ذوق وشوق در نيايش
نيايش، اطمينان بخش دلهاست. براي دستيابي به يك اطمينان خاطر، بايد اهل نيايش بود. اگر شور و شوق نيايش در وجود انسان باشد، به آن اطمينان خاطري مي رسد كه حتي پادشاهان عالم آن از آن بي خبر هستند.
ذوق شب هاي دراز و ناله هاي جانگذار
گر چشي، داني كه از شاهي، گدايي بهتر است
مطلوب در هر كاري، بايد شور و شوق فراوان همراه باشد كه البته شوق و اشتياق در مناجات به مداومت دعا مي انجامد.
جلوه اي از مناجات امام سجاد(ع)
مناسب است به عنوان نمونه، به چند جمله از مناجات امام سجاد(ع) اشاره كنيم:
آن حضرت (ع) در مناجات محبين(دوستداران خدا) عرضه مي دارد:
الهي من ذا الذي ذاق حلاوه محبتك فرام منك بدلا و من ذا الذي انس بقربك فابتغي عنك حولا (مفاتيح الجنان مناجاة المحبين)
معبود من، كيست كه شيريني محبت را چشيد و به جاي تو ديگري را برگزيد؟ و كيست كه به قربت انس گرفت، و خواست از تو جدا شود.
ادعيه حضرت سجاد(ع)زمينه مناسبي براي ياد خداست كه آن آرامش روح و اطمينان قلب را به دنبال دارد: الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللَّـهِ ۗ أَلَا بِذِكْرِ اللَّـهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ ﴿٢٨/الرعد﴾ آنان كه به خدا ايمان آورده و دلهاشان به ياد خدا آرام مي گيرد، آگاه باشيد كه تنها ياد خدا آرام بخش دلهاست.
اطمينان قلب، انس دل با خداوند متعال است كه خداي مهربان«انيس دل ها» است.
و لقاوك قره عيني و وصلك مني نفسي و اليك شوقي؛ (مناجات المريدين)ديدارت نور چشم من است و رسيدن به تو آرزوي دلم است، و به سوي توست آرزومنديم.
در اين فرازها به شوق واشتياق براي رسيدن به اطمينان، انس و محبت خداوند، اشاره شده است.
نمونه هايي بيش تري نيز وجود دارد كه به تناسب، بيان خواهد شد.
و چه خوش گفته است عطار نيشابوري:
هر كه او همرنگ يار خويش نيست
عشق او جز رنگ و بويي بيش نيست
البته بحث شوق و عشق به محبوب، كتابي جداگانه مي طلبد، سعدي بيشترين سخن گفته است:
بشوي اوراق اگر هم درس مايي
كه درس عشق در دفتر نباشد.
نيايش در قرآن
ترغيب خداوند به نيايش بندگان
وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ ۖ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ۖ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ ﴿١٨٦/البقره﴾ وهركس مرا خواند، دعاي او اجابت كنم و دعوت مرا و پيغمبران مرا بپذيرند تا به سعادت راه يابند.
ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً ۚ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ ﴿٥٥/الاعراف﴾بخوانيد خداي خود را به تضرع و زاري و به صداي آهسته كه خداوند دوست نمي دارد متجاوزين را.
وَلَا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلَاحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفًا وَطَمَعًا ۚ إِنَّ رَحْمَتَ اللَّـهِ قَرِيبٌ مِّنَ الْمُحْسِنِينَ ﴿الاعراف/٥٦﴾و خدا را هم از راه ترس هم از روي اميد بخوانيد كه البته رحمت او را به نيكو كاران نزديك است.
وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ ۚ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ ﴿غافر(مومن)/٦٠﴾ و خداي شما فرمود كه مرا (با اخلاص) بخوانيد تا دعاي شما را مستجاب كنم و آنان كه ازدعا و عبادت من اعراض و سركشي كنند زود با ذلت و خواري در دوزخ شوند.
قُلْ مَا يَعْبَأُ بِكُمْ رَبِّي لَوْلَا دُعَاؤُكُمْ ۖ فَقَدْ كَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ يَكُونُ لِزَامًا ﴿٧٧﴾ (اي رسول به امت) بگو: كه اگر دعاي شما نبود، خدا به شما چه توجهي داشت؟
مناجات در قرآن
رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ ﴿٢٠١/البقره﴾ خدايا ما را از رحمت نعمتهاي دنيا و آخرت هر دو بهره گردان و از شكنجه آتش دوزخ نگاه دارد.
ۗ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا ۚ رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِنَا ۚ رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ ۖ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا ۚ أَنتَ مَوْلَانَا فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ ﴿البقره/٢٨٦﴾پروردگارا! ما را بر آن چه به فراموشي يا به خطا كرده ايم مواخذه مكن، بار پروردگارا تكليف گران و طاقت فرسا كه بر پيشينيان ما نهادي بر ما بگذار، پروردگارا بار تكليف گران و فوق طاقت بر دوش ما منه و بيامرز و ببخش گناه ما را وبر ما رحمت فرما تنها آقاي ما و ياور ما تويي، را بر گروه كافران ياري فرما.
رَبَّنَا لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً ۚ إِنَّكَ أَنتَ الْوَهَّابُ ﴿٨/ال عمران﴾ رَبَّنَا إِنَّكَ جَامِعُ النَّاسِ لِيَوْمٍ لَّا رَيْبَ فِيهِ ۚ إِنَّ اللَّـهَ لَا يُخْلِفُ الْمِيعَادَ ﴿ال عمران/٩﴾بار پروردگارا ! دل هاي ما را ميل به باطل مده، پس از آن كه به حق هدايت فرمودي و به ما از لطف خود رحمتي عطا فرما كه تويي بخشنده بي منت، پروردگارا ! محققا تو تمام مردم را در روزي كه هيچ شبه در آن نيست جمع سازي و هرگز خدا نقض وعده نخواهد كرد.