«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ امْحَقْ ذُنُوبَنَا مَعَ امحَاقِ هِلالِهِ، وَ اسْلَخْ عَنَّا تَبِعَاتِنَا مَعَ انْسِلاخِ أَيَّامِهِ حَتَّی يَنْقَضِيَ عَنَّا وَ قَدْ صَفَّيْتَنَا فِيهِ مِنَ الْخَطِيئَاتِ، وَ أَخْلَصْتَنَا فِيهِ مِنَ السَّيِّئَاتِ .»
خدايا با بي‌رمق شدن نور ماه و رفتن او در محاق، گناهان ما را نيز پنهان فرما. با پايان يافتن اين ماه پيامدهاي گناهان و سنگيني رفتار خطاي ما را، از ما بركنار نما؛ تا جايي كه چون اين ماه پايان مي‌يابد، ما نيز از خطا و گناه پاك شده و از بديها و زشتي‏ها رها گشته باشيم.
اين دعا در هنگام ورود و فرا رسيدن ماه رمضان گفته شده است. اما در پايان اين دعا به پايان ماه توجه شده است. براساس نظر اهل لغت و ادبيات عربي، شبهاي اول ماه تا سه شب، را «هلال» و از آن زمان تا سه ‌شب مانده به پايان ماه را  «قمر» مي‌نامند. از شب بيست و هفتم به بعد، گاهي دو شب و گاهي سه شب به پايان ماه مانده ديگر ماه ديده نمي‏شود. ايام ديده نشدن ماه را، ايام «مُحاق»، «مِحاق» يا «مَحاق» مي‌گويند. حالت «هلال» ماه در دو مرحله ظاهر مي‏شود: يكي در آغاز ماه و ديگري در پايان ماه. دو يا سه شب مانده به پايان ماه، ديگر هلال ماه در حال «محاق» است. شب پايان ماه نيز شب سلخ ناميده شده چرا كه دوباره ماه نو طلوع می‌كند. امام سجاد (ع) در دعا مي‏فرمايد: خدايا همانگونه كه هلال ماه رو به محاق مي‏رود، و ديگر نور ماه ديده نمي‏شود، گناهان ما را نير بي‌رمق و پنهان فرما! به گونه‌اي كه تا پايان ماه ديگر گناهي براي ما نمانده باشد و در هنگام «سلخ» و نو شدن ماه، ما را نيز آراسته و نو نما

خدايا، من وسيله‏اى براى رسيدن به غفران و رضوان تو ندارم، جز دو چيز: يكى نسيمهاى رحمتى كه از جانب تو وزيدن مى‏گيرد و يكى هم شفاعت پيامبر(صلي الله عليه و آله). به مناسبت شب عرفه، كه يكى از شب‌هايى است كه عواطف رحمت الهى بيش از هميشه وزيدن مى‏گيرد، اشاره‏اى مي‌كنم به دعاهايى كه براى فردا از طرف اهلبيت(عليهم السلام) وارد شده، كه اشاره‏اى به مسئله‏ى توسل دارد.  دعاى سيدالشهدا(عليه السلام) در عرفات، از غرر ادعيه است كه اگر ما از ادعيه‏اى كه مأثور از اهلبيت(عليهم السلام) است پنج دعا را انتخاب كنيم، يكى به يقين، عرفه‏ى امام حسين(عليه السلام) خواهد بود.

v\:* {behavior:url(#default#VML);} o\:* {behavior:url(#default#VML);} w\:* {behavior:url(#default#VML);} .shape {behavior:url(#default#VML);} Normal 0 false false false EN-US X-NONE FA MicrosoftInternetExplorer4 /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:”Table Normal”; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-qformat:yes; mso-style-parent:””; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin:0cm; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; font-family:”Times New Roman”,”serif”;}

از روزگاران پيشين، بعضى از انديشمندان چنين مي‏پنداشته‏اند، كه موجودات اين جهان، در اثر برخورد و تركيب اتّفاقى و تصادفى ذرّات و واحدهاى عناصر، پديد آمده و براى پيدايش آنها هدفى در كار نبوده است و تنها هنگامى كه حيوان و انسان، بر روى زمين پديد آمدند موضوع هدف و قصد در كارها مطرح شد؛ يعنى فقط اين‌گونه موجوداتِ ذي‏شعور هستند كه هدفى را در نظر مي‏گيرند و براى رسيدن به آن، تلاش مي‏كنند؛ مانند تلاش‏هايى كه براى يافتن غذا يا ساختن لانه و آشيانه انجام مي‏دهند.

هر نظام آموزشى و پرورشى بر اساس بينش و نگرش بنيانگذاران آن،‌ نسبت به حقيقت انسان و ابعاد وجودى وي، و نيز بر حسب هدف يا اهدافى كه از تعليم و تربيت،  در نظر مي‌گيرند و نيز بر اساس اعتقادى كه به كيفيت رشد و حركت انسان بسوى هدف مطلوب دارند بنا ميشود. و در واقع، اين بينشها و نگرشهاست كه مبانى تعليم و  تربيت هر نظامى را تشكيل ميدهد هرچند آگاهانه مورد توجّه واقع نشود يا مورد تصريح، قرار نگيرد.

 
أَمَّا اللَّيْلَ فَصَافُّونَ أَقْدَامَهُمْ تَالُونَ لِأَجْزَاءِ الْقُرْآنِ يُرَتِّلُونَهُ تَرْتِيلًا يَعِظُونَ أَنْفُسَهُمْ بِأَمْثَالِهِ وَ يَسْتَشْفُونَ لِدَائِهِمْ بِدَوَائِهِ تَارَةً وَ تَارَةً مُفْتَرِشُونَ جِبَاهَهُمْ وَ أَكُفَّهُمْ وَ رُكَبَهُمْ وَ أَطْرَافَ أَقْدَامِهِمْ تَجْرِي دُمُوعُهُمْ عَلَي خُدُودِهِمْ يُمَجِّدُونَ جَبَّاراً عَظِيماً وَ يَجْأَرُونَ إِلَيْهِ جَلَّ جَلَالُهُ فِي فَكَاكِ رِقَابِهِمْ؛ شيعيان خالص برنامه‌اي براي شب‌هاي خود و برنامه‌اي هم براي روزها دارند. اما برنامه شبانه‏شان اين است كه: قدم‏هايشان را جفت مي‏كنند ـ‌کنايه از اين‌که روي پا مي‏ايستند‌ـ. و اجزاء قرآن را به صورت ترتيل و با تأني و آرامش تلاوت مي‏كنند؛ با مثل‏ها و اوصافي كه در آيات قرآن ذكر شده، خود را موعظه مي‏كنند و درمان دردشان را از قرآن طلب مي‏كنند؛ پيشاني، دست‏ها، زانوها سر انگشتان پايشان را روي زمين فرش مي‏كنند ـ‌کنايه از اين‌که به سجده مي‏افتند،  در حالي که اشك بر گونه‏هايشان جاري مي‏شود؛ در پيشگاه جبروت و عظمت الهي به تمجيد و ستايش او مي‏پردازند. و با ناله در درگاه او، نجات خود را از آتش جهنم طلب مي‌كنند.

معرفت شناسی، شاخه ای از فلسفه است که به بحث از ماهیت معرفت و حوزه آن، مبانی و پیش فرضهای حصول معرفت، و اعتبار اقسام گوناگون شناخت می پردازد.

یکی از مباحث معرفت شناسی بررسی ماهیت دو گونه معرفت، یعنی «معرفت پیشینی » و «معرفت پسینی »، و تمایز آن دو و همچنین نسبت این تقسیم با تقسیمات ذی ربطی همچون تقسیم قضایابه «ترکیبی » و«تحلیلی » و تقسیم حقایق به «ضروری » و«ممکن » است. مباحث یاد شده، محور اصلی مقاله حاضر را تشکیل می دهد، به گونه ای که انتظار می رود پس از مطالعه آن، طرحی کلی از پیش فرضها، مبانی، مسائل و مشکلات این بحث فرا روی خواننده علاقه مند به مقولات معرفت شناختی قرار گیرد. آقای پال ک. موزر (Paul K . Moser) گلچینی از مهم ترین مقالات جمعی از فیلسوفان مشهور مغرب زمین در این باب را جمع آوری کرده و خود مدخلی به ابتدای آن افزوده که نوشتار حاضر بازگردان بخش نخست آن است. مجموعه مزبور، در سال 1987 با این مشخصات منتشر گردیده است:

براي اجابت دعامعرفت و توجه به نياز لازم است
در جلسه‏ي گذشته عرض كرديم كه به عنوان يك اصلِ كلّي، انسان زماني مي‏تواند از دعا و مناجات‏ استفاده‏ي شايسته و بايسته را ببرد كه علاوه بر توجه به معنا و مفهومِ كلام، حالش هم با آن مضمون، هماهنگ باشد؛ و الاّ بعضي مضامين را  اگر انسان حال مساعدي نداشته باشد نمي‏تواند به قصد انشاء بخواند؛ چه بسا بهتر است كه آن‌ها را نخواند وگرنه دروغ مي‏شود.
در مناجات مفتقرين براي اينكه انسان حال مساعدِ با اين مضامين داشته باشد بايد سه نوع معرفت و توجه داشته باشد؛

«إلهي فَاجْعَلْنا مِمَّن اصْطَفَيْتَهُ لِقُرْبِكَ وَ وِلايَتِكَ، وَ أخْلَصْتَهُ لِوُدِّكَ وَ مَحَبَّتِكَ، وَشَوَّقْتَهُ إلَي لِقائِكَ.» محور مناجات محبين محبت خداست؛ بعضي فراز‌ها دربارة مقدمات محبت و بعضي راجع به لوازمش و بعضي هم دربارة نتايج محبت است. خواندن اين‌ها غير از اين‌ كه ثواب دارد و ياد اهلبيت است، دو فايده ديگر هم مي‏تواند داشته باشد. يكي اين كه توجه پيدا مي‌كنيم كه خداي متعال براي انسان چه چيزهايي مهيا كرده و اين كه امكان دارد انسان به چه مقاماتي برسد. دوم اين كه ان‏شاءالله اگر انگيزه‏اي برايمان پيدا شد، در اين مسيرها حركت كنيم و بدانيم كه چه چيزهايي به درد مي‏خورد، و بالاخره چون همه‏ي موفقيت‏ها را بايد از خدا خواست، بدانيم چه چيزهايي از خدا بخواهيم. همه‏اش فكر نان و آب نباشيم!

الف توصیه هایی که مخصوص هرماه بیان شده است:

ماه اول:

روزهای پنجشنبه وجمعه سوره یس والصافات بخواند وبه شکم بدمد.صبح هاکمی سیب شیرین بخورد.روزهای جمعه قبل ازصبحانه انارمیل کند وقبل ازطلوع آفتاب اندکی ازتربت سیدالشهدا علیه السلام بخورد.نمازهای یومیه رادراول وقت به جاآوردوقبل ازنمازاذان واقامه بگوید ودروقت گفتن اذان واقامه دست راروی شکم بگذارد.هرروزبردوعددخرماسوه قدربخواند وآن راناشتابخورد