قال علی (ع): «ما اَطالَ اَحَدٌ الاَْمَلَ اِلاّ نَسِیَ الاَْجَلَ و اَساءَ الْعَمَلَ»
«هیچ انسانی آرزوهای خود را طولانی نمی‌کند، مگر این که مرگ را فراموش می‌کند و اعمال او بد می‌شود!».
شرح و تفسیر:آری آرزوهای دور و دراز، انسان را گرفتار سوء رفتار و قبح اعمال می‌کند. در زبان عرب دو لغت به معنای امید و آرزوست; یکی «رجاء» و دیگری «أمَل» است، اوّلی بار مثبت دارد و منظور از آن امید و آرزوی سازنده است، ولی «اَمَل» گاه بار منفی دارد و به معنى آرزوهای غیرسازنده است. ظاهراً در فارسی «امید» معادل «رجاء» و «آرزو» معادل «امل» است. حضرت علی (ع) در این روایت پرمعنی به یکی از جنبه های منفی «أمل» می‌پردازد و تأثیر سوء آن را در اعمال انسان گوشزد می‌نماید. سؤال: راستی چرا «آرزوهای طولانی» این قدر بد است؟ پاسخ: خاصیّت زرق و برق مادّی دنیا این است که از دور جاذبه قوی دارد، امّا وقتی انسان به نزدیک آن می‌رسد به آن عادت می‌کند و جاذبه خود را از دست می‌دهد. مانند موادّ مخدّر که افراد قبل از رسیدن به آن برایشان جاذبه دارد، امّا وقتی معتاد شدند دیگر جذبه‌ای برای آن ها ندارد. و باید مرتّباً مقدار آن را افزایش دهند تا در کام مرگ فرو روند. شخصی که اجاره نشین است و از مشکلات آن رنج می‌برد آرزو می‌کند که خانه‌ای ملکی، هر چند کوچک نصیبش شود و این برایش فوق العاده جاذبه دارد، امّا هنگامی که به آن می‌رسد، پس از مدّت کوتاهی برایش عادی می‌شود و آرزوی خانه‌ای بزرگ تر با امکانات بیش تر می‌کند، امّا به آن هم قانع نیست و هر روز در فکر منزل مرفّه تری است. هفت اقلیم ار بگیرد پادشاه *** همچنان در بند اقلیمی دگر! بنابراین آرزوها مرز و پایانی ندارد، بدین جهت اگر انسان بخواهد به آرزوهای خویش برسد باید تمام نیرویش را صرف رسیدن به آن نماید و طبیعی است که دیگر وقت و نیرویی ندارد که صرف جهان آخرت نماید. بدین جهت در احادیث معصومین آرزوهای طولانی مذمّت گردیده و موجب فراموش کردن آخرت شمرده شده است.این مطلب را نیز در نظر داشته باشیم که زیادی نعمت، که معمولا آرزوهای طولانی در راستای تحصیل آن است، در بسیاری از موارد مایه بدبختی است! حضرت رسول (ص) از بیابانی عبور می‌کردند، فرمود: بروید مقداری شیر بیاورید و پول آن را هم به صاحب حیوان بدهید. صاحب آن حیوان از دادن شیر به پیامبر(ص) امتناع ورزید! پیامبر (ص) دعا کرد که اموالش زیاد شود! از آن جا گذشتند و به شبان دیگری رسیدند و همان تقاضا را مطرح کردند. آن شبان ادب کرد و به سرعت مقداری شیر در اختیار پیامبر (ص) و همراهان قرار داد. حضرت دست به دعا برداشت و فرمود: خدایا! به اندازه کفاف و عفاف به او نعمت ارزانی دار! اصحاب از تفاوت این دو دعا، برای آن دو نفر پرسیدند؟ حضرت فرمود: زیادی نعمت برای شخص اوّل مایه رنج و عذاب است..
1-غرر الحکم و درر الکلم، جلد 6، صفحه 101، حدیث 9676.
1. در روایتى از امام على (علیه السلام) مى خوانیم: «طُولُ الاَْمَلِ یُنْسِى الاْخِرَةَ، آرزوهای طولانی سبب فراموشی آخرت است» (اخلاق در قرآن، جلد سوم، صفحه 188).2. بحار الانوار، جلد 69، صفحه 61، حدیث 4.