 328 باب 71.
20) سورهٔ نساء، آيه 164.
21) سورهٔ آل عمران، آيه 45.
22) احمد ابن اسحاق در سر پل ذهاب كرمانشاه مدفون است و داراى آرامگاه با شكوهى مىباشد.
23) كمال الدين، جلد 2 صفحه 384.
24) بحار الانوار، جلد 99 صفحه 117.
25) المزار، صفحه 207.
26) كافى، جلد 1 صفحه 528.
27) كمال الدين، جلد 2 صفحه 673.