نگاه امیرالمؤمنین(ع) به حکومت، نگاهی الهی است؛ نگاهی که با نگاه دنیا مدارانه و قدرت محورانه به حکومت تفاوت اساسی دارد. امام علی(ع) جهان را آفرید حضرت حق و خدا را مالک مطلق هستی می دانر؛ خداوندی که خلق را به حال خود رها نساخته است، بلکه زمینه هدایت و راهیابی اش را به کمال حقیقی از طریق بعثت پیامبران فراهم نموده است و این هدایت به سوی حقیقت تحقق نمی یابد، مگر اینکه لوازم تحقق این هدف در محیط زندگی و جامعه وجود داشته باشد.
از نگاه حضرت علی(ع) ساختار حکومت نه صرفاً به دلیل نقش آن در مدیریت امور اقتصادی و اجتماعی و تأمین امنیت و آبادانی و رفاه مردم، بلکه مهمتر از آن به دلیل نقش حکومت در شکل گیری رفتار و اخلاق جامعه و سرشت معنوی مردم، جایگاه برجسته و مهمی پیدا می کند؛ چنان که حضرت علی(ع) می فرمایند:
«الناس بامرائهم أشبه منهم بابائهم؛  مردم به زمامدارانشان بیش از پدرانشان شباهت دارند.»
هدف و غایت حکومت در اندیشه علویف اعلای کلمه حق و اعتلای همه جانبه مردم است و این بدان معنی نیست که تأمین معاش و رفاه مردم و رشداقتصادی جامعه به فراموشی سپرده شود، بلکه در پرتو همین عنایت، به بعد مادی زندگی مردمان نیز پرداخته می شود. حکومت در این چهارچوب فکری، مردم را برای همراهی و پیروی از خود و یا تأمین خواسته های حکام نمی خواهد، بلکه آنان را برای خدا می خواهد و هدف امام عادل از بسیج توده های مردم برای همراهی با حکومت، تحقق آرمانهای الهی است؛ آرمان مقدسی که محور اصلی آن اعتلای امت است.

رسول اللّه صلى الله عليه و آله :
ساعَةٌ مِن إمامٍ عَدلٍ أفضَلُ مِن عِبادَةِ سَبعينَ سَنَةً ، وحَدٌّ يُقامُ للّه ِِ فِي الأَرضِ أفضَلُ مِن مَطَرِ أرَبعينَ صَباحا ؛
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
يك ساعت حكمرانى پيشواى عدالت پيشه ، از عبادت هفتاد سال برتر است ؛ و حدّى كه براى خدا در زمين جارى گردد ، [بركتش] از بارندگىِ چهل روز افزون تر است .
الكافي : 7 / 175 / 8
قال الامام علي – عليه السلام – : زَکاةُ السُّلطانِ اِغاثَةُ المَلهُوفِ.
امام علي – عليه السلام – فرمود: زکات فرمانروايي، فريادرسي گرفتاران است.
«مستدرک الوسائل، ج 7، ص 46»
قال رسول الله – صلي الله عليه و آله – : إسمعوا و أطيعوا لمن ولاه الله الأمر، فإنه نظام الإسلام.
پيامبر اكرم – صلي الله عليه و آله – فرمودند: از حاكمان الهي اطاعت كنيد و گوش بفرمان باشيد زيرا اطاعت از رهبري مايه نظام (و انسجام) اسلام است.
«امالي مفيد، ج 1, ص 14, ح 2»
قال الامام علي – عليه السلام – : و مكان القيم بالامر مكان النظام من الخرز يجمعه و يضمه فإذا انقطع النظام تفرق الخرز و ذهب ثم لم يجتمع بحذافيره أبدا.
امام علي – عليه السلام – فرمودند: جايگاه رهبر و سرپرست در اجتماع، جايگاه رشته‏اي است كه دانه‏ها را بهم پيوند داده و جمع مي‏كند، و آنگاه كه آن رشته بگسلد، دانه‏ها پراكنده گشته و هرگز تمام آنها جمع نخواهند شد.
«نهج البلاغه، خطبه 146»

 قال النبي – صلي الله عليه و آله – : کلا، و الذي نفس محمد بيده! ان شملته الآن لتحترق عليه في النار، کان غلها من فيء المسلمين يوم خيبر.
(مدعم، از خدمتکاران پيامبر – صلي الله عليه و آله – در يکي از جنگ ها، همراه وي بود. او، در آن جنگ، به تير دشمن شهيد گشت. مسلمانان، کنار پيکر او گرد آمده، مي گفتند: بهشت بر تو گوارا باد! ولي پيامبر – صلي الله عليه و آله – سخني نمي فرمود و خشمناک به نظر مي رسيد. حاضران، علت خشم را نمي دانستند که ناگهان) پيامبر – صلي الله عليه و آله – فرمودند: نه هرگز، سوگند به خداوندي که جان محمد در دست اوست، روپوش او هم اکنون وي را در ميان آتش شعله ور خود مي سوزاند، چون او، آن روپوش را از فيء مسلمانان (بدون رعايت مقررات) در روز (جنگ) خيبر برداشته بود.
«سيره ابن هشام، ج 3، ص 354»
قال امام الرضا – عليه السلام – : ما ذِئبانِ ضارِيانِ في غَنَمٍ قَد تَفَرَّّقَ رُعاتُها بِاَضَرَّ في دينِ المُسلِمٍ مِن طَلَبِ الرّياسَة.
امام رضا – عليه السلام – فرمودند: زياني که دو گرگ گرسنه به گله گوسفندي بي چوپان مي زنند از زيان رياست طلبي در دين مسلمانان بيش تر نيست.
«بحار الأنوار، ج 73، ص 145»
قال الباقر – عليه السلام – إلي عمر بن عبد العزيز: اِفتَحِ البابَ وَ سَهِّلِ الحِجابَ وَ اُنصُرِ المُظلومَ وَ رَدِّ المَظالِمَ.
امام باقر – عليه السلام – به عمر بن عبد العزيز فرمودند: در را به روي مردم باز کن و دسترسي مردم را به خودت آسان گردان و ستمديده را ياري کن و حق ستمديدگان را به آنان برگردان.
«بحار الأنوار، ج 46، ص 346»

آنچه در عاشورا سال شصت و یک هجری اتفاق افتاد گرچه به ظاهر یک حادثه می نمود، امّا حماسه‌ای عظیم و تکان دهنده بود که وجدانهای خفته را بیدار کرد و خون رشادت و آگاهی را در رگها ی اُمّت اسلامی دوانید. در واقع عاشورا به مکتبی تبدیل گردید که ستمدیدگان را بر ضد ظلم شورانید. از این رو ائمه هُدی‌ (ع) بر حادثه کربلا به عنوان برنامه‌ای تحول آفرین، احیاگر و بسیج کننده تأکید داشتند و همواره می‌کوشیدند تا آن را زنده و سازنده نگه دارند.
امام خمینی (ره) که به حق در سخن و رهنمود، در قیام و عمل در حفظ میراث عاشورا اسوة بی‌بدیلی در تاریخ معاصر تشیع بود،‌ می‌فرمود: «دستور آموزندة کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا باید سرمشق امت اسلامی باشد. قیام همگانی در هر روز و در هر سرزمین. عاشوار قیام عدالتخواهان با  عددی قلیل و ایمان و عشق بزرگ در مقابل ستمگران کاخ نشین و مستکبران غارتگر بود و دستور آن است که این برنامه سرلوحه زندگی امت در هر روز و در هر سرزمین باشد.»

ولایت فقیه مجری عدالت اجتماعی در دوران غیبت حضرت امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) ولایت فقیه را به عنوان نظریه عدالت اجتماعی مطرح می کردند و اگر همه شئون اجتماعی بر مدار ولایت فقیه شکل وآن ولایتی که امام می فرمودند که شعبه ای از ولایت مفوضه ی نبی اکرم(ص) است ، شکل بگیرد […]

ولایت فقیه و قانون اساسی : یکی از مسایلی که معمولأ در بحث ولایت فقیه مطلقه فقیه مطرح میشود مسأله رابطه ولایت فقیه با قانون اساسی است که در واقع به  تبیین روشن تر «مطلقه» در ولایت فقیه مربوط می شود و به همین دلیل منطقأ بایددر همان قسمت قبلی که بحث ولایت مطلقه را […]

الف:عمل به قران إِنَّ اَلدُّنْیَا لاَ تَذْهَبُ حَتَّى یَبْعَثَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ رَجُلاً مِنَّا أَهْلَ اَلْبَیْتِ یَعْمَلُ بِکِتَابِ اَللَّهِ لاَ یَرَى فِیکُمْ مُنْکَراً إِلاَّ أَنْکَرَهُ .امام باقر علیه السلام فرمودند: دنیا از میان نمی رود تا اینکه خداوند مردی از ما اهل بیت را بر انگیزدکه به کتاب خدا عمل می کند هیچ کار زشتی را میان […]

بی تردید حضرت امیرالمؤمنین(ع) محور قضاوتهای اسلامی و شیعی و مهمترین چهره نظام ساز برای قضای اسلامی است. آن حضرت در دوران حكومت نبوی، قاضی مدینه و یمن بود. قضاوت در مدینه، با حضور شخص رسول خدا(ص) افتخاری عظیم است. تأییدات مكرر رسول خدا نسبت به توانایی آن حضرت در قضاوتها، تأكیدی بر این محوریت است. پیامبر فرمود: «داناترین امت من نسبت به سنتها و قوانین قضایی علی بن ابی طالب است» و «داناترین شما به روش داوری، علی است» و «قضاوت آن گونه است كه علی حكم كند» و نیز «ای علی! به سوی یمن حركت كن و با كتاب خدا میان مردم قضاوت و حكومت كن. خدا قلب تو را به سوی حق رهبری كند و زبان تو را از خطا و اشتباه صیانت بخشد» و همچنین «سپاس خدا را كه در خاندان من كسانی را قرار داد كه داوری آنها مانند داوری پیامبران است».

در روزگار امام علي عليه السلام هرچند كه برخي از مسؤوليتها متداخل باهم بوده انداما نوع پرداختن اما به مسائل به گونه اي بوده است كه وجود يك سازمان تشكيلاتي منسجم ونيرومند در مجموعه اندام آن محسوس بوده است.

تشكيلات ودواوين امام علي عليه السلام

آنگاه كه ازسازمان سخن مي گويييم،ناظربه وجود دستگاه (سيستم)عمل كننده اي هستيم كه قسمت هاي اصلي وفرعي دارد وهمه قسمت ها با يكديگر وبا هدف غايي دستگاه متناسبند.مديران براساس اقتضاي هدف غايي دستگاهشان مي توانند كيفيتي به آن بدهندكه به طور خودكار چنين عمل كند. لذا اينكه در يك دستگاه قضايي عدالت محور چه كيفيتي بايد برآن مجموعه سايه افكنده باشد،بحثي در سازمان آن است.

ضرورت وجود حکومت براى اداره اجتماع همواره روند روبه رشدی داشته، به گونه اى که امروز کم تر کسى یافت مى شود که این ضرورت را نپذیرفته باشدو آموزه های دینی ما حکایت از این واقعیت دارد که اساساً حکومت راستین، در قلمرو رسالت پیامبرى و بخشى از آن است. و تنها خداوند است که بر جعل رسولان و شریعت راستینْ آگاهى دارد; «اللّه أَعْلَمُ حَیْثُ یَجْعَلُ رِسالَتَهُ.» (انعام: 124)
بنابراین:اولاً، همه احکام حکومتى که درباره مدیریت خرد و کلان سیاسى جامعه دینى صادر مى گردد، باید از مبدأ وحى و حکم تشریعى خداوند و رسول(صلى الله علیه وآله)نشات گرفته و بدون هیچ چون و چرایى از سوى هر مرد و زن مؤمن و جامعه ایمانى پذیرفته شده واجراگردد. ثانیاً، تصرّف پیامبر(صلى الله علیه وآله)در شؤون سیاسى مردم رواست و با وجود آن، کسى اختیار انتخاب مدیریت سیاسى دیگرى را ندارد. ثالثاً، حاکمیت سیاسى پیامبر(صلى الله علیه وآله)شأن و بخشى از رسالت اوست که این حق به امامان پس از او منتقل میگردد وحکومتی غیر از آن نامشروع تلقی میگردد.در آیه دیگرى، به صراحت، ولایت برتر پیامبر(صلى الله علیه وآله) بر مؤمنان (فرد و جامعه) بیان شده است. «النَّبِىُّ اَوْلى بِالْمُؤْمِنینَ مِنْ اَنْفُسِهِمْ» (احزاب: 6) که این ولایت در ائمه پس از او مستدام میگردد.
بر این پایه، منشأ مشروعیت و اعتبار حکومت اسلامى از فرض درست آن روشن مى گردد و منشأ مشروعیت و اعتبار چنین حکومتى چه در زمینه تشریع قانون و چه در زمینه حاکمیّت از آنِ خدا بوده و کسى جز خداوند و رسولان وائمه (ع) حق حاکمیّت ند اردواساساً حکومت اسلامى بخشى از دین است و دقیقاً در محدوده احکام اسلامى جاى دارد ومهمترین رکن رسالت پیامبر(صلى الله علیه وآله) تشکیل حکومت اسلامى بوده و همان گونه که مشروعیت همه احکام اسلامى و نیز رسالت نبوى مستند به خداوند است، حکومت اسلامى نیز از این قلمرو بیرون نیست. بنابراین، با فرض حکومت اسلامى، منشأ مشروعیت آن، کسى جز خداوند بزرگ نیست.و در پی این مهم پیامبر و امامان معصوم(علیهم السلام) نیز به شؤون مدیریت سیاسى جامعه همت گمارده و رهبری حکومت اجتماعی را وظیفه خود دانسته اند و هرنوع حکومت را غصب منصب الهی ونامشروع شمارده وبه روشهای گوناگون با آن به مخالفت یا مقابله پرداخته اند .

پاسخ: مسؤول هر مؤسسه فرهنگي، اقتصادي، سیاسي، نظامي و… باید سه ویژگي داشته باشد؛ یکي آنکه کارشناس و متخصص باشد در همان رشته اي که مؤسسه براي آن هدف تشکیل شده است؛ تا بتواند آن را بخوبي اداره کند. دیگر آنکه باید امین باشد و سوم اینکه توانایي مدیریت عملي را داشته باشد و این، […]

پس از رحلت نبی اکرم صلی الله علیه و آله، امیرالمؤمنین علیه السلام سیاست سکوت اعتراض آمیز و در عین حال توام با همکاری حساب شده با خلفا را به عنوان بهترین راه نجات امت اسلامی از هلاکت و گمراهی برگزید . دلیل این امر را در موارد زیر می توان یافت: 1- مردم به […]